Załącznik do uchwały nr XIX/280/11 Rady Miasta Opola z dnia 24 listopada 2011 r. PROGRAM PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ WIRUSEM BRODAWCZAKA LUDZKIEGO (HPV) Urząd Miasta Opola Wydział Polityki Społecznej
1. Opis problemu zdrowotnego a. Problem zdrowotny Zakażenie narządów płciowych wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) jest jedną z najczęstszych chorób przenoszonych drogą płciową, stwierdza się je bowiem u 20-46 % młodych kobiet aktywnych seksualnie. Znany jest przyczynowo-skutkowy związek zakażenia HPV z rozwojem nie tylko dysplazji, ale również raka szyjki macicy. Ponad 96 % przypadków raka szyjki macicy jest powiązana z zakażeniem HPV. Wirus HPV odpowiada za różne przednowotworowe i nowotworowe zmiany na błonach śluzowych narządów płciowych i innych okolic ciała. W skali całego świata rak szyjki macicy jest drugim, co do częstości rakiem, który dotyka kobiety. Ryzyko zakażenia wirusem HPV w ciągu całego życia u osób aktywnych seksualnie wynosi około 50 %. Spośród ponad stu typów wirusa HPV kilka jest naprawdę niebezpiecznych. Są to wirusy tak zwanego wysokiego ryzyka onkogennego (typ 16 i 18). Zakażenie tymi typami HPV często jest długotrwałe w tym czasie wirus mnoży się w obrębie komórek nabłonka szyjki macicy nie dając żadnych niepokojących objawów. Pomimo skrytego przebiegu zakażenia, może ono prowadzić do rozwoju zmian przedrakowych, a ostatecznie także raka szyjki macicy. Także i te stany nie są zauważalne przez kobiety, gdyż nie powodują na ogół żadnych charakterystycznych dolegliwości, które byłyby powodem zgłoszenia się do ginekologa. Średni czas rozwoju choroby wynosi od 5 do 10 lat. Przez wiele lat choroba rozwija się niemal bezobjawowo. Dlatego kobiety często zbyt późno zjawiają się u lekarza. Długi rozwój choroby daje dostatecznie dużo czasu, aby ją wykryć. Niestety, zaledwie co piąta Polka chodzi regularnie do ginekologa i wykonuje badania cytologiczne. Rak szyjki macicy jest chorobą, której nowoczesna medycyna potrafi skutecznie zapobiegać, ale wciąż powoduje śmierć zbyt wielu kobiet. Polska, niestety, zajmuje czołowe miejsce wśród krajów Unii Europejskiej w liczbie zgonów z powodu raka szyjki macicy. b. Epidemiologia Rak szyjki macicy w skali całego świata jest drugim, co do częstości rakiem, który dotyka kobiety i drugą, co do częstotliwości przyczyną ich zgonów z powodu chorób nowotworowych. Globalnie, co roku, notuje się około 500.000 nowych zachorowań, a około 300.000 kobiet umiera z powodu raka szyjki macicy. Szacuje się, że na świecie liczba kobiet chorych na raka szyjki macicy sięga 1.400.000. 2/15
W Polsce zapada na ten typ nowotworu ponad 3.600 kobiet rocznie, z czego umiera co roku niemal 2.000. Jest to jeden z najwyższych wskaźników umieralności w Europie. Warto tu zauważyć, że o ile wskaźnik zachorowalności na raka szyjki macicy w Polsce nie różni się od odnotowanego w innych krajach Europy, o tyle odsetek kobiet przeżywający 5 lat po rozpoznaniu tego nowotworu należy do najniższych w Europie i nie przekracza 50 %. Najczęściej rak szyjki macicy rozwija się u kobiet pomiędzy 35 a 59 rokiem życia, to jest w momencie, kiedy wiele z nich wychowuje dzieci i jest aktywnych zawodowo. Już tylko ten fakt może świadczyć o znacznej, społecznej randze problemu. W mieście Opolu w 2009 r., pomimo bardzo wielu apeli, nieznaczna grupa kobiet w wieku od 25 do 59 lat skorzystała z bezpłatnych badań cytologicznych w ramach