ALKOHOL W ŻYCIU MIELECKIEJ MŁODZIEŻY SZKÓŁ ŚREDNICH

R A P O R T ALKOHOL W ŻYCIU MIELECKIEJ MŁODZIEŻY SZKÓŁ ŚREDNICH MIELEC - GRUDZIEŃ -1997

SPIS TREŚCI: I. Wprowadzenie... 3 II. Wybrane aspekty rozwoju jednostki w wieku dorastania... 4 III. Analiza materiału empirycznego... 6 1. Opis grupy badanej... 6 2. Prezentacja uzyskanych wyników... 7 IV. Wnioski...... 23 2

I. WPROWADZENIE. Ostatnie lata to okres nieustannych przemian społecznych, które poza niewątpliwymi skutkami pozytywnymi przyczyniły się do dezorganizacji życia całego społeczeństwa. Jednym z jej objawów jest dewaluacja wartości uznawanych przez ogół społeczeństwa oraz znaczny wzrost zjawisk patologicznych, w dużej mierze obejmujących swym zasięgiem młodzież a nawet dzieci. Wydaje się, że szczególnie rozpowszechnionym negatywnym zjawiskiem jest wzrost nadmiernego spożycia napojów alkoholowych ze wszystkimi jego skutkami zdrowotnymi, psychologicznymi i społecznymi wśród młodzieży. Jak wynika z badań ogólnopolskich, inicjacja alkoholowa u dzieci dokonuje się najczęściej w wieku 12-15 lat (tj. w VI - VIII klasie szkoły podstawowej). Fakt ten stał się impulsem do podjęcia badań nad tym niepokojącym zjawiskiem na naszym terenie. Głównym celem raportu jest zdiagnozowanie problemu spożywania napojów alkoholowych, jego zakresu i skali, wśród mieleckiej młodzieży w wieku 15-17 lat. W raporcie podjęto również próbę określenia zjawiska używania przez badaną młodzież narkotyków, a w szczególności ich dostępności na terenie naszego miasta. Uzyskanie odpowiedzi na te kluczowe zagadnienia pozwoli na podjęcie skutecznych działań mających na celu przeciwdziałanie eskalacji problemu, jak również efektywniejsze dostosowanie oddziaływań profilaktycznych do poszczególnych grup wiekowych. Z racji, iż najbardziej krytycznym okresem rozwojowym dla młodego człowieka jest okres dorastania, cechujący się intensywnym rozwojem wielu sfer osobowości, wyborem nowej szkoły, nowej grupy rówieśniczej, krystalizowaniem postaw, czy szukaniem odpowiedzi na nurtujące pytania kim jestem? - podjęto decyzję o objęciu badaniem młodzieży w wieku 15-17 lat, i takie właśnie badania są przedmiotem niniejszego raportu. 3

