Ksiądz Kardynał Stefan Wyszyński a parafia Wielgolas.

Tadeusz Wójcik Ksiądz Kardynał Stefan Wyszyński a parafia Wielgolas. Stefan Wyszyński urodził się 3 sierpnia 1901 r. we wsi Zuzela nad Bugiem na pograniczu krain Mazowsza i Podlasia - jako drugie dziecko, a najstarszy syn Stanisława i Julianny z Karpów. Ochrzczony został 5 sierpnia tegoż roku w miejscowym kościele parafialnym pod wezwaniem Św. Mikołaja. Przodkowie późniejszego Kardynała zaliczali się do drobnej szlachty osadniczej używając Herbu Roch III. Byli mało zamożni jak większość tamtejszej szlachty osadniczej, z czasem zrównali się z ludnością wiejską gospodarując własnoręcznie na kilku-morgowej posesji. Ojciec Stefana Stanisław wyuczył się zawodu organisty i w tym charakterze pracował w parafiach Gałkówku, Prostyni i Zuzeli, będąc zarazem pisarzem tych parafii W roku 1899 zawarł on związek małżeński z Julianną z Karpów, z którą doczekał się sześciorga dzieci. Drugim z nich był Stefan. Po porodzie ostatniej córki - Zofii, - zmarła matka przyszłego Prymasa 3.10.1910 r. Tragedia wydarzyła się pół roku po przeprowadzce pół roku temu z Zuzeli do Andrzejewa nad Broczkiem. W rok później ojciec Kardynała wstąpił ponownie w związek małżeński z Eugenią z Godlewskich /1911 r.. Pierwsze nauki Stefan Wyszyński pobierał w domu rodzinnym i w szkole powszechnej w Andrzejewie, którą ukończył w roku 1912 i zdał egzamin pomyślnie do IV Gimnazjum Państwowego w Warszawie, do którego nie został przyjęty. W tej sytuacji rozpoczął naukę w warszawskim prywatnym Gimnazjum Męskim Św. Wojciecha, którego uczniem był do 1915 roku. Następnie przez okres niemieckich rządów w byłym Królestwie Kongresowym Stefan Wyszyński kontynuował naukę w latach 1915-1917 w męskiej szkole Handlowej w Łomży. Wówczas dojrzała w nim decyzja o obiorze drogi życia kapłańskiego. Uzyskawszy na to zgodę ojca w czasie wakacji letnich rozpoczął naukę w 1917 roku w Liceum im. Piusa X /Niższego Seminarium Duchownego/ we Włocławku, w którym w maju 1920 roku zdał egzamin maturalny. W tym czasie jego rodzina najbliższa mieszkała w Wrociszewie nad Pilicą. Tam zmarł jego ojciec /w 1970 roklv w wieku 93 lat. Formację kapłańską odbył Stefan Wyszyński w Wyższym Seminarium Duchownym we Włocławku w latach 1920-1924. Tu przyjął tonsurę /19.11.1921 r./, święcenia niższe /1.IV.1922 r./ subdiakonat/15 marca 1924 r./i diakonat/15.iv. 1924 r./. Szafarzem jego święceń kapłańskich był biskup Owczarek. Otrzymał je 3 sierpnia 1924 r. w kaplicy Matki Bożej Jasnogórskiej w bazylice katedralnej Wniebowzięcia N.M.P. we Włocławku w 23 rocznicę swych urodzin. Następnego dnia /4.VIII. 1924 r/. w Sanktuarium M.B. na Jasnej Górze w Częstochowie odprawił Mszę Świętą prymicyjną. Był już wówczas wikariuszem włocławskiej parafii katedralnej, gdzie jako diakon otrzymał dekret nominacyjny 12.VII. 1924 r/. W tym czasie był w ciężkim stanie zdrowia, wywołanym długotrwałą chorobą płuc. Kilkakrotnie przebywał na leczeniu między innymi w Licheniu. Z tego względu normalne obowiązki duszpasterskie mógł podjąć dopiero we wrześniu 1924 roku. Wówczas też doszła mu funkcja redaktora wydawanego