Patron Gimnazjum nr 2 w Bochni Autor: M.Synowiec Thursday, 21 May 2009 Ostatnia aktualizacja Friday, 29 May 2009 Gimnazjum nr 2 w Bochni im.c.k.nowida Poeta, myśliciel, artysta 24 września 1821 roku w dziedzicznej wsi swojej matki, Laskowo - Głuchy, położonej na Mazowszu (w połowie drogi między Radzyminem, a Wyszkowem) urodził się Cyprian Norwid. Ojciec poety, Jan, pochodził ze szlacheckiej rodziny herbu Topór. Matka, Ludwika Zdzieborowska, była spokrewniona z królewską gałęzią rodu Sobieskich. Cztery lata później umiera matka Norwida, a opiekę nad Cyprianem i jego rodzeństwem przejmuje prababka, miecznikowa Hilaria Sobieska mieszkająca w Stachówce. Po śmierci prababki w 1830 roku tuż po wybuchu powstania listopadowego rodzina Norwidów przenosi się do Warszawy. W Warszawie Cyprian uczy się w Wojewódzkim Gimnazium przy Krakowskim Przedmieściu w Pałacu Kazimierzowskim, później w gimnazium przy ul. Leszno. W 1835 roku umiera ojciec poety. Opiekunem sierot zostaje ojczym matki, ojciec chrzestny Cypriana, właściciel ziemski, Ksawery Dybowski. Cyprian jako uczeń klasy piątej przerywa naukę w gimnazium i przenosi się do szkoły malarskiej Aleksandra Kokulara. Za swojego mistrza w sztuce uznaje artystę malarza Jana Klemensa Minasowicza. W 1840 roku Cyprian debiutuje jako poeta wierszem lirycznym "Mój ostatni sonet". Nawiązuje kontakt z czasopismem kulturalno-naukowym stolicy, "Biblioteką Warszawską". Bywa w warszawskich salonach literackich. Publikuje wiersze liryczne "Wspomnienie" i "Do wieśniaczki". W 1842 roku młody poeta zaręcza się z bliżej nieznaną Kamilą L. i po oddziedziczeniu pewnej sumy pieniężnej w spadku po matce udaje się przez Kraków, Wrocław do Drezna z zamiarem kształcenia się w dziedzinie sztuk plastycznych. Z Drezna jedzie przez Norymbergię i Monachium do Florencji. Tam podejmuje studia w Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem profesora rzeźby, Ludwika Pampaloniego. Oprócz rzeźby studiuje rytownictwo, zwiedza zabytki, zaczytuje się w dziełach literatury włoskiej. W czasie krótkiego pobytu w Wenecji w kwietniu 1844 roku otrzymuje list od narzeczonej, zrywający zaręczyny. Norwid reaguje na tę wieść depresją psychiczną. Jego ówczesny nastrój oddaje m. in. wiersz "Moja piosnka" Źle, źle zawsze i wszędzie, Ta nić czarna się przędzie: Ona za mną, przede mną i przy mnie, Ona w każdym oddechu, Ona w każdym uśmiechu, Ona we łzach, modlitwie i w hymnie... Nie rozerwę, bo silna,
Może święta, choć mylna, Może nie chcę rozerwać tej wstążki; Ale wszędzie - o! wszędzie- Gdzie ja będę, ta będzie: Tu - w otwarte zakłada się ksiązki, Tam u kwiatów zawiązka, Owdzie stoczy się wąsko, By ujednić na nowo, I na nowo się zrośnie w ogniwo. Lecz, nie kwiląc jak dziecię, Raz wywalczę się przecie, Niech mi puchar podadzą i wieniec!... I włożyłem na czoło, I wypiłem, a wkoło Jeden mówi drugiemu: "Szaleniec!!" /Moja piosnka - fragmenty/ Sztandar szkoły W styczniu 1845 roku Cyprian udaje się do Rzymu, gdzie przyjmuje w Kościele Świętego Klaudiusza sakrament bierzmowania i na pamiątkę utraconej miłości wybiera imię Kamil. Ale w tym czasie rodzi się już nowe uczucie poety do Marii Kalergis - pięknej arystokratki rosyjskiej. Udaje się za nią w podróż do Neapolu, zwiedza Pompeę, Herkulanum, Sorrento i Capri. Echem tych podróży jest między innymi wiersz "Italiam! Italiam!"
