Analiza wykonalności dla projektu pn.: Likwidacja niskiej emisji zanieczyszczeń w centrum Cieszyna etap 1 Bielsko-Biała, 2014
Zespół ekspertów w składzie: Dominik Chłond, Paweł Gałecki, Izabela Kałczuga, Ewa Krakowiak, Małgorzata Krzysztofik, Krzysztof Linek, Anna Ober, Karina Wieczorek 2
Spis treści 1. Charakterystyka projektu... 5 1.1. Tytuł i definicja projektu... 5 1.2. Lokalizacja projektu... 5 1.3. Logika interwencji, cele i wskaźniki projektu... 7 2. Analiza terytorialna... 9 3. Zgodność z politykami strategicznymi... 12 4. Komplementarność projektu... 17 5. Analiza instytucjonalna... 18 5.1. Beneficjenci projektu... 18 5.2. Wykonalność instytucjonalna projektu... 18 6. Analiza techniczna i technologiczna... 19 7. Analiza specyficzna dla sektora... 20 7.1. Stan aktualny... 20 7.2. Stan projektowany... 21 8. Analiza wariantowa... 22 9. Analiza środowiskowa... 23 10. Analiza prawna i pomoc publiczna... 23 11. Analiza finansowo-ekonomiczna... 26 12. Wykonalność i trwałość projektu... 32 13. Analiza ryzyk i zagrożeń w projekcie... 33 14. Plan wdrożenia projektu... 35 15. Raport z konsultacji społecznych... 35 16. Zakończenie... 35 17. Bibliografia... 35 Spis tabel Tabela 1 Wskaźnik rezultatu... 9 Tabela 2 Wskaźnik produktu... 9 Tabela 3 Ludność w Cieszynie wg miejsca zameldowania i płci... 10 Tabela 4 Wpływ projektu na polityki horyzontalne... 16 Tabela 5 Komplementarność projektu z innymi działaniami... 17 Tabela 6 Koszty realizacji projektu... 20 3
Tabela 7 Charakterystyka emisji zanieczyszczeń dla stanu istniejącego... 21 Tabela 8 Charakterystyka emisji zanieczyszczeń dla stanu projektowanego... 21 Tabela 9 Osiągnięcie rezultatów ekologicznych... 22 Tabela 10 Planowany harmonogram rzeczowo-finansowy... 28 Tabela 11 Koszty operacyjne... 29 Tabela 12 Obliczenie luki w finansowaniu... 29 Tabela 13 Dofinansowanie projektu... 30 Tabela 14 ENVP, ERR i B/C dla projektu... 32 Tabela 15 Ryzyka i zagrożenia w projekcie... 33 Tabela 16 Plan wdrożenia projektu... 35 Spis rysunków Rysunek 1 Cieszyn na mapie województwa... 6 Rysunek 2 Cieszyn na mapie Powiatu Cieszyńskiego... 6 Rysunek 3 Obszar Gminy Cieszyn i lokalizacja projektu... 7 Rysunek 4 Stacja monitoringu: Cieszyn, ul. Mickiewicza 13, Raport roczny: 2014... 12 4
1. Charakterystyka projektu 1.1. Tytuł i definicja projektu Likwidacja niskiej emisji zanieczyszczeń w centrum Cieszyna etap 1 Projekt jest częścią zintegrowanego subregionalnego przedsięwzięcia dotyczącego ograniczenia niskiej emisji oraz wykorzystujących odnawialne źródła energii na terenie Subregionu Południowego. Przedsięwzięcie obejmuje działania polegające na realizacji programu ograniczania niskiej emisji dla mieszkańców subregionu południowego województwa śląskiego, polegającego na systemie dopłat do termomodernizacji oraz wymiany źródeł ciepła na bardziej ekologiczne; termomodernizacji, wymianie źródeł ciepła, montażu instalacji solarnych, pomp ciepła w budynkach użyteczności publicznej, zakupie energooszczędnego oświetlenia ulicznego, budowie fotowoltaicznych i wiatrowych systemów wytwarzania energii elektrycznej. Przedsięwzięcie zintegrowane złożone jest ze 106 wzajemnie komplementarnych inwestycji zaplanowanych do realizacji w Bielsku-Białej oraz powiatach: bielskim, cieszyńskim i żywieckim. Przedmiotem projektu jest poprawa jakości powietrza w centrum miasta Cieszyna poprzez wymianę indywidualnych źródeł ciepła zmianę systemu grzewczego usytuowanych tam budynków użyteczności publicznej oraz mieszkalnych, w dużej części będących budynkami zabytkowymi. W ramach projektu na rzecz likwidacji niskiej emisji w budynkach ścisłego centrum Cieszyna wykonana zostanie instalacja c.o. oraz c.w.u. wraz z niezbędnymi pracami instalacyjnymi, z równoczesną likwidacją ogrzewania węglowego w poszczególnych budynkach. Wykonane zostaną również prace izolacyjne, zgodnie z zakresem wskazanym w audycie energetycznym. Projekt stanowi pierwszy etap prac termomodernizacyjnych w budynkach w centrum miasta Cieszyna. 1.2. Lokalizacja projektu Cieszyn leży na południu Polski (Województwo Śląskie, Powiat Cieszyński) na granicy z Republiką Czeską. Jest jednym z najstarszych miast w Polsce. 5
Rysunek 1 Cieszyn na mapie województwa Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/cieszyn Rysunek 2 Cieszyn na mapie Powiatu Cieszyńskiego Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/cieszyn 6
Rysunek 3 Obszar Gminy Cieszyn i lokalizacja projektu Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/cieszyn 1.3. Logika interwencji, cele i wskaźniki projektu Cele projektu są zgodne z celami RPO WSL na lata 2014-2020 (wersja 5.1) w ramach osi priorytetowej IV EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA, OZE I GOSPODARKA NISKOEMISYJNA, w zakresie priorytetu inwestycyjnego 4.3: Wspieranie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystania odnawialnych źródeł energii w infrastrukturze publicznej, w tym w budynkach publicznych i w sektorze mieszkaniowym. Cele szczegółowe projektu odpowiadają priorytetowi inwestycyjnemu 4.3 i są spójne z celami głównym i szczegółowym Umowy Partnerstwa, którymi są odpowiednio: Zwiększenie konkurencyjności gospodarki oraz Zmniejszenie emisyjności gospodarki. Projekt odnosi się do następujących celów szczegółowych priorytetu IV w RPO WSL 2014-2020: zmniejszenie energochłonności infrastruktury publicznej i sektora mieszkaniowego, poprawa jakości powietrza w regionie. Zgodnie z Projektem Szczegółowego Opisu Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego (URPO WSL) na lata 2014-2020 w zakresie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (wersja 2.0 z maja 2014) przedmiotowy projekt wpisuje się w Działanie 4.3 Efektywność energetyczna i odnawialne źródła energii w infrastrukturze publicznej i sektorze mieszkaniowym. W tej wersji dokumentu - celem tego działania jest przeciwdziałanie niekorzystnym zmianom klimatu oraz poprawa konkurencyjności regionalnej gospodarki, poprzez zwiększenie udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych w stosunku do energii ze źródeł konwencjonalnych, zmniejszenie energochłonności infrastruktury publicznej i sektora mieszkaniowego, a także poprawa jakości powietrza w regionie, poprawa efektywności produkcji i zużycia energii oraz wzrost produkcji i dystrybucji energii z odnawialnych źródeł. Na etapie opracowania właściwego Studium Wykonalności należy odnieść się do zapisów URPO WSL 2014-2020, które aktualnie określają przykładowe rodzaje projektów odnoszące się do przedmiotowego projektu jako: 1. Likwidacja niskiej emisji poprzez wymianę/modernizację indywidualnych źródeł ciepła lub podłączanie budynków do sieciowych nośników ciepła, 7
2. Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej oraz wielorodzinnych budynków mieszkalnych. W ramach 1. przykładowego rodzaju projektu możliwa będzie zarówno wymiana kotłów nieefektywnych ekologicznie na kotły charakteryzujące się zwiększoną sprawnością energetyczną oraz podłączenie budynków do istniejących sieci cieplnych. Przewiduje się możliwość wsparcia projektów w formule projektów typu słoneczne gminy (tu: np. niskoemisyjne gminy) realizowanych głównie na obszarze gmin o rozproszonej zabudowie jednorodzinnej (gminy małe). Na terenie gmin dużych możliwe podłączanie budynków do sieci miejskich. W ramach 2. przykładowego rodzaju projektu możliwa będzie kompleksowa termomodernizacja obiektu poprzez poprawę izolacyjności przegród budowlanych, a także wymianę okien i drzwi zewnętrznych na wyroby o lepszej izolacyjności. Ponadto w ramach projektu, jako element kompleksowej modernizacji energetycznej obiektu dopuszcza się także działania związane z wymianą oświetlenia na energooszczędne (w tym systemy zarządzania oświetleniem obiektu), przebudową systemów grzewczych (wraz z wymianą i podłączeniem do źródła ciepła) oraz przebudową systemów wentylacji i klimatyzacji. Zabudowa instalacji wykorzystujących OZE możliwa jest jedynie jako element szerszych działań związanych z poprawą efektywności energetycznej obiektów objętych projektem. W ramach 2 typu projektu nie przewiduje się termomodernizacji budynków jednorodzinnych. Przedmiotowy projekt wpisuje się w 2 z przykładowych rodzajów projektów. Kluczowym dla przedmiotowego projektu są zapisy powyższe odnoszące się działań kompleksowej modernizacji. Na etapie sporządzania właściwego Studium Wykonalności należy w tym aspekcie zaktualizować zapisy RPO WSL i URPO WSL. Istotnym dla projektu będzie także linia demarkacyjna w odniesieniu do Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 (POIiŚ 2014-2020), którą należy uwzględnić na etapie opracowania pełnego studium wykonalności. Wskaźniki Zgodnie z aktualnymi zapisami w Projekcie RPO WSL na lata 2014-2020 (wersja 5.1) planowanymi rezultatami wsparcia likwidacji niskiej emisji poprzez wymianę/modernizację indywidualnych źródeł ciepła lub podłączanie budynków do sieciowych nośników ciepła oraz termomodernizacji w budynkach użyteczności publicznej, budynkach mieszkalnych wraz z instalacją OZE w modernizowanych energetycznie budynkach, będą: wzrost udziału produkcji energii ze źródeł odnawialnych w produkcji energii ogółem, obniżenie energochłonności gospodarki oraz obniżenie emisji zanieczyszczeń gazowych. Istotnymi rezultatami projektu będą również czystsze powietrze oraz zmniejszenie ilości produktów ubocznych w/w procesu modernizacji. W wyniku wsparcia w/w działań, nastąpi obniżenie kosztów funkcjonowania administracji publicznej i sektora mieszkaniowego. Niniejszy projekt spełnia te zapisy i możliwość ich osiągnięcia. W ramach przedmiotowego działania zmodernizowanych energetycznie zostanie 40 budynków zlokalizowanych w ścisłym centrum zabytkowego Cieszyna. Dane przedstawione w oparciu o ankietę (zaktualizowane przekazaną przez Beneficjenta w dn. 10.10.2014 r.): odniesieniu do przedmiotowego projektu i jego efektywności informują, iż dla wszystkich trzech etapów projektu likwidacja niskiej emisji zanieczyszczeń w centrum Cieszyna szacowany spadek emisji gazów cieplarnianych to - 935 ton ekwiwalentu CO 2. 8
Poniższe tabele prezentują zakres wskaźników zaplanowanych do realizacji w oparciu o aktualnie obowiązujące RPO WSL 2014-2020 (wersja 5.1) oraz wyniki ich obliczeń na podstawie audytu terenowego przeprowadzonego w 2014 r. na potrzeby niniejszej analizy: Tabela 1 Wskaźnik rezultatu L.p. 1. Wskaźnik Emisja zanieczyszczeń gazowych Źródło: RPO WSL na lata 2014-2020 (wersja 5.1) Tabela 2 Wskaźnik produktu Jednostka pomiaru [t/r] Źródło danych Audyt terenowy z 2014 r. Wartość bazowa Wartość docelowa (2018) 858,80 785,00 L.p. 1. Wskaźnik Liczba zmodernizowanych energetycznie budynków Jednostka pomiaru [szt.] Źródło: RPO WSL na lata 2014-2020 (wersja 5.1) Źródło danych Dokumentacja projektowa/ protokoły zdawczoodbiorcze/ dokumentacja księgowa Wartość bazowa Wartość docelowa (2018) 0 40 Procedura raportowania i monitorowania wskaźników będzie zgodna z Wytycznymi do monitoringu i sprawozdawczości RPO Województwa Śląskiego 2014-2020. Obowiązki beneficjenta w zakresie sprawozdawczości będzie również określać umowa o dofinansowanie. Funkcję sprawozdania na poziomie beneficjenta spełniać będzie część wniosku o płatność dotycząca postępu rzeczowego i finansowego danego projektu (w tym informacja nt. postępu prac, osiągniętych produktów). Wskaźniki produktu będą monitorowane co najmniej 1 raz na kwartał i po zakończeniu realizacji projektu, natomiast wskaźniki rezultatu najpóźniej w rok po zakończeniu inwestycji. Do monitorowania wskaźnika rezultatu powinny być wykorzystane: dokumentacja projektowa (np. audyt energetyczny). Natomiast do pomiaru wskaźnika produktu: dokumentacja projektowa/ protokoły zdawczo-odbiorcze/ dokumentacja księgowa. 2. Analiza terytorialna Charakterystyka obszaru Gmina Cieszyn jest gminą miejską i siedzibą Powiatu Cieszyńskiego, jest regionalnym ośrodkiem gospodarczym, administracyjnym, oświatowym i kulturalnym. Cieszyn położony jest na granicy polskoczeskiej, na głównym szlaku drogowym prowadzącym ze Skandynawii i Wybrzeża Bałtyckiego do głównych miast centralnej i południowej Europy. W ciągu roku granicę w Cieszynie przekracza ponad 15,97 mln osób i prawie 4,4 mln pojazdów. Zachodnia granica Cieszyna przebiega na rzece Olzie i pokrywa się z granicą polsko-czeską, za którą leży Czeski Cieszyn. Miasto graniczy z 3 gminami: Hażlach, Dębowice i Goleszów. Przez obszar Cieszyna przebiega droga ekspresowa S1 będąca częścią międzynarodowej trasy E75 łączącej Norwegię, Finlandię, Polskę, Czechy, Słowację, 9