przez Kurię diecezjalną dziennika Słowo Kujawskie" oraz prefekta robotników, inteligencji i młodzieży na kursach dla dorosłych. W październiku 1925 roku uzyskał ksiądz Stefan Wyszyński zgodę swego Ordynariusza na podjęcie studiów specjalistycznych w zakresie ekonomii społecznej. Zapisał się wówczas na Wydział Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, gdzie studiował 4 lata /1925-1929 r./ i uzyskał w końcowej fazie /21.VII. 1929 r/. doktorat Prawa Kanonicznego w oparciu o prawo rodziny, kościoła i państwa do szkoły". Tam otrzymał stypendium, dzięki któremu mógł wyjechać do krajów Europy Zachodniej: Austrii, Włoch, Francji, Niemiec, Belgii i innych, gdzie w czasie ekspedycji naukowej gromadził materiały do zaplanowanych publikacji, które ukazywały się w Polsce. Jesienią 1930 r. po powrocie do diecezji włocławskiej, został ks. doktor Stefan Wyszyński ustanowiony wikariuszem w parafii Św. Rodziny w Przedeczu Kujawskim, skąd po roku powołano go ponownie na wikarego w parafii katedralnej we Włocławku. Tu pracował krótki czas, gdyż powołany został na dyrektora Diecezjalnych Dzieł Misyjnych oraz na sekretarza tamtejszego ZESZYT 9 2002 195

Niższego Seminarium Duchownego, a od stycznia 1932 r. na obrońcę węzła małżeńskiego w Sądzie Biskupim we Włocławku. W tym czasie został również redaktorem kwartalnika Ateneum Kapłańskie", a rok później redaktorem naczelnym tegoż periodyku dla duchowieństwa. Ponadto pełnił obowiązki prezesa otwartego 13.XII.1931 r. Chrześcijańskiego Uniwersytetu Robotniczego instytucji oświatowej, której celem było upowszechnianie wśród robotników drogą prelekcji i odczytów wiedzy o sytuacji społeczno - ekonomicznej w kraju i na świecie. 18 października 1938 r. Kardynał August Hlond powołał ks. doktora na członka Rady Społecznej przy Prymasie Polski. Wybuch wojny zastał go we Włocławku po powrocie z kuracji w Zakopanem, skąd został wysłany z klerykami najstarszego rocznika seminaryjnego do Lublina. Stąd ponownie wrócił do Włocławka. Jednak zagrożony aresztowaniem przez Niemców schronił się u ks. Michała Szwabińskiego w Grabkowie, skąd po krótkim czasie wyjechał do ojca do Wrocieszewa nad Wartą. Poszukiwany jednak przez gestapo nie chcąc narażać krewnych na niebezpieczeństwo skorzystał z propozycji ks. Władysława Korniłowicza i na przełomie lipca i sierpnia 1940 r. wyjechał do Kozłówki na Zamojszczyźnie, by podjąć posługę duszpasterską w częściowo przesiedlonymi tu z Lasek koło Warszawy Zakładzie dla Niewidomych i Ociemniałych, prowadzonym przez Siostry Franciszkanki. - Służebnice Krzyża". Kryzys zdrowotny zmusił przyszłego Kardynała do wyjazdu w październiku 1941 roku na kurację do Zakopanego. Tu niespodziewanie został aresztowany przez niemiecką policję w dniu /21.X. 1941 r./, która nie zorientowała się w pełni kogo zatrzymała i po rutynowym przesłuchaniu zwolniła go. Po tym incydencie ks. Stefan Wyszyński opuścił niezwłocznie górski kurort i zatrzymał się w Zułowie w parafii Surhów, gdzie leczenie wątłego zdrowia łączył z posługą kapelańską w miejscowym domu Sióstr Franciszkanek - Służebnic Krzyża jak również z opieką