UCHWAŁA NR... RADY GMINY SŁUPSK. z dnia r.

Projekt z dnia 21 kwietnia 2016 r. Zatwierdzony przez... UCHWAŁA NR... RADY GMINY SŁUPSK z dnia... 2016 r. w sprawie przyjęcia "Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Słupsk na lata 2016-2032" Na podstawie: art. 18 ust. 1 w związku z art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jednolity Dz. U. z 2016 r., poz. 446) Rada Gminy Słupsk uchwala, co następuje: 1. Przyjmuje się,,program usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Słupsk na lata 2016 2032, stanowiący załącznik nr 1 do niniejszej uchwały. 2. Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy Słupsk. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia. 3. Id: 3AF3D128-18E4-4283-B1A8-10DEC5BE92E7. Projekt Strona 1

Załącznik do Uchwały Nr... Rady Gminy Słupsk z dnia... 2016r. Program usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Słupsk na lata 2016 2032 Słupsk, styczeń 2016 Id: 3AF3D128-18E4-4283-B1A8-10DEC5BE92E7. Projekt Strona 2

Spis treści: 1. Wstęp... 3 2. Cel i zadania programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Słupsk na lata 2016 2032...... 4 3. Charakterystyka azbestu... 5 3.1 Budowa azbestu.5 3.2 Rodzaje azbestu.5 3.3 Właściwości azbestu..5 3.4 Ogólne zastosowanie azbestu 6 3.5 Szkodliwość azbestu..7 4. Wytyczne dotyczące przepisów BHP w zakresie bezpiecznego usuwania wyrobów azbestowych....8 5. Inwentaryzacja wyrobów zawierających azbest....9 6. Finansowanie zadań związanych z usuwaniem i unieszkodliwianiem odpadów zawierających azbest oraz realizacja programu....11 7. Podsumowanie...14 8. Załączniki...15 8.1 Wzór karty oceny stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest...15 8.2 Wzór wniosku o dofinansowanie w ramach programu "Gmina bez azbestu"...17 2 Id: 3AF3D128-18E4-4283-B1A8-10DEC5BE92E7. Projekt Strona 3

1. Wstęp Opracowanie niniejszego dokumentu związane jest z realizacją zapisów zawartych w,,programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032, przyjętym przez Radę Ministrów RP dnia 14 lipca 2009 roku, utrzymującego cele przyjętego przez Radę Ministrów 14 maja 2002 roku Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski. Główne zadania gminy to: Przygotowywanie gminnego programu usuwania wyrobów zawierających azbest, Zaktualizowanie wykazów obiektów zawierających azbest oraz rejonów występującego narażenia na ekspozycję azbestu, Współpraca z lokalnymi mediami celem rozpowszechniania informacji dotyczących zagrożeń powodowanych przez azbest oraz wyroby z azbestem, Przygotowanie rocznych sprawozdań finansowych z realizacji zadań programu, Edukacja w zakresie szkodliwości azbestu, obowiązków postępowania z wyrobami zawierającymi azbest oraz sposobów bezpiecznego ich usuwania. Z usuwaniem wyrobów zawierających azbest nierozerwalnie związany jest proces powstawania odpadów. Stosowaną w Polsce metodą unieszkodliwiania odpadów zawierających azbest jest ich składowanie na odpowiednich składowiskach odpadów niebezpiecznych lub na wyodrębnionych kwaterach innych składowisk. Usuwanie i unieszkodliwianie odpadów zawierających azbest należy do właściciela nieruchomości i powinno być wykonywane przez podmiot posiadający odpowiednie zezwolenie. Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 2032 wprowadza nowy instrument umożliwiający usuwanie wyrobów zawierających azbest z terenu własnej nieruchomości bez korzystania z usług wyspecjalizowanych firm, o ile osoby usuwające wyroby azbestowe zostaną odpowiednio przeszkolone i będą dysponować środkami technicznymi eliminującymi narażenie na kontakt z włóknami azbestu, a prace te będą wykonywać incydentalnie. Brak środków finansowych jest głównym powodem uniemożliwiającym właścicielom nieruchomości podejmowanie działań związanych z wymianą pokryć dachowych. Jednym ze sposobów przyspieszenia procesu usuwania wyrobów zawierający azbest - głównie płyt azbestowo - cementowych stosowanych w budownictwie do 1997 roku i jednocześnie zabezpieczenia środowiska przed zagrożeniem powodowanym przez nieodpowiednie postępowanie z odpadami i wyrobami zawierającymi azbest, jest stworzenie możliwości dofinansowania 3 Id: 3AF3D128-18E4-4283-B1A8-10DEC5BE92E7. Projekt Strona 4