II. WYBRANE ASPEKTY ROZWOJU JEDNOSTKI W WIEKU DORASTANIA. Wiek dorastania to niezwykły czas w życiu i rozwoju każdego człowieka a od jego przebiegu zależy jakimi ludźmi będziemy w przyszłości. Charakterystyczną cechą tego okresu jest dynamiczny rozwój wielu obszarów osobowości (dojrzewanie fizyczne, intensywny rozwój umysłowy, emocjonalny i społeczny. Centralne znaczenie w rozwoju umysłowym odgrywają procesy myślowe - pogłębia się zdolność analizy i syntezy, rozwija się myślenie abstrakcyjne. Koreluje to z charakterystycznym krytycyzmem, którego obiektem stają się ludzie z najbliższego otoczenia i rzeczywistość społeczna. W tym okresie kształtują się zainteresowania, poglądy i przekonania. Duża rolę odgrywa w tym wyobraźnia znajdująca swój wyraz w marzeniach i twórczości młodzieży. Wiąże się ona z rozwojem myślenia hipotetycznodestrukcyjnego pozwalającego na snucie przypuszczeń na temat swych losów w przyszłości. Treść marzeń i fantazji zależy w dużym stopniu od warunków życia, stopnia zaspokajania potrzeb, nastawienia do życia i aspiracji. Z drugiej strony wyobraźnia ściśle współdziała z rozwojem uczuciowym, a głównie ze wzmożoną emocjonalnością tj. niezwykłą intensywnością przeżyć, chwiejnością emocjonalną czyli łatwością przechodzenia w skrajne stany uczuciowe. Źródłem tych cech są szybkie zmiany fizjologiczne i hormonalne odbijające się ujemnie na psychice dorastającego, co prowadzi do spiętrzenia się sytuacji stresowych w jego życiu. Okres dorastania koncentruje się wokół kształtowania osobowości młodzieży poprzez rozwój samodzielności, wyodrębnienia się własnego ja. Proces ten odbywa się głównie pod wpływem indywidualnych właściwości jednostki i jej doświadczeń życiowych, jak również otoczenia społecznego (tj. opinii i oceny dorosłych i kolegów, sukcesów i niepowodzeń itp.). Ten przełomowy okres obfituje w wiele uniesień twórczych, sukcesów, ale także w konflikty, bunt przeciw autorytetom dorosłych, szukanie aprobaty wśród rówieśników, podejmowanie samodzielnych decyzji wpływających na późniejsze życie. Jest to rudny czas dla młodego człowieka, charakteryzujący się wieloma sytuacjami kryzysowymi, które wzbudzają niejednokrotnie negatywne stany emocjonalne. Z racji tego faktu, wielu młodych ludzi często poszukuje różnych środków, które by im pomogły przejść ten okres rozwojowy, zmniejszały przeżywane stany emocjonalne, podkolorowywały otaczający świat Na pierwszą linię wysuwają się tu substancje psychoaktywne, wpływające na 4

przeżywany nastrój, tj. alkohol, narkotyki, tabletki. Ten stan rzeczy ma poważne znaczenia dla późniejszego życia młodych ludzi, przede wszystkim ze względu na możliwość utrwalania się schematów działań w trudnych sytuacjach życiowych. Z racji powszechnej dostępności substancji psychoaktywnych, zauważa się w ostatnim okresie eskalację wielce niepokojącego zjawiska - jakim jest nadużywanie środków psychoaktywnych przez młodzież. W związku z tym podejmuje się w ostatnim okresie wiele prób badawczych mających na celu rozpoznanie przyczyn tego zjawiska i opracowanie skutecznych metod jego zapobiegania. 5

II. ANALIZA MATERIAŁU EMPIRYCZNEGO. 1. Opis grupy badanej. Ogółem przebadano 1079 respondentów, uczniów klas I i II, w tym chłopców 557, dziewcząt 522, w wieku od 15 do 17 lat, uczęszczających do trzech typów szkół średnich - Zasadniczej Szkoły Zawodowej, Technikum i Liceum Ogólnokształcącego. Wstępnej analizie poddano miejsce zamieszkania oraz strukturę rodzinną badanej grupy młodzieży. Rozpatrując ww. wskaźniki stwierdzono, że podział liczbowy ze względu na zamieszkanie jest równomierny, gdyż ze środowiska wiejskiego pochodzi 521 osób, natomiast ze środowiska miejskiego 558 osób badanych. Natomiast dokonując analizy pod kątem sytuacji rodzinnej badanej młodzieży stwierdzono, że z rodzin pełnych pochodzi 92% badanych, natomiast z rodzin niepełnych (rodzice po rozwodzie, brak jednego z rodziców, inni opiekunowie) - 8%. Badania przeprowadzono w oparciu o ankietę składającą się z 17 pytań dotyczących postaw młodzieży wobec substancji psychoaktywnych, (wzór ankiety załączono do niniejszego raportu). 2. Prezentacja uzyskanych wyników. Analiza jakościowa i ilościowa została dokonana z zachowaniem kolejności pytań zawartych w ankiecie. Na wstępie przeprowadzono analizę postawy życiowej badanej młodzieży, z której wynika, iż zdecydowana większość badanych 71% jest średnio zadowolona ze swojego dotychczasowego życia, co zostało przedstawione w Tabeli I, natomiast tylko 17% badanych akceptuje w pełni swoje życie, a 5 % jest z niego niezadowolona. Tabela I Czy jesteś zadowolony z życia? KLASY Razem 6