Pod latyńskich żagli cieniem, Myśli moja, płyń z aniołem, Płyń, jak kiedyś ja płynołem: Za wspomnieniem - płyń spomnieniem... Dookoła morze - morze - Jak błękitu strop bez końca - O! przejasne - pełne słońca- Łodzi! wiosła!... szczęść ci, Boże... Płyń - a nie wróćże mi z żalem Od tych laurów tam różowych, Gdzie Tass śpiewał Jeruzalem, I od moich dni-laurowych... O! po skarby cię wysłałem: Cóż! gdy wrócisz mi z tęsknotą - Wiem to, ale proszę o to - Niech zapłaczę, że płakałem... Pod latyńskich żagli cieniem, Myśl moja, płyń z aniołem, Płyń, jak kiedyś ja płynołem:... Za wspomnieniem - płyń wspomnieniem... /Italian! Italian!/
W 1848 roku Norwida w jego rzymskiej pracowni odwiedza Zygmunt Krasiński. Obaj poeci spotykają się często, a za pośrednictwem Krasińskiego, Norwid poznaje Adama Mickiewicza. Zaczyna się interesować sprawą tworzącego się legionu polskiego. W styczniu 1849 roku poeta opuszcza Rzym i udaje się do Paryża i tam poznaje Fryderyka Chopina i Juliusza Słowackiego w ostatnich miesiącach ich życia. W Paryżu Norwid żyje w trudnych warunkach materialnych, najczęściej za pożyczone pieniądze. Powstaje poemat "Niewola". Rok 1850 jest rokiem sporów z Krasińskim i Cieszkowskim, zarzucającymi poecie niejasność stylu. Przypięto Norwidowi etykietę poezji trudnej, intelektualnej, elitarnej. Poeta odpowiada im zarysem swoich poglądów na sztukę, które formułuje w poemacie "Promethidion" oraz w rozprawce "Jasność i ciemność". Zdaje sobie sprawę ze swojej samotności w walce o nową sztukę, obalając dawne autorytety. Zniechęcony do twórczości literackiej przez niesprawiedliwą krytykę, Norwid nękany trudnościami codziennego bytowania w 1852 roku opuszcza Paryż i udaje się do Stanów Zjednoczonych, gdzie podejmuje pracę w pracowni graficznej. W Ameryce poeta czuje się źle, tęskni za starym kontynentem, a wyrazem tęsknoty jest wiersz pt. "Pierwszy list, co mnie doszedł z Europy". Po trzech latach pobytu w Ameryce Norwid wraca przez Londyn do Paryża. W Londynie powstaje najrzetelniejszy w swej szczerości liryczny wiersz "Moja piosnka (II)". Jest ekstraktem w który wsączyły się wszystkie Norwidowskie bóle i duszne tęsknoty. Jest świadectwem tęsknoty, wyposażonej po prostu, prawie dziecięcymi słowy, lecz w doskonałej formie artystycznej. Rok - 1863 - Norwid żyje powstaniem styczniowym. Głuchota i choroba oczu uniemożliwiają mu wyjazd do kraju, ale staje się jednym z gorących działaczy sprawy polskiej w Paryżu. Powstaje poemat "Fulminat" oraz, inspirowany przez przedpowstaniowe warszawskie manifestacje polityczne i wydarzenia z nim związane, poemat "Fortepian Szopena". Kiedy w czasie powstania w Pałacu Zamoyskich carscy żołdacy wyrzucili na bruk w akcie zemsty fortepian Szopena, poeta przywołał wciąż niewygasłe wspomnienia ostatnich spotkań z Fryderykiem, które miały miejsce w Paryżu tuż przed śmiercią wielkiego muzyka. Siła pamięci spotęgowana przez brutalne fakty skłoniła Norwida do refleksji nad losem artysty i jego dzieła. Tak oto powstał jeden z najlepszych tekstów poety "Fortepian Szopena". Norwid poświęcił swoją uwagę nie tylko nieprzeciętnemu, genialnemu artyście jakim jest Fryderyk Chopin, lecz także ludziom czynu. W utworze "Bema pamięci żałobny - rapsod" przywołuje postać wielkiego polskiego bohatera, Józefa Bema, uczestnika powstania listopadowego i Wiosny Ludów. Dla Norwida był on żołnierzem na miarę antycznych widzów, ucieleśnieniem bohaterstwa i romantycznego szaleństwa. Poeta dedykuje swój wiersz pamięci po generale. Ludzie wielcy, tak jak inni odchodzą, ale zostaje po nich wzniosła myśl, idea, która potrafi natchnąć potomnych./" Cyprian Kamil Norwid pisał wiersze, dramaty, poematy, nowele, traktaty i eseje. Uprawiał rzeźbę, rysunek, rytownictwo i medalierstwo. Malował akwarele i akwaforty. Wykonywał litografie. Był znawcą muzyki. Tłumaczył Dantego, Szekspira, Byrona i innych pisarzy. Miał zdolności oratorskie i deklamatorskie. Aż trudno uwierzyć, że epoka romantyzmu pogrążyła w niepamięć tak wybitnego i wszechstronnie utalentowanego twórcę. Zmarł samotny 23 maja 1883 roku w przytułku św. Kazimierza w Ivry pod Paryżem. Jego prochy spoczęły w zbiorowej mogile.
