DJE-WEK.054.46.2015.TK Warszawa, 21 sierpnia 2015 r. Pani Małgorzata Kidawa-Błońska Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Odpowiedź na interpelację nr 33922 Szanowna Pani Marszałek, składam na Pani ręce odpowiedź na interpelację Posła na Sejm RP Pana Maksa Kraczkowskiego w sprawie egzaminu maturalnego z języków obcych w szkołach na terenach wiejskich. Szanowny Panie Pośle uprzejmie informuję, że w ciągu kilku ostatnich lat Ministerstwo Edukacji Narodowej wprowadziło istotne zmiany w obszarze kształcenia językowego mające na celu podniesienie jakości nauczania języków obcych w szkole. Zmiany te wpływają na podnoszenie poziomu nauczania języków obcych w szkołach na wsi i wyrównywanie szans uczniów uczących się na wsi i w miastach.
I. Zmiany w obszarze kształcenia językowego 1. W roku szkolnym 2008/2009 wprowadzono obowiązkowe nauczanie języka obcego nowożytnego od klasy I szkoły podstawowej. 2. Od roku szkolnego 2008/2009 język obcy nowożytny został wprowadzony do egzaminu gimnazjalnego 1. Wynik egzaminu gimnazjalnego z języka obcego nowożytnego zdawanego na poziomie podstawowym, jest brany pod uwagę przy rekrutacji do szkół ponadgimnazjalnych od roku szkolnego 2012/2013. 3. Od roku szkolnego 2009/2010, wraz ze zmianą podstawy programowej kształcenia ogólnego, wprowadzone zostało obowiązkowe nauczanie dwóch języków obcych w gimnazjum. 4. Od roku szkolnego 2011/2012 uczniowie, którzy w gimnazjum kontynuowali naukę języka obcego nowożytnego na podbudowie wymagań dla II etapu edukacyjnego, są obowiązani przystąpić dodatkowo do części trzeciej egzaminu gimnazjalnego na poziomie rozszerzonym 2. W 2015 r. 80% gimnazjalistów przystępujących do egzaminu z języka angielskiego, pisało ten egzamin również na poziomie rozszerzonym. 5. Od najbliższego roku szkolnego 2015/2016 obowiązkiem nauki języka obcego nowożytnego zostaną objęte wszystkie dzieci 5-letnie realizujące obowiązkowe roczne przygotowanie przedszkolne, od roku szkolnego 2017/2018 obowiązek ten będzie dotyczył wszystkich dzieci realizujących wychowanie przedszkolne. 6. Od roku szkolnego 2014/2015 sprawdzian na zakończenie szkoły podstawowej obejmuje również część drugą z zakresu języka obcego nowożytnego. Mimo iż sprawdzian i egzamin gimnazjalny z języka obcego nowożytnego są wyłącznie pisemne, ich koncepcja zakłada zadania sprawdzające takie elementy, które w sposób pośredni pozwalają również na sprawdzanie umiejętności typowych dla egzaminu ustnego, np. reagowanie - pytania o zachowania językowe w określonych sytuacjach. 1 Przez pierwsze trzy lata wynik z tej części egzaminu nie był umieszczany na zaświadczeniu, co oznacza, że nie był on uwzględniany w procesie rekrutacji do szkół ponadgimnazjalnych). 2 Wynik egzaminu gimnazjalnego z języka obcego nowożytnego zdawanego na poziomie rozszerzonym będzie brany pod uwagę przy rekrutacji do szkół ponadgimnazjalnych na rok szkolny 2018/2019.
