Rozbudowa stacji elektroenergetycznej 220 /110 kv Radkowice. Energia w dobrych rękach

Rozbudowa stacji elektroenergetycznej 220 /110 kv Radkowice Energia w dobrych rękach

INWESTOR Energia w dobrych rękach PSE Operator S.A. jest krajowym operatorem systemu przesyłowego energii elektrycznej. Spółka zajmuje się przesyłaniem energii elektrycznej siecią przesyłową najwyższych napięć do wszystkich regionów Polski. Udostępnia na zasadach rynkowych zdolności przesyłowe dla realizacji wymiany transgranicznej. PSE Operator działa w formie jednoosobowej spółki Skarbu Państwa. Jest właścicielem 13294 km linii najwyższych napięć (400 kv i 220 kv) oraz 100 stacji elektroenergetycznych. Zakres jego odpowiedzialności jako krajowego operatora systemu przesyłowego określony jest w ustawie Prawo energetyczne. Celem strategicznym PSE Operator jest utrzymanie wysokiego poziomu bezpieczeństwa energetycznego na obszarze działania spółki. Cel ten obejmuje w szczególności zapewnienie bezpieczeństwa dostarczania energii elektrycznej, dzięki sprawnemu i niezawodnemu systemowi elektroenergetycznemu oraz zapewnienie odpowiedniej zdolności przesyłowej w elektroenergetycznej sieci przesyłowej. PSE Operator, w celu zagwarantowania niezawodnego systemu przesyłowego (będącego częścią systemu elektroenergetycznego), prowadzi eksploatację, konserwację i remonty oraz rozbudowę tego systemu przy należytym poszanowaniu środowiska naturalnego. System przesyłowy, którym zarządza PSE Operator jest częścią sieci przesyłowej połączonych elektroenergetycznych systemów Europy kontynentalnej pracujących synchronicznie. PSE Operator zatrudnia przeszło 500 pracowników; w całej Grupie Kapitałowej pracuje ponad 1800 osób. PSE Operator w roku 2010 podpisał Deklarację w sprawie zrównoważonego rozwoju w branży energetycznej w Polsce. Jako sygnatariusz deklaracji, spółka podjęła się przyjęcia w swojej działalności takich działań i inicjatyw, które są społecznie przyjazne i ekologicznie wartościowe.

SPIS TREŚCI Rola stacji elektroenergetycznej w systemie przesyłu i rozdziału energii elektrycznej... str. 2 Stacja elektroenergetyczna 220/110 kv Radkowice... Stan istniejący... Stan projektowany... str. 6 str. 7 str. 9 Oddziaływanie na środowisko stacji elektroenergetycznej Radkowice... Etap rozbudowy stacji... Etap eksploatacji stacji... Pole elektromagnetyczne... Hałas (szum akustyczny)... str. 10 str. 10 str. 11 str. 12 str. 14 Procedura lokalizacyjna i środowiskowa... str. 15 1

Rola stacji elektroenergetycznej w systemie przesyłu i rozdziału energii elektrycznej Przesył energii elektrycznej na drodze od wytwórców (elektrownie) do odbiorców wymaga korzystania z wielu urządzeń i obiektów elektroenergetycznych. Jednymi z ważniejszych są linie napowietrzne najwyższych napięć (o napięciu 400 kv i 220 kv) oraz systemowe stacje elektroenergetyczne o napięciu górnym 220 i/lub 400 kv. Energię elektryczną wyprodukowaną w elektrowniach kieruje się do najbliższych stacji systemowych, gdzie jest ona rozdzielana, a następnie przesyłana liniami napowietrznymi najwyższych napięć (220 lub 400 kv) do szeregu stacji elektroenergetycznych rozmieszczonych na terenie całego kraju. W stacjach tych, po obniżeniu napięcia do poziomu napięcia rozdzielczego 110 kv, energia elektryczna kierowana jest liniami napowietrznymi do wielu mniejszych stacji elektroenergetycznych o napięciu górnym 110 kv, zwanych Głównymi Punktami Zasilania (GPZ). W stacjach tych następuje dalsze obniżenie napięcia do poziomu 20, 15 lub 10 kv (tzw. napięcia średnie - ŚN) i rozdział energii elektrycznej do stacji transformatorowych zasilających większość odbiorców komunalnych (gospodarstw domowych) i przemysłowych. Główny Punkt Zasilania (GPZ) 110/20 kv 20 kv Stacja transformatorowa 20/0,4 kv Stacja elektroenergetyczna 220/110 kv Radkowice jest jedną z systemowych stacji elektroenergetycznych, którą należy pilnie rozbudować w związku z koniecznością wybudowania linii 220 kv służącej do połączenia tej właśnie stacji ze stacją 220/110 kv Kielce Piaski. Planowane do realizacji zadanie inwe- Elektrownia Stacja elektroenergetyczna w pobliżu elektrowni Systemowa stacja elektroenergetyczna 220/110 lub 400/220/110 kv Główny Punkt Zasilania (GPZ) 110/15 kv 15 kv Stacja transformatorowa 15/0,4 kv Linia napowietrzna 220 lub 400 kv Odbiorcy komunalni energii elektrycznej Linie napowietrzne 110 kv Główny Punkt Zasilania (GPZ) 110/10 kv 10 kv Stacja transformatorowa 10/0,4 kv Linie napowietrzne lub kablowe średniego napięcia Linie napowietrzne lub kablowe niskiego napięcia 2 Rozbudowa stacji elektroenergetycznej 220 /110 kv Radkowice