I % II % I+II % a) bardzo, jest mi w życiu dobrze 120 19 60 13 180 17 b) średnio, różnie - raz lepiej raz gorzej 438 70 335 74 773 71 c) nie jestem zadowolony z mojego życia 22 4 30 7 52 5 d) nie zastanawiałem się 45 7 27 6 72 7 Dla lepszego zobrazowania wyników przedstawiono je w sposób graficzny na poniższych wykresach. 70% 4% 7% 19% a b c d 74% 7% 6% a 13% b c d Wykres nr 2.1. Wykres nr 2.2 Poziom zadowolenia z życia Poziom zadowolenia z życia wśród młodzieży z klas I wśród młodzieży z klas II 5% 7% 72% 17% a b c d Wykres 2.3 Poziom zadowolenia z życia wśród badanej grupy młodzieży (łącznie z klas I i II) 7

Następny krok analizy dotyczył samooceny możliwości życiowych badanej grupy młodzieży. W tym przypadku z udzielonych odpowiedzi wynika, że ponad połowa - 54% ankietowanych ocenia swoje możliwości życiowe jako średnie, 28% uważa, że ma duże możliwości i może wiele osiągnąć, natomiast tylko 4% badanych nie oczekuje osiągnięć. Wyniki przedstawiono w Tabeli II oraz na wykresach 2.4, 2.5 i 2.6 Tabela II Jak oceniasz swoje możliwości życiowe? KLASY Razem I % II % I+II % a) mam duże możliwości i mogę osiągnąć wiele 185 30 116 26 301 28 b) myślę, że są raczej średnie 337 54 246 54 583 54 c) moje możliwości są niewielkie, nie oczekuję osiągnięć 24 4 24 5 48 4 d) nie zastanawiałem się 81 13 66 15 147 14 54% 4% 13% 30% a b c d 54% 5% 15% 26% a b c d Wykres nr 2.4 Wykres nr 2.5 Samoocena możliwości życiowych Samoocena możliwości życiowych wśród młodzieży klas I wśród młodzieży klas II 54% 4% 14% 28% a b c d 8

Wykres 2.6 Samoocena możliwości życiowych wśród badanej grupy młodzieży (łącznie z klas I i II) Kolejne pytanie dotyczyło sposobu radzenia sobie z negatywnymi emocjami wywołanymi stresem u badanej grupy. Podczas analizy okazało się, że 33% badanych w sytuacjach stresowych rozmawia z przyjacielem, ok. 18% wychodzi na spacer lub uprawia sport, 19% zamyka się w sobie, natomiast 10% odreagowuje stres za pomocą alkoholu. Wyniki zamieszczono w Tabeli II oraz na poniższych wykresach 2.7 i 2.8. Tabela II Jeśli jest Ci źle (masz chandrę) to najczęściej: Razem % a) rozmawiam z przyjacielem 352 33% b) idę na spacer 193 18% c) idę do kościoła 59 5% d) uprawiam sport 204 19% e) płaczę, zamykam się w sobie 202 19% f) idę z kolegami na piwo 109 10% g) inne... 162 15% Wykres 2.7. Sposób odreagowywania stresu przez badaną grupę młodzieży w ujęciu procentowym 10% 15% 19% 19% 5% 18% 33% a b c d e f g 400 350 9 300

Wykres 2.8 Sposób odreagowywania stresu przez badaną grupę młodzieży w ujęciu ilościowym W celu określenia możliwości nabycia przez młodzież alkoholu w punktach sprzedaży dokonano analizy odpowiedzi uzyskanych na pytanie nr 4 z ankiety: Jeśli kupowałeś alkohol dla siebie lub kogoś w okresie ostatniego miesiąca - czy odmawiano Ci sprzedaży? Wyniki przedstawiono w tabeli IV oraz graficznie na wykresach 2.9, 2.10, 2.11. Tab. IV Nie odmawiano odp. % PIWO WINO WÓDKA Nie Odmawiano Odmawiano Odmawiano kupo- odpowiedzi Nie odmawiano odp. % odpowiedzi Nie odmawiano odp. % odpowiedzi 421 82% 90 231 67% 115 182 49% 189 542 wano Wykres 2.9. Sprzedaż piwa Wykres 2.10. Sprzedaż wina 82% 18% 61% 39% Odmawiano Nie odmawiano Odmawiano Nie odmawiano Wykres 2.11. Sprzedaż wódki 49% 51% Odmawiano Nie odmawiano 10

