Skrypty Becka. Alicja Grześkowiak (red.) Prawo karne. 3. wydanie

Skrypty Becka Alicja Grześkowiak (red.) Prawo karne 3. wydanie

SKRYPTY BECKA Prawo karne

W sprzeda y: A. Marek PRAWO KARNE, wyd. 10 Studia Prawnicze L. Gardocki PRAWO KARNE, wyd. 17 Podrêczniki Prawnicze J. Grajewski, S. Steinbor PRZEBIEG PROCESU KARNEGO, wyd. 5 Podrêczniki Prawnicze A. Marek PRAWO WYKROCZEÑ (MATERIALNE I PROCESOWE), wyd. 7 Podrêczniki Prawnicze F. Prusak PRAWO KARNE SKARBOWE Podrêczniki Prawnicze M. Ga³¹zka, R. G. Ha³as, S. Hypœ, D. Szeleszczuk, K. Wiak KODEKS KARNY CZÊŒÆ SZCZEGÓLNA, wyd. 3 Repetytoria Becka KK, KPK, KKW, KSKU, wyd. 15 Edycja S¹dowa www.sklep.beck.pl

Prawo karne Redaktor dr hab. Alicja Grzeœkowiak prof. KPSW, wieloletni Kierownik Katedry Prawa Karnego KUL Autorzy dr hab. Alicja Grzeœkowiak dr hab. Krzysztof Wiak dr Filip Ciep³y dr Ma³gorzata Ga³¹zka dr Rados³aw G. Ha³as dr S³awomir Hypœ dr Damian Szeleszczuk 3. wydanie poprawione i uzupe³nione WYDAWNICTWO C. H. BECK WARSZAWA 2011

Poszczególne czêœci opracowali: Dr hab. Alicja Grzeœkowiak: Cz. I Rozdz. I, Cz. II Rozdz. I; Cz. III Rozdz. I. Dr hab. Krzysztof Wiak: Dr Filip Ciep³y: Dr Ma³gorzata Ga³¹zka: Cz. I Rozdz. II, Cz. II Rozdz. VI, Cz. IV Rozdz. III, Rozdz. XI. Cz. II Rozdz. IV, Cz. III Rozdz. V Cz. II Rozdz. III 26 27, 31 32, Rozdz. VII, Rozdz. VIII, Cz. III Rozdz. VII, Cz. IV Rozdz. XIII, Rozdz. XIV. Dr Rados³aw Ha³as: Cz. II Rozdz. II 18 21, Rozdz. III 23 25, 28 30, 33 35; Cz. III Rozdz. VI, Cz. IV Rozdz. IV, Rozdz. VIII, Rozdz. IX, Rozdz. XII Dr S³awomir Hypœ: Cz. II Rozdz. II 22, Cz. III Rozdz. IV, Rozdz. VIII, Cz. IV Rozdz. V, Rozdz. VI, Rozdz. VII. Dr Damian Szeleszczuk: Cz. II Rozdz. V, Cz. III Rozdz. II, Rozdz. III, Cz. IV Rozdz. I, Rozdz. II, Rozdz. X, Rozdz. XV. Redakcja: Aneta Flisek Stan prawny: 22 marca 2011 r. Wydawnictwo C. H. Beck 2011 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00 203 Warszawa Sk³ad i ³amanie: TiM-Print, Warszawa Druk i oprawa: Studio Spartan, Gdynia ISBN 978-83-255-2584-2 ISBN 978-83-255-2585-9

SPIS TREŒCI Spis Przedmowa treœci... XV Wykaz skrótów... XVII Wykaz literatury... XXIII CZÊŒÆ I. Wprowadzenie do nauki prawa karnego Rozdzia³ I. Zagadnienia ogólne... 3 1. Pojêcie prawa karnego... 4 I. Definicja prawa karnego... 4 II. Cechy prawa karnego... 5 2. Rodzaje prawa karnego... 9 3. Funkcje prawa karnego... 11 I. Funkcja ochronna prawa karnego... 12 II. Funkcja kompensacyjna prawa karnego... 18 III. Funkcja gwarancyjna prawa karnego... 18 4. Zasady prawa karnego... 19 I. Zasady ogólnoprawne... 19 II. Kodeksowe zasady prawa karnego... 25 5. Prawo karne a moralnoœæ... 26 6. Prawo karne i polityka. Problem przestêpstw politycznych... 33 7. Nauki pokrewne i pomocnicze dla prawa karnego... 38 8. Nauka prawa karnego... 39 9. Nauka polskiego prawa karnego... 47 Rozdzia³ II. Ustawa karna i jej obowi¹zywanie... 57 10. ród³a prawa karnego... 57 11. Przepisy prawa karnego... 60 12. Wyk³adnia przepisów prawa karnego... 64 13. Obowi¹zywanie ustawy karnej pod wzglêdem czasu... 66 14. Obowi¹zywanie ustawy karnej w przestrzeni... 69 15. Znaczenie wyroków obcych... 72 16. Ekstradycja i azyl... 73 17. Immunitety i abolicja... 75