Narodowego Programu Profilaktyki Raka Szyjki Macicy finansowanego przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Liczbę zarejestrowanych zachorowań i zgonów z powodu raka szyjki macicy w latach 2003-2007 (liczby bezwzględne) wśród kobiet w mieście Opolu, na podstawie danych z Opolskiego Rejestru Nowotworów, obrazuje poniższa tabela: Lata 2003 2004 2005 2006 2007 Zachorowania 18 12 15 13 19 Zgony 5 14 7 7 10 c. Populacja podlegająca jednostce samorządu terytorialnego i populacja kwalifikująca się do włączenia do Programu Liczba mieszkańców miasta Opola na dzień 5 października 2011 r. to 122.403 osoby. Populacja kwalifikująca się do włączenia do Programu to dziewczęta w wieku 9-18 lat. Na terenie miasta Opola zameldowanych jest (według stanu na dzień 5 października 2011 r.) 4.393 dziewcząt w tym wieku. d. Obecne postępowanie w omawianym problemie zdrowotnym ze szczególnym uwzględnieniem gwarantowanych świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych Artykuł 5 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.) definiuje świadczenie zdrowotne jako działanie służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich udzielania. Świadczenie opieki 3/15
zdrowotnej finansowane w całości lub współfinansowane ze środków publicznych na zasadach i w zakresie określonym w ww. ustawie to świadczenie gwarantowane. Profilaktyka raka szyjki macicy realizowana aktualnie w Polsce sprowadza się przede wszystkim do redukowania częstości występowania nowych zachorowań i ograniczenia roli czynników nasilających podatność na chorobę (profilaktyka pierwotna) oraz działań zmierzających do wczesnego wykrywania objawów (profilaktyka wtórna). Standardowym postępowaniem w zapobieganiu rakowi szyjki macicy w profilaktyce wtórnej są okresowe badania cytologiczne, w podejrzanych przypadkach uzupełnione kolposkopią z pobraniem wycinków do badania histopatologicznego. Postępowanie takie pozwala na wczesne diagnozowanie raka szyjki macicy i usunięcie go metodami małoinwazyjnymi. W przypadku raków zaawansowanych, stosuje się metody chirurgiczne oraz radio i chemioterapię, a możliwość wyleczenia zależy przede wszystkim od stopnia zaawansowania nowotworu. W Polsce program badań przesiewowych jest realizowany od 2004 r. Ogólnopolski program wczesnego wykrywania raka szyjki macicy przewiduje wykonanie badania cytologicznego przez wszystkie kobiety ubezpieczone w Narodowym Funduszu Zdrowia, które mieszczą się w grupie wiekowej 25-59 lat i nie wykonywały cytologii w ciągu ostatnich 3 lat, a w przypadku stwierdzenia niepokojących zmian skierowanie pacjentek na dalszą diagnostykę. Nowym elementem profilaktyki pierwotnej raka szyjki macicy jest immunoprofilaktyka, czyli szczepienia przeciw wirusowi HPV, które według prowadzonych badań w zaszczepionej populacji eliminują w znacznym stopniu ryzyko zachorowania. Szczepienia te nie zostały na razie włączone do obowiązkowej części Programu Szczepień ochronnych, pokrywanych przez budżet państwa. Rada Konsultacyjna Agencji Oceny Technologii Medycznych zarekomendowała niefinansowanie ze środków publicznych szczepionek przeciw wirusowi HPV. Swoje stanowisko uzasadniła brakiem wiarygodnych danych na temat wpływu szczepionek na zachorowalność i śmiertelność z powodu raka szyjki macicy, jak również tym, iż ogólnokrajowy program szczepień obejmowałby dużą populację, co wiązałoby się ze zbyt dużymi kosztami dla krajowego systemu ochrony zdrowia. W świetle obowiązujących przepisów nie ma więc możliwości, aby szczepienia te uznane zostały za świadczenia gwarantowane. Finansowanie ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia tego zakresu świadczeń wymagałoby zmian ustawowych. e. Uzasadnienie potrzeby wdrożenia Programu Leczenie chorych z rakiem szyjki macicy wymaga bardzo starannej diagnostyki, zarówno histopatologicznej, jak i radiologicznej oraz dużego doświadczenia zespołu 4/15