z budżetu gminy demontażu, odbioru, transportu i unieszkodliwienia odpadów zawierających azbest.,,program usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Słupsk na lata 2016-2032 jest kontynuacją celów postawionych w,,programie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla gminy Słupsk, jakimi jest bezpieczne dla zdrowia usunięcie wyrobów zawierających azbest i unieszkodliwienie go, poprzez deponowanie na wyznaczonych do tego celu składowiskach. 2. Cel i zadania programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Słupsk na lata 2016 2032 Głównym celem programu usuwania wyrobów zawierających azbestu z terenu Gminy Słupsk jest doprowadzenie do stopniowej eliminacji azbestu oraz jego bezpieczne unieszkodliwienie. Pozwoli to na likwidację na terenie Gminy Słupsk negatywnego oddziaływania na zdrowie człowieka i środowisko naturalne wyrobów zawierających azbest. Wykorzystywanie azbestu lub wyrobów zawierających azbest dopuszcza się w użytkowanych instalacjach lub urządzeniach nie dłużej niż do dnia 31 grudnia 2032 r. zgodnie z Programem Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 2032. Program zakłada realizację szeregu zadań, które należy przeprowadzać według opracowanych uprzednio harmonogramów, w tym: 1. Organizacja okresowych akcji bezpośredniej zbiórki od mieszkańców odpadów niebezpiecznych. 2. Edukacja społeczeństwa w zakresie szkodliwości azbestu dla zdrowia człowieka oraz obowiązków dotyczących postępowania z wyrobami zawierającymi azbest oraz sposobów bezpiecznego ich usuwania oraz unieszkodliwiania. 3. Podjęcie działań w kierunku pozyskania funduszy ze źródeł zewnętrznych na realizację Programu. 4. Eliminacja możliwości powstawania,,dzikich wysypisk z odpadami zawierającymi azbest. 5. Bieżący monitoring realizacji Programu i okresowe raportowanie jego realizacji. Dalsza realizacja Programu pozwoli na wyeliminowanie wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Słupsk. Umożliwi udzielenie pomocy mieszkańcom w usuwaniu wyrobów zawierających azbest oraz oczyszczenie terenów gminnych i innych terenów publicznych z tych odpadów. 4 Id: 3AF3D128-18E4-4283-B1A8-10DEC5BE92E7. Projekt Strona 5

3. Charakterystyka azbestu 3.1 Budowa azbestu Azbesty to ogólna nazwa minerałów krzemianowych. Są one minerałami naturalnie występującymi w przyrodzie, należącymi do dwóch grup: z grupy serpentynu (chryzotyl) i amfiboli (aktynolit, krokidolit). Występują one w przyrodzie w postaci wiązek włókien cechujących się nadzwyczajną wytrzymałością na rozciąganie, elastycznością i odpornością na działanie czynników chemicznych i fizycznych. 3.2 Rodzaje azbestu Pod względem mineralogicznym rozróżnia się dwie grupy azbestów: serpentynowe, amfibolowe. Do azbestów serpentynowych należy głównie jedna odmiana azbestu - azbest chryzotylowy. Jest on wydobywany i stosowany w największych ilościach. Spośród azbestów amfibolowych przemysłowe znaczenie mają dwie odmiany: azbest amosytowy i krokidolitowy. Istnieją jeszcze inne odmiany azbestu amfibolowego, np. antofyllit, tremolit i aktynolit, które nie posiadają znaczenia przemysłowego. Do minerałów azbestopodobnych należą: attapulgit, sepiolit, talk włóknisty, wollastonit, serpentynit włóknisty, antrygoryt włóknisty oraz zeolity włókniste. W Polsce nie występują złoża azbestu nadające się do eksploatacji, a sam azbest występuje na Dolnym Śląsku jako zanieczyszczenie złóż innych surowców mineralnych, między innymi melafiru, gabra, rudy niklu czy magnezytu. 3.3 Właściwości azbestu Azbest posiada szczególne właściwości fizyczno - chemiczne. Najważniejsze z nich to: odporność na wysoką temperaturę, odporność na chemikalia, kwasy, zasady i wodę morską, odporność na ścieranie, duża sprężystość i wytrzymałość mechaniczna, izolacja termiczna i elektryczna, znaczna elastyczność, słabe przewodnictwo ciepła. 5 Id: 3AF3D128-18E4-4283-B1A8-10DEC5BE92E7. Projekt Strona 6