Ponadto na poziomie rozszerzonym na egzaminie gimnazjalnym zadania na tworzenie wypowiedzi pisemnej, w tym np. zaproszenie, życzenia, pozdrowienia, opis ilustracji, odpowiedzi na pytania pozwalają na sprawdzanie umiejętności formułowania krótkich, prostych i zrozumiałych wypowiedzi. Wprowadzanie nowej podstawy programowej Od 2009 roku wprowadzana jest nowa podstawa programowa kształcenia ogólnego 3. Proces ten zakończy się w 2016 roku, kiedy do egzaminu maturalnego przeprowadzanego na podstawie wymagań określonych w podstawie programowej przystąpią absolwenci technikum. Zawarty w nowej podstawie programowej opis wymagań w zakresie języka obcego na wszystkich etapach edukacyjnych powiązany jest z dokumentem Europejski System Opisu Kształcenia owego: uczenie się, nauczanie, ocenianie, opracowanym na zlecenie Rady Europy. W szczególności wykorzystano zdefiniowane tam poziomy kompetencji językowej do opisu efektów kształcenia na koniec każdego etapu edukacyjnego. Organizacja nauczania języków obcych w szkołach W związku z ww. zmianami zwiększeniu ulega liczba godzin obowiązkowych zajęć edukacyjnych przeznaczonych na nauczanie języków obcych w szkołach. Obrazuje ją poniższe zestawienie: etap edukacyjny I etap klasy I-III szkoły podstawowej II etap edukacyjny - klasy IV-VI szkoły podstawowej III etap edukacyjny - gimnazjum liczba nauczanych obowiązkowo języków obcych Wymiar godzin obowiązkowych zajęć w cyklu kształcenia Wymiar godzin obowiązkowych zajęć w ujęciu tygodniowym w cyklu kształcenia Podział na grupy 1 190 h 6h nie obowiązuje 1 290 h 9h 2 450h 14h obowiązuje w oddziałach liczących więcej niż 24 uczniów; zajęcia mogą być prowadzone w grupie oddziałowej, międzyoddzialowej lub między klasowej liczącej Uwagi godziny mogą być dowolnie rozdzielone pomiędzy 3 Określona w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U., poz. 977 z późn.zm.).
znajomości języka języki IV etap edukacyjny: Liceum ogólnokształcące 2 450h 14h Technikum 2 450h 14h Zasadnicza szkoła zawodowa 1 130h 4h godziny mogą być dowolnie rozdzielone pomiędzy języki Od roku szkolnego 2009/2010, w związku z wprowadzeniem obowiązkowej nauki drugiego języka obcego w gimnazjum, liczba godzin przeznaczona na nauczanie języków wzrosła o 5 godzin tygodniowo w trzyletnim okresie kształcenia (poprzednio liczba godzin tygodniowo w trzyletnim okresie nauczania wynosiła 9). Ponadto organ prowadzący szkołę na wniosek dyrektora szkoły może przyznać dodatkowe godziny (nie więcej niż 3 godziny tygodniowo dla każdego oddziału, grupy międzyoddziałowej lub grupy międzyklasowej) w danym roku szkolnym, na: a) okresowe lub roczne zwiększenie liczby godzin wybranych obowiązkowych zajęć edukacyjnych, b) realizację dodatkowych zajęć edukacyjnych rozwijających zainteresowania i uzdolnienia uczniów - zajęć z języka obcego nowożytnego innego niż język obcy nowożytny nauczany obowiązkowo w szkole. Na zajęciach z języków obcych, począwszy od klasy IV szkoły podstawowej, obowiązuje podział na grupy w zależności od stopnia zaawansowania znajomości języka. Uczeń przechodzący na kolejny etap edukacyjny (ze szkoły podstawowej do gimnazjum; z gimnazjum do liceum) powinien mieć możliwość kontynuacji nauki języka wybranego na wcześniejszym etapie oraz powinien uczyć się w grupie osób reprezentujących zbliżony poziom umiejętności językowych. Spełnienie tych warunków wymaga przyjęcia w gimnazjum i liceum odpowiednich rozwiązań organizacyjnych. Możliwe jest wyłączenie zajęć językowych z typowego systemu klasowo-lekcyjnego i przydzielanie uczniów do grupy językowej niezależnie od przydziału do danej klasy. Dzięki temu można podzielić np. cztery klasy na sześć grup, czy dwie klasy na cztery grupy. Pozwala to na obniżenie liczebności grup i sprzyja bardziej efektywnej nauce.