VI Spis treœci CZÊŒÆ II. Nauka o przestêpstwie Rozdzia³ I. Definicja przestêpstwa... 81 18. Definicja przestêpstwa... 81 19. Elementy przestêpstwa... 86 I. Okreœlonoœæ jako element przestêpstwa... 86 II. Bezprawnoœæ czynu jako element przestêpstwa (nullum crimen sine iniuria)... 89 III. Karalnoœæ jako element przestêpstwa... 90 IV. Wina jako element przestêpstwa (nullum crimen sine culpa)... 90 1. Zasada winy... 90 2. Koncepcje winy... 92 3. Wina na tle polskiej doktryny prawa karnego... 96 V. Spo³eczna szkodliwoœæ czynu jako element przestêpstwa. Karygodnoœæ czynu (nullum crimen sine damno sociali magis quam minimo)... 98 Rozdzia³ II. Struktura przestêpstwa... 101 20. Dobro chronione (przedmiot przestêpstwa)... 101 21. Podmiot przestêpstwa... 102 22. Strona przedmiotowa przestêpstwa... 105 I. Czyn... 105 II. Skutek i zwi¹zek przyczynowy... 107 III. Okolicznoœci modalne i przedmiot wykonawczy... 109 23. Strona podmiotowa... 109 I. Wina umyœlna (umyœlnoœæ)... 110 II. Wina nieumyœlna (nieumyœlnoœæ)... 111 III. Wina mieszana... 112 24. Klasyfikacja (podzia³) przestêpstw... 113 I. Zbrodnie i wystêpki... 114 II. Przestêpstwa z dzia³ania i z zaniechania... 115 III. Przestêpstwa materialne (skutkowe) i formalne (bezskutkowe)... 115 IV. Przestêpstwa powszechne i indywidualne... 116 V. Przestêpstwa umyœlne i nieumyœlne... 117 VI. Przestêpstwa z naruszenia i nara enia na niebezpieczeñstwo dobra chronionego... 117 VII. Przestêpstwa trwa³e i jednochwilowe... 118 VIII. Przestêpstwa przechodnie i nieprzechodnie... 119 IX. Przestêpstwa w typie podstawowym, kwalifikowanym i uprzywilejowanym... 119 X. Przestêpstwa publicznoskargowe i prywatnoskargowe... 120 Rozdzia³ III. Okolicznoœci wy³¹czaj¹ce bezprawnoœæ (kontratypy)... 123 25. Pojêcie kontratypu i rodzaje kontratypów... 123 26. Obrona konieczna... 124 27. Stan wy szej koniecznoœci... 127 28. Ryzyko nowatorstwa... 129 29. Eksperyment medyczny... 130

Spis treœci VII 30. Dozwolona krytyka (wy³¹czenie bezprawnoœci pomówienia)... 131 31. Ostateczna potrzeba... 132 32. Dzia³anie w granicach uprawnieñ i obowi¹zków s³u bowych... 133 33. Zgoda dysponenta dobra prawnego (zgoda pokrzywdzonego)... 134 34. Zabiegi lecznicze i kosmetyczne... 135 35. Karcenie ma³oletniego... 136 36. Ryzyko w sporcie... 137 37. Zwyczaj jako kontratyp... 138 Rozdzia³ IV. Okolicznoœci wy³¹czaj¹ce winê... 139 38. Uwagi wprowadzaj¹ce... 139 39. Nieletnioœæ... 140 40. Niepoczytalnoœæ... 141 I. Niepoczytalnoœæ w Kodeksie karnym... 141 II. Poczytalnoœæ ograniczona... 143 III. Wprawienie siê w stan nietrzeÿwoœci lub odurzenia... 143 41. B³¹d... 144 I. Pojêcie b³êdu... 144 II. B³¹d co do faktu... 145 III. B³¹d co do kontratypu i okolicznoœci wy³¹czaj¹cej winê... 147 IV. B³¹d co do prawa... 147 42. Stan wy szej koniecznoœci jako okolicznoœæ wy³¹czaj¹ca winê... 148 43. Rozkaz... 149 Rozdzia³ V. Formy stadialne przestêpstwa... 153 44. Formy stadialne... 153 45. Przygotowanie... 154 46. Usi³owanie... 155 47. Usi³owanie nieudolne... 157 48. Czynny al... 159 49. Dokonanie... 160 Rozdzia³ VI. Formy wspó³dzia³ania przestêpnego... 161 50. Formy zjawiskowe... 161 51. Sprawstwo i jego postacie... 162 52. Pod eganie... 165 53. Pomocnictwo... 166 54. Zasady odpowiedzialnoœci za wspó³dzia³anie przestêpne... 166 Rozdzia³ VII. Zbieg przestêpstw... 169 55. Pojêcie i rodzaje zbiegu przestêpstw... 169 56. Pozorny zbieg przestêpstw... 170 57. Realny zbieg przestêpstw... 174 58. Czyn ci¹g³y a ci¹g przestêpstw porównanie... 175 Rozdzia³ VIII. Zbieg przepisów... 177 59. Pojêcie zbiegu przepisów... 177