leczącego. Jedynie prawidłowo zaplanowane i właściwie oraz terminowo przeprowadzone leczenie daje szanse na ostateczny dobry wynik terapii. Wybór metody terapii jest wypadkową kilku istotnych czynników, tj. stopnia zaawansowania choroby, typu histologicznego nowotworu, wieku chorej, jej indywidualnych preferencji oraz możliwości i doświadczenia ośrodka podejmującego się leczenia raka. Należy jednak podkreślić, że niezależnie od zastosowanych, skomplikowanych i kosztownych procedur, leczenie pozostawia trwały, okaleczający ślad zarówno w ciele oraz jego funkcjach, jak i w psychice kobiety. Opóźniona w Polsce diagnostyka raka szyjki macicy u kobiet, wysokie koszty leczenia, problematyczne przynajmniej w porównaniu z innymi krajami europejskimi jego efekty, ale przede wszystkim przedwczesne zgony wielu kobiet stanowią istotną przesłankę do intensyfikacji działań profilaktycznych ograniczających występowanie i skutki tej choroby. Biorąc pod uwagę, że największe ryzyko zakażenia wirusem HPV występuje w ciągu pierwszych 5 lat od momentu inicjacji seksualnej, najlepszą grupą do szczepienia powinny być dzieci i młodzież przed rozpoczęciem aktywności seksualnej. Aktualne rekomendacje Komitetu Doradczego ds. Szczepień dotyczą osób płci żeńskiej 11-12-letnich oraz 13-26-letnich, jeśli nie były uprzednio szczepione, przy czym zalecany wiek szczepienia obejmuje okres od 9 do 18 lat, najczęściej 11-13 lat. Na razie jeszcze trudno w pełni ocenić długość trwania efektu profilaktycznego szczepionki. Najnowsze badania wykazują, że okres ten wynosi przynajmniej 5 lat, sugerując także, że okres protekcji może być znacznie dłuższy. Jednak takiej oceny będzie można dokonać dopiero po kilkunastu latach. Istotnymi argumentami za wdrożeniem profilaktycznych szczepień przeciwko HPV jest fakt, że nie istnieją leki przeciw tym wirusom. Wprowadzenie programu szczepień dostarcza także wymiernych korzyści społecznych w zakresie szeroko rozumianego zdrowia prokreacyjnego populacji. Wiadomo, że zakażenia HPV zmniejszają szansę zajścia w ciążę i jej donoszenia, co jest związane z zabiegami chirurgicznymi na szyjce macicy. Uważa się również, że część spontanicznych poronień może być związana z zakażeniami HPV. Ponadto, zakażenia HPV mają charakter nawrotowy i niekorzystnie wpływają na aktywność seksualną młodych ludzi w wieku prokreacyjnym. Szczepienia przeciwko HPV ograniczają skalę powyższych zjawisk, zmniejszając fizyczne, emocjonalne i finansowe problemy związane z chorobami zależnymi od tego wirusa. Prowadzenie działań profilaktycznych umożliwia racjonalne obniżenie nakładów na opiekę zdrowotną i jest podstawą rozwoju właściwych relacji na poziomie kraju, regionu i społeczności lokalnych między organizatorem opieki zdrowotnej i jej odbiorcami, a także 5/15