20 w kv k. kie Ra r. s do ta mi cji a Ro żki Lin ia 2 Stacja elektroenergetyczna 400/220/110 kv Kielce Stacja elektroenergetyczna 220/110 kv Kielce Piaski V 0k Linia 22 0 22 ice śn o ji Ł c sta r. e i k Linia 400 kv w w kv kier. sta cji P ołan i ec ia Lin chimów a stacji Jo w kier. PLANOWANA LINIA 220 kv LINIE 220 kv LINIA 400 kv Stacja elektroenergetyczna 220/110 kv Radkowice Rys.1. Rysunek ilustrujący wzajemne połączenia liniami napowietrznymi o napięciu 400 i 220 kv stacji elektroenergetycznych: Radkowice, Kielce i Kielce Piaski. Na rysunku pokazano planowane do realizacji połączenie linią 220 kv stacji Radkowice ze stacją Kielce Piaski. stycyjne, którego celem jest rozbudowa systemu elektroenergetycznego na terenie aglomeracji kieleckiej, obejmuje ponadto rozbudowę stacji elektroenergetycznej 220/110 kv Kielce Piaski. Planowana przez inwestora (PSE Operator S.A.) rozbudowa stacji elektroenergetycznej 220/110 kv Radkowice, wraz z pozostałymi przedsięwzięciami (rozbudowa stacji Kielce Piaski oraz budowa linii napowietrznej 220 kv relacji Radkowice Kielce Piaski) ma kluczowe znaczenie dla poprawy niezawodności systemu elektroenergetycznego w centralnej części Polski. O wyjątkowym znaczeniu wspomnianych inwestycji celu publicznego świadczy Porozumienie o współpracy przy ich realizacji, zawarte w 2008 roku pomiędzy inwestorem przedsięwzięć, t.j. PSE Operator S.A. a: Województwem Świętokrzyskim, Świętokrzyskim Zarządem Dróg Wojewódzkich, Generalnym Dyrektorem Dróg Krajowych i Autostrad, Gminą Kielce, Gminą Miedziana Góra, Gminą Piekoszów, Gminą Sitkówka-Nowiny, Gminą Chęciny. W ramach wspomnianego Porozumienia określono zasady współpracy pomiędzy wymienionymi stronami i inwestorem we wszystkich sprawach związanych z przygotowaniem i realizacją planowanych zadań inwestycyjnych. Wszyscy sygnatariusze Porozumienia mieli pełną świadomość, że obecna struktura systemu przesyłowego w centralnej części Polski, w tym w regionie świętokrzyskim, jest niewystarczająca, aby zapewnić wymagany poziom dostaw energii elektrycznej do aglomeracji kieleckiej oraz wielu dużych odbiorców zlokalizowanych w woj. świętokrzyskim (Skarżysko-Kamienna, Starachowice, Jędrzejów, Małogoszcz, Końskie itd.). Ujawnia się to zdarzającymi się coraz częściej awariami sieci przesyłowej, których szybka Rozbudowa stacji elektroenergetycznej 220 /110 kv Radkowice 3

4 Rozbudowa stacji elektroenergetycznej 220 /110 kv Radkowice

likwidacja jest poważnie utrudniona ze względu na konieczność zapewnienia ciągłości dostaw energii elektrycznej dla dużych grup odbiorców. Nie ulega wątpliwości, że realizacja wspomnianych zadań inwestycyjnych objętych Porozumieniem pozwoli na prowadzenie niezbędnych prac eksploatacyjnych na elementach systemu elektroenergetycznego tworzących układ zasilania aglomeracji kieleckiej bez konieczności wprowadzania przerw w zasilaniu u odbiorców. Jak już wspomniano, eksploatowana od kilkudziesięciu lat stacja elektroenergetyczna 220/110 kv Radkowice jest jedną ze stacji systemowych w centralnej części Polski. Energia elektryczna dopływa do niej przede wszystkim linią napowietrzną 220 kv z elektrowni Połaniec. Część z tej energii przesyłana jest linią napowietrzną 220 kv do stacji elektroenergetycznej 400/220/110 kv Kielce, a pozostała część kierowana jest liniami napowietrznymi 110 kv relacji: Radkowice GPZ Małogoszcz, Radkowice GPZ Kielce Karczówka, Radkowice GPZ Nowiny II (L1), Radkowice GPZ Nowiny II (L2), Radkowice GPZ Trzuskawica (LI), Radkowice GPZ Trzuskawica (LII), Radkowice GPZ Kielce Wschód, Radkowice GPZ Busko, Radkowice GPZ Wolica, do Głównych Punktów Zasilania (GPZ) rozlokowanych na terenie województwa świętokrzyskiego. Rys.2. Lokalizacja przeznaczonej do rozbudowy stacji elektroenergetycznej 220/110 kv Radkowice. Na rysunku pokazano przebieg linii napowietrznych 220 i 110 kv wprowadzonych na teren stacji, a także projektowane miejsce wprowadzenia planowanej linii 220 kv relacji Radkowice Kielce Piaski. Rozbudowa stacji elektroenergetycznej 220 /110 kv Radkowice 5