duszpasterską nad stacjonującym w pobliskim Skierbieszowie oddziałem Armii Krajowej. Stąd w czerwcu 1942 r. przeniósł się do podwarszawskich Lasek obejmując ponownie funkcję kapelana Zakładu dla Niewidomych i Ociemniałych. Tu włączył się do pracy konspiracyjnej w Warszawie organizując rekolekcje i konferencje dla różnych środowisk. W marcu 1944 roku zaprzysiężony został na oficera Armii Krajowej pod pseudonimem Radwan III" otrzymując stopień porucznika. Jako duszpasterz wojskowy pracował w duszpasterstwie Okręgu Lasów Kampinowskich. W lipcu 1944 r. wraz z innymi współorganizował szpital powstańczy. W czasie Powstania Warszawskiego pracował wśród rannych i uciekinierów jako duszpasterz i sanitariusz szpitala w Zakładzie dla Niewidomych i Ociemniałych. Po wojnie, po uwolnieniu Włocławka spod okupacji /20.1.1945 r./ ks. Stefan Wyszyński przybył 11.111.1945 r. do swojej diecezji, gdzie już 12 marca 1945 r. otrzymał od wikariusza generalnego Antoniego Borowskiego nominację głównego organizatora Wyższego Seminarium Duchownego - tymczasowo umieszczonego w Lubrańcu. We Włocławku wznawia w maju 1945 r. działalność drukarni i wydawnictwa diecezjalnego, we wrześniu tegoż roku rozpoczyna wydawanie tygodnika katolickiego Ład Boży". W 1946 roku otrzymuje nominację na biskupa diecezji lubelskiej, a od 7.11.1949 r. zostaje Prymasem Polski. Jako Prymas Polski zawierzył kraj nasz Matce Boskiej Królowej Polski. Jako kardynał Stefan Wyszyński brał udział w czterech konklawe, na których wybrano papieży: Jan XXIII - 1958 r Pawła VI - 1969 r., Jana Pawła 1-1978 r Jana Pawła II - 1978 r. Uczestniczył także we wszystkich czterech sesjach Soboru Watykańskiego II jako jeden z ojców soborowych. Wziął również udział w trzech Nadzwyczajnych Synodach Biskupów w Rzymie. Kardynał Stefan Wyszyński zawsze mówił że, jako Prymas Polski pracę swoją opiera na Matce Boskiej Częstochowskiej. Sam osobiście wyruszał do Częstochowy, aby u stóp Matki Jasnogórskiej modlić się z prośbą o pomoc Jej w kierowaniu kościołem w kraju. Przygotowywał kościół w Polsce do zbliżającego się Milenium Chrztu Polski, co można uważać za swoisty nowicjat jego maryjnego niewolnictwa, oraz maryjnej drodze kościoła. Było to oddanie się w niewolę Chrystusowi Panu przez ręce Matki Najświętszej. W tej sytuacji od samego początku stawiał czoło ówczesnym władzom kraju przeciw laicyzacji społeczeństwa polskiego. W związku z tym został Kardynał Stefan Wyszyński aresztowany 25 września 1953 r. i przez trzy lata internowany w Rywałdzie Szlacheckim, Stoczku Warmińskim, Prudniku i Komańczy. Zwolniony został w końcu października 1956 r. i wrócił do Warszawy. Do Rzymu wyjechał po tej izolacji dopiero 6 maja 196 2002 ZESZYT 9