jest warunkiem skutecznej i efektywnej poprawy jakości życia. Nieodłącznym elementem profilaktyki jest edukacja zdrowotna, która powinna uświadamiać społeczeństwo jak postępować, aby choroby uniknąć. Pacjentka, aby zdecydować się na szczepienie, musi mieć wiedzę na temat roli zakażenia HPV w etiologii raka szyjki macicy, musi wiedzieć o istnieniu odpowiedniej szczepionki, być przekonana o jej skuteczności i bezpieczeństwie. Zaszczepione dziewczęta muszą mieć świadomość, że szczepionka nie gwarantuje ochrony przed wszystkimi typami wirusa HPV i absolutnie konieczne jest wykonywanie przesiewowych badań cytologicznych. Ponieważ edukacja zdrowotna jest procesem złożonym i długotrwałym ważne jest, aby do jej realizacji włączyć rodziców. Bez ich udziału realizacja założonych celów jest mało realna. To rodzice, a nie nikt inny przyczyniają się do kształtowania postaw prozdrowotnych dzieci. Oni też, jako opiekunowie prawni swoich dzieci, podejmować będą ostateczną decyzję o ich zaszczepieniu. 2. Cele Programu a. Cel główny obniżenie zachorowalności i umieralności z powodu raka szyjki macicy oraz innych chorób zależnych od wirusa HPV b. Cele szczegółowe podniesienie świadomości zdrowotnej dziewcząt uczestniczących w Programie oraz ich rodziców na temat zakażeń wirusem HPV i ich skutków, kształtowanie właściwych postaw prozdrowotnych oraz rozwijanie prawidłowych nawyków higienicznych c. Oczekiwane efekty zmniejszenie częstotliwości występowania zakażeń wirusem HPV, nabycie przez dziewczęta biorące udział w Programie wiedzy dotyczącej właściwych postaw prozdrowotnych oraz prawidłowych nawyków higienicznych, zmniejszenie wydatków na ochronę zdrowia związanych z leczeniem raka szyjki macicy oraz innych chorób zależnych od wirusa HPV, zmniejszenie zachorowalności i umieralności na raka szyjki macicy, wydłużenie przeciętnego trwania życia 6/15
d. Mierniki efektywności odpowiadające celom Programu: procentowa liczba dziewcząt biorących udział w Programie w stosunku do populacji kwalifikującej się do włączenia do Programu (ocena zgłaszalności i wyszczepialności) 3. Adresaci Programu (populacja Programu) a. Oszacowanie populacji, której włączenie do Programu jest możliwe Ze względu na wysokość środków finansowych przeznaczonych na realizację Programu, jego beneficjentami będą wyłącznie dziewczęta 12-letnie uczęszczające do szkół podstawowych na terenie miasta Opola, jak również zameldowane w mieście Opolu i uczęszczające do szkół poza terenem miasta. Liczba szkół podstawowych ogółem w mieście Opolu to 22 (stan na dzień 1 września 2011 r.). Szacunkowa liczba dziewcząt 12-letnich, które kwalifikować się będą do wzięcia udziału w Programie w 2011 r. oraz latach kolejnych przedstawia się następująco: - w 2011 r. 428 dziewcząt, - w 2012 r. 440 dziewcząt, - w 2013 r. 422 dziewcząt, - w 2014 r. 421 dziewcząt, - w 2015 r. 457 dziewcząt, - w 2016 r. 439 dziewcząt. b. Tryb zapraszania do Programu Program będzie realizowany przez samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej, dla którego organem tworzącym jest miasto Opole. Środki finansowe niezbędne do realizacji Programu zostaną przekazane z budżetu jednostki samorządu terytorialnego ww. podmiotowi w formie dotacji - zgodnie z ustawą z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654). Akcja informacyjno-promocyjna prowadzona będzie zarówno przez Urząd Miasta Opola, jak i realizatora Programu. Zaproszenie do uczestnictwa w Programie będzie zamieszczone na stronie internetowej Urzędu Miasta Opola www.opole.pl oraz realizatora Programu, w prasie lokalnej oraz na ulotkach i plakatach dostępnych w miejscach publicznych. Urząd Miasta Opola wystosuje do dyrektorów wszystkich publicznych i niepublicznych szkół podstawowych na terenie miasta Opola pisma z prośbą o włączenie się do realizacji Programu oraz podjęcie 7/15