Jak wynika z przedstawionych danych aż 82% młodzieży nie miała większych trudności z nabyciem piwa, a tylko 18% badanym odmówiono sprzedaży. W okresie miesiąca poprzedzającego przeprowadzenie badań, 61% ankietowanych nabyło wino nie spotykając się z odmową jego sprzedaży, natomiast 51% kupujących nabyło w ten sam sposób wódkę. Wyniki badań w tym przypadku obrazują postawę sprzedawców do problemu sprzedaży alkoholu osobom niepełnoletnim, co jednoznacznie uwidacznia ich stosunek do realizacji postanowień ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U. Nr 35 poz. 230 z późn. zm.) W następnym etapie badań dokonano analizy odpowiedzi na pytanie nr 6, odnoszące się do znajomości smaku poszczególnych rodzajów napojów alkoholowych, co pozwoliło uzyskać dokładniejsze dane na temat kontaktu ankietowanych z alkoholem w ciągu dotychczasowego ich życia, co ukazuje poniższa Tabela V i wykresy 2.12, 2.13, 2.14 i 2.15. Tabela V. Płeć an- PIWO WINO WÓDKA kieto- TAK NIE TAK NIE TAK NIE wanych Dziewczęta odp. % odp. % odp. % odp. % odp. % lość odp. 392 77% 116 23% 304 62% 184 38% 247 52% 226 48% % Chłopcy 480 87% 69 13% 397 76% 124 24% 335 69% 150 31% Razem 872 82% 185 18% 701 69% 308 31% 582 61% 376 39% Wykres. 2.12. Znajomość smaku piwa Wykres 2.13. Znajomość smaku wina 82% 18% Tak Nie 69% 31% Tak Nie 11

Wykres. 2.14. Znajomość smaku wódki 39% 61% Tak Nie Wykres 2.15. Znajomość smaku poszczególnych rodzajów napojów alkoholowych w zależności od płci badanych 500 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 PIWO WINO WÓDKA Tak Nie Tak Nie Tak Nie Dziewczęta Chłopcy Analizując wyniki badań wyraźnie zauważa się wysoki wskaźnik znajomości smaku napojów alkoholowych, w szczególności piwa - 82%, wina - 69% i wódki - 61% wśród badanej młodzieży. Ponadto, przyjmując kryterium płci, stwierdzono o wiele większą znajomość smaku alkoholu u chłopców niż u dziewcząt Jednym z kluczowych pytań ankiety było pytanie nr 7 dotyczące wieku inicjacji alkoholowej. Jak wynika z poniższej Tabeli VI i wykresu 2.16, tylko 17% młodzieży klas I i II nie próbowało nigdy alkoholu, natomiast aż 83% badanej populacji młodzieży przeszło inicjację alkoholową. Tabela VI Ile miałeś lat, gdy spróbowałeś po raz KLASY Razem pierwszy jakikolwiek alkohol? I % II % I+II % a) miałem lat... 215 35% 215 47% 430 40% b) nie pamiętam 282 45% 181 40% 463 43% 12

c) nie próbowałem 123 20% 57 13% 180 17% Wykres 2.16. Abstynenci na tle badanej grupy młodzieży (odpowiedź c) 83% 17% Nie póbowały Próbowały Po dokonanej analizie jakościowej stwierdzono, iż najbardziej krytycznym okresem w którym dokonuje się inicjacja alkoholowa wśród młodzieży mieleckich szkół jest wiek 14 do 15 lat, co zostało przedstawione w poniższej Tabeli VII i wykresie 2.17 Tabela VII. Wiek badanego Ilość odpowiedzi % udział do 10 lat 20 5% 12 lat 25 6% 13 lat 71 17% 14 lat 109 25% 15 lat 136 31% 16 lat 63 15% 17 lat 6 1% Wykres 2.17. Wiek inicjacji alkoholowej. 140 120 100 80 60 40 20 0 136 109 71 63 20 25 6 do 10 lat 12 lat 13 lat 14 lat 15 lat 16 lat 17 lat 13