Węgry, Serbię, Macedonię i Grecję oraz droga wojewódzka nr 938 łącząca Cieszyn z Pawłowicami. Atutem Cieszyna jest położenie u stóp polskich i czeskich Beskidów oraz bliskość takich miejscowości jak: Kraków (ok. 120 km), Katowice (ok. 70 km). Oświęcim (ok. 70), Bielsko-Biała (ok. 40), Ustroń (ok.15), Szczyrk (ok. 30), Olomouc (ok. 120), Ostrava (ok. 40), Frýdek-Místek (ok. 40), Karvina (ok. 15). Dzieje Cieszyna sięgają IX wieku. Lokacja miasta nastąpiła około 1220 r. Od końca XIII wieku było ono centrum księstwa cieszyńskiego istniejącego formalnie do 1918 r. i stając się w epoce nowożytnej jednym z najważniejszych miast Śląska. W dobie XIX-wiecznego uprzemysłowienia Cieszyn zaczął być gospodarczo prześcigany przez takie ośrodki jak Bielsko czy Morawska Ostrawa, pozostając jednak ważnym ośrodkiem kulturalnym i oświatowym. Podział miasta dokonał się w lipcu 1920 r. i był wynikiem dwuletniego sporu terytorialnego między powstałymi na gruzach monarchii austro-węgierskiej Polską i Czechosłowacją. Cieszyn jest stolicą krainy historyczno-geograficznej Śląska Cieszyńskiego. W polskiej części miasta znajduje się większość cieszyńskich zabytków, skupionych w zespole przestrzennym Starego Miasta oraz na Górze Zamkowej. Tabela 3 Ludność w Cieszynie wg miejsca zameldowania i płci Wyszczególnienie j.m. 2009 2010 2011 2012 2013 Ludność wg miejsca zameldowania i płci stan na 31 XII ogółem osoba 34 391 36 285 36 178 36 114 35 918 mężczyźni osoba 16 127 16 875 16 835 16 890 16 850 kobiety osoba 18 264 19 410 19 343 19 229 19 068 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS Według danych GUS na 31 grudnia 2013 r. Cieszyn liczył 35 918 mieszkańców, natomiast jego powierzchnia wynosi 28,61 km². Gęstość zaludnienia stanowi 1 255 os./km². W strukturze ludności w 2013 r. 16.4% mieszkańców stanowiły osoby w wieku produkcyjnym, 62,3% osoby w wieku przedprodukcyjnym, a 21% osoby w wieku poprodukcyjnym. Wzrasta ilość osób w wieku poprodukcyjnym. Przyrost naturalny w 2013 r. jest ujemny wyniósł minus 0,2 i ma tendencję rosnącą. Saldo migracji na 1000 osób stanowi minus 2,0 i od 2 lat utrzymuje się na podwyższonym ujemnym 2 punktowym poziomie. Liczba pracujących ogółem 12 319 osób (GUS, stan na 31.XII.2013r.). Na koniec czerwca 2014 r. stopa bezrobocia w Polsce wyniosła 12%, w województwie śląskim 10,2% a w powiecie cieszyńskim 10%. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w tym czasie z Gminy Cieszyn 1 543 osoby. Gospodarka Według danych GUS BDL (stan na koniec 2013 r.) podmioty gospodarki narodowej stanowiły w Cieszynie ogółem 5 338, w tym z sektora publicznego 215, sektora prywatnego 5 123, a wśród nich sektor prywatny - osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą 3 425. Wiodącym sektorem wśród zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w Cieszynie są firmy z sektora G handel detaliczny i hurtowy (1 565), z sektora F budownictwo (533) oraz sektora M działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (485). Infrastrukturę techniczną i społeczną charakteryzują dane zaprezentowane w materiale Cieszyn w liczbach za 2012 r. (publikacja na stronie internetowej: http://www.cieszyn.pl/): 10
Gospodarka mieszkaniowa Liczba mieszkań 13 274, w tym: komunalnych 1 983, spółdzielczych 4 859, prywatne 6 432. Liczba budynków 4 206, w tym: komunalnych 238, spółdzielczych 170, prywatne 3 798. Struktura mieszkań wg wyposażenia: sieć wodociągowa 98%, sieć kanalizacyjna 78%, sieć energetyczna 100%, sieć ciepłownicza, czyli ciepła woda 33% i centralne ogrzewanie 52%; sieć gazowa 92%. Gospodarka komunalna sieć wodociągowa 280,9 km, w tym rozdzielcza 126,8 km, sieć kanalizacyjna 186,7 km, w tym rozdzielcza 151,4 km, sieć gazowa 279,9 km, w tym rozdzielcza 156,7 km, sieć cieplna 49,2 km, w tym rozdzielcza 19,2 km. Transport i Komunikacja Drogi - 138,5 km krajowe 5,7 km, wojewódzkie 2,5 km, powiatowe 42,8 km, gminne 87,5 km. Infrastruktura społeczna Służba zdrowia: szpitale 2 (625 miejsc), zakład opiekuńczo-leczniczy 1 (195 miejsc), żłobki: publiczne 2 (190 miejsc) i prywatne 1 (19 miejsc); apteki 14. Oświata, czyli przedszkola 17 instytucji dla prawie 1400 dzieci, 10 szkół podstawowych dla ok. 2000 uczniów, 6 placówek gimnazjum dla prawie 1200 uczniów, 6 szkół LO dla prawie 1800 uczniów oraz 5 zespołów szkół (ok. 2400 uczniów), 1 szkoła wyższa (2 475 studentów) i szkoła artystyczna (300). W odniesieniu do przedmiotowego projektu należy podkreślić, iż w kwestii efektywności energetycznej w gminie indywidualne dokumenty strategiczne (analizy lokalne oraz regionalne) szczegółowo opisują to zagadnienie na miarę posiadanych przez Beneficjenta takich opracowań. Niniejsza analiza odnosi się do tego w rozdziale 3, gdzie wykazano i wskazano takie dokumenty, które charakteryzują obszar objęty niniejszym projektem pod tym względem. W szczególności oddają to zapisy Gminnego Program Ochrony Środowiska Miasta Cieszyn na lata 2006-2015. W kwestii zanieczyszczenia atmosfery na obszarze gminy takie dane monitorowane są branżowo. Na portalu (http://spjp.katowice.pios.gov.pl/): System Prognoz Jakości Powietrza w strefach i aglomeracjach województwa śląskiego, w Charakterystyce strefy śląskiej część południowa wskazano ogólnie dla regionu: Podstawowymi źródłami emisji zanieczyszczeń powietrza jest emisja komunalno-bytowa z zabudowy ośrodków miejskich i wiejskich, transport drogowy emitujący zanieczyszczenia wzdłuż arterii o natężonym ruchu samochodowym, oraz przemysł a zwłaszcza energetyka i ciepłownictwo. Emisja przemysłowa dotyczy zwłaszcza rejonów Czechowic- Dziedzic, Bielska-Białej, Żywca i Cieszyna. W obszarach górskich i pogórskich istotne znaczenie ma niska emisja komunalna w dolinach rzek i większych potoków. Do tego regionu zalicza się Gmina Cieszyn. Informacje o aktualnym stanie jakości powietrza w obszarze województwa śląskiego (wyniki z przeprowadzonych pomiarów manualnych i pasywnych) dostępne są na bieżąco na stronie WIOŚ w Katowicach (źródło: http://monitoring.katowice.wios.gov.pl/) w zakresie możliwym technicznie (istniejące stacje pomiarów) dla poszczególnych obszarów, w tym z obszaru RIT Subregionu Południowego. 11
Rysunek 4 Stacja monitoringu: Cieszyn, ul. Mickiewicza 13, Raport roczny: 2014 Źródło: http://monitoring.katowice.wios.gov.pl/ Podsumowanie Cieszyn liczy 35 918 mieszkańców, jego powierzchnia wynosi 28,61 km². Gęstość zaludnienia stanowi 1 255 os./km². Wzrasta ilość osób w wieku poprodukcyjnym. Przyrost naturalny w 2013 r. jest ujemny wyniósł minus 0,2 i ma tendencję rosnącą, ale saldo migracji na 1000 osób stanowi minus 2,0 i od dwóch lat utrzymuje się na podwyższonym ujemnym dwu punktowym poziomie. W Cieszynie preferuje się działalność gospodarczą wytwórczą lub przetwórczą, nieuciążliwą ekologicznie. Na 5 338 podmiotów gospodarczych wiodącym sektorem działających gospodarczo w Cieszynie są firmy z sektora G handel detaliczny i hurtowy (1 565), z sektora F budownictwo (533) oraz sektora M działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (485). Wykazana infrastruktura społeczna i techniczna Cieszyna stanowi istotną bazę działań projektowych zgodnych z przyjętą strategią rozwoju lokalnego. Jej potencjał i potrzeby wyznaczają kierunki istotnych działań określone w strategicznych dokumentach. 3. Zgodność z politykami strategicznymi Projekt jest zgodny z poniższymi celami i priorytetami dokumentów strategicznych na poziomie kraju, regionu, powiatu i gminy. Zgodność projektu z dokumentami strategicznymi w odniesieniu do strategicznych dokumentów związanych z perspektywą finansową 2014+: Strategia Europa 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu Priorytet: rozwój zrównoważony wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej Działania: Konkurencyjność, Przeciwdziałanie zmianom klimatu, Czysta i efektywna energia. Programowanie perspektywy finansowej 2014-2020 Umowa Partnerstwa Cel tematyczny 4. Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach; Interwencje w ramach CT4 koncentrują się na celu szczegółowym UP - 12