Stacja elektroenerge- -tyczna 220/110 kv Radkowice Stacja elektroenergetyczna jest częścią systemu elektroenergetycznego, która umożliwia rozdział dopływającej energii elektrycznej pomiędzy linie napowietrzne wyprowadzane z niej w różnych kierunkach. Odbywa się to w jednej z głównych części funkcjonalnych stacji elektroenergetycznej nazywanej rozdzielnią, która w większości stacji najwyższych napięć (400 lub 220 kv) wykonana jest jako napowietrzna. Aktualnie do stacji elektroenergetycznej 220/110 kv Radkowice wprowadzone są dwie linie napowietrzne 220 kv, a zasadniczą jej częścią funkcjonalną jest rozdzielnia napowietrzna 220 kv z oszynowaniem wykonanym przewodami stalowo-aluminiowymi (tzw. oszynowanie linkowe), umieszczonym na wysokości kilkunastu metrów nad poziomem ziemi. Aby energię elektryczną można było przesłać do Głównych Punktów Zasilania (GPZ) liniami 110 kv, tj. liniami wychodzącymi ze stacji Radkowice w kierunku Małogoszczy, Nowin, Trzuskawicy, Buska, Wolicy oraz dwóch stacji zlokalizowanych w Kielcach (GPZ Kielce Wschód i GPZ Kielce Karczówka), konieczne jest obniżenie napięcia z 220 kv do 110 kv. Odbywa się to w transformatorach lub autotransformatorach, stanowiących ważny element każdej stacji elektroenergetycznej. W dwóch autotransformatorach AT1 i AT2 zainstalowanych w stacji Radkowice, napięcie 220 kv jest obniżane do poziomu 110 kv, a następnie wprowadzane do rozdzielni napowietrznej 110 kv z oszynowaniem linkowym. Tam właśnie następuje rozdział energii elektrycznej pomiędzy poszczególne linie 110 kv wyprowadzone w kierunkach wspomnianych już stacji o napięciu górnym 110 kv (GPZ). Konieczność dokonywania przełączeń w czasie normalnej eksploatacji stacji oraz wyłączeń w przypadkach zdarzających się awarii powoduje, że jest ona wyposażona w różnego rodzaju aparaturę łączeniową, przede wszystkim wyłączniki i odłączniki. Możliwość wykonywania niezbędnych pomiarów (napięcia, prądu, energii) zapewnia zamontowana w obu rozdzielniach aparatura kontrolno-pomiarowa, przyłączona do szyn zbiorczych rozdzielni 220 i 110 kv poprzez przekładniki prądowe i napięciowe. Ponadto, na terenie stacji elektroenergetycznej 220/110 kv Radkowice znajduje się szereg obiektów i budynków technologicznych oraz pomocniczych, które pozwalają na kierowanie i nadzór nad jej bezawaryjną pracą. Wszystkie elementy stacji elektroenergetycznej Radkowice, które znajdują się pod wysokim napięciem (220 i 110 kv) muszą być odizolowane od siebie. Izolację w rozdzielniach 220 i 110 kv stanowi powietrze. Ze względu na niewielką wytrzymałość powietrza na przebicie, odległości pomiędzy poszczególnymi elementami stacji (oszynowanie, aparatura, autotransformatory) są dość duże i wynoszą od kilku do kilkunastu metrów. Konieczność zapewnienia tak znacznych odległości pomiędzy urządzeniami pod napięciem powoduje, że napowietrzne stacje elektroenergetyczne, w tym funkcjonująca stacja Radkowice, zajmują powierzchnię kilku hektarów. 6 Rozbudowa stacji elektroenergetycznej 220 /110 kv Radkowice

Stan istniejący Istniejąca i funkcjonująca od ponad 30. lat stacja elektroenergetyczna 220/110 kv Radkowice znajduje się na obrzeżach wsi Radkowice (działki nr 425/4, 425/5 i 425/6) w gminie Chęciny (powiat kielecki, woj. świętokrzyskie). Z trzech stron stacja otoczona jest gruntami leśnymi lub rolnymi, natomiast wzdłuż wschodniego ogrodzenia stacji przebiega droga lokalna łącząca wieś Radkowice z Kielcami. Całkowita powierzchnia terenu stacji Radkowice wynosi 5,35 ha. Najbliższa zabudowa mieszkaniowa, to 2. kondygnacyjny, wielorodzinny budynek mieszkalny (fot.1.) znajdujący się pomiędzy ogrodzeniem stacji (rozdzielni 110 kv), a drogą lokalną Radkowice-Kielce. Większość pozostałych budynków mieszkalnych znajduje się po północno-wschodniej stronie stacji, w odległościach przekraczających 90 m od ogrodzenia obiektu. Stacja elektroenergetyczna 220/110 kv Radkowice eksploatowana jest przez dwie firmy: PSE Operator S.A. inwestora planowanej rozbudowy obiektu (właściciel rozdzielni 220 kv), Polską Grupę Energetyczną (PGE) ZEORK Dystrybucja Sp. z o.o. (właściciel rozdzielni 110 kv i pozostałych obiektów stacyjnych). W stacji Radkowice wyróżnić można następujące części funkcjonalne: a) Rozdzielnię napowietrzną 220 kv (fot. 2), eksploatowaną przez PSE Operator S.A., wyposażoną w dwa autotransformatory o mocy 160 MVA i przekładni 220/110 kv oraz typową aparaturę łączeniową (wyłączniki, odłączniki) i pomiarowo- -kontrolną (przekładniki), przystosowaną do pracy na napięciu 220 kv. Do rozdzielni tej wprowadzone są 2 jednotorowe linie napowietrzne 220 kv ze stacji Kielce oraz Połaniec. Istniejące stanowiska auto- Fot.1. Widok wielorodzinnego budynku mieszkalnego, który znajduje się pomiędzy ogrodzeniem stacji (rozdzielni 110 kv), a drogą lokalną relacji Radkowice - Kielce. Rozbudowa stacji elektroenergetycznej 220 /110 kv Radkowice 7

Fot.2. Widok napowietrznej rozdzielni 220 kv w stacji elektroenergetycznej Radkowice. transformatorów mocy AT1 i AT2 są wyposażone w szczelne misy olejowe i posiadają zmodernizowane w 2002 r. instalacje do odprowadzenia zaolejonych wód opadowych, poprzez separator koalescencyjny zamontowany na ciągu kanalizacji deszczowej; b) Rozdzielnię napowietrzną 110 kv, eksploatowaną przez PGE ZEORK Dystrybucja Sp. z o.o. (fot.3), wyposażoną w dwa niewielkiej mocy transformatory potrzeb własnych o przekładni 15/0,4 kv oraz typową aparaturę łączeniową (wyłączniki, odłączniki) i pomiarowo-kontrolną (przekładniki) przystosowaną do pracy na napięciu 110 kv. Z rozdzielni tej wyprowadzonych jest w różnych kierunkach 9 linii napowietrznych 110 kv (rys.2.); c) Instalacje technologiczne (wodno-ściekowa oraz sprężonego powietrza) oraz obiekty pomocnicze (sprężarkownia, akumulatornia); d) Zabudowania stacji, w tym budynek nastawni (fot.4), skąd za pomocą układów sterowania obsługa stacji dokonuje niezbędnych czynności łączeniowych oraz kontroluje pracę całego obiektu. Teren stacji, która pracuje nieprzerwanie przez całą dobę, jest ogrodzony i monitorowany, a wstęp do niej mają wyłącznie wykwalifikowani pracownicy posiadający odpowiednie upoważnienie. Fot.3. Widok napowietrznej rozdzielni 110 kv w stacji elektroenergetycznej Radkowice. Fot.4. Widok nastawni stacji elektroenergetycznej 220/110 kv Radkowice oraz jednego z autotransformatorów mocy (AT1). 8 Rozbudowa stacji elektroenergetycznej 220 /110 kv Radkowice