VIII Spis treœci 60. Pozorny zbieg przepisów... 178 61. Rzeczywisty zbieg przepisów... 180 CZÊŒÆ III. Œrodki penalne Rozdzia³ I. Pojêcie i teorie kary... 185 62. Definicja kary... 185 63. Cechy kary... 187 64. Cele kary... 191 65. Zasady gwarancyjne dotycz¹ce kary... 192 66. Racjonalizacja kary i teorie kary... 193 I. Racjonalizacja kary... 193 II. Teorie kary... 193 Rozdzia³ II. Kary... 199 67. Katalog kar... 199 68. Kara grzywny... 200 69. Kara ograniczenia wolnoœci... 203 70. Kara pozbawienia wolnoœci... 205 71. Kara 25 lat pozbawienia wolnoœci... 207 72. Kara do ywotniego pozbawienia wolnoœci... 207 73. Problem kary œmierci... 208 Rozdzia³ III. Œrodki karne... 211 74. Katalog œrodków karnych... 211 75. Pozbawienie praw publicznych... 213 76. Zakaz zajmowania okreœlonego stanowiska, wykonywania okreœlonego zawodu lub prowadzenia okreœlonej dzia³alnoœci... 214 77. Zakaz prowadzenia dzia³alnoœci zwi¹zanej z wychowaniem, leczeniem, edukacj¹ ma³oletnich lub z opiek¹ nad nimi... 215 78. Obowi¹zek powstrzymania siê od przebywania w okreœlonych œrodowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania siê z okreœlonymi osobami, zakaz zbli ania siê do okreœlonych osób lub zakaz opuszczania okreœlonego miejsca pobytu bez zgody s¹du... 216 79. Nakaz opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym... 217 80. Zakaz wstêpu na imprezê masow¹... 217 81. Zakaz wstêpu do oœrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych... 218 82. Zakaz prowadzenia pojazdów... 218 83. Przepadek... 220 84. Obowi¹zek naprawienia szkody lub zadoœæuczynienia za doznan¹ krzywdê. 222 85. Nawi¹zka... 223 86. Œwiadczenie pieniê ne... 225 87. Podanie wyroku do publicznej wiadomoœci... 226 Rozdzia³ IV. Œrodki probacyjne... 227 88. Istota œrodków probacyjnych... 227 89. Warunkowe umorzenie postêpowania... 228

Spis treœci IX I. Pojêcie... 228 II. Przes³anki stosowania... 228 III. Obowi¹zki próby... 231 IV. Skutki przebiegu próby... 233 90. Warunkowe zawieszenie wykonania kary... 234 I. Pojêcie... 234 II. Przes³anki stosowania... 235 III. Grzywna przy warunkowym zawieszeniu wykonania kary... 236 IV. Obowi¹zki próby... 236 V. Skutki przebiegu okresu próby... 238 91. Warunkowe zwolnienie z odbycia reszty kary pozbawienia wolnoœci... 239 I. Pojêcie... 239 II. Przes³anki... 240 III. Obowi¹zki okresu próby... 242 IV. Skutki przebiegu okresu próby... 243 V. Zwolnienie od reszty kary ograniczenia wolnoœci oraz œrodków karnych. 244 Rozdzia³ V. Œrodki zabezpieczaj¹ce... 245 92. Uwagi wprowadzaj¹ce... 245 93. Œrodki lecznicze... 246 I. Przes³anki stosowania œrodków leczniczych... 246 II. Umieszczenie sprawcy niepoczytalnego w zak³adzie psychiatrycznym... 247 III. Umieszczenie sprawcy o poczytalnoœci w znacznym stopniu ograniczonej w zak³adzie karnym, w którym stosuje siê szczególne œrodki lecznicze lub rehabilitacyjne... 248 IV. Umieszczenie w zak³adzie zamkniêtym lub skierowanie na leczenie ambulatoryjne sprawcy przestêpstwa przeciwko wolnoœci seksualnej, pope³nionego w zwi¹zku z zaburzeniami preferencji seksualnych, stosowane po odbyciu kary... 248 V. Umieszczenie sprawcy uzale nionego w zamkniêtym zak³adzie leczenia odwykowego i skierowanie na leczenie ambulatoryjne lub rehabilitacjê... 250 94. Œrodki nielecznicze... 251 Rozdzia³ VI. Zasady wymiaru kary i œrodków karnych... 253 95. Ustawowy wymiar kary i œrodków karnych... 253 96. S¹dowy wymiar kary... 258 I. Zasady s¹dowego wymiaru kary... 258 II. Dyrektywy wymiaru kary... 259 1. Dyrektywy ogólne... 260 1.1. Dyrektywa sprawiedliwoœciowa... 260 1.2. Prewencja ogólna... 260 1.3. Prewencja szczególna... 261 1.4. Problem dyrektywy wiod¹cej... 261 2. Dyrektywy szczegó³owe... 262 2.1. Dyrektywa wymiaru kary wobec nieletnich i m³odocianych... 262 2.2. Dyrektywy wymiaru poszczególnych rodzajów kar... 263