zmniejszenie emisyjności gospodarki i będą realizowane poprzez priorytet: Zwiększenie efektywności energetycznej gospodarki; zakres pilnych do podjęcia interwencji w tym zakresie jest bardzo szeroki i obejmuje m.in.: zwiększenie efektywności energetycznej budynków użyteczności publicznej i mieszkalnych wielorodzinnych (PI 4iii., PI 4c.). Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary wiejskie Cele polityki regionalnej do 2020: 1. Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów ( konkurencyjność ), w tym: 1.2.2. Wspieranie rozwoju i znaczenia miast subregionalnych; 2. Budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych ( spójność ); 2.3. Restrukturyzacja i rewitalizacja miast i innych obszarów tracących dotychczasowe funkcje społeczno-gospodarcze, w tym: 2.4. Przezwyciężanie niedogodności związanych z położeniem obszarów przygranicznych, szczególnie wzdłuż zewnętrznych granic UE. Krajowy Program Reform 2013 Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko (MG/MŚ) cel główny: zapewnienie wysokiej jakości życia obecnych i przyszłych pokoleń z uwzględnieniem ochrony środowiska oraz stworzenie warunków do zrównoważonego rozwoju nowoczesnego sektora energetycznego, zdolnego zapewnić Polsce bezpieczeństwo energetyczne oraz konkurencyjną i efektywną energetycznie gospodarkę; cel szczegółowy: poprawa stanu środowiska (w tym ochrona wód i powietrza, racjonalna gospodarka odpadami, promocja technologii środowiskowych i zachowań ekologicznych). Strategia Rozwoju Kraju 2020 Cel II.6. Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko; II.6.2.Poprawa efektywności energetycznej; II.6.4. Poprawa stanu środowiska. Polska 2030. Wyzwania rozwojowe Wyzwanie 5 - BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNO-KLIMATYCZNE, w tym: Wyzwania klimatyczne, Energochłonność gospodarki, Energetyka klimat. Dylematy, oś czasu i zadania, Rekomendacje. Ustawa o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014-2020 (Dz. U. z 2014r., poz. 1146) - dostosowuje prawo polskie do unijnych regulacji dotyczących polityki spójności 2014-2020. Znalazły się w niej zapisy dotyczące m.in.: mechanizmów koordynacji programów operacyjnych współfinansowanych z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, zasad wdrażania środków polityki spójności oraz zadań i trybu współpracy podmiotów zaangażowanych w ten proces, rozliczeń z Komisją Europejską i monitorowania efektów realizowanych projektów, kontroli, audytu, nieprawidłowości i korekt finansowych, pomocy publicznej, zasad wdrażania instrumentów zwrotnych, systemu wyboru projektów. Regionalne i lokalne dokumenty programowe: Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego Śląskie 2020+ Obszar Priorytetowy (C) PRZESTRZEŃ; Cel operacyjny: C.1. Zrównoważone wykorzystanie zasobów środowiska; Cel operacyjny: C.3. Wysoki poziom ładu przestrzennego i efektywne wykorzystanie przestrzeni. Projekt Strategii Rozwoju Subregionu Południowego Województwa Śląskiego wraz ze Strategią Regionalnych Inwestycji Terytorialnych na lata 2014-2020 (Bielsko-Biała, wrzesień 2014 r.) Cel RIT I. Poprawa infrastruktury ochrony środowiska poprzez zabezpieczenie i wykorzystanie zasobów obszaru funkcjonalnego subregionu południowego wynikający z priorytetu III 13
Strategii Rozwoju Subregionu Południowego: Rozwój infrastruktury i usług dla zrównoważonego rozwoju oraz jest spójny z jego celem operacyjnym III.1 Ochrona środowiska i zrównoważone wykorzystanie zasobów środowiska, III.2 Efektywność energetyczna, odnawialne źródła energii i gospodarka niskoemisyjna. Priorytet I Efektywność energetyczna, odnawialne źródła energii i gospodarka niskoemisyjna; Działanie 1.1 Efektywność energetyczna i odnawialne źródła energii. Projekt RPO WSL 2014-2020 wersja 5.1 z dnia 10.04.2014 Oś Priorytetowa: IV Efektywność energetyczna, odnawialne źródła energii i gospodarka niskoemisyjna; Priorytet inwestycyjny 4.3 wspieranie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystania odnawialnych źródeł energii w infrastrukturze publicznej, w tym w budynkach publicznych i w sektorze mieszkaniowym; cele szczegółowe: zmniejszenie energochłonności infrastruktury publicznej i sektora mieszkaniowego oraz poprawa jakości powietrza w regionie. Projekt Szczegółowego Opisu Osi Priorytetowych RPO WSL 2014-2020 w zakresie EFRR w. 2.0 Oś Priorytetowa: IV Efektywność energetyczna, odnawialne źródła energii i gospodarka niskoemisyjna; Działanie 4.3 Efektywność energetyczna i odnawialne źródła energii w infrastrukturze publicznej i sektorze mieszkaniowym. Program Ochrony Powietrza dla stref województwa śląskiego Cel główny: Dotrzymanie standardów jakości powietrza w zakresie pyłu PM10 oraz znacząca redukcja stężeń B(a)P nawet przy niekorzystnych warunkach klimatycznych najpóźniej do roku 2020; Cel taktyczny w zakresie niskiej emisji: wyeliminowanie spalania odpadów w kotłach i piecach domowych oraz na otwartych przestrzeniach; Cel 1: Wyeliminowanie spalania odpadów w kotłach i piecach domowych; Cel 2. Wyeliminowanie spalania węgla złej jakości w kotłach i piecach domowych. Strategia Rozwoju Śląska Cieszyńskiego 2001-2016 CEL OPERACYJNY 1.4: Współdziałanie gmin i powiatu celem opracowania procedur działań proekologicznych; 1.4.1. Zaproponowanie ujednoliconych w skali powiatu przedsięwzięć zmierzających do ograniczenia tzw. niskiej emisji CEL OPERACYJNY 2.5. Promocja powiatu jako terenu, na którym przestrzegane są obowiązujące normy ochrony środowiska; 2.5.1. Dążenie do spełnienia norm czystości (powietrza, wody, gleb, etc.) ustanawianych przepisami ochrony środowiska. Strategia Rozwoju Powiatu Cieszyńskiego 2001-2016 Cel operacyjny:1.4. Współdziałanie gmin i powiatu celem opracowania procedur działań proekologicznych; Zadanie:1.4.1. Zaproponowanie ujednoliconego w skali powiatu systemu zachęt dla inwestorów decydujących się na zmianę technologii ogrzewania, np. z węglowego na gazowe i inne proekologiczne. Strategia Rozwoju Miasta Cieszyna na lata 2010-2020 Cel operacyjny I.3 Realizacja Gminnego Programu Ochrony Środowiska; Zadanie: I.3.1. Zapewnienie wysokiej jakości powietrza atmosferycznego, charakteryzującego się niskim poziomem zanieczyszczeń gazowych i pyłowych, niskim natężeniem hałasu oraz promieniowania niejonizującego; Cel operacyjny IV.1 Odrestaurowanie i właściwe zagospodarowanie strefy zabytkowej miasta, Zadanie: IV.1.3. Aktualizacja i realizacja Lokalnego Programu Rewitalizacji Miasta Cieszyna w podziale na sektory funkcjonalne miasta (program dla zabytkowego centrum, program dla osiedli mieszkaniowych, program dla terenów poprzemysłowych). 14