Stan projektowany W związku z koniecznością wprowadzenia projektowanej, jednotorowej linii napowietrznej 220 kv ze stacji Kielce Piaski, PSE Operator S.A. podjął decyzję o rozbudowie o jedno pole liniowe rozdzielni 220 kv w stacji elektroenergetycznej 220/110 kv Radkowice. W zakres rozbudowy wchodzi także przebudowa funkcjonującej części rozdzielni 220 kv pracującej aktualnie w układzie jednosystemowym, na układ dwusystemowy (dwa niezależne systemy szyn zbiorczych). Rozbudowę stacji elektroenergetycznej można uznać za typowe przedsięwzięcie budowlane, które ze względu na specyfikę aktualnego zagospodarowania terenu, tj. obecności na nim konstrukcji wsporczych i różnego rodzaju urządzeń elektroenergetycznych, nie wymaga wykonania prac ziemnych o dużym zakresie. Poza terenem stacji Radkowice wykonywane będą jedynie roboty budowlane związane z ustawieniem nowego słupa dla projektowanej linii 220 kv Radkowice Kielce Piaski (pierwszy słup liniowy poza ogrodzeniem stacji) oraz prace polegające na podwieszeniu przewodów pomiędzy wspomnianym słupem a dobudowanym polem w rozdzielni 220 kv. Po zakończeniu rozbudowy rozdzielni 220 kv w stacji Radkowice, będą do niej wprowadzone 3 jednotorowe linie o napięciu 220 kv, łączące ją ze stacjami elektroenergetycznymi (rys.1): 400/220/110 kv Kielce (linia istniejąca), 400/220/110 kv Połaniec (linia istniejąca), 220/110 kv Kielce Piaski (linia projektowana). Liczba linii 110 kv wprowadzonych na teren stacji oraz ich konfiguracja nie ulegnie zmianie (rys.2). Przewidywane do wybudowania nowe pole liniowe na terenie rozdzielni 220 kv wyposażone zostanie w nowoczesną aparaturę łączeniową (wyłączniki, odłączniki) oraz pomiarowo-kontrolną (przekładniki prądowe i napięciowe). W ramach planowanego przedsięwzięcia przewiduje się także rozbudowę układu szyn zbiorczych na układ dwusystemowy oraz zmodyfikowanie wprowadzenia do rozdzielni istniejącej linii 220 kv ze stacji Kielce. Ponadto planuje się wymianę kilku elementów wyeksploatowanej aparatury łączeniowej i pomiarowo-kontrolnej. Prace budowlano-montażowe polegać będą przede wszystkim na ustawieniu stalowych, kratowych konstrukcji wsporczych pod nowe fragmenty oszynowania, nieco niższych konstrukcji przeznaczonych do zamocowania aparatury łączeniowej i pomiarowo-kontrolnej nowego pola liniowego oraz wykonaniu połączeń kablowych obwodów zasilających oraz sterowniczych. Do prac tego rodzaju wykorzystywane będą typowe maszyny budowlane (koparka, dźwig, podnośnik itp.). Dowóz materiałów budowlanych w tym betonu pod fundamenty, konstrukcji stalowych, kabli i przewodów oraz aparatury łączeniowej i kontrolno-pomiarowej odbywać się będzie istniejącą drogą dojazdową do stacji (droga lokalna Radkowice Kielce), a następnie drogami wewnętrznymi na terenie stacji. Większość prac planowanych do wykonania w ramach rozbudowy obiektu to roboty, których technologie należy uznać za typowe dla budownictwa elektroenergetycznego. Zaliczyć do nich należy montaż fragmentów oszynowania nowego pola liniowego, izolatorów, specjalistycznej aparatury łączeniowej (wyłączniki, odłączniki) i pomiarowo-kontrolnej (przekładniki prądowe, napięciowe oraz kombinowane) czy układanie przewodów sterowniczych i sygnalizacyjnych w tunelach kablowych. Rozbudowa stacji elektroenergetycznej 220 /110 kv Radkowice 9