3.4 Ogólne zastosowanie azbestu W zależności od zawartości azbestu, stosowanego spoiwa oraz gęstości objętościowej, wyroby azbestowe dzielą się na miękkie (klasa I) i twarde (klasa II). Klasa I obejmuje wyroby o gęstości objętościowej <1000 kg/m³, zawierające powyżej 20% (do 100%) azbestu. Wyroby te łatwo ulegają uszkodzeniom mechanicznym, czemu towarzyszy znaczna emisja włókien azbestu do otoczenia. Do klasy tej należą: - wyroby tekstylne z azbestu używane w celach ochronnych (płótna, tkaniny, koce, sznury itp.); - szczeliwa plecione, tektury uszczelkowe stosowane m. in. w sprzęcie AGD; - płytki podłogowe PCW; - płaszcze azbestowo - gipsowe stosowane w izolacji rur w ciepłownictwie, natryski azbestowe na konstrukcje stalowe; - materiały i wykładziny cierne. Klasa II obejmuje wyroby o gęstości objętościowej >1000 kg/m³, zawierające poniżej 20% azbestu. W wyrobach tych włókna azbestowe są mocno związane, a w przypadku mechanicznego uszkodzenia (np. pęknięcia) ma miejsce stosunkowo niewielka emisja azbestu do otoczenia w porównaniu z wyrobami klasy I. Niebezpieczeństwo dla zdrowia ludzi i środowiska stwarza mechaniczna obróbka tych wyrobów (cięcie, wiercenie otworów) oraz rozbijanie w wyniku zrzucania z wysokości w wyniku prac remontowych. Wyroby twarde to m. in.: - płyty azbestowo - cementowe faliste oraz płyty azbestowo - cementowe typu,,karo stosowane jako pokrycia dachowe; - płyty płaskie wykorzystywane jako elewacja w budownictwie wielokondygnacyjnym; - rury wykorzystywane do instalacji wodociągowych i kanalizacyjnych oraz jako przewody kominowe i zsypy w budynkach wielokondygnacyjnych. Duże ilości azbestu występują przy wytwarzaniu wyrobów przemysłu motoryzacyjnego, elektromaszynowego, artykułów gospodarstwa domowego, jak również w energetyce, hutnictwie oraz w przemyśle stoczniowym, chemicznym, lotniczym i kolejowym. Azbest wykorzystywany był również między innymi przy produkcji sprzętu gospodarstwa domowego, np. kuchenek, piecyków elektrycznych i gazowych, opiekaczy, suszarek do włosów oraz siatek azbestowych. Surowca tego używano także do produkcji farb, pokostów, klejów, smarów, płytek i wykładzin podłogowych oraz koców gaśniczych. Trwałość wyrobów azbestowo cementowych określa się na 30-50 lat i jest zależna od warunków atmosferycznych (np. kwaśnych deszczy) i oddziaływania mechanicznego. Najdłuższa jest trwałość 6 Id: 3AF3D128-18E4-4283-B1A8-10DEC5BE92E7. Projekt Strona 7

płyt azbestowo - cementowych, natomiast okres eksploatacji innych wyrobów jest z reguły krótszy. 3.5 Szkodliwość azbestu dla zdrowia ludzkiego Wyroby zawierające azbest stanowią bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia ludzi wówczas, gdy włókna azbestowe uwalniają się i wraz z powietrzem przedostają się do układu oddechowego (np. w trakcie prac demontażowych, podczas ich szlifowania, cięcia, kruszenia lub łamania). Ryzyko wynikające dla zdrowia z wchłaniania pyłu drogą pokarmową jest znikome. Największe zagrożenie dla organizmu ludzkiego stanowią włókna respirabilne. Występują one w trwałej postaci w powietrzu i przedostają się wraz z wdychanym powietrzem do pęcherzyków płucnych, skąd mogą penetrować tkankę płucną. Stopień agresywności pyłu azbestowego zależy od wielu czynników, z których najważniejsze to: liczba włókien i stopień ich penetracji w płucach, fizyczne i aerodynamiczne cechy włókien (chodzi głównie o średnicę włókien).włókna cienkie, o średnicy poniżej 3 mikrometrów, przenoszone są łatwiej i docierają do końcowych odcinków dróg oddechowych, a włókna grube, o średnicy powyżej 5 mikrometrów, zatrzymują się w górnych odcinkach dróg oddechowych. Skręcone włókna chryzotylu o dużej średnicy, maja tendencję do zatrzymywania się wyżej, w porównaniu z igłowymi włóknami azbestów amfibolowych, z łatwością przenikających do obwodowych części płuc. Ich szkodliwe działanie może ujawnić się dopiero po wielu latach w postaci następujących schorzeń: pylica azbestowa (azbestoza), międzybłoniaki opłucnej i rak płuc. Choroby te mają długi czas inkubacji i mogą ujawnić się po kilku lub nawet kilkudziesięciu latach od chwili wchłonięcia włókien. Im więcej jest włókien w powietrzu, którym oddychamy, tym większe jest ryzyko zachorowania na choroby wywołane azbestem. Badania naukowe udowodniły, że azbest stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia w następstwie długotrwałego narażania dróg oddechowych na wdychanie jego włókien. W celu zminimalizowania narażenia na pył azbestowy wprowadzono zakaz produkcji i stosowania wyrobów zawierających azbest, a regulacje prawne określają wymogi dotyczące bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest, a także obowiązki pracodawców i pracowników, wykonujących prace polegające na zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest. 7 Id: 3AF3D128-18E4-4283-B1A8-10DEC5BE92E7. Projekt Strona 8