Następnie przeanalizowano warunki inicjacji alkoholowej, a w szczególności zwrócono uwagę, kto po raz pierwszy poczęstował badaną osobę napojem alkoholowym. Z zebranego materiału wynika, że zdecydowanie największą rolę w inicjacji alkoholowej młodego człowieka, odgrywają koledzy, co potwierdziło 72% badanych W mniejszym stopniu role tą odgrywają rodzice 13% i dalsza rodzina 11%, natomiast najmniejszą rolę rodzeństwo - 3%. Wyniki badań przedstawiono w Tabeli VIII i graficznie na wykresie 2.18. Kto po raz pierwszy poczęstował Cię (dał Ci do spróbowania) alkohol (piwo, szampan, wino, wódka)? Tabela VIII Razem % a) rodzice 122 13% b) rodzeństwo 32 3% c) dalsza rodzina 99 11% d) koledzy 664 72% Wykres 2.18. Procentowe zestawienie osób mających wpływ na inicjację alkoholową badanej grupy młodzieży 72% 11% 13% 3% rodzice rodzeństwo rodzina dalsza koledzy 14

Kolejnym zagadnieniem poddanym analizie była struktura spożycia alkoholu przez badaną młodzież w ciągu miesiąca poprzedzającego ankietę. Wśród badanej grupy 54% ankietowanych deklarowało, że nie spożywało alkoholu, natomiast pozostała część badanych określiła częstotliwość spożycia następująco: raz w miesiącu - 19%, dwa razy w miesiącu - 13%, raz w tygodniu - 7% oraz więcej niż dwa razy w tygodniu -2%. Ponadto dokonano analizy w zależności od typu szkoły, co zaprezentowano w Tabeli IX i na wykresie 2.19, z których wynika, że najczęściej sięgają po alkohol uczniowie Zasadniczej Szkoły Zawodowej, natomiast częstotliwość spożycia w Technikum i Liceum Ogólnokształcącym jest porównywalna. Wyniki badania przedstawiono w Tabeli IX oraz na wykresie 2.19. Tabela IX Ile razy w ciągu ostatniego? TYP SZKOŁY Razem miesiąca piłeś jakikolwiek alkohol Zasadnicza Szkoła Zaw. Technikum Liceum Ogólnokszt. Ilość % Ilość % Ilość % Ilość % a) raz w miesiącu 75 24% 62 18% 70 17% 207 19% b) dwa razy w miesiącu 42 13% 44 13% 58 14% 144 13% c) raz w tygodniu 31 10% 19 6% 26 6% 76 7% d) dwa razy w tygodniu 13 4% 6 2% 7 2% 26 2% e) więcej niż dwa razy w tygodniu 22 7% 12 4% 16 4% 50 5% g) nie piłem w ogóle 135 42% 197 58% 237 57% 569 54% Wykres 2.19. Częstotliwość spożywania alkoholu w ciągu miesiąca poprzedzającego ankietę, dla poszczególnych rodzajów szkół. 25% 20% 15% 10% 5% 0% Zasadnicza Technikum Lieum Ogólnokształcące Szkoła Zawodowa a b c d e 15