15
Gminny Program Ochrony Środowiska Miasta Cieszyn na lata 2006-2015 Nadrzędny cel programu ochrony środowiska miasta Cieszyna: Rozwój miasta postęp ekonomiczny i społeczny, rozwój urbanistyczny będzie prowadzony w harmonii z wymogami ochrony środowiska. Jak wynika z zapisów tego dokumentu w opisie stanu aktualnego przy Priorytecie Ekologicznym, w Obszarze: Powietrze: Podejmowane są działania zmierzające do większego wykorzystania tzw. czystej energii, pochodzącej z odnawialnych źródeł energii, która nie powoduje emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego. W 2005 r. z budżetu miasta wsparto inwestycję podjętą z inicjatywy Stowarzyszenia Ekoenergia Cieszyn, polegającą na zainstalowaniu 8 kolektorów słonecznych na dachu budynku Stowarzyszenia Być Razem w Cieszynie przy ul. Kraszewskiego 8. W celach krótkoterminowych wskazuje się: 1) Ograniczenie niskiej emisji oraz 2) Ograniczenie zapotrzebowania na energię konwencjonalną. Polityki horyzontalne Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 ustanawiającego wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 nakłada na państwa członkowskie wdrażające fundusze strukturalne, obowiązek stosowania tzw. polityk horyzontalnych: w Artykule 7 - Promowanie równości mężczyzn i kobiet oraz niedyskryminacji, w Artykule 8 - Zrównoważony rozwój. Planowane działanie następująco wpływa na poszczególne polityki horyzontalne: Tabela 4 Wpływ projektu na polityki horyzontalne Polityki horyzontalne Zrównoważony rozwój Promowanie równości mężczyzn i kobiet oraz niedyskryminacji Zgodność projektu z politykami Realizacja projektu będzie miała pozytywny wpływ na politykę zrównoważonego rozwoju przede wszystkim poprzez przeciwdziałanie niekorzystnym zmianom klimatu i poprawę jakości powietrza w regionie. Projekt spełnia założenia tej polityki horyzontalnej rozwoju UE, która skupia się m.in. na takich elementach jak: budowanie bardziej konkurencyjnej gospodarki, która będzie korzystać z zasobów w sposób racjonalny i oszczędny; ochronie środowiska poprzez ograniczanie emisji gazów. Do infrastruktury powstałej w ramach projektu równy dostęp będzie zapewniony kobietom i mężczyznom oraz osobom niepełnosprawnym różnych płci, wyznań i religii, rasy i narodowości. W pływ projektu na polityki pozytywny neutralny Źródło: Opracowanie własne na podstawie Rozporządzenia ramowego dla EFSI nr 1303/2013 (Dz. Urz. UE L 347 z 20 grudnia 2013 r.) oraz Projektu RPO WSL 2014-2020 (wersja 5.1) 16
4. Komplementarność projektu Projekt ujęty jest na liście projektów przewidzianych do realizacji w formule Regionalnych Inwestycji Terytorialnych (RIT) 2014-2020 dla obszaru funkcjonalnego obejmującego subregion południowy województwa śląskiego. Projekt jest komplementarny z innymi projektami, współfinansowanymi ze środków UE, WFOŚiGW i NFOŚiGW, a zmierzającymi do poprawy gospodarki niskoemisyjnej i efektywności energetycznej dla Gminy Cieszyn. Tabela 5 Komplementarność projektu z innymi działaniami L.p. 1. 2. 3. 4. 5. 6. Nazwa projektu Termomodernizacja wybranych budynków użyteczności publicznej na terenie gminy Cieszyn Plan gospodarki niskoemisyjnej Cieszyna Poprawa efektywności energetycznej w miejskich obiektach użyteczności publicznej w Cieszynie Likwidacja niskiej emisji zanieczyszczeń w centrum Cieszyna etap 2 Likwidacja niskiej emisji zanieczyszczeń w centrum Cieszyna etap 3 Likwidacja niskiej emisji w Śródmieściu Cieszyna - projekt pilotażowy Podmiot realizujący Gmina Cieszyn Gmina Cieszyn Gmina Cieszyn Gmina Cieszyn Gmina Cieszyn Gmina Cieszyn Źródło finansowania Program priorytetowy NFOŚiGW p.n.: System zielonych inwestycji (GIS Green Investment Scheme) Zarządzanie energią w budynkach użyt. publicznej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013 Działanie 9.3 RPO WSL 2014-2020 RPO WSL 2014-2020 RPO WSL 2014-2020 NFOŚiGW, WFOŚiGW w Katowicach Program pilotażowy KAWKA Wartość brutto w PLN Stan realizacji przedsięwzięcia 4478 001,97 zrealizowane 62 500,00 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z ankiety dla beneficjentów projektu w trakcie realizacji 2 000 000,00 planowane 3 900 000,00 planowane 3 900 000,00 planowane 4 013 620,00 planowane 17
5. Analiza instytucjonalna 5.1. Beneficjenci projektu Beneficjentem projektu będzie jednostka samorządu terytorialnego Gmina Cieszyn. Podstawę prawną w tym względzie określa ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r., nr 142 poz. 1591 z późn. zm.). Gmina Cieszyn jest podstawową jednostką samorządu terytorialnego, powołaną do organizacji życia publicznego na swoim terytorium. Organem stanowiącym i kontrolnym w Gminie jest Rada Gminy, organem wykonawczym Gminy jest wójt. Aktami prawnymi są uchwały Rady i zarządzenia wójta. Zadania i obowiązki Urzędu Gminy oraz zasady funkcjonowania Urzędu określa Regulamin Organizacyjny Urzędu Gminy Cieszyn. Urząd jest jednostką organizacyjną Gminy zapewniającą obsługę administracyjną, organizacyjną i techniczną wójta, oraz Rady i jej organów wewnętrznych. Urząd funkcjonuje na podstawie wewnętrznego podziału organizacyjnego na referaty, Urząd Stanu Cywilnego i samodzielne stanowiska pracy. Użytkownikami projektu Beneficjentami ostatecznymi tj. podmiotami, które otrzymają dopłatę w ramach projektu i u których zostanie zainstalowana odpowiednia infrastruktura, będą właściciele (lub użytkownicy po otrzymaniu zgody właściciela) budynków mieszkalnych zlokalizowanych w centrum Cieszyna, zgodnie z kolejnością zapisów, po spełnieniu wymogów formalnych określonych przez Beneficjenta. Beneficjentem pośrednim będą natomiast wszyscy mieszkańcy na terenie Gminy Cieszyn, a także mieszkańcy okolicznych miejscowości gmin ościennych w związku ze zmniejszeniem szkodliwych emisji do środowiska. Brak jest szczegółowych danych dotyczących własności wybudowanej infrastruktury w ramach projektu. 