Bibliografia: Grażyna Bogdan.: Scenariusz wieczoru poetycko-muzycznego z okazji 180 rocznicy urodzin Cypriana Norwida [w:] Biblioteka w szkole 2008 nr 10 Cyprian Norwid kształt prawdy i miłośći. Analizay i interpretacje. Praca zbiorowa pod red. Stanisław Makowskiego. Warszawa 1984 Inglot C.: Cyprian Norwid. Warszawa 1991 Kasperski E.: Świat wartości Norwida. Warszawa 1981 Norwid C.: Pisma wierszem i prozą. Warszawa 1984 {mospagebreak toc="1"} Najważniejsze publikacje: 1840 Debiut 1848 Wigilia (poemat), Jeszcze słowo (poemat) 1849-1865 Pieśni społecznej cztery strony (poemat) - polemika ze Składem zasad A. Mickiewicza; Krakus (dramat), Zwolon (dramat), Niewola 1850 Psalmów psalm 1851 Promethidion (dramat), Bema pamięci żałobny rapsod, Wanda (dramat) 1855 Quidam (poemat) 1856 Czarne kwiaty (eseje) 1857 Białe kwiaty (eseje) 1857-1865 Vade-mecum - zwarty cykl 100 wierszy m.in.: Klaskaniem mając obrzękłe prawice, Coś ty Atenom... 1858 O sztuce (dla Polaków) (rozprawa prozaiczna), Garstka piasku 1861 O Juliuszu Słowackim (rozprawa prozaiczna), Cywilizacja (nowela) 1862 Poezje 1863 wydanie wszystkich dzieł Norwida przez wydawnictwo F.A. Brockhausa, Fulminant (poemat) 1867 Aktor (dramat) 1869 Rzecz o wolności słowa (traktat filozoficzno - historyczny) 1870 Kleopatra i Cezar (historyczna tragedia) 1871 A Dorio ad Phrygium, Assunta 1872 Pierścień wielkiej damy (biała tragedia)
1880-1882 Miłość czysta u kąpieli morskich (dramat) 1883 Ad leones, Tajemnica lorda Singelworth {mospagebreak toc="1"} Kalendarium 24 IX 1821 Cyprian Kamil Norwid urodził się w Laskowie - Głuchach pod Radzyminem. Matka poety - Ludwika Zdzieborska (z rodu Sobieskich) - była trzecią żoną Jana Norwida. Urodziła 5 dzieci. Ojciec - Jan Norwid - zdeklasowany szlachcic, opierający swą egzystencję na przypadkowych posadach urzędniczych. 1825 Śmierć matki. Ojciec zostawia dzieci na łasce krewnych i wyjeżdża do Warszawy. 1831-1837 Nauka w gimnazjum, a następnie w szkole malarskiej na Krakowskim Przedmieściu, której zresztą nie ukończył. W Warszawie przeżywa wybuch i upadek powstania listopadowego. 1835 Śmierć ojca w więzieniu za długi. 1840 Norwid publikuje pierwsze wiersze na łamach czasopism warszawskich. Zdobyły one uznanie krytyki. 1841 Wraz z Wężykiem udaje się na pieszą wędrówkę po kraju. Zwiedza Lubelszczyznę (poznaje Koźmianów), Kielecczyznę - Zwoleń, Czarnolas, Ziemię Sieradzką i Wieluńską. Starania o wyjazd za granicę. Oficjalnym powodem umożliwiającym otrzymanie paszportu był zamiar podjęcia studiów artystycznych. 1842 Wyjeżdża na studia malarskie do Włoch zwiedzając "po drodze" Ojców i Kraków. Pobyt we Włoszech - zwiedza kraj w towarzystwie Marii Kalergis i Marii Trębickiej. Drezno - Praga - Norymberga - Florencja - Rzym - Neapol - Berlin - Bruksela.
