PAŃSTWOWY TEATR NOWY.W ZABRZU

PAŃSTWOWY TEATR NOWY.W ZABRZU

PANSTWOWY TEATR NOWY W ZAB ZU OdinOCJ:ony Medalem KomiaJI Edulcocil Narodowel oraz z~~q Odz.nakq Zaałuionemu w Rozwoiu Woiewództwa Katow1clclego TITUS MACCIUS PLAUTUS KUPIEC D Y RE KTOR I KIEROWNIK ART YSTYCZNY 1r-r ~ A li./ AS7F Vv n (MERCA TOR) KIEROWNICTWO LITERACKIE WŁADYSŁAW ŁAWICKI STANISŁAW WILCZEK PRZEKŁAD GUSTAW PRZYCHOCKI DYREKTOR ADMINISTRACYJNY - RYSZARD DULBAS SEKRETARZ TEATRU - KRYSTYNA GRABARCZYK

ajwybitniejszy komediopisarz rzymski, ur. ok. 250, zm. w 184 r. p. n.e. Pochod z ił z umbryjskiego miasta.sar sina. Pr:ybyu:sz y w młodo.ści do Rzymu wstąpit do trupy teatralnej. Straciu:szy majątek najął się do pracy przy żarnach 1l młynarza. Data literackiego debiutu Plauta nie jest ust alona, u:iadomo tylko, że ok. 218 r. był już znanym pisarzem. Przypisuje się mu ok. 130 sztuk, z których zachowało się 21. Do najbardziej znanych należą: Kupiec, Zolnierz s amochwał, Je{icy, Bracia, Amfitrion, Skarb, Strachy, Lina, Dzień trzygroszowy. Plaut przerabiał komedie Menandra, Filemona i Difilosa. I choć zachowywał grecką scenerię, zawsze nadawał swoim tekstom rzymski koloryt. Plaut wywarł ogromny w pływ na pozme1szq komedię europejską. Na motywie jego Skarbu" Molier napisał Skąpca", Komedia omyłek" Szekspira jest przeróbką Braci". Pierwowzorem.fredrowskiego Papkina był Zolnierz samochwał. W latach 1931-1937 ukazał się z biór przekładów wszystkich zachowanych dziel Plauta dokonany przez Gustawa Przychoc kiego. DUS zam. 658/77 4000 P-11 TITUS MACCUS PLAUTUS