Oddziaływanie na środowisko stacji elektroenergetycznej Radkowice Prace związane z rozbudową obiektów infrastruktury elektroenergetycznej, a także późniejsza ich eksploatacja, zawsze w pewien sposób wpływa na środowisko. Podobnie będzie w przypadku stacji 220/110 kv Radkowice, zarówno na etapie budowy, jak i późniejszego okresu jej eksploatacji, kiedy podobnie jak w chwili obecnej występować będą różnego rodzaju oddziaływania środowiskowe. Etap rozbudowy stacji Rozbudowa stacji elektroenergetycznej Radkowice to typowe przedsięwzięcie z dziedziny budownictwa elektroenergetycznego o niewielkiej skali prac budowlano montażowych, a w rezultacie minimalnym oddziaływaniu na środowisko. Wykonywanie prac ziemnych oraz budowlano-montażowych o niewielkim zakresie, prowadzonych w znacznej części na ogrodzonym terenie stacji, nie spowoduje zauważalnego wpływu na żaden z elementów środowiska. Wyjątkiem w tym względzie może być okresowe, nieznaczne zwiększenie poziomu hałasu w sąsiedztwie miejsc wykonywania prac budowlanych (okolice rozdzielni 220 kv) spowodowane koniecznością użycia maszyn budowlanych (koparka, dźwig) i środków transportu. Biorąc pod uwagę, że w pobliżu planowanej do rozbudowy stacji przebiega dość ruchliwa droga lokalna (fot.5), to uciążliwość dla środowiska związana z wykonywanymi pracami budowlanymi (hałas) będzie zupełnie pomijalna. Nie rozważa się zatem zastosowania specjalnych rozwiązań chroniących środowisko przed hałasem, którego źródłem będą maszyny i środki transportu wykorzystywane w fazie rozbudowy obiektu. Właściwa ochrona środowiska w czasie wykonywania zaplanowanych prac budowlanych polegać będzie przede wszystkim na prowadzeniu przez wykonawcę robót, zgodnie z obowiązującymi przepisami, gospodarki odpadami, których największa ilość, jednak bez udziału odpadów niebezpiecznych, powstanie w okresie prac fundamentowych. Fot.5. Droga lokalna relacji Radkowice Kielce przebiegająca wzdłuż wschodniego ogrodzenia stacji elektroenergetycznej 220/110 kv Radkowice. 10 Rozbudowa stacji elektroenergetycznej 220 /110 kv Radkowice

Etap eksploatacji stacji Eksploatacja każdego obiektu przemysłowego może być przyczyną powstawania uciążliwości lub nawet zagrożeń środowiskowych. W przypadku stacji elektroenergetycznej 220/110 kv Radkowice do potencjalnych zagrożeń środowiska związanych z jej eksploatacją, zaliczyć należy: a) możliwość przedostania się do gleby oraz wód powierzchniowych i podziemnych ścieków sanitarnych oraz wody opadowej (deszczowej) zanieczyszczonej niewielkimi ilościami oleju, wypełniającego autotransformatory mocy AT1 i AT2 zamontowane na terenie obiektu, b) możliwość powstawania różnego rodzaju odpadów, w szczególności niebezpiecznych (olej transformatorowy, szlamy z separatora, resztki farb służących do konserwacji konstrukcji itp.), c) możliwość przeniknięcia do gruntu oraz wód powierzchniowych i podziemnych znacznej ilości oleju transformatorowego, stosowanego jako izolacja w autotransformatorach mocy oraz niektórych aparatach elektrycznych, w przypadku wystąpienia awarii tych urządzeń. Aby wyeliminować wpływ na środowisko wspomnianych czynników, zarówno podczas budowy obiektu (1973 r.), jak i w czasie późniejszych prac modernizacyjnych (lata 2001 2002), wprowadzono odpowiednie rozwiązania techniczne i organizacyjne. Wyeliminowały one zagrożenia związane z przedostaniem się do gruntu oraz wód powierzchniowych i podziemnych, zarówno ścieków sanitarnych, jak również zaolejonych wód deszczowych, a także niebezpieczeństwo przedostania się tam oleju transformatorowego. Spośród zastosowanych rozwiązań wymienić należy: instalację kanalizacji deszczowej wyposażoną w oddzielacze oleju (separatory koalescencyjne) oraz szczelne misy olejowe pod każdym z autotransformatorów mocy. Od wielu też lat na terenie stacji Radkowice prowadzona jest, zgodna z wymaganiami obowiązujących przepisów (Ustawa o odpadach), gospodarka odpadami, której zasady nie ulegną zmianie po rozbudowie obiektu. O ile zaprojektowanie i wykonanie podczas kolejnych etapów modernizacji stacji rozwiązań technicznych w pełni chroniących przed przedostaniem się do gruntu i wód różnego rodzaju zanieczyszczeń nie sprawiło poważniejszych problemów, o tyle budowa czy rozbudowa stacji elektroenergetycznej prowadząca do sytuacji, w której nie będzie ona źródłem pola elektromagnetycznego (pola elektrycznego i magnetycznego) oraz hałasu, nie jest możliwa. Należy bowiem mieć na uwadze, że źródłem pola elektromagnetycznego (składowej elektrycznej i magnetycznej) są wszystkie elementy i urządzenia stacji elektroenergetycznej, które znajdują się pod wysokim napięciem oraz te, przez które płynie prąd elektryczny (np. oszynowanie rozdzielni, aparatura łączeniowa i pomiarowo-kontrolna). Ze względów bezpieczeństwa (wysokie napięcie 220 i 110 kv) oraz na skutek konieczności zapewnienia odpowiednio dużej odległości od ziemi elementów będących pod napięciem, poszczególne elementy stacji zostały zaprojektowane i wykonane w sposób zapewniający dotrzymanie wymaganych odległości od ogrodzenia stacji. Oznacza to, że co prawda poza ogrodzeniem stacji rejestruje się obecność zarówno składowej elektrycznej, jak i magnetycznej pola, to jednak poziomy tych wielkości są znacznie niższe niż odpowiednie wartości dopuszczalne sprecyzowane w przepisach o ochronie przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych. W ten sam sposób zaprojektowane zostanie nowe pole liniowe w rozdzielni 220 kv, a także wprowadzenie do tego pola nowej linii napowietrznej 220 kv z kierunku stacji Kielce Piaski. Wieloletnia praktyka pomiarowa wskazuje, że jedynie w sąsiedztwie linii napowietrznych wysokie- Rozbudowa stacji elektroenergetycznej 220 /110 kv Radkowice 11