1846 Pobyt w Berlinie. Nawiązuje szeroki znajomości wśród tamtejszej Polonii, poznaje między innymi Karola Ruprechta, przygotowującego wraz z innymi konspiratorami wybuch powstania na ziemiach polskich. Aresztowany prze władze pruskie. Oskarżony o podejrzane kontakty. Po ponad miesięcznym pobycie w ciężkich warunkach w więzieniu nabawia się głuchoty. Z Berlina wyjechał do Brukseli, gdzie poznał J. Lelewela. W tym czasie przyjął status emigranta. 1848 Pobyt w Rzymie w czasie Wiosny Ludów. Został przyjęty na prywatnej audiencji u Piusa IX. Nawiązuje kontakt z Zygmuntem Krasińskim. 1849 Paryż. Początkowo był częstym gościem Hotelu Lambert, szybko zraził sobie jednak kręgi skupione wokół księcia Adama Czartoryskiego przyjaźniami z przedstawicielami paryskiej lewicy, nawiązanymi w salonie niemieckich demokratów Georga i Emmy Herreghów. W związku z bardzo ostrym potępieniem przez Norwida tzw. dni czerwcowych, krwawych represji dokonanych wobec robotników Paryża przez generała Cavaignaca, doszło do zerwania stosunków poety z Krasińskim, co bardzo zaszkodziło Norwidowi. Śmierć Włodzimierza Łubieńskiego wspierającego go materialnie. Poczucie izolacji w polskim środowisku emigracyjnym. 1851 Próba wstąpienia do zgromadzenia zmartwychwstańców co spotkało się ze zdecydowaną odmową. 1854 Decyduje się na wyjazd do Ameryki. Angażuje się jako tłumacz na żaglowcu wiozącym włoskich emigrantów. Po przybyciu do Nowego Jorku zamieszkał u ubogiej rodziny jednego ze współtowarzyszy podróży. Żył z dorywczych prac introligatorskich, a później z modelowania sztucznych szczęk z wosku. Po pierwszym ciężkim okresie wegetacji udaje mu się na kilka miesięcy zdobyć zajęcie w pracowni rytowników. Dzięki zaoszczędzonym funduszom odbywa nawet wycieczkę "do pokoleń indyjskich i pierwotnych lasów". Potem zaczyna się znowu kolejny okres biedy. Pisze rozpaczliwe listy do Mickiewicza, Kleczkowskiego, nawet Hercena, chce za wszelką cenę opuścić Amerykę, zgłaszając, w zależności od adresatów swoich listów, gotowość wjazdu do Chin czy jako ochotnik na wojnę krymską. 1861 Reagując bardzo mocno na manifestacje ludu warszawskiego zwrócił się do paryskiej Polonii z propozycja odprawienia uroczystego nabożeństważałobnego za pięciu poległych. 1862 XI opublikowanie jedynego za życia poety zbioru dzieł przez lipskie wydawnictwo F.A. Brockhausa.
1863 Napisał dwa gwałtowne wiersze - protesty: "Do wroga", "Buntownicy". 1864 Następne dwa lata przynoszą nową serię niepowodzeń. Poetę otacza coraz większa cisza, lekceważenie i zapomnienie. Izolacja wywołana także pewnymi dziwactwami i neurotycznym zachowaniem poety, nadmierną drażliwością, egotyzmem i dumą, która wpływa na pogarszanie się stosunków z otoczeniem. Bardzo wymagający wobec siebie, za wiele wymagał również od innych, zrażał się każdym ich odstawaniem od idealnego wzorca. Jaskrawym przykładem tego typu zachowania było zarwanie w 1857 roku - w wyniku drobnej sprawy - z największą przyjaciółką i powiernicą Marią Trębicką. Mimo to utrzymywał ożywioną korespondencję - znamy przeszło 1000 jego listów, stanowiących cenny wykład poglądów poety i komentarz do jego prac. 1865-1866 Przygotowanie do druku zbioru liryk "Vade-mecum". 1868 Przyjęty na członka Societe des Artistes. Ceniony jako rysownik i akwarelista. 1869 Paryż. Poetycki traktat: "Rzecz o wolności słowa"; wygłoszony osobiście przez Norwida zostaje entuzjastycznie przyjęty przez 600 słuchaczy. 1870 Wybuch wojny francusko - pruskiej. Chce zaciągnąć się jako ochotnik do armii francuskiej, nie zostaje przyjęty z powodu głuchoty. Napisał po francusku zarys "filozofii wojny". W dniach Komuny Paryskiej protestuje publicznie przeciw aresztowaniu i rozstrzelaniu kilku duchownych oraz profanowaniu kościołów. Zostaje nawet przejściowo aresztowany na ulicy. 1877 Z powodu beznadziejnej sytuacji finansowej zmuszony zostaje do zamieszkania na przedmieściu paryskim Ivry, w Zakładzie św. Kazimierza. 23 V 1883 Śmierć poety. Pochowany na cmentarzu w Ivry, w 1888 przeniesiony do grobu zbiorowego na polskim cmentarzu w Montmorency pod Paryżem.