Ja jestem tak ła s kawy, ze lreść sztuki podam Jeś l i wasza laska żeby jej wystil_chać. Kto j ednak s ł uchać nie chce niech w staje i - za drzwi By m iał us i q ~ć gdzie talci, który słuchać zec hce. Z echciejcie więc ju ż teraz u wa ż ac' widzowie... Za chwilę bowiem Charin us µoda lit<! TLJ( _ k i pierwow zór wystawianej d : i.~ sztu lci:,.e:mpur os Filem ona s:<tu ka zwie si ę grecka po łacinie zaś Kupi ec" MakC]usza Tytusa. eszc z ~ tyl~o. k~lka uwag o innych komedy3ach i JUZ wprowadzeni zostaniemy w tematykę sztuki, poznamy zalązek akcj~. Charakterystyczne, ż.e Pla1:t. ustami Charinusa zwraca się własme do nas - widzów a nie, jak to b yło wtedy praktykowane - do Noc:r, Di:i:i~, Słońca i Księżyc a." że ;ła ś :iie ws~o? nas szuka sprzymier z eń c ó1..v i obronc_ow, naszą sym pa tię stara si ę Sc. l' t pozyskac, a czasami nawet - 1 ak w enie 1cy.ac3i _ czy ' ł h,.. m nas wspo uczestnikami scenicznyc. wydarze~. Tak więc już od prologu sztuka rozgrywa _s ię na d_v-roch planach. Świadomo ść dwóch ukła d ó w odme~1em~ Jest,?bustronna: maj ą j ą i widzowie i bohaterowie :,Kupca ". Cz ęs to jednak owa św iadom ość - dla ~z y~kama ko'.11ed10v:ego efektu - zostaje zatarta. P lau l. da3e _si ę bowiem?yc peł en ironii wobec własnego tekst u 1 swoich?ohaterow. Celowo nie dopuszcza do powagi stara3ą c się prz_ede v:rszystkim bawić swoich słuchaczv Stąd tez wszelkie m1łosne nie szcz ę śc ia" nabierają u ni~go ~-umor y ~tycznego zabarwienia. Sentymentalizm i ł z a wosc zos_ta}ą z _astąpione zabawą, komedi ą intryg i nieporozumien. Pierwotny plan założony przez boha teróv\ jest ustawicznie korygowany przez niespodziewane sytuacje. To właśnie przypadek i podstęp stanowią o komediowym charakterze poszczególnych scen, sama treść sztuki nie jest natomiast niczym nowym. Kupiec" oparty bowiem zos tał na odwiecznym motywie rywalizacji ojca i syna o względy pi ęk n e j dziewczyny. Przy czym od początku Plaut stoi po stronie młodzieńca, konsekwentnie ośmieszając zaloty starego i ironicznie podsumo wu ją c jego podboje" w ostatnich wersach sztuki: Trzeba, myślę, clla staruszków wydać takie prawo, Które ma ich wszystkich tr zyma ć w karbach posluszeń st wa Je:~l i o kim.~ się dowiemy, co ma sz e śćdz ie s iąt/c ę, 2e się w daje z dziewczętami, żonaty czy wolny, W myśl ustawy z nim poczniemy: Że niepoczytalny, O sądz imy - no i w biedzie przyjdzie mu ż y ć za to,.2e majątek swój roztrwania. - A niech nikt j u ż odtąd Nie przeszkadza, gdy syn kocha i bierze dziewczynę, Byle wszystko bylo w miarę, - a gdy ktoś przeszkodzi, Więcej straci przez podrywkę, niż gdyby sam placiu Prawo ma ju.ż wiązać starych od dzisiejszej nocy. Bąd źc ie zdrowi! A wy, mlodzi, je ś li prawo dobre, T ości e winni głośno kla sk ać, i to na złość starym! Znowu więc powraca świadomość obecności widzów. I choć nieco wcześniej właśnie dlatego, że perypetie bohaterów były przez ludzi obserwowane skrócono naszą sztukę" - teraz nic nie stoi na przeszkodzie, aby za jej przedstawienie wszystkim podziękować. Ponadto: Prosimy panó11) recenzentów By w kajecikach zapisali Żeśmy po nocach stu bezsennych Na nowo Kupca" odczytali Lecz, że to może nie wystarczyć Bo konkurencja dzisiaj twarda Trzeba na ka ż dym mówić kroku My awangarda, my awangarda! To już oczywiście nie tekst Plauta, ale prolog dodany przez twórców zabrzańskiego przedstawienia. Jakże jednak utrzymany w charakterze i nastroju plautyńskich komedii'

REŻYSERIA MIEClYSŁAW SCENOGRAFIA JERlY MOSKAL KOSTIUMY DANUTA KNOSAŁA TEKSTU PIOSENEK WG PLUTA ADAM DASZEWSKI DASZEWSKI PAŃSTWOWY TITUS MA CC US PLAUTUS (Mercator) Komedia muzyczna w 2 częściach Przekład Gustaw Przychocki Muzyka - Marzena i Jacek Mikułowie I W przedstawieniu wykorzystano 2 wiersze Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego TEATR NOWY W ZABRZU OSOB Y: DEMIFO, obywatel, ojciec Charinusa - PROGRAM: C X Vlll Mi e czysław Daszewski LIZYMACHUS, obywatel, ojciec.,. Eułychusa - Wincei 1 y Grabarczyk DOR!PPA, matrona, żona Lizymacha CHARINUS, młodzieniec, syn Demifona -?.?. li.. \ - Andrzej Lipski EUTYCHUS, młodzieniec, syn ' Lizymacha, przyjaciel Charinusa - Mieczysław Całka I PAZYKOMPSA, hetera, kochanka Charinusa - Hanna Boratyńska AKANT JO, nie:wolnik Demifona SYRA, niewolnica, stara służąca Dorippy, piastunka Charinusa KUCHARZ HETERKA KUCHCIKI, NIEWOLNICY Przy instrumencie - - Mieczysław Całka -??!! - Andrzej Lipski -??!! Marzena Mikuła f C)