4. Wytyczne dotyczące przepisów BHP w zakresie bezpiecznego usuwania wyrobów azbestowych Właściciel (zarządca) obiektów i urządzeń budowlanych z zabudowanymi wyrobami zawierającymi azbest powinien dokonać ich przeglądu technicznego, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 5 sierpnia 2010 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. z 2010 r., Nr 162, poz. 1089 ze zm.) oraz Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania wyrobów zawierających azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane wyroby zawierające azbest (Dz. U. z 2011 r., Nr 8, poz. 31 ze zm.) Wszelkie prace związane z usuwaniem wyrobów zawierających azbest winny być wykonywane zgodnie z przepisami ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2013 r., poz. 1409). Prace mające na celu usunięcie azbestu z obiektu budowlanego, powinny być poprzedzone zgłoszeniem tego faktu właściwemu organowi administracji architektoniczno - budowlanej na 30 dni przed planowanym rozpoczęciem robót. W celu zapewnienia warunków bezpiecznego usuwania wyrobów zawierających azbest z miejsca ich występowania, wykonawca prac obowiązany jest do: 1. izolowania od otoczenia obszaru prac przez stosowanie osłon zabezpieczających przenikanie azbestu do środowiska, 2. ogrodzenia terenu prac z zachowaniem bezpiecznej odległości od traktów komunikacyjnych dla osób pieszych, nie mniejszej niż 1 m, przy zastosowaniu osłon zabezpieczających przed przenikaniem azbestu do środowiska, 3. umieszczenia w strefie prac w widocznym miejscu tablic informacyjnych o treści:,,uwaga! Zagrożenie azbestem, 8 Id: 3AF3D128-18E4-4283-B1A8-10DEC5BE92E7. Projekt Strona 9

4. zastosowania odpowiednich środków technicznych ograniczających do minimum emisję azbestu do środowiska, 5. zastosowania w obiekcie, gdzie prowadzone są prace, odpowiednich zabezpieczeń przed pyleniem i narażeniem na azbest, w tym uszczelnienia otworów okiennych i drzwiowych, a także innych zabezpieczeń przewidzianych w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, 6. codziennego usuwania pozostałości pyłu azbestowego za strefy prac przy zastosowaniu pod ciśnieniowego sprzętu odkurzającego lub metodą czyszczenia na mokro, 7. izolowania pomieszczeń, w których zostały przekroczone dopuszczalne wartości stężeń pyłu azbestowego dla obszaru prac, 8. stosowania zespołu szczelnych pomieszczeń, w których następuje oczyszczenie pracowników z azbestu, przy usuwaniu pyłu azbestowego przekraczającego dopuszczalne wartości stężeń, 9. zapoznania pracowników bezpośrednio zatrudnionych przy pracach z wyrobami zawierającymi azbest lub ich przedstawicieli z planem prac, a w szczególności z wymogami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy w czasie wykonywania prac. Wykonawca usuwający azbest zobowiązany jest złożyć właścicielowi/zarządcy nieruchomości pisemne oświadczenie o prawidłowości wykonanych prac i oczyszczeniu terenu z pyłu azbestowego. 5. Inwentaryzacja wyrobów zawierających azbest Wstępna inwentaryzacja wyrobów zawierających azbest na terenie Gminy Słupsk odbyła się w 2009 r. na zasadzie ankietyzacji. Do sołtysów wszystkich miejscowości w gminie zostały rozesłane ankiety. Po opracowaniu otrzymanych odpowiedzi sporządzono zestawienie ilości wyrobów zawierających azbest. Pierwsza inwentaryzacja wyrobów zawierających azbest na terenie Gminy Słupsk została przeprowadzona przez Laboratorium Wiedzy Doradztwo Opracowania Szkolenia Patryk Sobota w 2011 roku, w okresie od lipca do września. Dane dotyczące wyrobów azbestowych będących w posiadaniu mieszkańców, tj. domów jednorodzinnych, wielorodzinnych, budynków gospodarczych, garaży, szop lub firm produkcyjno - usługowych gromadzono w oparciu o spis z natury. W wyniku inwentaryzacji ustalono miejsca (miejscowość, numer działki oraz numer posesji), w których znajdują się wyroby zawierające azbest. Określono rodzaje i ilości tych wyrobów, stopień pilności, a także sporządzono 9 Id: 3AF3D128-18E4-4283-B1A8-10DEC5BE92E7. Projekt Strona 10