1957 r. w towarzystwie biskupa Michała Klepacza, Zygmunta Choromańskiego, Antoniego Baraniaka oraz swego prałata Władysława Padacza. Po przybyciu do Rzymu został przyjęty na prywatnej audiencji przez papieża Piusa XII. Było to 14 maja 1957 roku. Założenie zaś przez papieża kapelusza i pierścienia kardynalskiego odbyło się 18 maja 1957 roku. W dniu tym Kardynał Stefan Wyszyński w rzymskim kościele Św. Stanisława spotkał się ze społecznością polską, a kanoniczne objęcie przez kardynała tytularnego kościoła w Rzymie odbyło się 30. maja 1957 r., zaś 16.VI. tegoż roku ustanowił swoim wikariuszem generalnym przy bazylice w wiecznym mieście, - ks. Prałata Bolesława Filipiaka. Jako biskup i następnie jako metropolita udzielił sakry 45 hierarchom, w tym jednemu na Ukrainie. Ukoronował też 48 wizerunków Maryjnych na terenie całej Polski. Przeprowadził III Synod Archidiecezji Warszawskiej w 1974 r. i II Synod Archidiecezji Gnieźnieńskiej w latach 1977-1981. Doprowadził do podniosłych obchodów Milenium Chrztu Polski w 1966 r., na które zaprosił również do Częstochowy ówczesnego papieża Pawła VI, ale władze kraju nie zgodziły się na jego przyjazd do Polski. W ramach struktur organizacji terytorialnej kościoła katolickiego na tzw. Ziemiach Zachodnich erygowane zostały trzy nowe diecezje: koszalińsko - kołobrzeską szczecińsko- kamieńską i Gorzowską. W roku 1979 gościł w Polsce po raz pierwszy papieża Jana Pawła II podczas Jego pielgrzymki do Ojczyzny. Zmarł w wieku osiemdziesięciu lat znękany ciężką chorobą dnia 28 maja 1981 roku, w kilkanaście dni po tragicznym zamachu na życie Ojca Św. Jana Pawła II. Pochowany został 31 maja 1981 r. w podziemiach Warszawskiej Archikatedry Św. Jana Chrzciciela w krypcie arcybiskupiej. W pogrzebie wzięło udział ponad stu biskupów, pielgrzymki ludzi z różnych stron kraju, a przewodniczył pogrzebowi ówczesny Kardynał Stolicy Apostolskiej Agostino Casaroti. Pierwszego czerwca 1987 roku trumna zmarłego została przeniesiona z krypty arcybiskupów warszawskich do nowozbudowanej kaplicy Matki Boskiej Częstochowskiej. Obecnie trwa proces kanonizacyjny Sługi Bożego - Wielkiego Polaka Pramasa Stefana Wyszyńskiego. Do parafii Latowicz od dawien dawna należała wieś Wielgolas i pobliskie wsie: Budy Wielgoleskie, Transbór, Borówek i Starogród. W pobliżu Wielgolasu rósł potężny las sosnowy, gdzie na jego skraju stały trzy krzyże - dwa stare - trzeci nowy. Z boku znajdowała się karpa sosnowa, z której ciągle wypływała źródlana woda. Z drugiej strony rosła sosna, na której od dawna wisiał obraz Matki Boskiej - obraz namalowany nie wiadomo przez kogo i kiedy - obraz swojskiej roboty". Mówiono tam od dłuższego czasu, że na sośnie objawiła się ludziom zmierzającym do pracy w majątku Wielgolas, Matka Boska. W roku 1923 proboszczem parafii Latowicz został ksiądz Stefan Antosiewicz, który jak sam mówił, lubił odwiedzać swoją parafię, aby dobrze zapoznać się z życiem ludzi. Wracając wczesną wiosną 1923 roku od chorego z Bud Wielgoleskich przez las majątku Wielgolas zauważył właśnie owe trzy krzyże stojące na skraju lasu, rosnącą obok sosnę z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej w ubogich ramkach swojskiej roboty, który ozdabiały liczne korale i kwiaty, obok karpę sosnową spod której wypływała woda. To go bardzo zainteresowało. Pytał o wszystko rolnika wiozącego go rolnika z Bud do Latowicza. Dowiedział się tego dnia o cudzie Matki Boskiej w tym miejscu trwającym od dłuższego czasu. Od tego dnia, kiedykolwiek przejeżdżał widział tu zawsze