X Spis treœci III. Okolicznoœci wp³ywaj¹ce na s¹dowy wymiar kary... 264 Rozdzia³ VII. Kara ³¹czna... 267 97. Pojêcie i przes³anki orzekania kary ³¹cznej... 267 98. Sposób ³¹czenia kar... 268 99. Dyrektywy wymiaru kary ³¹cznej... 271 Rozdzia³ VIII. Wy³¹czenie karalnoœci sprawcy, zatarcie skazania... 273 100. Istota okolicznoœci wy³¹czaj¹cych karalnoœæ za przestêpstwo... 273 101. Okolicznoœci uchylaj¹ce karalnoœæ z mocy prawa... 273 I. Przedawnienie... 273 II. Œmieræ sprawcy... 276 III. Immunitet materialny... 276 IV. Ustawowe klauzule niekaralnoœci... 276 102. Okolicznoœci polegaj¹ce na darowaniu kary... 277 I. U³askawienie przez Prezydenta RP... 277 II. Amnestia i abolicja... 277 III. Odst¹pienie od wymierzenia kary (³aska sêdziowska)... 278 103. Zatarcie skazania... 279 CZÊŒÆ IV. Czêœæ szczególna Rozdzia³ I. Przestêpstwa przeciwko pokojowi, ludzkoœci oraz przestêpstwa wojenne... 283 104. Uwagi ogólne... 283 105. Wojna napastnicza (art. 117 KK)... 285 106. Ludobójstwo (art. 118 KK)... 286 107. Zamach przeciwko grupie ludnoœci (art. 118a KK)... 287 108. Dyskryminacja (art. 119 KK)... 288 109. Przestêpstwa wojenne... 288 Rozdzia³ II. Przestêpstwa przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej... 291 110. Uwagi ogólne... 291 111. Zamach stanu (art. 127 KK)... 292 112. Zamach na konstytucyjny organ pañstwa (art. 128 KK)... 293 113. Zdrada dyplomatyczna (art. 129 KK)... 293 114. Szpiegostwo (art. 130 KK)... 294 115. Zniewa enie Narodu lub RP (art. 133 KK)... 295 116. Prawnokarna ochrona Prezydenta RP... 296 Rozdzia³ III. Przestêpstwa przeciwko yciu i zdrowiu... 299 117. Rodzajowe dobro chronione... 300 118. Zabójstwo w typie podstawowym (art. 148 1KK)... 300 119. Typy kwalifikowane zabójstwa (art. 148 2 3 KK)... 301 120. Zabójstwo z afektu (art. 148 4KK)... 303 121. Dzieciobójstwo (art. 149 KK)... 304 122. Eutanazja (art. 150 KK)... 304