dokumentację fotograficzną. Na terenie Gminy Słupsk unieszkodliwianie wyrobów zawierających azbest trwa od 2007 roku. Do końca 2015 roku usunięto płyty azbestowo cementowe faliste z 358 nieruchomości w ilości 55 099,99 m² tj.: 799,28 ton. Tabela 1. Ilość unieszkodliwionego azbestu z podziałem na lata Rok Liczba nieruchomości Ilość [m 2] Ilość [Mg] 2007 2 234,28 3,28 2008 44 6119,68 87,22 2009 59 4982 66,07 2010 33 4992,34 66,21 2011 51 6449,36 89,91 2012 43 9803,33 124,13 2013 23 - demontaż 5199 87,35 18 odbiór 3437 51,58 2014 32 - demontaż 7617 120,29 13 - odbiór 1103 15,44 2015 22 - demontaż 4007 68,195 18 - odbiór 1156 19,605 RAZEM 358 55.099,99 799,28 12000 10000 8000 9803,33 8636 8720 m² 6000 6119,68 4982 4992,34 6449,36 5163 4000 2000 0 234,28 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 rok Wykres 1. Ilość unieszkodliwionego azbestu w m² w latach 2007 2015 10 Id: 3AF3D128-18E4-4283-B1A8-10DEC5BE92E7. Projekt Strona 11

W latach 2007 2009 odpady zawierające azbest składowane były w Zakładzie Unieszkodliwiania Odpadów w Bierkowie. Od 2010 do 2012 roku odpady azbestowe unieszkodliwiane były na składowisku odpadów Środowisko i Innowacje Sp. z o.o. z siedzibą Dobrów 8 (28-142 Tuczępy), natomiast od 2013 roku transportowane i składowane są na Składowisku Odpadów Niebezpiecznych w Małociechowie. 6. Finansowanie zadań związanych z usuwaniem i unieszkodliwianiem odpadów zawierających azbest oraz realizacja programu Usuwanie wyrobów zawierających azbest, szczególnie elementów budowlanych wymaga odpowiednich nakładów finansowych. Konieczne jest zatem pozyskiwanie jak największego wsparcia finansowego dla wszystkich inicjatyw związanych z usuwaniem wyrobów i odpadów zawierających azbest. Usuwanie wyrobów zawierających azbest będzie odbywać się w miarę możliwości ze wsparciem finansowym gminy oraz środków uzyskanych na ten cel z Wojewódzkiego i Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Program likwidacji azbestu stanowi podstawowy instrument wspierający pozyskiwanie środków zewnętrznych na działania zmierzające do oczyszczania terenu z wyrobów zawierających azbest. Konieczne jest zatem udzielanie wsparcia finansowego dla wszystkich inicjatyw związanych z usuwaniem wyrobów i odpadów zawierających azbest, a także z monitoringiem zanieczyszczenia środowiska azbestem. Średnie ceny brutto za demontaż i transport odpadów zawierających azbest w latach 2011 2012 wynosił 7,33 zł za metr kwadratowy. W latach 2013 2014 średnia cena wynosiła 5,23 zł za metr kwadratowy, natomiast w 2015 roku średnia cena brutto wynosiła 6,55 zł za metr kwadratowy. Kwoty likwidacji tego typu odpadów są różne, ze względu na coraz większą ilość firm specjalizujących się w gospodarce odpadami niebezpiecznymi oraz wzrastającą ilość składowisk odpadów niebezpiecznych. W związku z taką sytuacją koszty te ulegają zmniejszaniu. Dotychczas koszty poniesione na unieszkodliwianie wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Słupsk wynoszą łącznie 654 308,93 zł, z czego 417 235,46 zł zostało dofinansowane ze źródeł Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie. 11 Id: 3AF3D128-18E4-4283-B1A8-10DEC5BE92E7. Projekt Strona 12

140000 120000 119628,42 100000 zł 80000 60000 40000 20000 23094,58 48822,46 30273 42000 52037 68699 32501 0 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 rok Wykres 3. Dofinansowanie ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska w Gdańsku i Gospodarki Wodnej oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie 140000 120000 122976,84 100000 80000 79752,26 zł 60000 40000 20000 0 35430,1 24353,28 2692,55 0 1,08 2131,2 5736,16 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 rok Wykres 4. Wkład finansowy Gminy Słupsk Na terenie Gminy Słupsk znajduje się jeszcze ok. 1 630 ton wyrobów zawierających azbest. Coroczne unieszkodliwienie przynajmniej 100 ton płyt cementowo - azbestowych daje gwarancję, że do 2032 roku z terenu Gminy Słupsk zostaną całkowicie usunięte wyroby zawierające azbest. 12 Id: 3AF3D128-18E4-4283-B1A8-10DEC5BE92E7. Projekt Strona 13