gromadzących się ludzi przed obrazem Matki Bożej. Następnego roku uzgodnił przyjazd z pielgrzymami w dniu 14 maja 1924 r. na majowe nabożeństwo, gdzie w czasie przyjazdu z ks. wikariuszem, zastali ponad dwa tysiące ludzi nie tylko z pobliskich, ale i z dalszych stron. Tegoż roku na modły różańcowe w dniu 13 września zgromadziło się od 5-6 tysięcy ludzi z pobliskich terenów i wielu pątników Podlasia oraz Garwolina i innych miejscowości. Coraz częściej mówiono tu o potrzebie budowy kaplicy Matki Bożej. Uzgodniono budowę jej ze składek od przybywających pielgrzymów i miejscowej ludności. Wybudowana została w latach 1932-34 według projektu architekta Sławińskiego. Poświęcenia jej dokonał 6 sierpnia 1934 roku w obecności około 10 tysięcy pielgrzymów ks. kanonik Józef Bakalarczyk. Przy źródle wybudowano studnię, co ułatwiło wiernym korzystanie z wody. Kaplica przypominała swoim stylem budowane kościoły na Pomorzu. Po wybuchu wojny 9 września 1939 roku niemieckie samoloty Meserschmity wracające ZESZYT 9 2002 197

z nalotu na Latowicz zaatakowały żołnierzy polskich przy kaplicy, wielu z nich zginęło. Zostali oni pochowani w pobliżu kaplicy, skąd 11 listopada 1944 r. zostali zabrani przez żołnierzy, którzy przeżyli tu nalot w 1939 roku. W czasie okupacji nadal przybywali pątnicy do kaplicy w Wielgolesie, może mniej zbiorowo jak przed wojną. 15 grudnia 1950 r. powstała nowa parafia w Wielgolesie. W jej skład weszły wsie: Wielgolas, Transbór, Budy Wielgoleskie i Borówek. Akt erekcyjny nowej parafii podpisał ks. Prymas Stefan Wyszyński. Pierwszym księdzem został Andrzej Marczak wikariusz z Warszawy. Przystąpiono do budowy plebanii w czynie społecznym, którą budowali murarze Ptasińscyz Wielgolasu. Do użytku została oddana w końcu 1953 roku. Drugim proboszczem parafii Wielgolas został ks. Wacław Koryś, który 9 lat pracował w charakterze prefekta w Grójcu. Ksiądz Wacław Koryś skierowany został do parafii Wielgolas przez ks. Prymasa Stefana Wyszyńskiego dekretem z dnia 18 sierpnia 1957 roku. Uroczyste wprowadzenie księdza Wacława Korysia na proboszcza w Wielgolesie odbyło się po uroczystej Mszy św. w ostatnią niedzielę sierpnia, w której wzięli udział prawie wszyscy parafianie. Ksiądz Wacław Koryś wraz z Radą Parafialną zabrał się energicznie do pracy po zwiedzeniu całej parafii. W tym czasie przyszło pismo z Kurii zezwalające na rozbudowę kaplicy na nowy kościół. Ksiądz Koryś widząc dość niebogatą parafię myślało tym, aby kaplicę zostawić w spokoju jako miejsce objawienia się Matki Bożej i pobudować nowy kościół. Na pobudowanie kościoła potrzebne były znaczne środki finansowe. Przyszła mu więc myśl, aby założyć cegielnię w pobliżu parafii, która dostarczyłaby główny budulec na kościół. W pierwszą niedzielę października 1957 roku - niedzielę odpustową Matki Boskiej Różańcowej przybyło na Mszę Św. bardzo dużo parafian i ludzi spoza parafii. Ku wielkiemu zdziwieniu parafian i zachwytowi księdza Korysia, przyjechało 6 autokarów pielgrzymów z Grójca. W czasie Mszy św. wpłynęły duże ofiary na kościół. Po Mszy Św. pielgrzymi z Grójca i inni kiedy ks. Koryś podzielił się z