Pytanie nr 10 ankiety dotyczyło struktury spożycia napojów alkoholowych w zależności od rodzaju spożywanych trunków. Podczas analizy wyników okazało się, że największą popularnością wśród młodzieży cieszy się piwo, którego spożycie wynosiło średnio ok. 6 butelek piwa miesięcznie w przeliczeniu na jednego badanego. Nieco mniej spożywano wina - 3,5 lampki (ok. 100 ml), natomiast w przypadku używania tzw. mocnych trunków - wódki, koniaku, ginu - spożycie wynosiło średnio 5,8 (50 gramowego) kieliszka w przeliczeniu na jednego ankietowanego. Przedstawione wyliczenia są jedynie wartościami statystycznymi, co oznacza, że w wielu przypadkach wypijanego alkoholu przez jednego badanego jest wielokrotnie większa od przedstawionej średniej. W następnej kolejności podjęto próbę określenia miejsc, w których najczęściej badana młodzież spożywa alkohol. Z analizy odpowiedzi osób deklarujących spożywanie alkoholu (72%) wynika, iż miejscem, gdzie najczęściej spożywano alkohol była dyskoteka, co potwierdza 39% badanych, następnie 15-16% badanych spożywało alkohol na przyjęciach prywatkach itp., a 11% na ulicy, w parkach podwórkach itp., oraz 7 % w domu i 9% w kawiarni Wyniki badania przedstawiono w Tabeli X oraz na wykresach 2.20. Tabela X Gdzie najczęściej zdarza Ci się wypić alkohol? (wybierz jedno miejsce) Razem % a) w swoim domu 65 7% b) w kawiarni 91 9% c) na dyskotece 372 39% d) na prywatce 158 16% e) w szkole 27 3% f) na ulicy, podwórzu, parku 108 11% g) na weselu lub innej uroczystości rodzinnej 140 15% h) nie piję w ogóle 373 28% Wykres. 2.21. Miejsca w których najczęściej badana młodzież spożywała alkohol. 16

40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 7% 9% 39% 16% 15% 3% 11% dom kawiarnia dysoteka prywatka szkoła ulica wesela itp. Kolejnym zagadnieniem będącym przedmiotem analizy było stwierdzenie negatywnych skutków, doznawanych przez badaną młodzież po spożyciu alkoholu, w oparciu o odpowiedzi na pytania : Czy w ciągu ostatniego roku doświadczyłeś na własnej skórze negatywnych skutków spożywania alkoholu? Czy zdarzyło się, że urwał Ci się film (nie pamiętałeś co się działo) po spożyciu alkoholu? Z odpowiedzi wynika, że 32% badanych doświadczyło negatywnych skutków używania alkoholu, z czego 32% miało wymioty, bóle głowy, 14% przeżywało konflikty rodzinne, kłopoty w szkole itp., natomiast 25% przyznało się do zaników pamięci (tzw. urwanych filmów ). Wyniki przedstawiono w Tabeli XI i na wykresie 2.22 Wymioty, bóle głowy Konflikty z rówieśnikami, kłopoty w szkole Urwany film Tabela XI. TAK NIE TAK NIE TAK NIE odp. % odp. % odp. % odp. % odp. % odp. % 237 32% 495 68% 84 14% 532 86% 158 25% 468 75% Wykres 2.22. Negatywne skutki spożywania alkoholu. 100% bóle głowy konflikty zaniki pamięci 80% 60% 17 40%

Z uwagi na niewielką liczbę deklaracji doznanych negatywnych skutków spożycia alkoholu w stosunku do ogólnej liczby spożywających, istnieje niebezpieczeństwo bagatelizowania tzw. sygnałów ostrzegawczych, co w konsekwencji może doprowadzić w przyszłości do nadużywania napojów alkoholowych, czy nawet do uzależnienia. Następnym krokiem było przeanalizowanie doświadczeń badanych określających skutki spożywania alkoholu przez inne osoby. I tak okazało się, że blisko połowa badanych doznawała takie skutki, z czego 32 % badanych odczuwała je ze strony kolegów, 29 % - od rodziców, natomiast od innych obcych osób - 27 %. Wyniki przedstawiono w tabeli XII i na wykresie 2.23. Tabela XII Czy kiedykolwiek doświadczyłeś na własnej skórze negatywnych skutków spożywania alkoholu przez: a) rodziców b) członków dalszej rodziny c) kolegów d) inne obce osoby e) nie doświadczyłem Razem % 179 29% 75 12% 194 32% 169 27% 588 Wykres. 2.23. Negatywny wpływ spożywani alkoholu przez inne osoby na badanych 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 29% rodzice 12% dalsza rodzina 32% koledzy 27% inni 18