5.2. Wykonalność instytucjonalna projektu Za utrzymanie powstałej infrastruktury będzie odpowiadał mieszkaniec użytkownik projektu, pod nadzorem beneficjenta projektu tj. jednostki samorządu terytorialnego. Nadzór nad właściwym utrzymaniem infrastruktury zapewniony zostanie poprzez dwa mechanizmy: umowa dotacyjna między mieszkańcem a jednostką samorządu terytorialnego, z klauzulą dotyczącą utrzymania, stosowania i przestrzegania instrukcji obsługi zainstalowanych w ramach projektu urządzeń przez okres co najmniej 5 lat oraz drugi mechanizm, naturalny, wynikający z faktu, że urządzenia te zapewniają oszczędności związane z mniejszym zużyciem energii. Z formalnego punktu widzenia tylko umowa dotacyjna i wskazane w niej instrumenty prawne będą gwarantowały utrzymanie infrastruktury. Rozliczenie projektu i czuwanie nad bieżącym raportowaniem spoczywać będzie na jednostce samorządu terytorialnego przy jednoczesnym utrzymaniu infrastruktury przez podmiot, które otrzymały odpowiednie dotacje. Niezbędne w tym zakresie jest opracowanie odpowiedniej dokumentacji, tj. odpowiednie zabezpieczenie Beneficjenta w umowie dotacyjnej tak, aby infrastruktura była odpowiednio zabezpieczona. Beneficjent powinien ponadto przewidzieć odpowiednie instrumenty kontrolne w tym zakresie. Jak wynika z powyżej przedstawionych danych Beneficjent, z uwagi na dotychczas zrealizowane podobne przedsięwzięcie jest przygotowany do realizacji projektu, posiada wszelką zdolność 18
organizacyjną i finansową do wdrożenia projektu, a dotychczasowa działalność w tym zakresie zapewnia, iż zarówno realizacja, jak i utrzymanie projektu w okresie trwałości będą zagwarantowane. 6. Analiza techniczna i technologiczna Stan obecny Przedmiotem projektu p.n.: Likwidacja niskiej emisji zanieczyszczeń w centrum Cieszyna - etap 1 jest ograniczanie emisji substancji szkodliwych powstałych wskutek spalania paliwa stałego w kotłowniach o niskiej sprawności w budynkach mieszkalnych na terenie gminy Cieszyn. W chwili obecnej na terenie gminy budynki mieszkalne na terenie gminy Cieszyn posiadają lokalne kotłownie węglowe dla potrzeb ogrzewania. Kotłownie wyposażone są w kotły o bardzo niskiej sprawności wytwarzania ciepła. Negatywnym wynikiem tego stanu jest wysoki wskaźnik emisji zanieczyszczeń związanych ze spalaniem paliw w lokalnych kotłowniach opalanych paliwem stałym węglem lub innymi paliwami o wysokim współczynniku toksyczności. Stan projektowany Realizacja przedmiotowej inwestycji przyczyni się do ograniczenia "niskiej emisji" w wyniku wymiany źródła ciepła poprzez likwidację kotłów lokalnych na paliwo stałe węglowe i piecyków gazowych etażowych i zastąpieniem ich lokalnymi wymiennikami ciepła wykorzystującymi ciepło z sieci ciepłowniczej dla potrzeb ogrzewania i cieplej wody użytkowej. W etapie nr 1 objętym niniejszym projektem obejmuje się wymianę źródeł ciepła wraz z konieczną termomodernizacją w 40 budynkach zlokalizowanych w centrum Miasta. Zakres robót obejmuje: a) Wykonanie audytu energetycznego budynku, b) Wykonanie projektu budowlanego i kosztorysu, c) Likwidację istniejącej kotłowni węglowej lub ogrzewania gazowego etażowego, d) Przystosowanie pomieszczenia do potrzeb wymiennikowni, e) Montaż wymiennika ciepła, f) Likwidację mostków cieplnych w budynku poprzez ocieplenie przegród zewnętrznych budynku lub w przypadku budynków wpisanych do rejestru zabytków, wykonanie innych zabiegów zmniejszających zapotrzebowanie na energię użytkową wg wyników audytu energetycznego i uzgodnień z Urzędem Ochrony Zabytków dla budynków zabytkowych, g) Wymianę stolarki okiennej i drzwiowej o wysokim przenikaniu ciepła w niektórych budynkach objętych projektem celem zmniejszenia zapotrzebowania na energię użytkową wg wyników audytu energetycznego, h) Modernizację instalacji grzewczej na bardziej efektywną i o wysokiej sprawności celem zmniejszenia zapotrzebowania na energię końcową wg wyników audytu energetycznego. W planowanym zakresie projekt jest wykonalny technicznie i technologicznie. W projekcie należy przyjąć sprawdzone rozwiązania, które zagwarantują wysoką jakość, trwałość i funkcjonalność, przy równoczesnej oszczędności kosztów na etapie inwestycji i późniejszej eksploatacji. 19
Tabela 6 Koszty realizacji projektu L.p. Koszt Kwota netto Vat [23%] Kwota brutto 1. Szacowana wartość inwestycji 4 158 770,93 956 517,31 5 115 288,24 2. Promocja projektu 10 000,00 2 300,00 12 300,00 3. Studium wykonalności 20 000,00 4 600,00 24 600,00 4. Ekspertyzy, inwentaryzacje i nadzory, audyt energetyczny 40 000,00 9 200,00 49 200,00 5. Wykonanie dokumentacji projektowej 40 000,00 9 200,00 49 200,00 6. Razem: 4 268 770,93 981 817,31 5 250 588,24 Źródło: Opracowanie własne Rekomendowany harmonogram prac przygotowawczych i wykonawczych: Opracowanie audytów energetycznych: od 0 do 45dnia, Opracowanie dokumentacji projektowej: od 45 do120 dnia, Uzyskanie pozwoleń na budowę: od 120 do 185 dnia, Realizacja prac budowlanych: od 185 do 360 dnia, Realizacja prac budowlanych: od 360 do 600 dnia. Zakładany przez Beneficjenta termin zakończenia realizacji zadania na okresie od miesiąca październik 2015 do miesiąca grudzień 2017 jest realny. Wymagane jest podjęcie stosownych uchwał przez wspólnoty mieszkaniowe lub decyzji przez właścicieli budynków w zakresie wyrażenia zgody na realizację projektu. 7. Analiza specyficzna dla sektora W związku z planowanym przedsięwzięciem projektowym, przewiduje się zmniejszenie zapotrzebowania na energię końcową wskutek wymiany źródła wytwarzania ciepła. Sprawność istniejących kotłów węglowych wynosi ok. 55%, sprawność zaś węzłów cieplnych wynosi -95%.wraz z uwzględnieniem strat wytwarzania ciepła i przesyłu ogólna sprawność jest o 20% wyższa od sprawności lokalnych kotłowni węglowych. Analizę opracowano jako sumę emisji dla wszystkich zmodernizowanych 40 budynków. Parametry unosu i emisji substancji wyliczono w oparciu o: 1. Materiały informacyjno-instruktażowe serii 1/96 wydane przez Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, 2. Wyniki badań i pomiarów IChPW w Zabrzu. 7.1. Stan aktualny Stan istniejący przed wdrożeniem projektu przedstawia następujące zapotrzebowanie na zużycie energii: 20
energia pierwotna: 3 850 000 kwh, energia końcowa: 3 500 000 kwh, paliwo: węgiel kamienny orzech 30-80 mm, sprawność źródła wytwarzania: 0,55, wartość opałowa paliwa: 2 900 [GJ/tona], zużycie ciepła: 12 599.90 GJ/rok, cena nośnika: 0,95 PLN/kWh zużycia energii końcowej. Tabela 7 Charakterystyka emisji zanieczyszczeń dla stanu istniejącego L.p. Emitowane zanieczyszczenie Wskaźnik emisji [kg/gj] Emisja [kg/rok] 1. SO 2 0,3310 4 171.00 2. NO 2 0,0345 434.48 3. CO 3,45 43 447.93 4. CO 2 63.79 803 786.67 5. Pył 0.4138 5 213.75 6. Sadza 0,1379 1 737.92 7. Benzo(a)piren 0,0007 8.69 Źródło: Opracowanie własne 7.2. Stan projektowany Stan projektowany zapotrzebowanie na zużycie energii: sumaryczna energia pierwotna: 2 730 000 kwh/rok, sumaryczna energia końcowa: 2 100 000 kwh/rok, paliwo: ciepło z ciepłowni węglowej, zużycie ciepła: 7 599.97 [GJ/rok], wartość opałowa: 3.60 [MJ/kWh], sprawność źródła: 0,70-0,90, koszt nośnika: 0,18 [PLN/kWh], Tabela 8 Charakterystyka emisji zanieczyszczeń dla stanu projektowanego L.p. Emitowane zanieczyszczenie Wskaźnik emisji [kg/gj] Emisja [kg/rok] 1. SO 2 0.0960 725.75 2. NO 2 0.2150 1 625.39 3. CO 0.0370 279.72 4. CO 2 103.45 782 060.62 5. Pył 0.0370 279.72 6. Sadza 0.0000 0.0000 7. Benzo(a)piren 0.0000 0.0000 Źródło: Opracowanie własne 21