nimi jak sam powiedział natchnieniem założenia cegielni i wypału cegły wszyscy to jednomyślnie zaakceptowali. W najbliższym czasie glina - dobry surowiec do produkcji cegły, znalazła się około 100 metrów od planowanego placu budowy kościoła. Teren pod budowę kościoła został wyznaczony 70 metrów od kaplicy. Zimą parafianie z Grójca zakupili prasy do wyrobu cegły i wykonanie wysokiego komina. Po załatwieniu wielu potrzeb ekipa metalowców z Grójca w dniu 2 czerwca 1958 r. postawiła piec do wypału cegły. Mając wszelkie plany budowy parafianie przystąpili do pracy przy budowie kościoła i w końcu września 1958 r. pod kierownictwem murarzy Mariana i Romana Ptasińskich wykonane zostały fundamenty pod nowy kościół. Na wiosnę 1959 roku zgodnie z planem ekipa murarzy z Grójca pod kierownictwem murarskiego mistrza Władysława Szubińskiego wraz z murarzami z Wielgolasu rozpoczęła budowę zrębów kościoła przy stałej codziennej pracy parafian naturalnie prac w czynie społecznym. Wszelkie prace zakończone zostały w pierwszej połowie 1961 roku. Dnia 1 lipca 1961 roku w przeddzień konsekracji przyjechał do Zjawienia" ks. biskup Modzelewski, który odprawił Mszę św. i przygotował relikwie do konsekracji. Konsekracja odbyła się w dniu 2 lipca 1961 roku, której dokonał Ks. Kardynał Stefan Wyszyński. Była to podniosła uroczystość. Przybyło na nią ponad 30 tysięcy wiernych, pielgrzymów z wielu parafii, w tym bardzo dużo z Grójca i Mińska Mazowieckiego. Ogromne zasługi budowy tego kościoła to praca księdza Wacława Korysia - proboszcza Parafii w Wielgolesie. Ksiądz Prymas Stefan Wyszyński w całej tej uroczystości wiele mówił o Najświętszej Matce Boskiej Łaskawej Wielgoleskiej, u stóp której modlił się wiele godzin przed wyjazdem do Rzymu i innych miejsc kultu Maryjnego. Oddając do użytku nową świątynię zostały spełnione plany ks. Proboszcza Korysia, oddzielnej kaplicy i budowli pięknego kościoła. Każdy z dotychczasowych księży parafii Wielgolas włożył swój wysiłek w jej rozwój. Organizowane są uroczystości ku czci Matki Boskiej Łaskawej. Obecny ks. proboszcz Kazimierz Zoch- Chrabołowski przekształca budynki gospodarcze na domy dla pielgrzymów. Jednocześnie jest myśl zbudowania w przyszłości Drogi Krzyżowej dla parafian, a także pielgrzymów, którzy przybywają i przybywać będą z różnych stron naszego kraju. 198 2002 ZESZYT 9

Kserokopia zdjęcia przedstawia obraz Matki Boskiej WIELGOLESKIEJ, który został zawieszony na sośnie, na której się objawiła. BUDUJEMY KOCIOŁ W W1ELG0LESI łł-słos MMTET won Kotoou P«M B B6Ż*<ICOWtl p«.. H.nłKi; -J^T 1 '" rlo IM ZESZYT 9 2002 199

ficilflm Kościół po zmianie pokrycia dachowego - blachą miedzianą widok ogólny od strony północnej. 200 2002 ZESZYT 9

Procesja w dniu poświęcenia kościoła przez Prymasa Polski STEFANA WYSZYŃSKIEGO ZESZYT 9 2002 201

Prymas STEFAN WYSZYŃSKI dokonuje poświęcenia nowego kościoła. Procesja w dniu konsekracji kościoła przez Prymasa Polski STEFANA WYSZYŃSKIEGO. 202 2002 ZESZYT 9

Ks. Prymas STEFAN WYSZYŃSKI celebruje Mszę Św. w dniu konsekracji. Prymas STEFAN WYSZYŃSKI GŁOSI SŁOWO BOŻE w dniu konsekracji. ZESZYT 9 2002 203