współpracy z jego realizatorem. Dziewczęta kwalifikujące się do udziału w Programie oraz ich rodzice otrzymają w szkołach ulotki informacyjne na jego temat. 4. Organizacja Programu a. Części składowe, etapy i działania organizacyjne I etap Przeprowadzenie spotkań edukacyjno-informacyjnych dla dziewcząt kwalifikujących się do udziału w Programie. II etap Przeprowadzenie spotkań edukacyjno-informacyjnych dla rodziców/opiekunów prawnych dziewcząt kwalifikujących się do udziału w Programie. III etap Zebranie podpisanej przez rodziców/opiekunów prawnych dziewcząt pisemnej zgody na wykonanie szczepienia (Załącznik A). IV etap Podanie pierwszej dawki szczepionki - poprzedzone badaniem lekarskim kwalifikującym do szczepienia. V etap Podanie drugiej dawki szczepionki - poprzedzone badaniem lekarskim kwalifikującym do szczepienia. VI etap Podanie trzeciej dawki szczepionki - poprzedzone badaniem lekarskim kwalifikującym do szczepienia. b. Planowane interwencje Podanie 3 dawek szczepionki przeciwko wirusowi HPV. c. Kryteria i sposób kwalifikacji uczestników Beneficjentami Programu będą dziewczęta 12-letnie uczęszczające do szkół podstawowych na terenie miasta Opola, jak również zameldowane w mieście Opolu i uczęszczające do szkół poza terenem miasta. Kryterium kwalifikacji do wzięcia udziału w Programie będzie rok urodzenia dziecka. 8/15
d. Zasady udzielania świadczeń w ramach Programu Podczas realizacji Programu w każdej szkole podstawowej na terenie miasta Opola przeprowadzane będą spotkania edukacyjne z dziewczętami z rocznika kwalifikującego się do udziału w Programie. Spotkania te prowadzone będą przez położne, które w sposób dostosowany do możliwości poznawczych dzieci w tej grupie wiekowej przybliżą im (wykorzystując również prezentację multimedialną) wiedzę na temat: czynników chorobotwórczych i sytuacji sprzyjających rozwojowi chorób nowotworowych, zasad działania szczepień ochronnych (obowiązkowych i zalecanych), wirusa HPV, możliwości zakażenia i jego następstw, profilaktyki raka szyjki macicy. Dziewczęta będą angażowane do zadawania pytań oraz brania udziału w dyskusji. Na zakończenie przewidzianych w ramach Programu spotkań edukacyjnych dziewczęta otrzymają informację o planowanych szczepieniach z prośbą o przekazanie jej rodzicom, jak również zaproszenia dla rodziców na spotkanie edukacyjne dotyczące realizowanego Programu, które prowadzić będzie lekarz ginekolog. Każda z dziewcząt otrzyma również ulotkę zawierającą informacje o wirusie HPV. Do działań edukacyjnych będą włączani rodzice, ponieważ jako opiekunowie prawni swoich dzieci muszą wyrazić pisemną zgodę na ich szczepienie. Podczas spotkań organizowanych dla nich na terenie szkół podstawowych lekarze specjaliści w dziedzinie ginekologii i położnictwa udzielą im dodatkowych informacji na temat szczepionki przeciw HPV oraz prowadzonego Programu szczepień. Podczas realizacji Programu planowane jest zaaplikowanie dziewczętom 3 dawek szczepionki przeciwko wirusowi HPV (szczepionka zostanie zakupiona przez realizatora Programu w drodze postępowania przetargowego). Każdorazowo przed szczepieniem pacjentka zostanie przebadana przez lekarza pediatrę w celu zakwalifikowania jej do szczepienia. Kwalifikacja medyczna oraz szczepienia będą odbywać się w siedzibie samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej (realizatora Programu) w godzinach rannych i popołudniowych oraz w soboty z uwagi na konieczność wyrażenia pisemnej zgody i obecność rodziców podczas szczepienia. Szczegółowa informacja o planowanych terminach i godzinach spotkań edukacyjnych z rodzicami oraz szczepień zostanie przekazana do szkół podstawowych, a także będzie na bieżąco zamieszczana na stronie internetowej Urzędu Miasta Opola oraz realizatora Programu. 9/15