Tabela 9 Osiągnięcie rezultatów ekologicznych L.p. Emitowane zanieczyszczenie Stan istniejący [kg/rok] Stan projektowany [kg/rok] Efekt ekologiczny [kg/rok] Redukcja emisji [%] 1. SO 2 4 171.00 725.75 3 445.25 82.60 2. NO 2 434.48 1 625.39-1 190.91-274.10 3. CO 43 447.93 279.72 43 168.21 99.36 4. CO 2 803 786.67 782 060.62 21 726.05 2.7 5. Pył 5 213.75 279.72 4 934.03 94.64 6. Sadza 1 737.92 0.0000 1 737.92 100.00 7. Benzo(a)piren 8.69 0.0000 8.69 100.00 Źródło: Opracowanie własne W wyniku likwidacji źródeł ciepła lokalnych i podłączeniem budynków do sieci ciepłowniczej, sumaryczna emisja zanieczyszczeń ulegnie pomniejszeniu za wyjątkiem substancji NO 2, który jednak ma najniższy współczynnik toksyczności wynoszący 0,5, dlatego wyniki emisji równoważnej są jeszcze w całym bilansie wysoko korzystne dla ochrony środowiska. 8. Analiza wariantowa Do analizy wariantowości niniejszego przedsięwzięcia przyjęto trzy rozwiązania: Wariant I realizacja projektu w pomniejszonym zakresie przy zmniejszaniu zapotrzebowania na energię pierwotną. Wariant ten zakłada wymianę istniejących źródeł ciepła o wysokim zapotrzebowaniu na energię pierwotną o współczynniku nakładu 1 i zastępowaniu ich nośnikiem wykorzystujących energię odnawialną o współczynniku nakładu <0,6 np. kotły na biomasę. Koszt tego wariantu może wynieść o ok. 80%. kosztów ogólnych podanych w rozdziale nr 6 z uwagi na brak potrzeby poniesienia kosztów przygotowania pomieszczenia pod montaż wymiennika. Wariant ten został odrzucony w kilku powodów: brak możliwości skutecznej kontroli stosowanego paliwa przez użytkownika w kotle. Istnieje ryzyko że stosowane może być paliwo nieekologiczne. Wariant II - realizacja inwestycji w wariancie przyjętym do realizacji i opisanym w rozdziale 6. Wariant III rozszerzenie zakresu zadania. Zakładał on dodatkowo zmniejszanie zapotrzebowania na energię pierwotną poprzez zastosowanie odnawialnych źródeł energii w budynku, np. pompy ciepła lub kotłów na biomasę. Wariant ten został odrzucony w następujących powodów: zwiększone nakłady inwestycyjne w zakresie inwestycji dla wariantu III, nakłady w tym wariancie przekraczają możliwości finansowe Gminy Cieszyn. Dodatkowy koszt tego wariantu może zwiększyć koszt o ok. 100%. Mając powyższe na uwadze rekomenduje się przyjąć wariant II. 22
9. Analiza środowiskowa 1. Przedmiot i zakres projektu: Celem projektu jest likwidacja niskiej emisji zanieczyszczeń w centrum Cieszyna - etap 1. Projekt zakłada zmianę systemu grzewczego budynków w centrum miasta połączoną z likwidacją pieców i kotłów grzewczych węglowych oraz zastąpieniem ich instalacją centralnego ogrzewania. Modernizacja dotyczyć będzie około 40 budynków. 2. Rekomendacje środowiskowe dla projektu: Ponieważ projekt zakłada zmianę systemu grzewczego budynków z ogrzewania węglowego na instalację centralnego ogrzewania, a same prace prowadzone będą wewnątrz budynków, nie ma konieczności wykonania ekspertyzy przyrodniczej w ramach wyżej wymienionego projektu. 3. Ryzyko środowiskowe w projekcie: Planowane prace związane ze zmianą typu ogrzewania nie wpłyną negatywnie na populacje chronionych gatunków. 10. Analiza prawna i pomoc publiczna W ramach projektu zostanie wymieniony system grzewczy budynków w centrum miasta połączony z likwidacją pieców i kotłów grzewczych węglowych. W ramach projektu w budynkach w ścisłym centrum Cieszyna wykonana zostanie instalacja c.o. oraz c.w.u. wraz z niezbędnymi pracami instalacyjnymi, z równoczesną likwidacją ogrzewania węglowego w poszczególnych mieszkaniach. Wykonane zostaną również prace izolacyjne, których zakres wynikać będzie z audytu energetycznego. Projekt przewiduje ograniczenie niskiej emisji i poprawę efektywności energetycznej gospodarstw domowych w centrum Cieszyna poprzez system dopłat do wymiany źródeł ciepła na ekologiczne dla gospodarstw domowych. Sugeruje się wprowadzenie następujących ograniczeń technicznych tj. wymiana źródeł ciepła na ekologiczne będzie wspierana pod warunkiem, że źródło podstawowe, z którym ta instalacja będzie współpracować nie będzie źródłem zasilanym niskosprawnym kotłem na paliwa stałe. Na obecnym etapie nie można stwierdzić jaka jest sytuacja własnościowa nieruchomości objętych projektem, albowiem lokalizacje inwestycji zostaną ustalone dopiero w trakcie realizacji projektu. Konieczne jest ustalenie jednokierunkowego działania tj. ustalenie podmiotów uprawnionych do otrzymania dotacji tak, aby zapewnić utrzymanie projektu. Istotne jest by byli to właściciele nieruchomości, a nie podmioty posiadające inne tytuły prawne do tych nieruchomości. W ramach realizowanego projektu Beneficjent zobligowany będzie do wyboru kilku wykonawców. Przede wszystkim powinien to być podmiot, który opracuje dokumenty jakie będą wykorzystywane w projekcie w tym przede wszystkim umowę dotacyjną, chyba że Beneficjent wykona te prace samodzielnie. W przypadku, gdy w ramach projektu wybór dostawcy infrastruktury oraz wykonawcy prac montażowych będzie dokonywany przez Beneficjenta, a nie poszczególnych mieszkańców samodzielnie niezbędne jest przeprowadzenie postępowania na wybór takiego podmiotu. Wskazać należy, iż wybór wykonawcy dla wszystkich lokalizacji może spowodować uzyskanie niżej ceny, niżej gdyby każdy z mieszkańców miał zawierać odrębne umowy. To jednak powoduje narzucenie jednego 23