Spis treœci XI 123. Doprowadzenie cz³owieka do targniêcia siê na w³asne ycie (art. 151 KK) 305 124. Ochrona ycia dziecka poczêtego (art. 152 154 KK)... 306 125. Nieumyœlne spowodowanie œmierci (art. 155 KK)... 309 126. Spowodowanie uszczerbku na zdrowiu (art. 156 157a KK)... 310 127. Udzia³ w bójce lub pobiciu (art. 158 159 KK)... 311 128. Nara enie cz³owieka na niebezpieczeñstwo (art. 160 161 KK)... 313 129. Nieudzielenie pomocy (art. 162 KK)... 314 Rozdzia³ IV. Przestêpstwa przeciwko bezpieczeñstwu powszechnemu i bezpieczeñstwu w komunikacji... 315 130. Rodzajowe dobro chronione... 315 131. Sprowadzenie zdarzenia powszechnie niebezpiecznego (art. 163 KK)... 316 132. Porwanie statku (art. 166 KK)... 317 133. Przygotowanie do piractwa morskiego (art. 170 KK)... 317 134. Sprowadzenie katastrofy komunikacyjnej (art. 173 KK)... 318 135. Wypadek komunikacyjny (art. 177 KK)... 319 136. Prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeÿwoœci (art. 178a KK)... 320 Rozdzia³ V. Przestêpstwa przeciwko wolnoœci... 321 137. Rodzajowe dobro chronione... 321 138. Pozbawienie wolnoœci (art. 189 KK)... 321 139. Handel ludÿmi (art. 189a KK)... 322 140. GroŸba karalna (art. 190 1KK)... 324 141. Zmuszanie (art. 191 KK)... 325 142. Utrwalanie wizerunku nagiej osoby bez jej zgody (art. 191a KK)... 326 143. Wykonanie zabiegu leczniczego bez zgody pacjenta (art. 192 KK)... 327 144. Naruszenie miru domowego (art. 193 KK)... 327 145. Przestêpstwa przeciwko wolnoœci sumienia i wyznania (art. 194 196 KK)... 328 Rozdzia³ VI. Przestêpstwa przeciwko wolnoœci seksualnej i obyczajnoœci... 331 146. Rodzajowe dobro chronione... 331 147. Zgwa³cenie (art. 197 KK)... 331 148. Wykorzystanie seksualne osoby niepoczytalnej lub bezradnej (art. 198 KK).. 333 149. Nadu ycie stosunku zale noœci lub krytycznego po³o enia (art. 199 KK) 334 150. Czyn lubie ny (art. 200 KK)... 335 151. Nawi¹zywanie kontaktu z ma³oletnim w celu wykorzystywania seksualnego (art. 200a KK)... 336 152. Propagowanie lub pochwalanie zachowañ pedofilskich (art. 200b KK)... 337 153. Przestêpstwo kazirodztwa (art. 201 KK)... 338 154. Pornografia (art. 202 KK)... 339 155. Zmuszanie do prostytucji (art. 203 KK)... 341 156. Przestêpstwa zwi¹zane ze zjawiskiem prostytucji (art. 204 KK)... 341 Rozdzia³ VII. Przestêpstwa przeciwko rodzinie i opiece... 343 157. Rodzajowe dobro chronione... 343 158. Bigamia (art. 206 KK)... 343 159. Znêcanie siê (art. 207 KK)... 344

XII Spis treœci 160. Rozpijanie ma³oletniego (art. 208 KK)... 346 161. Niealimentacja (art. 209 KK)... 347 162. Porzucenie dziecka lub osoby nieporadnej (art. 210 KK)... 348 163. Uprowadzenie dziecka lub osoby nieporadnej (art. 211 KK)... 348 164. Nielegalna adopcja (art. 211a KK)... 349 Rozdzia³ VIII. Przestêpstwa przeciwko czci i nietykalnoœci cielesnej... 351 165. Rodzajowe dobro chronione... 351 166. Przestêpstwo znies³awienia (art. 212 KK)... 352 167. Przestêpstwo zniewagi (art. 216 KK)... 352 168. Przestêpstwo naruszenia nietykalnoœci cielesnej (art. 217 i 217a KK)... 353 Rozdzia³ IX. Przestêpstwa przeciwko dzia³alnoœci instytucji pañstwowych oraz samorz¹du terytorialnego... 355 169. Rodzajowe dobro chronione... 355 170. Naruszenie nietykalnoœci (art. 222 KK) i czynna napaœæ (art. 223 KK) na funkcjonariusza publicznego... 356 171. Przestêpstwo ³apownictwa biernego (art. 228 KK)... 358 172. Przestêpstwo ³apownictwa czynnego (art. 229 KK)... 359 173. P³atna protekcja (art. 230 KK) i handel wp³ywami (art. 230a KK)... 359 174. Przestêpstwo nadu ycia w³adzy (art. 231 KK)... 360 175. Inne przestêpstwa maj¹ce zapobiegaæ zjawisku korupcji... 361 Rozdzia³ X. Przestêpstwa przeciwko wymiarowi sprawiedliwoœci... 363 176. Fa³szywe zeznania (art. 233 KK)... 363 177. Fa³szywe oskar enie (art. 234 KK)... 365 178. Zatajanie dowodów niewinnoœci (art. 236 KK)... 365 179. Poplecznictwo (art. 239 KK)... 366 180. Zaniechanie powiadomienia o pope³nionym przestêpstwie (art. 240 KK)... 367 181. Niestosowanie siê do orzeczeñ s¹du (art. 244 KK)... 368 182. Samouwolnienie (art. 242 KK)... 369 183. Uwolnienie osoby pozbawionej wolnoœci (art. 243 KK)... 370 184. Rozpowszechnianie wiadomoœci z postêpowania karnego (art. 241 KK).. 371 Rozdzia³ XI. Przestêpstwa przeciwko porz¹dkowi publicznemu... 373 185. Wziêcie zak³adnika (art. 252 KK)... 373 186. Czynny udzia³ w zbiegowisku (art. 254 KK)... 374 187. Nawo³ywanie do pope³nienia przestêpstwa (art. 255 KK)... 375 188. Propagowanie totalitaryzmu oraz nawo³ywanie do nienawiœci (art. 256 257 KK)... 375 189. Branie udzia³u w zorganizowanej grupie lub zwi¹zku maj¹cym na celu pope³nienie przestêpstwa (art. 258 259 KK)... 377 190. Przestêpstwa zwi¹zane z wytwarzaniem, posiadaniem i obrotem broni¹ paln¹ oraz amunicj¹ (art. 263 KK)... 378 191. Pozosta³e typy przestêpstw przeciwko porz¹dkowi publicznemu... 379 Rozdzia³ XII. Przestêpstwa przeciwko ochronie informacji... 381 192. Rodzajowe dobro chronione... 381