e. Sposób powiązania działań Programu ze świadczeniami zdrowotnymi finansowanymi ze środków publicznych W świetle obowiązujących przepisów szczepienia przeciwko HPV nie zostały włączone do obowiązkowej części Programu Szczepień ochronnych, pokrywanych przez budżet państwa. Finansowanie ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia tego zakresu świadczeń wymagałoby zmian ustawowych. Program profilaktyki zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) będzie wypełniać lukę w systemie opieki zdrowotnej, która nie jest finansowana ze środków publicznych. Ponadto Program kładzie duży nacisk na podniesienie świadomości zdrowotnej dotyczącej profilaktyki raka szyjki macicy. Zaszczepione dziewczęta oraz ich rodzice muszą mieć świadomość, że szczepionka nie gwarantuje ochrony przed wszystkimi typami wirusa HPV i absolutnie konieczne jest wykonywanie w przyszłości przesiewowych badań cytologicznych. f. Sposób zakończenia udziału w Programie i możliwości kontynuacji otrzymywania świadczeń zdrowotnych przez uczestników Programu, jeżeli istnieją wskazania Wprowadzenie masowych szczepień prowadzić będzie niewątpliwie do wyraźnego zmniejszenia występowania przednowotworowych zmian w obrębie szyjki macicy, czego naturalnym następstwem stanie się obniżenie wartości pozytywnej predykcji badań cytologicznych. Badania te muszą być jednak nadal kontynuowane. Zmianie mogą ulegać natomiast pewne algorytmy postępowania u kobiet niezakażonych HPV. Przewidywane modyfikacje obejmą: wydłużenie odstępów pomiędzy kolejnymi badaniami, zmianę narzędzia skryningowego: cytologia > test HPV, zmianę zaleceń diagnostycznych. Dopiero jednak po kilkunastu latach od rozpoczęcia szczepień sytuacja zmieni się na tyle, że możliwa będzie modyfikacja założeń programu badań przesiewowych. Wtedy to populacja przejściowa ulegnie wyczerpaniu, a skryningowe badania cytologiczne zaczną obejmować kobiety zaszczepione przeciw HPV. Stosowne będzie wówczas stopniowe zmiejszenie częstotliwości tych badań. g. Bezpieczeństwo planowanych interwencji Obecnie w Polsce dopuszczalne są dwie szczepionki zapobiegające zakażeniom wirusem HPV: SILGARD (producent Merck) oraz CERVARIX (producent GSK). Obie szczepionki uznane są za bezpieczne, dobrze tolerowane. Działania niepożądane nie mają 10/15
charakteru ciężkiego i obserwowane są głównie w miejscu podania szczepionki: zaczerwienienie, ból, obrzęk, rumień, a także ogólne: gorączka, bóle głowy, zmęczenie, wysypka, dolegliwości żołądkowo-jelitowe, ból mięśni, stawów, omdlenia (wskazana jest obserwacja zaszczepionej osoby przez około 15 min. po podaniu szczepionki). Działania niepożądane występują jednak rzadko, mniej niż u 1 osoby na 100 zaszczepionych. h. Kompetencje/warunki niezbędne do realizacji Programu Edukacja zdrowotna dotycząca profilaktyki raka szyjki macicy odbywać się będzie w szkołach podstawowych w wyznaczonych dniach i godzinach. Spotkania edukacyjne dla dziewcząt przeprowadzą położne, natomiast dla rodziców