SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI

SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI...» * *" " I./l. Relacja I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora ----- I./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora II. Materiały uzupełniające relację Jc/.t» III./l. Materiały dotyczące rodziny re la to ra -------< III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r. ------- III./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945) III./4. Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 III./5. Inne...--------- IV. Korespondencja /!)...L...3,.. h.. V. Nazwiskowe karty informacyjne, A A VI. Fotografie 2

1 GENCZA IZYDOR ps."junak" TCZEW ZJ BK i) Z inictywy I.Genezy i Pawła Wyczyńskiego w maju 194ir. podjęto oddolną, inicjatywę założenia ZJ w Starogardzie Gdańskim. W początkach lipca i94ir. w Zelgoszczy odbyło się spotkanie założycielskie w składzie: I.Geneza ("Junak"), P.Wyczyński ("Wrzos"), Zygmunt Bączkowski (kierownictwo) oraz Albin Ossowski i Zygmunt Grochocki, Do organizacji przyjęto też kobiety Helenę Lange i Felicję Szy- kównę, a także Mieczysława Brodnickiego, (juniora) i Jana Wałaszewskiego. Celem starogardzkiego ZJ była działalność samopomocowa, militarne i administracyjne osłabienie pozycji okupanta i akcja "N ", ochrona majątku narodowego i kultury, przygotowywanie oddziałów bojowych. Głównym punktem kontaktowym kierowała H.Lange, która jednocześnie zaczęła organizować oddziały kobiece i tajne nauczanie. Od października i941r. zaczęto przyjmować do organizacji także osoby posiadające własne rodziny wbrew dotychczasowym zwyczajom. Przystąpili wówczas do organizacji: Marian Noga, Ziółkowska, Brodnicki (senior), Józef Jaroszewski, Zofia Grochocka, Anna Hodzyńska, Jadwiga Grocliocka, Stopa, Michalak ("Muszla"), ks. Gutmann. Aresztowania i akcja germanizacyjna zahamowały pracę w Starogardzie. Część członków ZJ MGr '9 4 c.d.n. 4

<< c.d. GENCZA IZYDOR ps."junak" TCZEW ZJ Z.Bączkowski, A.Ossowski i Borkowski - uciekła do Warszawy i wstąpiła do AK. Tam dopiero realizowali program szkolenia wojskowego. Z.Bączkowski przysyłał z AK do I.Genezy odpowiednie dyrektywy, i3.i.i943r. starogardzki ZJ podporządkował się Pom. Okr. AK. Podczas rozmów scaleniowych ZJ reprezentował i : I.Geneza M.Noga, H.Lange Brodnicki (senior) i Ziółkowski, natomiast AK Brunon Mi ąskowski. 2) Geneza, wcielony do armii niemieckiej, założył na terenie Rzeszy komórkę ZJ. B.Chrzanowski, Działalność ZJ-NSZ, [w:] Wałka 5