Spis treœci XIII 193. Przestêpstwo ujawnienia lub bezprawnego wykorzystania informacji niejawnych... 382 194. Przestêpstwo naruszenia tajemnicy korespondencji... 383 Rozdzia³ XIII. Przestêpstwa przeciwko mieniu i obrotowi gospodarczemu... 385 195. Charakterystyka ogólna... 385 196. Kradzie zwyk³a (art. 278 KK)... 386 197. Kradzie z w³amaniem (art. 279 KK)... 388 198. Przestêpstwa rozbójnicze... 389 I. Charakterystyka ogólna... 389 II. Rozbój typ podstawowy (art. 280 1KK)... 389 III. Kwalifikowany typ rozboju (art. 280 2KK)... 390 IV. Kradzie rozbójnicza (art. 281 KK)... 392 V. Wymuszenie rozbójnicze (art. 282 KK)... 393 199. Kradzie leœna (art. 290 KK)... 394 200. Zabór pojazdu mechanicznego (art. 289 KK)... 394 201. Przyw³aszczenie (art. 284 KK)... 395 202. Oszustwo (art. 286 1KK)... 396 203. Przestêpstwo tzw. oszustwa pokradzie owego (art. 286 2KK)... 396 204. Kradzie impulsów telefonicznych (art. 285 KK)... 397 205. Paserstwo (art. 291 292 KK)... 397 206. Zamachy na nienaruszalnoœæ cudzej rzeczy (art. 288 KK)... 398 207. Komputerowe przestêpstwa przeciwko mieniu... 399 208. Uprzywilejowane i kwalifikowane typy przestêpstw przeciwko mieniu... 399 209. Pranie brudnych pieniêdzy (art. 299 KK)... 400 210. Nadu ycie zaufania (art. 296 KK)... 400 211. Oszustwo gospodarcze i ubezpieczeniowe... 401 Rozdzia³ XIV. Przestêpstwa przeciwko wiarygodnoœci dokumentów oraz obrotowi pieniêdzmi i papierami wartoœciowymi... 403 212. Charakterystyka ogólna... 403 213. Fa³sz materialny dokumentu (art. 270 1KK)... 404 214. Fa³sz intelektualny dokumentu i wy³udzenie poœwiadczenia nieprawdy... 405 215. Przestêpstwa przeciwko wiarygodnoœci dokumentu stwierdzaj¹cego to samoœæ... 406 216. Fa³szerstwa z rozdzia³u chroni¹cego obrót pieniêdzmi i papierami wartoœciowymi... 406 Rozdzia³ XV. Przestêpstwa przeciwko obronnoœci i obowi¹zkowi pe³nienia s³u by wojskowej... 409 217. Gwa³towny zamach na jednostkê Si³ Zbrojnych (art. 140 KK)... 409 218. S³u ba w obcym wojsku (art. 141 KK)... 410 219. Samowolne oddalenie (art. 338 KK)... 411 220. Dezercja (art. 339 KK)... 413 Indeks rzeczowy... 415