{mospagebreak toc="1"} Cyprian Kamil Norwid w Krakowie Cyprian Kamil Norwid przybył do Krakowa w dniach 19 20 V 1842. Bytność nieznanego jeszcze szerzej poety i malarza stanowiła ostatni w kraju etap przed wyjazdem na studia zagraniczne. Norwid wyjeżdżał do Włoch na studia rzeźbiarskie mając normalny carski paszport. Ten pobyt w mieście stanowił jakby dopełnienie i końcowy akcent paromiesięcznej podróży po kraju w towarzystwie Władysława Wężyka. Norwid spędził w Krakowie trzy tygodnie czas wystarczający do poznania miasta i okolic. Znalazł się w tym mieście kiedy szczególnie hojnie odsłania swoje uroki i obyczaje: 26 V Boże Ciało, 2 VI Oktawa Bożego Ciała, Strzelanie do kura i wybór Króla Kurkowego. Relację ze swego pobytu w Wolnym Mieście przesłał młody poeta do Warszawy. Ukazała się ona w Bibliotece Warszawskiej (t. III, s. 236 240) pod tytułem Wyjątek z listu z Krakowa w czerwcu 1842 pisanego. Sprawozdanie Norwida z procesji jest faktograficznie wierne. Opis ten pióra 21-letniego malarza zapowiada wielkiego stylistę i konsekwentnego obserwatora. Ledwo się obrzęd skończył aliści biegną tłumem przez ulicę Wiślną ku szynkowi, z której wyjeżdża Tatar w jasnozielonej szacie, czerwonej krymce i zawojuśnieżnej białości: ma on szarfę przez ramię, nogi zaś naklejone na uklejonym koniu, co większa, jakby długą przysłoniętym makatą, tak iż pieszka nie widać. Pląsa więc, z gęstą brodą, surowym obliczem i z gromiącąśmiałych pauprów buławą. Konik Zwierzyniecki, nie doszedłszy do biskupiego gmachu, powrócił z wesołością uganiających się za nim chłopców. Mnóstwo osób rozmaitych klas społeczeństwa przyglądało się temu obrazkowi, ci z nawyknienia, ci tak sobie, ci wreszcie jako czynni z konikiem harcownicy; owi skutkiem dążności ku zbadaniu zwyczajów ludu. Skończył się Lajkonik zabawa ludowa, rozpoczyna się strzelanie do kura zabawa mieszczan i statecznych kupców. "Niedługo potem kozernicy nową elekcję Króla Kurkowego strzelaniem rozpoczęli przed ósmym wizerunkiem w galerii panujących postawiono srebrnego kurka i laskę marszałkowską. Strzelają co dzień, lecz kto strąci ostatni szczątek celu, ten obwołanym będzie. W czasie pobytu w Krakowie Norwid odwiedził Biblioteką Jagiellońską mieszczącą się wtedy w Collegium Maius. W księdze gości na stronie 135 widnieje wpis pod datą 1842. Z listów poety wynika również,że składał wizyty miejscowym znakomitościom Korneli Stettler, Janowi N. Głowackiemu (malarz), Karolowi Kremerowi, Edmundowi Wasilewskiemu. Spotkanie Norwida z Krakowem zaowocowało w postaci dwu dramatów jak najściślej związanych z legendową historią naszego miasta: Wanda, Krakus (obydwa z 1851 roku). Piękne okolice Krakowa z żywym temperamentem ludu (własne słowa poety) pozostawiły u Norwida trwały ślad. Spotkanie z miastem było dla dorobku tego twórcy o wiele owocniejsze niż u innych poetów tej epoki. Norwid opuścił Kraków w połowie czerwca 1842 roku. Poeta poprzez Śląsk udał się do Wrocławia, a stamtąd do Drezna.
Opracowała Magdalena Synowiec