lekarze specjaliści w dziedzinie ginekologii i położnictwa. Świadczenia zdrowotne w ramach Programu będą udzielane w samodzielnym publicznym zakładzie opieki zdrowotnej w gabinetach medycznych oraz w gabinecie zabiegowym wyposażonym w lodówkę i zestaw przeciwwstrząsowy. Realizować je będą lekarze specjaliści z dziedziny pediatrii oraz pielęgniarki - specjalistki z pielęgniarstwa pediatrycznego i zachowawczego. i. Dowody skuteczności planowanych działań Szczepienia przeciwko zakażeniu HPV są obiecującym i zalecanym w wielu krajach sposobem prewencji pierwotnej raka szyjki macicy i innych raków związanych z zakażeniem HPV. Dotychczas 10 krajów europejskich wydało już oficjalne rekomendacje dotyczące szczepień przeciw wirusowi brodawczaka ludzkiego. Są to: Niemcy, Włochy, Francja, Norwegia, Wielka Brytania, Belgia, Szwajcaria, Austria, Szwecja i Luksemburg. Na obecnym etapie brak jest jednak danych na zmniejszenie śmiertelności z powodu raka szyjki macicy pod wpływem szczepień przeciwko HPV. Opinie o takim wpływie oparte są na rozumowaniu zakładającym, że zmniejszenie częstotliwości występowania stanów dysplastycznych szyjki macicy spowoduje zmniejszenie zachorowalności na raka szyjki macicy, a to przełoży się na spadek śmiertelności z powodu tego nowotworu. Wszystkie zalecenia podkreślają jednak, iż oprócz dążenia do zaszczepienia dużego odsetka populacji, należy dołożyć starań, aby zapewnić powszechny i systematyczny udział zaszczepionych (i niezaszczepionych) w skryningowych badaniach cytologicznych. 11/15
5. Koszty a. Koszty jednostkowe Biorąc pod uwagę szacunkową liczbę dziewcząt 12-letnich w kolejnych latach, począwszy od 2011 r., a mianowicie: - w 2011 r. 428 dziewcząt, - w 2012 r. 440 dziewcząt, - w 2013 r. 422 dziewcząt, - w 2014 r. 421 dziewcząt, - w 2015 r. 457 dziewcząt, - w 2016 r. 439 dziewcząt koszt jednostkowy Programu na 1 dziecko w poszczególnych latach wynosić będzie około 1.400 zł. b. Planowane koszty całkowite Planowany koszt całkowity realizacji Programu w 2011 r. to kwota 480.000 zł. Środki finansowe przeznaczone na ten cel mogą ulec zwiększeniu bądź zmniejszeniu w latach kolejnych w zależności od możliwości budżetowych miasta Opola. Koszty, które będą pokrywane z dotacji: materiały informacyjne i edukacyjne, materiały biurowe, materiały niezbędne do szczepień (szczepionki, strzykawki, igły, waciki, rękawiczki, podkłady, itp.), wynagrodzenie osób realizujących Program (lekarze, pielęgniarki, położne, obsługa administracyjno-księgowa), koszty eksploatacyjne realizatora Programu (czynsz, media, telefon, internet, amortyzacja sprzętu, itp.), inne koszty (np. ogłoszenia w mediach lokalnych, związane z procedurą przetargową na szczepionki, itp.). c. Źródła finansowania, partnerstwo Program finansowany będzie ze środków budżetu miasta Opola, zgodnie z umową zawartą z jego realizatorem. 12/15
d. Argumenty przemawiające za tym, że wykorzystanie dostępnych zasobów jest optymalne Ekonomiczne następstwa raka szyjki macicy są znaczne. Wynika to z dwóch faktów: wysokich kosztów diagnostyki, profilaktyki i leczenia raka szyjki macicy (tzw. koszty bezpośrednie) oraz związanych z tą chorobą strat, wynikłych z przedwczesnej śmiertelności i niesprawności kobiet (tzw. koszty pośrednie). Analizy medyczno-ekonomiczne zestawiające koszty skryningu z kosztami leczenia w Polsce wskazują, że przedłużenie o jeden rok życia kobiety, u której wykryto raka szyjki macicy w badaniu