Analizie poddano również postawę badanych w stosunku do spożywania alkoholu, jego wpływu na ich kontakty zewnętrzne ze środowiskiem, jak i sferę uczuciową. Większość badanych doszukuje się pozytywnych aspektów spożywania alkoholu, gdyż 30% z nich zdecydowanie uważa, że wypicie alkoholu poprawia im nastrój, stają się weseli i śmiali, 14% uważa, że stają się bardziej otwarci, 10% twierdzi, że czują się odważni, silni. Jednak część ankietowanych tj. 25%, uważa, iż alkohol przyczynia się do utraty przyjaciół i znajomych, a 10% po wypiciu alkoholu popada w konflikty, co obrazuje poniższa Tabela XIII. Tabela XIII Po wypiciu alkoholu: Razem % a) zyskuję przyjaciół i znajomych b) tracę przyjaciół i znajomych c) czuję się odważny, silny d) czuje się smutny, załamany e) jestem śmiały, wesoły f) odnoszę sukcesy g) popadam w konflikty h) staję się bardziej otwarty i) zamykam się w sobie 151 8% 281 25% 183 10% 131 7% 526 30% 45 2% 182 10% 258 14% 74 4% Z racji na niepokojące ogólnopolskie sygnały nt. szerokiej oferty rynkowej środków odurzających, jak również znacznego zainteresowania nimi młodzieży, podjęto próbę zdiagnozowania problemu na terenie Mielca. Zadano badanej młodzieży pytanie: Czy próbowałeś kiedykolwiek środków odurzających?, z którego szczegółowej analizy (z podziałem na 19

typy szkół) wynika, iż najbardziej rozpowszechnionym środkiem odurzającym we wszystkich typach szkół jest marihuana, przy czym jej największą używalność deklarują uczniowie Technikum, natomiast w Zasadniczej Szkole Zawodowej i Liceum stopień ten jest niższy. Ogólnie do próbowania środków odurzających przyznało się 12% badanych, przy czym najwyższy wskaźnik, tj. 15% zanotowano w Zasadniczej Szkole Zawodowej Szczegółowe wyniki zamieszczono w Tabeli XIV i przedstawiono graficznie na wykresach 2.24 i 2.25. Tabela XIV Czy próbowałeś kiedykolwiek TYP SZKOŁY Razem środków odurzających? klej, rozpuszczalnik kompot marihuana amfetamina, heroina inne... Próbowałem nie próbowałem Zasadnicza Szkoła Zaw. Technikum Liceum Ogólnokszt Ilość % Ilość % Ilość % Ilość % 7 15% 3 9% 11 22% 21 16% 4 8% 1 3% 2 4% 7 5% 25 52% 17 54% 25 48% 67 52% 1 2% 3 9% 7 14% 11 8% 11 23% 8 25% 6 12% 25 19% 48 15% 32 9% 51 12% 131 12% 271 85% 312 91% 372 88% 955 88% Wykres 2.24. Najczęściej stosowane środki odurzające wśród młodzieży deklarującej ich użycie 52% 8% 19% 16% 5% klej kompot marihuana amfetamina inne 20

Wykres 2.25. Struktura popularności środków odurzjących z podziałem na typy szkół 60% 50% 40% 30% 20% 10% klej kompot marihuana amfetanina inne 0% Zasadnicza Technikum Lieum Ogólnokształcące Szkoła Zawodowa Ponadto dokonano analizy pod kątem możliwości i miejsca nabycia środków odurzających przez młodzież mieleckich szkół. Wyniki badań przedstawiono w Tabeli XV i przedstawiono graficznie na wykresach 2.26 i 2.27 Tabela XV Miejsce, w którym proponowano Ci nabycie środków odurzających? a) szkoła b) dyskoteka c) kawiarnia, klub itp... d) inne Proponowano Nie proponowano Ilość % 41 22% 63 33% 30 16% 54 29% 217 21% 841 79% Wykres 2.25. Procentowe przedstawienie propozycji nabycia środków odurzających 79% Proponowano 21% Nie proponowano 21

Wykres 2.27. Miejsca, w których proponowano sprzedaż środków odurzających 35% 30% 25% 20% 33% 15% 10% 5% 22% 16% 29% 0% szkoła dyskoteka kawiarnia inne Jak wynika z powyższego zestawienia 21% badanej młodzieży przedstawiono propozycje spróbowania lub nabycia środków odurzających, przy czym miejscem, w którym najczęściej oferowano jej narkotyki była dyskoteka (33% badanych), następnie szkoła (22% badanych, jak również kawiarnia (16%). Ponadto 29% spośród badanych, którym proponowano nabycie lub spróbowanie narkotyków, wymieniało inne miejsca (ulica, podwórko, internat ). 22