Nazwisko i imie: GENCZA IZYDOR BIOGRAM: Geneza Izydor, p s. "Junak" by/ jednym z twórców (obok Paw/a Wyczyńskiego, Zygmunta Bączkowskiego, Albina Ossowskiego) i komendantem konspiracyjnej organizacji młodzieżowej "Jaszczurka", powołanej 29 czerwca 1941 r. "Jaszczurka" liczyła Zacznie około 300 członków. Była organizacja samodzielna programowo i ideologicznie, nie podporządkowana żadnej innej w kraju, lecz kontaktującą sie z innymi organizacjami ruchu oporu, n p. w Starogardzie przez Mariana Nogę. Celem jej było prowadzenie działalności propagandowej, wywiadowczej, sabotażowej, tajnego nauczania, przygotowanie obrony, udzielanie pomocy jeńcom i więźniom, wdowom po poległych i zamordowanych Polakach, itp. Hasło organizacji brzmiało: "Idziemy tam, gdzie świeci szubienica, a zginiemy, by inni mogli żyć". Podporządkował sie Armii Krajowe i w 1943 r..--- 4 października 1981 r. odsłonięto i poświecono w Zelgoszczy głaz pamiatkowy, który jest wyrazem hołdu dla Jaszczurkowców. [Fotografia barwna oraz jej reprodukcja czarno-biała] (Oświadczenie Jana Szalewskiego dokumentujące przynależność do AK Pawła Wyczyńskiego - teczka nr M-358/970) (Milewski J.: Paweł Wyczyński - jeden z najwybitniejszych przedstawicieli Polonii w Kanadzie o kociewskim rodowodzie. [Maszynopis] - w teczce Pawła Wyczyńskiego - nr M-358/970, s. 3-4) (Szwoch R. : Słowo o 50-tej rocznicy konspiracyjnej organizacji "Jaszczurka" wygłoszone na uroczystej sesji Rady Miejskiej w Starogardzie Gdańskim dnia 9 lipca 1991 roku w związku z nadaniem Prof. Pawłowi Wyczyńskiemu tytułu Honorowego Obywatela Miasta Starogardu Gdańskiego. Starogard Gd., 1991 - w teczce Pawła Wyczyńskiego - nr M-358-970) (Szwoch R. : W 50-lecie konspiracyjnej "Jaszczurki". Dziennik Bałtycki, 1991 nr 148 - w teczce Pawła Wyczyńskiego - nr M-358/970) (Fotografia - /reprodukcja/ - w teczce Pawła Wyczyńskiego - nr M-358-970) 6

F U N D A C J A ARCHIWUM POMORSKIE ARMII KRAJOWEJ BIUROFUNDACJI 87-1 00 TORUŃ UL. WIELKIE GARBARY 2 TEL./FAX (0-56)65-22-186 KONTO: WIELKOPOLSKI BANKKREDYTOWYII ODDZIAŁWTORUNIUNR10901506-4675-128-00-0 oo -uń 000-01-15 Pan I z y d o r 3 e 11 c z ; 60-0-58 <3dańsk-Howy Po: Fundacja Archiwum Pomorskie Armii Krajowej w Toruniu uprzejmie prosi o przesłanie na nasz adres relacji o Pana d z i a ła 1n o ś o i k o n s p ir a o y j n e j, Będziemy bardzo zobowiązani za spełnienie naszej prośbybowiem jako twórca i komendant konspiracyjnej organizacji młodzieżowej p n, Jaszczurka" a także żołnierz AK był Pan świadkiem wielu faktów historycznych i sądzę, że niepowetowana stratą dla historii byłoby ich przemi 1ozenie,-Jestem pewna, że rozumie Pan nasze intencje i wyjdzie naprzeć iw naszym oczekiwaniom. Pozwalam więc sobie w załączeniu przesłać schemat relacji i także informację o działalności i wydawnictwach Fundacj i, Z n a d z i e j ą n a w a p 6 łp r a c ę i-ączę sej pozdrowienia i wyrazy- szac Z p o w a ż a n i e m mg r S 11a S k e r s k a dokumenta1istka Fundacji Archiwum Pomorskie A K w Toruniu 13

2 0. G eneza Iz y d o r- " J u n a k ", u r.1 C.0 5.'l9 i 9 r. w Z e lg o s z c z y w r o d z in i e * d ro b n e g o r o l n ik a Paw ła i F r a n c is z k i z d.l itk o y /s k le j, u c z e ń g im na- zju m, w s p ó ło r g a n iz a to r J a s z c z u r k i w Z e lg o s z c z y 2 9.0 6.1 9 ^ 1 ^ W l a t a c h 19^*1-19^3 w k ie ro w n ic tw ie! t e j O r g a n iz a c ji na z l e n l s t a r o g a r d z k i e j. W 1 9 ^ 'łr. przym uszony do s łu ż b y -r V.> fcraachcie. Po w o j n i e u k o ń c z y ł s t u d i a w yższe na P o l i te c h n ic e ^cłft4r:3.u^f z ty tu łe m i n ż y n i e r a. W 19** 7 r z a w a rł z w ijz e k m a łż e ń s k i w L u b ic h o w ie. O becnie z a m ie s z k u je w Cdańsku-Kow ya P o r c i ':. V/ ro k u d o k o n a ł i n s k r y p c j i w p a m ię tn ik Z.B ą c z k o w sk ie g o. 21