Tabela 2. Masa wyrobów zawierających azbest pozostała do unieszkodliwienia wg miejscowości Lp. Miejscowość Wyroby pozostałe do unieszkodliwienia [kg] 1 Bierkowo 36 207 2 Bruskowo Małe 34 969 3 Bruskowo Wielkie 20 845 4 Bukówka 36 993 5 Bydlino 49 119 6 Gać 54 115 7 Gajki 2 816 8 Gałęzinowo 10 747 9 Głobino 58 516 10 Grąsino 101 095 11 Jezierzyce 56 650 12 Karzcino 86 873 13 Kępno 6 100 14 Krępa Słupska 41 140 15 Krzemienica 10 093 16 Kukowo 16 841 17 Kusowo 18 895 18 Lękwica 8 217 19 Lubuczewo 68 349 20 Łupiny 242 21 Niewierowo 5 159 22 Płaszewko 27 693 23 Rdęcin 40 431 24 Redzikowo 88 184 25 Rogawica 31 081 26 Siemianice 79 809 27 Stanięcino 15 785 28 Strzelinko 21 989 29 Strzelino 65 064 30 Swochowo 16 213 31 Swołowo 5 874 32 Warblewko 2 960 33 Warblewo 99 196 34 Wielichowo 18 100 35 Wierzbięcin 5 924 36 Wieszyno 63 531 13 Id: 3AF3D128-18E4-4283-B1A8-10DEC5BE92E7. Projekt Strona 14

37 Wiklino 8 085 38 Włynkowo 120 584 39 Włynkówko 53 836 40 Wrzeście 124562 RAZEM 1 612 882 7. Podsumowanie Celem Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Słupsk jest zaplanowanie usunięcia, unieszkodliwienia oraz składowania na Składowisku Odpadów Niebezpiecznych wyrobów zawierających azbest. Podczas inwentaryzacji spisano oraz oceniono wyroby znajdujące się na terenie Gminy Słupsk. W wyniku inwentaryzacji stwierdzono występowanie materiałów w postaci płyt azbestowo - cementowych w 40 miejscowościach. Podczas prac należy pamiętać, że wyroby zawierające azbest nie szkodzą samą swoją obecnością. Szkodliwość włókien azbestu następuje podczas nieuważnego postępowania i prac z tymi materiałami. Należy pamiętać i przestrzegać zasady, iż wszelkie prace związane z wyrobami zawierającymi azbest mogą wykonywać jedynie te firmy, które posiadają odpowiednie uprawnienia, decyzje i zgody. Pozyskiwanie funduszy na dofinansowywanie procesu usunięcia wyrobów azbestowych poza pomocą finansową dla właścicieli obiektów zawierających azbest pełni również funkcję zachęcającą i przyśpiesza realizację celów Programu. Należy spodziewać się, że z roku na rok wniosków o dofinansowanie będzie coraz więcej. 14 Id: 3AF3D128-18E4-4283-B1A8-10DEC5BE92E7. Projekt Strona 15

Załącznik Nr 1 OCENA STANU I MOŻLIWOŚCI BEZPIECZNEGO UŻYTKOWANIA WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST Nazwa miejsca/obiektu/urządzenia budowlanego/instalacji przemysłowej... Adres miejsca/obiektu/urządzenia budowlanego/instalacji przemysłowej... Rodzaj zabudowy 1) :... Numer działki ewidencyjnej 2) :... Numer obrębu ewidencyjnego 2) :... Nazwa, rodzaj wyrobu 3) :... Ilość wyrobów 4) :... Data sporządzenia poprzedniej oceny 5) :... Grupa/ nr R odzaj i stan wyrobu Pu n kt y Oce na I. SPOSÓB ZA STOSOWANIA A ZBESTU 1 POWIERZCHNIA POKRYTA MASĄ NATRYSKOWĄ Z AZBESTEM (TORKRET) 30 2 TYNK ZAWIERAJĄCY AZBEST 30 3 LEKKIE PŁYTY IZOLACYJNE Z AZBESTEM (CIĘŻAR OBJ. < 1.000 kg/m 3 ) 25 4 POZOSTAŁE WYROBY Z AZBESTEM (NP. POKRYCIA DACHOWE, ELEWACYJNE) 10 II. STRUKTURA POWIER ZCHNI WYROBU Z A ZBESTEM 5 DUŻE USZKODZENIA POWIERZCHNI, NARUSZONA STRUKTURA WŁÓKIEN 60 6 NIEWIELKIE USZKODZENIA POWIERZCHNI (RYSY, ODPRYSKI, ZAŁAMANIA), NARUSZONA STRUKTURA WŁÓKIEN 30 7 ŚCISŁA STRUKTURA WŁÓKIEN PRZY BRAKU WARSTWY ZABEZPIECZAJĄCEJ LUB JEJ DUŻYCH UBYTKÓW 15 8 WARSTWA ZABEZPIECZAJĄCA BEZ USZKODZEŃ 0 III. MOŻLIWOŚĆ USZKODZENIA POWIERZCHNI WYROBU Z AZBESTEM 9 WYRÓB JEST PRZEDMIOTEM JAKICHŚ PRAC 30 10 WYRÓB PRZEZ BEZPOŚREDNIĄ DOSTĘPNOŚĆ (DO WYSOKOŚCI 2 M) 15 11 WYRÓB NARAŻONY NA USZKODZENIA MECHANICZNE 10 12 WYRÓB NARAŻONY NA WSTRZĄSY I DRGANIA LUB CZYNNIKÓW ATMOSFERYCZNYCH 10 13 WYRÓB NIE JEST NARAŻONY NA WPŁYWY ZEWNĘTRZNE 0 IV. MIEJSCE USYTUOWANIA WYROBÓW W STOSUNKU DO POMIESZCZEŃ UŻYTKOWYCH 14 BEZPOŚREDNIO W POMIESZCZENIU 30 15 ZA ZAWIESZONYM, NIESZCZELNYM SUFITEM LUB INNYM POKRYCIEM 25 16 W SYSTEMIE WYWIETRZANIA POMIESZCZENIA (KANAŁY WENTYLACYJNE) 25 17 NA ZEWNĄTRZ OBIEKTU (NP. TYNK) 20 18 ELEMENTY OBIEKTU (NP. OSŁONY BALKONOWE, FILARKI MIĘDZYOKIENNE) 10 19 ZA ZAWIESZONYM SZCZELNYM SUFITEM LUB INNYM POKRYCIEM, PONAD PYŁOSZCZELNĄ POWIERZCHNIĄ LUB POZA SZCZELNYM KANAŁEM WENTYLACYJNYM 5 20 BEZ KONTAKTU Z POMIESZCZENIEM (NP. NA DACHU ODIZOLWANYM OD POMIESZCZEŃ MIESZKALNYCH) 0 V. WYKORZYSTANIE MIEJSCA/OBIEKTU/URZĄDZENIA BUDOWLANEGO/ INSTALACJI 21 REGULARNIE PRZEZ DZIECI, MŁODZIEŻ LUB SPORTOWCÓW 40 22 STAŁE LUB CZĘSTE (NP. ZAMIESZKANIE, MIEJSCE PRACY) 30 23 CZASOWO (NP. DOMKI REKREACYJNE) 15 24 RZADKO (NP. STRYCHY, PIWNICE, KOMÓRKI) 5 15 Id: 3AF3D128-18E4-4283-B1A8-10DEC5BE92E7. Projekt Strona 16