go napięcia wprowadzanych na teren stacji elektroenergetycznej, tj. w obszarze leżącym pomiędzy ogrodzeniem stacji a pierwszym słupem linii napowietrznej ustawionym poza stacją, może wystąpić pole elektryczne o wartościach przekraczających 1 kv/m (wartość dopuszczalna na terenach przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową). W przypadku analizowanego przedsięwzięcia nie stanowi to jednak żadnego problemu, gdyż obszary przylegające do stacji po stronie istniejących wprowadzeń liniowych (220 i 110 kv), a także projektowanego nowego pola umożliwiającego wprowadzenie nowej linii 220 kv do stacji, to tereny rolnicze lub leśne, gdzie lokalizacja budynków mieszkalnych jest niedopuszczalna. Pole elektromagnetyczne Pracująca stacja elektroenergetyczna najwyższych napięć oddziałuje na środowisko poprzez obecność w sąsiedztwie elementów będących pod napięciem pola elektromagnetycznego, które opisuje się poprzez oddzielne określenie składowej elektrycznej i magnetycznej. Pole to jest polem o niskiej częstotliwości (50 Hz), zatem nie występuje tutaj zjawisko promieniowania elektromagnetycznego charakterystyczne m.in. dla źródeł pól wielkiej częstotliwości (np. anteny stacji bazowych telefonii komórkowej, urządzenia radarowe, anteny stacji telewizyjnych itp.). Warto zauważyć, że wytwarzanie pola elektromagnetycznego jest zjawiskiem charakterystycznym nie tylko dla stacji czy linii napowietrznych, lecz wiąże się z pracą każdego urządzenia elektrycznego powszechnego użytku, takiego, jak np. suszarka do włosów, pralka czy telewizor. W sąsiedztwie stacji elektroenergetycznych źródłem pól elektromagnetycznych o poziomach porównywalnych z wartościami dopuszczalnymi sprecyzowanymi w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. nr 192 poz. 1883), są wyłącznie odcinki linii napowietrznych wchodzących do stacji (tzw. wprowadzenia liniowe). Ze względu na znaczną odległość od ogrodzenia stacji, pole elektryczne i ma- E E H Powstawanie pola elektrycznego E i magnetycznego H 12 Rozbudowa stacji elektroenergetycznej 220 /110 kv Radkowice

gnetyczne wytwarzane przez elementy funkcjonalne stacji (oszynowanie, aparatura łączeniowa i pomiarowa, transformatory) ma wartości wielokrotnie mniejsze niż poziomy dopuszczalne przepisami. Pomimo to, pole elektromagnetyczne wytwarzane m.in. przez linie napowietrzne i stacje elektroenergetyczne wysokiego napięcia, od dawana budzi w społeczeństwie wiele zaniepokojenia, a nawet obaw o zdrowie. Choć jak dotąd brak jest jednoznacznych dowodów wskazujących na negatywne oddziaływanie tego rodzaju pól na zdrowie i życie ludzkie, to w wielu krajach, w tym także w Polsce, obowiązują przepisy ograniczające możliwość przebywania w polach o zbyt dużym natężeniu. Mając na uwadze ustalenia tych przepisów, stacje elektroenergetyczne wysokiego napięcia są projektowane w taki sposób, aby poza ich ogrodzeniem nie występowało pole elektryczne i magnetyczne o natężeniach przekraczających dozwolone przepisami poziomy. Liczne pomiary wykonane w otoczeniu krajowych stacji elektroenergetycznych wykazały, że natężenia tych pól nigdy nie przekraczają wartości dopuszczalnych sprecyzowanych w obowiązujących przepisach, które w miejscach dostępnych dla ludzi wynoszą: dla składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego: 10 kv/m w miejscach dostępnych dla ludzi, 1 kv/m na terenach przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową; dla składowej magnetycznej pola elektromagnetycznego: 60 A/m w miejscach dostępnych dla ludzi. Czasami zdarza się, że w sąsiedztwie niektórych linii napowietrznych wysokiego napięcia wprowadzanych na teren stacji elektroenergetycznej (wprowadzenia liniowe), tj. pomiędzy ogrodzeniem stacji a pierwszym słupem linii napowietrznej, występuje pole elektryczne o wartościach przekraczających 1 kv/m (wartość dopuszczalna na terenach przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową). Taka sytuacja występuje obecnie w otoczeniu stacji Radkowice. Wartość dopuszczalna 1 kv/m jest nieznacznie przekroczona na niewielkim obszarze pod wprowadzanymi na stację dwoma liniami 220 kv oraz jedna linią 110 kv. Nie stanowi to jednak żadnego problemu, gdyż obszary przylegające do stacji, to tereny rolnicze i leśne, gdzie lokalizacja budynków mieszkalnych jest niedopuszczalna. Najwyższe dopuszczalne natężenia poszczególnych składowych pola elektromagnetycznego o częstotliwości 50 Hz, wg rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. nr 192 poz. 1883). Składowa elektryczna pola elektromagnetycznego 10 kv/m w miejscach dostępnych dla ludzi 1 kv/m na terenach przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową Składowa magnetyczna pola elektromagnetycznego 60 A/m w miejscach dostępnych dla ludzi Rozbudowa stacji elektroenergetycznej 220 /110 kv Radkowice 13

Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku z wyłączeniem hałasu powodowanego przez linie elektroenergetyczne, wyrażone wskaźnikami L AeqD i L AeqN załącznik do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. z 2007 r., nr 120, poz. 826) Dopuszczalny poziom hałasu, w db Hałas (szum akustyczny) Przechodząc w sąsiedztwie stacji elektroenergetycznej wysokiego napięcia, podczas jej normalnej pracy, nie sposób nie usłyszeć, że niektóre urządzenia znajdujące się na jej terenie wytwarzają hałas. Pomimo, że nie funkcjonują tam żadne maszyny czy urządzenia mechaniczne, które zaliczyć można do wyjątkowo hałaśliwych, to dźwięk towarzyszący pracy stacji elektroenergetycznej słyszalny jest niekiedy nawet kilkaset metrów za ogrodzeniem obiektu. Głównym źródłem hałasu na stacji elektroenergetycznej są (auto)transformatory mocy, a przede wszystkim wentylatory służące do ich chłodzenia. Nieco innym źródłem hałasu w tego rodzaju obiektach jest ulot na elementach znajdujących się pod wysokim napięciem oraz w mniejszym stopniu, wyładowania powierzchniowe występujące na izolatorach. O ile hałas związany ze zjawiskiem ulotu nasila się wyraźnie w czasie złej pogody (słaby deszcz, mżawka), to hałas powodowany zjawiskami zachodzącymi w (auto)transformatorach jest prawie stały w czasie i zwiększa się znacząco po włączeniu wentylatorów chłodzących. Hałas ten jest przy tym uciążliwy i dość trudny do zlikwidowania czy ograniczenia. Hałas wytwarzany przez transformatory starszego typu osiąga dość znaczne poziomy i w niektórych przypadkach, w celu ochrony przed hałasem terenów, na których znajduje się zabudowa mieszkaniowa, konieczna staje się budowa ekranów akustycznych umieszczanych przy transformatorach. Znacznie niższe poziomy hałasu rejestruje się w otoczeniu stacji elektroenergetycznych wyposażonych w autotransformatory wyprodukowane w ostatnich kilku latach, co wiązać należy ze zmianą technologii ich produkcji dostosowującej się nieustannie do zaostrzonych przepisów w zakresie ochrony środowiska. Rodzaj terenu a) Strefa ochronna A uzdrowiska b) Tereny szpitali poza miastem a) Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b) Tereny zabudowy związane ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży 1) c) Tereny domów opieki społecznej d) Tereny szpitali poza miastem a) Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b) Tereny zabudowy zagrodowej c) Tereny rekreacyjno-wypoczynkowe d) Tereny mieszkaniowo-usługowe Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców L AeqD Pora dnia - przedział czasu odniesienia równy 8 najmniej korzystnym godzinom dnia kolejno po sobie następującym Hałas wytwarzany przez stacje elektroenergetyczne może stanowić pewną uciążliwość przede wszystkim dla osób przebywających na terenach, na których obowiązują ograniczenia poziomów hałasu. Dotyczą one przede wszystkim terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i zamieszkania zbiorowego, gdzie dopuszczalny poziom hałasu jest ograniczony do wartości 40 lub 45 db w nocy i 50 lub 55 db w dzień. W przypadku rozbudowywanej stacji 220/110 kv Radkowice trudno mówić o pojawieniu się dodatkowej uciążliwości dla środowiska wynikającej z hałasu wytwarzanego przez projektowane pole liniowe 220 kv, czy też nowe wprowadzenie liniowe (linia 220 kv ze stacji Kielce Piaski). Te planowane do wybudowania elementy funkcjonalne stacji z pewnością nie wpłyną na rozkład poziomu hałasu wokół stacji elektroenergetycznej Radkowice, tym bardziej, że zdecydowanie dominującym źródłem hałasu na tym obiekcie są dwa autotransformatory mocy. L AeqN Pora nocy - przedział czasu odniesienia równy 1 najmniej korzystnej godzinie nocy 45 40 50 40 55 45 55 45 1) W przypadku niewykorzystania tych terenów, zgodnie z ich funkcją, w porze nocy, nie obowiazuje na nich dopuszczalny poziom hałasu w porze nocy. 14 Rozbudowa stacji elektroenergetycznej 220 /110 kv Radkowice

Procedura lokalizacyjna i środowiskowa Zgodnie z obowiązującymi przepisami realizacja każdej inwestycji, w tym rozbudowa stacji elektroenergetycznej 220/110 kv Radkowice, odbywać się powinna zgodnie z procedurami określonymi szczegółowo w przepisach prawa. Chcąc zrealizować tego rodzaju obiekt budowlany konieczne jest uzyskanie wielu decyzji, uzgodnień i opinii wydawanych przez różne organy administracji publicznej. Zgodnie z wymaganiami ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Tekst jednolity: Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z późn. zm.) rozpoczęcie prac budowlanych związanych z planowaną rozbudową stacji elektroenergetycznej 220/110 kv Radkowice wymaga uzyskania przez inwestora decyzji o pozwoleniu na budowę. Jednym z warunków uzyskania wspomnianej decyzji jest zgodność zamierzenia inwestycyjnego z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub uzyskanie dla planowanego do realizacji przedsięwzięcia decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego. W związku z wymaganiami inwestora (PSE Operator S.A.), przyszły wykonawca prac budowlanych (PBE ELBUD Warszawa Sp. z o.o.) rozpoczął procedurę planistyczną polegającą na zmianie studium uwarunkowań i zagospodarowania przestrzennego gminy Chęciny, aby następnie doprowadzić do uchwalenia planu miejscowego tej gminy, obejmującego obszar planowanej do rozbudowy inwestycji. Po wprowadzeniu planowanej do realizacji inwestycji do planu miejscowego możliwe będzie rozpoczęcie procedury środowiskowej, którą charakteryzują zapisy zawarte w ustawie z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 z późn. z późn. zm.). W związku z tym, że planowane zadanie inwestycyjne pn. Rozbudowa stacji elektroenergetycznej 220/110 kv Radkowice, zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. nr 213, poz. 1309), zaliczyć należy do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, inwestor zobowiązany jest do uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (tzw. decyzji środowiskowej). Po wprowadzeniu planowanego przedsięwzięcia do planu miejscowego inwestor zobowiązany będzie do złożenia wniosku o wydanie wspomnianej decyzji. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, organem właściwym zarówno do prowadzenia postępowania w sprawie wydania decyzji środowiskowej, jak i wydania takiej decyzji, będzie Wójt Gminy Chęciny. Wydanie decyzji środowiskowej poprzedza procedura oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko (procedura OOŚ) z udziałem społeczeństwa, a także konieczność uzyskania stosownych uzgodnień (Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Kielcach) i opinii (Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Kielcach). Podstawowym dokumentem umożliwiającym przeprowadzenie takiej oceny jest raport oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko (raport OOŚ). Jest to dokument, na podstawie którego wójt gminy Chęciny określa, analizuje oraz ocenia wpływ na środowisko planowanego do realizacji przedsięwzięcia (rozbudowa stacji elektroenergetycznej Radkowice). Szczególną uwagę zwraca się przy tym na zdrowie i warunki życia ludzi, którzy zamieszkiwać będą w sąsiedztwie rozbudowanej stacji elektroenergetycznej. Z raportem oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko może zapoznać się każdy zainteresowany i z pewnością jest on podstawowym źródłem informacji dla wszystkich właścicieli nieruchomości sąsiadujących z planowaną Rozbudowa stacji elektroenergetycznej 220 /110 kv Radkowice 15