PRZEDMOWA Przedk³adamy trzecie wydanie skryptu Prawo karne, poprawione i uzupe³nione. Skrypt opracowano z myœl¹ o studentach i absolwentach wydzia³ów prawa oraz administracji, a tak- e innych studiów, które przewiduj¹ wyk³ady z tego przedmiotu. S³u yæ mo e pomoc¹ tak e doktorantom i prawnikom praktykom. W skrypcie omówione zosta³y z odpowiednim pog³êbieniem doktrynalnym podstawowe i najbardziej istotne problemy wchodz¹ce w sk³ad wyk³adu z prawa karnego, obejmuj¹ce czêœæ ogóln¹ i szczególn¹ tego prawa, którym podstawê da³y rozwi¹zania polskiego prawa karnego. Znajduje siê w nim tak e wiele odniesieñ do orzecznictwa s¹dowego. Skrypt zawiera wiadomoœci z zakresu prawa karnego systematycznie u³o one wed³ug uk³adu przedmiotowego, zgodnie z którym odbywaj¹ siê wyk³ady uniwersyteckie. Jednak w niektórych miejscach nieco odbiega on od schematów wspó³czeœnie stosowanych w polskiej dydaktyce tego przedmiotu, co podyktowane zosta³o chêci¹ nawi¹zania do ujêæ tradycyjnie przyjmowanych w nauce prawa karnego, ale te koniecznoœci¹ dostosowania skryptu do wymogów odpowiadaj¹cych wspó³czesnym potrzebom znajomoœci ró norodnych rozwi¹zañ prawa karnego. Autorzy w³¹czyli do treœci skryptu równie przyk³ady, które ilustruj¹ omawiane zagadnienia, co u³atwiæ ma ich zrozumienie, a tak e s³u yæ jako materia³ æwiczeniowy. Sposób ujêcia omawianych najwa niejszych zagadnieñ z prawa karnego gwarantowaæ powinien efektywn¹ naukê tego przedmiotu i zrozumienie jego kluczowych problemów. Wskazana na pocz¹tku skryptu literatura obejmuje jedynie najwa niejsze pozycje podrêcznikowe i komentarze z prawa karnego. Ka dy rozdzia³ jest natomiast poprzedzony bibliografi¹ odnosz¹c¹ siê do przedstawianych w nim problemów. Zawarte w niej wykazy piœmiennictwa obejmuj¹ nie tylko najbardziej istotne dla danego tematu polskie monografie oraz artyku³y, ale znajduj¹ siê w nich tak e odniesienia do piœmiennictwa obcego, co nie tylko wzbogaca analizy teoretyczne, ale wydaje siê równie niezbêdne przy otwarciu studiów uniwersyteckich i znajomoœci jêzyków obcych. Autorzy skryptu z wdziêcznoœci¹ przyjm¹ wszystkie uwagi mog¹ce s³u yæ udoskonaleniu tekstu. Lublin, marzec 2011 r. Alicja Grzeœkowiak

W Y K A Z SKRÓTÓW Wykaz 1. ród³a skrótów A. ród³a prawa ABWiAWU... ustawa z 24.5.2002 r. o Agencji Bezpieczeñstwa Wewnêtrznego oraz Agencji Wywiadu (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 29, poz. 154 ze zm.) AlkU... ustawa z 26.10.1982 r. o wychowaniu w trzeÿwoœci i przeciwdzia³aniu alkoholizmowi (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473 ze zm.) BroñU... ustawa z 21.5.1999 r. o broni i amunicji (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 52, poz. 525 ze zm.) CudzU... ustawa z 13.6.2003 r. o cudzoziemcach (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 234, poz. 1694 ze zm.) EKPC... Konwencja z 4.11.1950 r. o Ochronie Praw Cz³owieka i Podstawowych Wolnoœci (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) DozElektrU... ustawa z 7.9.2007 r. o wykonywaniu kary pozbawienia wolnoœci poza zak³adem karnym w systemie dozoru elektronicznego (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 142, poz. 960) GranicaU... ustawa z 12.10.1990 r. o ochronie granicy pañstwowej (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 12, poz. 67 ze zm.) GwarSumWyznU... ustawa z 17.5.1989 r. o gwarancjach wolnoœci sumienia i wyznania (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 231, poz. 1965 ze zm.) IPNU... ustawa z 18.12.1998 r. o Instytucie Pamiêci Narodowej Komisji Œcigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 63, poz. 424 ze zm.) KC... Kodeks cywilny KK... Kodeks karny KK z 1932 r.... Kodeks karny z 1932 r. KK z 1969 r.... Kodeks karny z 1969 r. KKS... Kodeks karny skarbowy KKW... Kodeks karny wykonawczy Konstytucja RP... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm. i ze sprost.) KPK... Kodeks postêpowania karnego