25 NIEUŻYTKOWANIE (NP. OPUSZCZONE ZABUDOWANIA MIESZKALNE LUB 0 GOSPODARSKIE, WYŁĄCZONE Z UŻYTKOWANI OBIEKTY LUB INSTALACJE) SUM A PUNKTÓW OCENY STOPIEŃ PILNOŚCI UWAGA: W KAŻDEJ Z PIĘCIU GRUP ARKUSZA NALEŻY WSKAZAĆ CO NAJMNIEJ JEDNĄ POZYCJĘ. JEŚLI W GRUPIE ZOSTANIE WSKAZANA WIĘCEJ NIŻ JEDNA POZYCJA, SUMUJĄC PUNKTY Z POSZCZEGÓLNYCH GRUP, NALEŻY UWZGLĘDNIĆ TYLKO POZYCJĘ O NAJWYŻSZEJ PUNKTACJI W DANEJ GRUPIE. SUMARYCZNA LICZBA PUNKTÓW POZWALA OKREŚLIĆ STOPIEŃ PILNOŚCI: Stopień pilności I Stopień pilności II od 120 punktów od 95 do 120 punktów wymagane pilne usunięcie (wymiana na wyrób bezazbestowy) lub zabezpieczenie ponowna ocena wymagana w czasie do 1 roku Stopień pilności III do 90 punktów ponowna ocena w terminie do 5 lat OCENIAJĄCY..... (Nazwisko i imię, adres). (data, podpis) WŁAŚCICIEL/ ZARZĄDCA...... (Nazwisko i imię, adres). (data, podpis) Objaśnienia: 1. Należy podać rodzaje zabudowy: budynek mieszkalny, budynek gospodarczy, budynek przemysłowy, inny. 2. Należy podać numer obrębu ewidencyjnego i numer działki ewidencyjnej faktycznego miejsca występowania azbestu. 3. Przy określeniu rodzaju wyrobu zawierającego azbest należy stosować następującą klasyfikację: - płyty azbestowo-cementowe płaskie stosowane w budownictwie, - płyty faliste azbestowo-cementowe dla budownictwa, - rury i złącza płyty azbestowo-cementowe, - izolacje natryskowe środkami zawierającymi w swoim składzie azbest, - wyroby cierne azbestowe-kauczukowe, - przędza specjalne, w tym włókna azbestowe obrobione, - szczeliwa azbestowe, - taśmy tkane i plecione, sznury i sznurki, - wyroby azbestowo-kauczukowe, z wyjątkiem wyrobów ciernych, - papier, tektura, - inne wyroby zawierające azbest, oddzielnie niewymienione. 4. Ilość wyrobów azbestowych podana w jednostkach masy (Mg) oraz w jednostkach właściwych dla danego wyrobu (m2, m3, mb). 5. Należy podać datę przeprowadzenia poprzedniej oceny; jeśli jest to pierwsza ocena, należy wpisać pierwsza ocena. 16 Id: 3AF3D128-18E4-4283-B1A8-10DEC5BE92E7. Projekt Strona 17