dostawy/wykonawcy dla wszystkich lokalizacji. W każdym przypadku jednak niezbędne jest określenie specyfikacji minimalnej infrastruktury, jaka ma zostać nabyta i zainstalowana w projekcie. Jeżeli Beneficjent nie będzie miał możliwości wykonać tego własnymi siłami (za pomocą swoich pracowników), również w tym zakresie konieczne będzie przeprowadzenie odpowiedniego postępowania celem wyłonienia podmiotu, który przygotuje takie dokumenty i ewentualnie przeprowadzi lub będzie doradzał w zakresie przeprowadzenia odpowiednich postępowań celem wyłonienia wykonawców. W związku z planowaną kampanią informacyjną należy w tym zakresie również przewidzieć odpowiednie postępowania przetargowe na wybór wykonawcy jednego do wykonania tych działań, lub poszczególnych wykonawców, świadczących odpowiednie usługi w tym zakresie. Konieczny wydaje się również wybór podmiotu odpowiedzialnego za opracowanie ewentualnie wymaganego studium wykonalności, audytora energetycznego, podmiotu nadzorującego wykonywane prace i prawidłowość ich wykonania. Możliwe są 2 ścieżki wyboru wykonawcy prac albo będzie to wybór dokonany przez jednostkę samorządu terytorialnego, albo przez beneficjentów ostatecznych podmiotów, którzy otrzymają dotację, chociaż każda ścieżka ma swoje wady i zalety. W przypadku wyboru wykonawcy przez Beneficjenta gminę, konieczna zapewne będzie rozbudowana procedura o czym poniżej, czasochłonna, ale jednocześnie pozwalająca uzyskać korzystniejszy bilans ekonomiczny, natomiast w przypadku samodzielnego wyboru przez mieszkańców cena może być znacznie wyższa przy jednoczesnej prostszej procedurze tj. jej braku. Do Projektu Szczegółowego Opisu Priorytetów RPO WSL na lata 2014-2020 w zakresie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego nie zostały jeszcze opracowane wytyczne dotyczące wyboru wykonawców, w przypadku gdy stosownie do treści ustawy Prawo zamówień publicznych dany Beneficjent nie jest zobligowany do jej stosowania Jednakże mając na uwadze fakt, iż Beneficjentem jest jednostka samorządu terytorialnego to wybór wykonawców możliwy będzie jedynie zgodnie z przepisami ustawy Prawo zamówień publicznych, chyba że kwota zamówienia nie przekroczy wartości wskazanej w art. 4 pkt. 8 ustawy Pzp. W takim przypadku zaleca się uwzględnienie wymogów zawartych w Komunikacie Wyjaśniającym KE 2006/C 179/02 dotyczącym prawa wspólnotowego obowiązującego w dziedzinie udzielania zamówień, które nie są lub są jedynie częściowo objęte dyrektywami w sprawie zamówień publicznych. Wybór wykonawcy na podstawie ustawy Pzp wiąże się z koniecznością opracowania specyfikacji istotnych warunków zamówienia, zawierającej szczegółowy opis zamówienia, przy tym niezbędne jest uwzględnienie podstawowych zasad udzielania zamówień publicznych, mianowicie zasad uczciwej konkurencji oraz równego traktowania wykonawców. Oznacza to przede wszystkim, iż opis przedmiotu zamówienia oraz warunki udziału w postępowaniu nie mogą powodować, że tylko jeden dostawca będzie spełniał wymogi postępowania. Co do zasady za najbardziej konkurencyjny, a jednocześnie gwarantujący całkowitą bezstronność stron uznaje się przetarg nieograniczony oraz ograniczony. Beneficjent powinien również uwzględnić wytyczne dotyczące udzielania zamówień publicznych w szczególności w projektach dofinansowanych ze środków Unii Europejskiej a przede wszystkim zalecenia do stosowania innych trybów postępowania, w ramach których kryterium wyboru oferty nie jest tylko i wyłącznie cena. Niezwykle istotne jest, by warunki postępowania nie tylko eliminowały możliwość wzięcia udziału w nim niedoświadczonych podmiotów, nie gwarantujących prawidłowego i terminowego wykonania zamówienia, ale jednocześnie nie mogą one być tak restrykcyjne, aby ograniczały możliwości udziału w postępowaniu potencjalnych, doświadczonych wykonawców. 24
Beneficjent nie może pominąć również nowelizacji ustawy Pzp, która weszła w życie 19.10.2014 r., zgodnie z którą (art. 91 ust. 2a) kryterium ceny może być zastosowane jako jedyne kryterium oceny ofert, jeżeli przedmiot zamówienia jest powszechnie dostępny oraz ma ustalone standardy jakościowe. W pozostałych przypadkach kryteriami oceny ofert powinna być cena i inne kryteria odnoszące się do przedmiotu zamówienia, w szczególności jakość, funkcjonalność, parametry techniczne, aspekty środowiskowe, społeczne, innowacyjne, serwis, termin wykonania zamówienia oraz koszty eksploatacji. W związku z tym, iż nie zdefiniowano w ustawie, co rozumie się pod pojęciem zamówień powszechnie dostępnych i mających ustalone standardy jakościowe zaleca się, aby kryterium wyboru oferty nie stanowiła jedynie cena, nawet w przypadku uznania, iż dane zamówienie jest zamówieniem powszechnie dostępnym i ma ustalone standardy jakościowe. W przypadkach bowiem przeprowadzania postępowań, gdzie jest ona jedynym kryterium wyboru najkorzystniejszej oferty, niejednokrotnie otrzymuje się mimo opisu przedmiotu zamówienia wyrób lub usługę na nieodpowiednim poziomie, lub wykonawca w trakcie realizacji zamówienia nie jest w stanie go zakończyć, gdyż jego koszty własne przewyższają wartość wskazaną w ofercie. Zastosowanie poza cenowych kryteriów wyboru najkorzystniejszej oferty daje możliwość wyboru oferty, gdzie relacja ceny do jakości przedstawia najwyższy bilans. W przypadku dokonywania wyboru samodzielnie przez mieszkańców umowa dotacyjna powinna przewidywać przynajmniej minimalne wymogi wyboru takiego wykonawcy/dostawcy tak, aby działania te doprowadziły do wyboru najkorzystniejszej oferty przez poszczególnych mieszkańców. Co do zasady zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. Nr 213, poz. 1397) wydanym na podstawie art. 60 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227, z późn. zm.) można uznać, iż inwestycja nie wymaga opracowania raportu oddziaływania na środowisko, jednakże brak szczegółowej informacji, co do lokalizacji inwestycji nie można jednoznacznie wskazać takiego wniosku. Z uwagi na brak szczegółowych danych, co do inwestycji oraz prac jakie mają zostać wykonane, nie jest możliwe na chwilę obecną, ustalenie czy zakres prac wymaga pozwolenia budowlanego, zgłoszenia czy może zostać wykonane przez dokonywania tych czynności w oparciu o ustawy z dnia 7 lipca 1994r. Prawo budowlane (Dz. U. Nr 89, poz. 414, tekst jednolity z dnia 2 października 2013 r. Dz. U. z 2013 r. poz. 1409). W zakresie występowania lub nie występowania niedozwolonej pomocy publicznej Projekt Szczegółowego Opisu Priorytetów RPO WSL na lata 2014-2020 w zakresie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego nie zawiera żadnych regulacji uszczegóławiających tą kwestię. W związku z tym nie jest możliwe na obecnym etapie jednoznaczne wskazanie, czy w projekcie występuje lub nie występuje niedozwolona pomoc publiczna. Nadmienić należy, iż regulacje jakie mogą zostać zawarte z URPO WSL mogą być dość liberalne, biorąc pod uwagę zapisy, przedstawione ogólnie w Komunikacie Komisji z dnia 28.06.2013 r. (C(2013)3769 final) Wytyczne w sprawie pomocy regionalnej na lata 2014-2020 r. W związku z brakiem szczegółowych regulacji dotyczących występowania niedozwolonej pomocy publicznej na tym etapie analiza w tym zakresie może opierać się tylko na podstawowych regulacjach obowiązujących tą materię, czyli na zapisach Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Zgodnie z art. 107 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE poprzednio art. 87 ust. 1 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską) wszelka pomoc przyznawana przez państwo 25