Prof. dr hab. Paweł Ruszkowski Collegium Civitas, Warszawa DYNAMIKA NASTROJÓW POLITYCZNYCH POLAKÓW Wprowadzenie Badania CBOS są powtarzane co miesiąc, przeprowadzane na losowej próbie ogólnopolskiej, przez ankieterów, rozmawiających bezpośrednio z respondentami. Z tych względów wyniki badań CBOS są dobrym materiałem do analiz porównawczych [1]. W sytuacji, gdy co kilka dni publikowane są nowe sondaże, zawierające często dość rozbieżne wyniki warto odwołać się do danych, które można zasadnie porównywać. Niniejsza ekspertyza nie zawiera pogłębionych analiz statystycznych, pokazujących związki pomiędzy preferencjami politycznymi a wyznacznikami pozycji społecznej respondentów. Ograniczam się do pokazania zmian opinii w czasie. Deklarowana frekwencja wyborcza w 2015 r. Maj 70% Czerwiec 68% Lipiec 65% Sierpień 60% Zauważamy wyraźną tendencję spadkową. Poparcie dla partii politycznych Tabela Nr 1 (wskazania w %) Termin badania PiS PO KUKIZ SLD PSL maj 35 34 4 4 5 czerwiec 31 25 19 4 4 lipiec 36 29 11 3 3 sierpień 36 27 12 4 4 Uwaga: podstawą procentowania są wszyscy ci, którzy deklarują, że na pewno wezmą udział w wyborach. 1
Zauważamy, że różnica poparcia pomiędzy PiS i PO nie ulega większym wahaniom. W czerwcu i lipcu kształtowała się na poziomie 6-7 pkt. proc. przewagi PiS. W sierpniu spadek poparcia dla PO o 2 pkt. proc. Mimo to, oceniam relację poparcia jako w miarę stabilną. Formacja Pawła Kukiza wyraźnie traci poparcie. Zjawisko to ma kilka przyczyn. Po pierwsze jest wynikiem małej aktywności medialnej samego lidera. Drugi element to brak jasnego przekazu dotyczącego programu wyborczego. Wreszcie trzeci czynnik to konflikty w otoczeniu politycznym samego Kukiza. Zaufanie do polityków Tabela Nr 2 (wskazania w %) Nazwisko polityka czerwiec lipiec sierpień Andrzej Duda 57 56 55 Bronisław Komorowski 52 56 - Paweł Kukiz 52 48 42 Ewa. Kopacz 41 45 45 Beata Szydło 30 37 36 Grzegorz Schetyna 35 33 35 Jarosław Kaczyński 32 32 30 Dominacja prezydenta Andrzeja Dudy nie jest niespodzianką, podobnie jak szybki awans Beaty Szydło. Generalnie można powiedzieć, że poziom zaufania do czołowych polityków jest stabilny. Wyjątek stanowi Paweł Kukiz, do którego zaufanie systematycznie spada. Interesującym zjawiskiem jest wzrost zaufania do Bronisława Komorowskiego, którego przegrana nosiła znamiona klęski politycznej. Można przypuszczać, że jest to reakcja na przesadną skalę agresji wobec byłego prezydenta. Wywołało to prawdopodobnie odruch współczucia wobec niego oraz reakcję niechęci wobec środowisk atakujących Komorowskiego, na zasadzie nie kopie się leżącego. Warto również odnotować poprawę notowań premier Ewy Kopacz. Dotyczy to zarówno zaufania do niej samej, jak też stosunku do rządu. W maju przeciwnicy rządu o 13 pkt. proc. dominowali nad zwolennikami, natomiast w sierpniu obserwujemy minimalną przewagę zwolenników (o 1 pkt. proc). 2
Stosunek do rządu Tabela Nr 3 (wskazania w %) Kategorie postaw XII 2014 V 2015 VII 2015 VIII 2015 Zwolennicy 38 25 28 32 Przeciwnicy 16 38 33 31 Obojętni 40 32 35 33 Nastroje społeczne W tym przypadku mamy do czynienia ze zbiorem wskaźników, obejmujących różne aspekty nastrojów społecznych. Zwraca uwagę fakt, że nie uległy istotnej zmianie: ocena sytuacji politycznej, ocena sytuacji gospodarczej. Natomiast indywidualna ocena warunków życia w rodzinie wzrosła w sierpniu o 5 pkt. proc. (Tabela Nr 7). W odniesieniu do ogólnej oceny sytuacji w kraju należy odnotować spadek ocen negatywnych w lipcu o 9 pkt. proc. Natomiast w przypadku prognozy, dotyczącej sytuacji politycznej widoczny jest spadek odsetka osób, które uważają, że sytuacja polityczna w Polsce się nie zmieni (o 10 pkt. proc. w lipcu w porównaniu z majem). Towarzyszy temu wzrost odsetka osób przekonanych, że sytuacja polityczna w ciągu najbliższego roku pogorszy się o 4-5 pkt. proc. Tabela Nr 4 (wskazania w %) Ogólnie rzecz biorąc, sytuacja w naszym kraju zmierza w kierunku: Dobrym 35 28 29 32 Złym 46 57 48 46 Trudno powiedzieć 19 15 23 22 Tabela Nr 5 (wskazania w %) Ogólna ocena obecnej sytuacji politycznej w Polsce Dobra 13 10 9 10 Ani dobra ani zła 44 41 38 39 zła 38 44 46 44 3
Tabela Nr 6 (wskazania w %) Ogólna ocena obecnej sytuacji gospodarczej w Polsce Dobra 28 22 23 24 Ani dobra ani zła 40 38 38 37 zła 28 37 33 33 Tabela Nr 7 (wskazania w %) Obecnie Panu(i) i Pana(i) rodzinie żyje się: Dobrze 51 46 46 51 Ani dobrze ani źle 39 41 43 40 źle 10 13 11 9 Tabela Nr 8 (wskazania w %) W ciągu najbliższego roku sytuacja polityczna w Polsce: Poprawi się 13 19 22 21 Nie zmieni się 63 53 43 45 Pogorszy się 16 14 19 18 Trudno powiedzieć 8 14 16 16 Podsumowanie 1. Ustabilizowała się pozycja PiS, jako lidera rankingu partii politycznych. 2. PO, która w czerwcu odnotowała spadek notowań w lipcu zaczęła odzyskiwać poparcie. Dotyczy to również Ewy Kopacz oraz jej rządu. 3. W dalszym ciągu Paweł Kukiz dysponuje znaczącym kapitałem politycznym. W tej chwili trudno powiedzieć, czy i w jakiej formule politycznej komitet wyborczy Pawła Kukiza wystartuje w wyborach. Wciąż istnieje segment elektoratu, utożsamiającego się z antysystemowym podejściem do świata polityki. Minimalna frekwencja w referendum stanowić będzie czynnik demobilizujący elektorat Kukiza. 4. Nastroje społeczne nie wykazują większych zmian po wyborach prezydenckich. Prawdopodobnie wiąże się to z przekonaniem wyborców o tym, że dla przyszłego kształtu systemu władzy decydujące znaczenie mają zbliżające się wybory parlamentarne. 4
Literatura CBOS, Wyniki badania Aktualne problemy i wydarzenia przeprowadzonego w dniach 17-24 sierpnia 2015 r. na 1040 osobowej reprezentatywnej próbie losowej dorosłej ludności Polski. 5