Przedstawienie prowadzi JAN BĄK Kontrola tekstu STANISŁAW ' TODOR Zespół techniczny: Kierownik techniczny ZDZISŁAW LIMBACH Kierownik pracowni krawieckiej MARIAN BIAŁAS Kostiumy damskie ERYKA KOZŁOWSKA Kierownik stolarni WŁADYSŁAW CYMBALISTA Kier.ownik pracowni perukarskiej TERE.SA PENCARSKA Kierownik pracowni malarskiej JERZY SEIBEL Prace butaforskie ANIELA KUCHARSKA Kierownik oświetlenia ARNOLD DANIEL Efekty akustyczne MARIAN KURASZ Kierownik sceny EMIL MIKA Rekwizytor MARIA BREM REDAKCJA PROGRAMU STANISŁAW WILCZEK OBWOLUTA ORAZ OPRACOWANIE GRAFICZNE JERZY MOSKAL BILETY MOŻNA ZAMA WIAĆ TELEFONICZNIE NR TEL. CENTRALI 71-32-56 NR TEL. DZIAŁU ORGANIZACJI WIDOWNI 71-54-93 ZDJĘCIA BOGDAN KRASICKI.~~~~~~~-~ CENA ZŁ 5.- Obok tekstów dopisanych i fragmentów przerobionych z K upca" odnajdujemy w spektaklu także wiele piosenek dobrze nam znanych, śpievvanych i nuconych od lat. Takie u m uzycznienie sztuki zgodne jest z jej strukturą. Plaut c z ę sto bowiem włączał do sw oich komedii partie ś pie wane, tzw. cantica. Dodane dzisiaj niosenki są czymś w rodzaju w spółc z es ne go komen tarza 1'ą cznikiem mi ę dzy dawnymi i młod s zymi laty" i o;:- z:ywiścic, poprzez aluzje;, przypomnienie, skojarzenie, wywołać maj ą ś mie c h, zab aw ę, czasami może chwil E:l: z kę zadumy. K iedy Mi ec zy sław Daszewski wystawi ł Kupca" w roku 19 60 w Teatrze Śl ąskim w J<:atowicach - wzbogacenie sztuki tekstami piosenek i wierszam i Gałczyńskiego - było w ko nte kś cie ca ł e j inscenizacji niewątpliwie świ e żą pr o po z y c ją formalną. Dzisiaj nie jest już niczym nowym, ale przecież zdaje egzamin wło ś nie na zasadzie zabawy, ironii i przymrużenie oka, z jakim traktuje się. wła s n i innych pomysły inscenizacyjne. Wszak: Miną[ czasn kawa[ Przesądów trzeba wyrwać ciernie Teraz się każdą sztukę stawia Awangardowo i modernie. Okazuje się jednak, że i awangardowo" i modernie" można przedstawić tekst Kupca" zachowując jego poetykę i założenia tzw. nowej komedii. Wiernie przecież zostały przedstawione typowe dla niej postacie: młodzieniec, starzec, hetera, niewolnik, kucharz i stara służąca. Aktorzy jak w antycznym teatrze posługują się maską. Wreszcie sprawy, o których mówi się na scenie, choc osadzone w gn~ckich realiach, opisane przez rzymskiego komediopisarza - tak bardzo przecież na swej aktualnoście nie straciły. EW A KWIECIEŃ

ANTONI CZECHOW: MEWA R e żyser a M I E CZYS ŁAW D AS Z EWS KI Scenog ralia: W IE S Ł A W LA N G E Muzyka: MARZENA M IKUŁ A -PR O KSA Scena zbiorowa Z NASZEGO REPERTUARU Krystyna lłakowicz (Arkadina) Mieczysław Daszewski (Trigorin) Hanna Bor a t y ń s ka (Nina) i Andrzej Lipski (Triep!cw)

Od lewej: Andrzej Lipski (Trieplew), Barbara Olszań s ka (Masza) Mieczy s ław Całka (Miedwiedienko) Hanna Bor a t y ńska (Nina) Wincenty Gra b arczyk (Sorin),.Janina Kroko\ s ll:a (An d riejewna) l Jerz Siw (Dorn)