IV. WNIOSKI. Na podstawie przeprowadzonych badań i dokonanej analizy ilościowej i jakościowe materiału empirycznego można sprecyzować następujące wnioski: 1. Przebadana grupa młodzieży wykazuje znaczne niezadowolenie ze swojego życia, jak również średnie aspiracje życiowe, co może doprowadzić do podniesienia poziomu stresu i frustracji, a w konsekwencji do poszukiwania środków zmieniających nastrój. 2. Spora dostępność napojów alkoholowych w powiązaniu z nieprzestrzeganiem przez sprzedawców zapisu Ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, powoduje praktycznie nieograniczoną możliwość zakupu alkoholu przez młodzież, co znalazło swoje odzwierciedlenie w badaniach. 3. Tylko 17% mieleckich szkół w wieku 15-17 lat deklaruje postawę abstynenta, natomiast 83% ma już za sobą inicjację alkoholową. Najbardziej krytycznym okresem, w którym 56% badanych podjęło próbę picia był wiek 14-15 lat. 4. Najpopularniejszym trunkiem spożywanym przez ankietowanych okazało się piwo, które najczęściej spożywane jest w dyskotekach (39%), na prywatkach (16%), z częstotliwością raz w miesiącu (19%), dwa razy w miesiącu (13%) i częściej (9%). 23

5. Wśród badanej młodzieży zaobserwowano zjawisko bagatelizowania tzw. sygnałów ostrzegawczych, co w konsekwencji może doprowadzić w przyszłości do nadużywania napojów alkoholowych, czy nawet do uzależnienia. 6. Problem alkoholowy pojawił się również w życiu badanych z racji używania alkoholu przez osoby trzecie z ich najbliższego otoczenia, od których doznawali negatywnych skutków jego spożycia. Największą grupę w tej kategorii stanowili koledzy, bo aż 32%, jak również rodzice badanych - 29%. 7. Dominującą postawą, prezentowaną przez młodzież, jest przekonanie o pozytywnych aspektach spożywania alkoholu, który, według badanych, poprawia ich nastrój, dodaje śmiałości, otwartości i odwagi. 8. Dostępność narkotyków wśród mieleckiej młodzieży jest stosunkowo szeroka, co potwierdziło 12% ankietowanych, a najchętniej stosowanym środkiem odurzającym jest marihuana, którą można nabyć najczęściej w miejscowych dyskotekach. Przedstawione wnioski pozwalają na sprecyzowanie kilku, przedstawionych poniżej wskazówek praktycznych: 1. Wcześniejsze rozpoczynanie oddziaływań profilaktycznych (tj. w klasie IV i V szkoły podstawowej) w celu zapobiegania inicjacji alkoholowej. 2. Objęcie populacji młodzieży cyklicznymi programami psychoedukacyjnymi, ukierunkowanymi na poznanie siebie i podniesienie poczucia własnej wartości, jak również nabywanie i rozwijanie umiejętności interpersonalnych i zachowań asertywnych. 3. Przeprowadzanie programów edukacyjnych, obejmujących tematykę uzależnień dla nauczycieli, wychowawców, a zwłaszcza rodziców. 4. Przeszkolenie obowiązkowe sprzedawców i właścicieli punktów dystrybucji alkoholu, warunkujące otrzymanie koncesji 24

5. Globalne rozszerzenie oferty profilaktycznej w środowisku mieleckim (programy, kluby, świetlice profilaktyczno-wychowawcze), a w szczególności programów psychoedukacyjnych o charakterze cyklicznym, dostosowanych do potrzeb potencjalnych odbiorców. Niniejszy raport jest małym krokiem na drodze poznania tego skomplikowanego zjawiska, a jego wydźwięk społeczny jest głosem za kontynuacją badań tematyki uzależnień. Raport sporządzono na zlecenie Zarządu Miasta Mielca. 25