Załącznik Nr 2...... Nr rejestru (wypełnia Urząd) Miejscowość, data Wójt Gminy Słupsk ul. Sportowa 34 WNIOSEK o dofinansowanie w ramach programu Gmina bez azbestu I. WNIOSKODAWCA 1.Imię i nazwisko.... II. 2. Adres zameldowania: miejscowość... ulica... nr domu:... nr mieszkania:... telefon kontaktowy... 3. Tytuł prawny do nieruchomości... III. DANE DOTYCZĄCE PRZEDSIĘWZIĘCIA 1. Miejsce wytworzenia odpadu (adres, nr geodezyjny działki)... 2. Rodzaj budynku, na którym znajdują się wyroby zawierające azbest (podkreślić właściwy) mieszkalny/gospodarczy 3. Zakres prac objętych wnioskiem (demontaż z transportem i unieszkodliwienie / transport i unieszkodliwienie) * 4. Powierzchnia płyt eternitowych znajdujących się na dachu budynku...(m 2 ) 5. Przewidywany termin realizacji zadania... Wyrażam zgodę na przetwarzanie i przechowywanie danych osobowych zawartych we wniosku o dofinansowanie w ramach programu Gmina bez azbestu (zgodnie z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997r. O ochronie danych osobowych (t.j. Dz. U. z 2015r., poz. 926 ze zmianami) w zakresie niezbędnym do realizacji niniejszego wniosku. Załącznik: Data i podpis... 1. Zgłoszenie prac polegających na wymianie eternitowych pokryć dachowych w Wydziale Architektoniczno- Budowlanym Starostwa Powiatowego w Słupsku. * - niepotrzebne skreślić 17 Id: 3AF3D128-18E4-4283-B1A8-10DEC5BE92E7. Projekt Strona 18

Uzasadnienie do uchwały w sprawie przyjęcia Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Słupsk na lata 2016-2032 W dniu 14 lipca 2009r. Rada Ministrów przyjęła Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032. W dniu 15 marca 2010 r. Rada Ministrów podjęła zmieniającą uchwałę w sprawie ustanowienie programu wieloletniego pod nazwą Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 2032. Główne cele ww. programu: usuniecie i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest; minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych spowodowanych obecnością azbestu na terytorium kraju; likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko. Zadania przewidziane w Programie są realizowane na trzech szczeblach: centralnym, wojewódzkim i lokalnym (samorząd powiatowy i samorząd gminny). Wobec powyższego, w odniesieniu do założeń ogólnopolskiego programu opracowany został Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Słupsk na lata 2016 2032, zakładający realizację zadań w następującym zakresie: zinwentaryzowanie ilości wyrobów zawierających azbest oraz ich rozmieszczenie na terenie Gminy Słupsk ocena stanu technicznego wyrobów zawierających azbest oraz ich przydatność do dłuższego użytkowania szacunki kosztów usuwania wyrobów zawierających azbestowych analiza możliwych źródeł finansowania prac związanych z usuwaniem wyrobów azbestowych Usuwanie wyrobów zawierających azbest każdorazowo leży w całości po stronie właściciela lub zarządcy nieruchomości, przy czym jest przedsięwzięciem wysoce kosztochłonnym. W związku z tym dla umożliwienia i usprawnienia realizacji zadań tego typu niezbędne jest pozyskanie możliwie największych środków finansowych dla wszystkich inicjatyw usuwania wyrobów azbestowych. W Polsce funkcjonuje kilka źródeł finansowania przedsięwzięć usuwania wyrobów zawierających azbest: środki własne właścicieli obiektów budowlanych środki własne inwestorów prywatnych środki własne jednostek samorządu terytorialnego środki budżetu państwa pozostające w dyspozycji Ministra Gospodarki środki funduszy ochrony środowiska środki pomocowe Unii Europejskiej kredyty we współpracy z WFOŚiGW (Bank Ochrony Środowiska S. A.) kredyty i pożyczki komercyjne Urząd Gminy Słupsk podejmować będzie działania zmierzające do jak najmniejszego finansowego obciążenia Gminy wydatkami związanymi z unieszkodliwianiem azbestu. Cele i zadania Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Słupsk na lata 2016-2032 zgodne są z założeniami Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032 i Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla terenu Województwa Pomorskiego. Zakłada się, że realizacja programu zostanie zakończona w 2032 roku, co zgodne jest z założeniami programu ogólnopolskiego oraz wytycznymi Unii Europejskiej. Oczywiście termin ostatecznego zakończenia realizacji może ulec przyspieszeniu. Id: 3AF3D128-18E4-4283-B1A8-10DEC5BE92E7. Projekt Strona 1