XVIII Wykaz skrótów KRKU... ustawa z 24.5.2000 r. o Krajowym Rejestrze Karnym (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 50, poz. 292 ze zm.) KRO... Kodeks rodzinny i opiekuñczy KSH... Kodeks spó³ek handlowych KW... Kodeks wykroczeñ MandU... ustawa z 9.5.1996 r. o wykonywaniu mandatu pos³a i senatora (tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 7, poz. 29) MPPOiP... Miêdzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 19.12.1966 r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167) NarkU... ustawa z 29.7.2005 r. o przeciwdzia³aniu narkomanii (Dz.U. Nr 179, poz. 1485 ze zm.) NielU... ustawa z 26.10.1982 r. o postêpowaniu w sprawach nieletnich (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178 ze zm.) ObrRPU... ustawa z 21.11.1967 r. o powszechnym obowi¹zku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 241, poz. 2416 ze zm.) ObszarMorskiU... ustawa z 21.3.1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1502 ze zm.) OchrCudzU... ustawa z 13.6.2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 189, poz. 1472 ze zm.) OchrInfNiejawU... ustawa z 5.8.2010 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz.U. Nr 182, poz. 1228) PlanRodzU... ustawa z 7.1.1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie p³odu ludzkiego i warunkach dopuszczalnoœci przerywania ci¹ y (Dz.U. Nr 17, poz. 78 ze zm.) PodmZbiorU... ustawa z 28.10.2002 r. o odpowiedzialnoœci podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groÿb¹ kary (Dz.U. Nr 197, poz. 1661 ze zm.) PolU... ustawa z 6.4.1990 r. o Policji (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277 ze zm.) PrAdw... ustawa z 26.5.1982 r. Prawo o adwokaturze (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 146, poz. 1188 ze zm.) PrBank... ustawa z 29.8.1997 r. Prawo bankowe (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm.) PrDrog... ustawa z 20.6.1997 r. Prawo o ruchu drogowym (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908 ze zm.) PrFarm... ustawa z 6.9.2001 r. Prawo farmaceutyczne (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 45, poz. 271 ze zm.) ProkU... ustawa z 20.6.1985 r. o prokuraturze (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 7, poz. 39 ze zm.) PrSzkol... ustawa z 27.7.2005 r. Prawo o szkolnictwie wy szym (Dz.U. Nr 164, poz. 1365 ze zm.) PrUSP... ustawa z 27.7.2001 r. Prawo o ustroju s¹dów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.)

Wykaz skrótów XIX PWKK... ustawa z 6.6.1997 r. Przepisy wprowadzaj¹ce Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 554 ze zm.) RadPrU... ustawa z 6.7.1982 r. o radcach prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 10, poz. 65 ze zm.) RPDU... ustawa z 6.1.2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka (Dz.U. Nr 6, poz. 69 ze zm.) SMTK... Rzymski Statut Miêdzynarodowego Trybuna³u Karnego z 17.7.1998 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 708) SwobGospU... ustawa z 2.7.2004 r. o swobodzie dzia³alnoœci gospodarczej (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1147 ze zm.) TkanU... ustawa z 1.7.2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narz¹dów (Dz.U. Nr 169, poz. 1411 ze zm.) TKU... ustawa z 1.8.1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) UjawDokU... ustawa z 18.10.2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeñstwa pañstwa z lat 1944 1990 oraz treœci tych dokumentów (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 63, poz. 425 ze zm.) WybuchU... ustawa z 21.6.2002 r. o materia³ach wybuchowych przeznaczonych do u ytku cywilnego (Dz.U. Nr 117, poz. 1007 ze zm.) ZawLekU... ustawa z 5.12.1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 136, poz. 857 ze zm.) ZbrodD... dekret z 31.8.1944 r. o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znêcania siê nad ludnoœci¹ cywiln¹ i jeñcami oraz dla zdrajców Narodu Polskiego (tekst jedn. Dz.U. z 1946 r. Nr 69, poz. 377 ze zm.) B. Inne EV... Uzasadnienie... 2. Organyorzekaj¹ce SA... SN... SN(7)... TK... 3. Czasopisma An. UMCS... Biul. PK... CzPKiNP... GSP... Jur.... KZS... Jan Pawe³ II, Evangelium Vitae, encyklika o wartoœci i nienaruszalnoœci ycia ludzkiego, 25.3.1995 r. Uzasadnienie rz¹dowego projektu nowego kodeksu karnego, [w:] Nowe kodeksy karne z 1997 r. z uzasadnieniami, Warszawa 1997 S¹d Apelacyjny S¹d Najwy szy S¹d Najwy szy w sk³adzie 7 sêdziów Trybuna³ Konstytucyjny Annales Universitatis Mariae Curie-Sk³odowska Biuletyn Prawa Karnego Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych Gdañskie Studia Prawnicze Jurysta Krakowskie Zeszyty S¹dowe