przesiewowym, to koszt 4.000 zł, natomiast przedłużenie życia o rok u kobiety, u której raka wykryto w wyniku rutynowej diagnostyki (a zatem w bardziej zaawansowanym stadium), kosztuje ponad 20.000 zł. Aby uświadomić sobie ogólnokrajową skalę kosztów wydatkowanych na leczenie, trzeba wziąć pod uwagę, że rocznie na raka szyjki macicy zapada ponad 3.500 kobiet, a ich leczenie najczęściej dotyczy II stopnia zaawansowania choroby. W wyniku realizacji Programu profilaktyki zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) wydaje się w pełni możliwe obniżenie kosztów funkcjonowania systemu ochrony zdrowia. Przy zmniejszeniu liczby kobiet zagrożonych zachorowaniem na raka szyjki macicy oraz inne choroby zależne od HPV, koszty opieki zdrowotnej mogłyby również ulec znacznemu obniżeniu. 6. Monitorowanie i ewaluacja a. Ocena zgłaszalności do Programu Zgłaszalność do Programu będzie oceniana na podstawie danych otrzymanych od realizatora Programu dotyczących procentowej liczby dziewcząt biorących udział w Programie w stosunku do populacji kwalifikującej się do włączenia do Programu. b. Ocena jakości świadczeń w Programie Ewaluacja Programu będzie prowadzona na bieżąco. Będzie jej podlegała atrakcyjność spotkań edukacyjnych dla dzieci i rodziców, stosowane przez realizatora Programu metody pracy oraz jego skuteczność. Ocena jakości świadczeń w Programie będzie monitorowana na podstawie: rozmów z dziewczętami i rodzicami, obserwacji realizacji Programu, sprawozdań przedkładanych przez realizatora Programu. 13/15
c. Ocena efektywności Programu Końcowa ocena efektywności Programu zostanie dokonana na podstawie następujących kryteriów: zgłaszalności dziewcząt do udziału w Programie, liczby dziewcząt objętych szczepieniami (z podziałem na poszczególne dawki szczepionki). 7. Okres realizacji Programu Program będzie realizowany do czasu włączenia szczepień przeciwko wirusowi HPV do obowiązkowej części Programu Szczepień ochronnych finansowanych przez budżet państwa. Opracowano na podstawie: 1. Rak Szyjki Macicy - Profilaktyka (http://www.profilaktykarakaszyjkimacicy.pl/drukuj.php?id=6&szukane=) 2. Stanowisko nr 51/15/2009 z dnia 2 sierpnia 2009 r. w sprawie finansowania ze środków publicznych szczepień przeciw brodawczakowi ludzkiemu szczepionkami Silgard i Cervarix w profilaktyce zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) (http://www.aotm.gov.pl) 3. Walka z rakiem szyjki macicy w Polsce, Perspektywy, szanse i rekomendacje dla polityki państwa (Raport z sesji naukowej zorganizowanej przez Szkołę Nauk Społecznych IFiS PAN i dziennik Służba Zdrowia, red. nauk. Ostrowska A., Gujski M., Warszawa 2007) 4. Szczepienia profilaktyczne przeciwko rakowi szyjki macicy (http://www.sonoexpert.pl/szczepienia_hpv.html) 5. Nowotwory złośliwe w Województwie Opolskim w 2007 roku (Drosik K., Gebauer T., Kaczmarek W., Opolskie Centrum Onkologii im. prof. Tadeusza Koszarowskiego, Opole 2010) 14/15
Załącznik A Opole, dnia... Zgoda rodzica/opiekuna prawnego na szczepienie osoby nieletniej objętej świadczeniami zdrowotnymi Ja,..... (imię i nazwisko rodzica / opiekuna prawnego) zam.... (adres zamieszkania) wyrażam zgodę na zaszczepienie mojego / pozostającego pod moją opieką / dziecka...pesel... (imię i nazwisko dziecka) szczepionką przeciw wirusowi HPV odpowiedzialnemu m.in. za raka szyjki macicy (3 dawki). Dziecko jest zapisane do... (nazwa i adres szkoły)... (czytelny podpis rodzica / opiekuna prawnego) 15/15