do rozbudowy stacją. Jeśli wszystkie wymagania dotyczące ochrony środowiska, w szczególności ochrony zdrowia ludzi, zostaną spełnione, to po rozpatrzeniu wszystkich uwag do raportu OOŚ zgłoszonych przez zainteresowanych, procedura oceny oddziaływania na środowisko kończy się wydaniem decyzji środowiskowej. Zostaną w niej określone wszystkie warunki związane z ochroną środowiska, jakie musi spełnić planowane do realizacji przedsięwzięcie, zarówno w czasie wykonywania prac budowlanych, jak i w okresie eksploatacji. Należy jednocześnie podkreślić, że rozbudowa stacji elektroenergetycznej 220/110 kv Radkowice stanowi realizację celów publicznych wskazanych w art. 6 pkt 2 ustawy z dn.21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity: Dz.U. z 2010 nr 102 poz 651) i jest zaliczona do inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym. Po uzyskaniu dla planowanej rozbudowy stacji Radkowice decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach i opracowaniu projektu budowlanego możliwe będzie ubieganie się o wydanie decyzji o pozwoleniu na budowę. Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Chęciny Uchwalenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla terenów objętych planowanym do realizacji przedsięwzięciem Opracowanie raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na srodowisko (raport OOŚ) Złożenie wniosku o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (decyzja srodowiskowa) Postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko planowanego do realizacji przedsięwzięcia (postępowanie OOŚ), zmierzające do wydania decyzji środowiskowej Wydanie przez właściwy organ (wójt gminy Chęciny) decyzji środowiskowej Złożenie wniosku o wydanie decyzji o pozwoleniu na budowę wraz z zaświadczeniem o dysponowaniu nieruchomościami na cele budowlane Wydanie przez właściwy organ decyzji o pozwoleniu na budowę Faza rozbudowy stacji elektroenergetycznej (okres realizacji inwestycji) Przeprowadzenie wymaganych badań i sprawdzeń Przekazanie rozbudowanej stacji elektroenergetycznej 220/110 kv Radkowice do użytkowania

WYKONAWCA INWESTYCJI Przedsiębiorstwo Budownictwa Elektroenergetycznego ELBUD Warszawa Sp. z o.o. Al. Krakowska 264 02 210 Warszawa tel.: (+48 22) 591 53 00, fax: (+48 22) 846 18 17 www: elbud.waw.pl e mail: office@elbud.waw.pl PBE ELBUD Warszawa Sp. z o.o. to nowoczesna i ceniona na rynku spółka, specjalizująca się w kompleksowej realizacji inwestycji z zakresu budownictwa elektroenergetycznego. Ponadsześćdziesięcioletnie doświadczenie w budownictwie elektroenergetycznym, profesjonalna kadra i szeroki zakres usług sprawiają, że należy do grona czołowych firm działających w branży. ELBUD Warszawa Sp. z o.o. buduje i modernizuje przede wszystkim linie napowietrzne i kablowe wysokiego napięcia (400, 220 i 110 kv), stacje elektroenergetyczne. Prowadzi również prace związane z konserwacją tego rodzaju obiektów, a także prace elektroenergetyczne dla branży ogólnobudowlanej. Firma świadczy ponadto usługi z zakresu projektowania i wsparcia formalno prawnego inwestycji. We własnych zakładach produkuje też konstrukcje stalowe niezbędne przy budowie i rozbudowie stacji elektroenergetycznych, a także urządzenia sterowania i automatyki. Wyposaża również obiekty elektroenergetyczne i przemysłowe w wyprodukowane we własnych zakładach szafy sterownicze oraz kablowe, w tym konstrukcje napowietrzne, sygnalizacyjne, a także rozdzielnice. Zaawansowane zaplecze technologiczne, ekspercka pozycja oraz doskonała organizacja gwarantują stabilny rozwój spółki i stale poszerzają grono zadowolonych Partnerów oraz Klientów. Wśród nich znajdują się także firmy zagraniczne. Od 2003 r. ELBUD Warszawa Spółka z o.o. realizuje kontrakty w Irlandii, uczestnicząc w prowadzonym tam programie modernizacji linii przesyłowych (National Refurbishment Program). Obecnie świadczy także usługi serwisowe dla narodowego operatora i dostawcy energetycznego w Irlandii. Jednocześnie, na rodzimym rynku, ELBUD Warszawa Sp. z o.o. rozwija skupioną wokół siebie grupę kapitałową, zapewniającą większą konkurencyjność i bardziej kompleksową ofertę. W skład Grupy wchodzą m.in. ENERGOPROJEKT-POZNAŃ S.A. oraz ELBUD- -PROJEKT Warszawa Sp. z o.o., doświadczone i renomowane firmy, specjalizujące się w projektowaniu linii i stacji elektroenergetycznych wysokiego napięcia. W celu zapewnienia najwyższych standardów organizacji i obsługi Klientów Spółka ELBUD Warszawa wdrożyła system zarządzania jakością ISO 9001. Wydawca folderu: EKO MARK Opracowanie całości: dr inż. Marek Szuba, dr inż. Marek Jaworski Opracowanie graficzne i skład: Grzegorz Kaczmarek Zdjęcia: Archiwum PSE Operator S.A., EKO MARK, Grzegorz Kaczmarek Strona internetowa: www.kielcepiaskiradkowice.pl