Działania wspierające kształcenie językowe w szkołach Od 2013 r. do czerwca 2015 r. Ośrodek Rozwoju Edukacji, placówka doskonalenia nauczycieli prowadzona przez Ministra Edukacji Narodowej, realizowała, partnerstwie z Uniwersytetem Warszawskim (Centrum Kształcenia Nauczycieli ów Obcych i Edukacji Europejskiej), projekt systemowy pt. Podnoszenie jakości nauczania języków obcych na I, II i III etapie edukacyjnym, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów defaworyzowanych 4. Rezultatami projektu m.in. są liczne materiały metodyczne dla nauczycieli języków obcych oraz szkolenia nauczycieli. II. Stan nauczania języków obcych w szkołach Pomimo zapewnienia jednakowych rozwiązań systemowych w zakresie organizacji nauczania języków obcych we szkołach, Ministerstwo Edukacji Narodowej dostrzega różnice występujące w efektach kształcenia językowego, widoczne przede wszystkim w wynikach egzaminów zewnętrznych, w których słabsze średnie wyniki uzyskują uczniowie szkół położonych w małych miejscowościach. Trzeba jednak mieć na względzie, że na efektywność nauczania języków obcych ma wpływ wiele czynników, w tym również pozaszkolne (możliwość kontaktu uczniów z żywym językiem poza szkołą, czynniki środowiskowe, w tym także znajomość języków obcych przez rodziców). Obecnie, dzięki ww. zmianom w nauczaniu języków obcych, jesteśmy w zupełnie innym momencie, który z pewnością będzie wymagał dalszych zmian w zakresie kształcenia językowego, w tym również rewizji podstawy programowej pod kątem poziomu wymagań określonych dla poszczególnych etapów kształcenia. III. Zdawalność egzaminu maturalnego z języka obcego nowożytnego Od 2012 roku trwa proces harmonizacji systemu egzaminów zewnętrznych 5. Dzięki wprowadzanym zmianom egzaminy przeprowadzane na zakończenie 4 Projekt realizowany jest w ramach Priorytetu III, działanie 3.3 Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. 5 Zakończy się w 2016 roku, kiedy do egzaminu maturalnego w nowej formule przystąpią absolwenci technikum.
poszczególnych etapów edukacyjnych 6 sprawdzają również wiadomości i umiejętności uczniów w zakresie języka obcego nowożytnego. Po przeprowadzonym egzaminie właściwe okręgowe komisje egzaminacyjne opracowują i przekazują dyrektorom szkół sprawozdania z przeprowadzonego egzaminu. Dzięki jego analizie szkoły mogą korygować sposób nauczania języków obcych. Dane z lat 2011 2015 dotyczące zdawalności egzaminu maturalnego z języków obcych nowożytnych na poziomie podstawowym dla uczniów ze szkół z terenów wiejskich i uczniów ze szkół z miast poniżej 20 tys. mieszkańców obrazuje poniższe zestawienie. Rok Lokalizacja angielski francuski hiszpański niemiecki rosyjski włoski 2011 20 tys. 94% 95% 100% 91% 96% 100% wieś 87% 71% 83% 93% 100% 2012 20 tys. 89% 86% 100% 96% 91% 93% wieś 79% 65% 100% 93% 84% 86% 2013 20 tys. 94% 98% 100% 91% 93% 95% wieś 88% 80% 84% 84% 75% 2014 20 tys. 90% 80% 100% 97% 93% 100% wieś 81% 60% 100% 93% 90% 33% 2015 podstawa 20 tys. 96% 98% 100% 98% 95% 100% programowa wieś 89% 100% 100% 94% 94% 100% 2015 standardy 20 tys. 88% 92% 100% 90% 93% 100% wymagań wieś 83% 100% 84% 87% 100% Źródło: Na podstawie danych Centralnej Komisji Egzaminacyjnej. Dla egzaminu maturalnego na poziomie rozszerzonym nie określa się progu zdawalności. Z wyrazami szacunku Z upoważnienia MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ Joanna Berdzik Podsekretarz Stanu / podpisany cyfrowo/ 6 Sprawdzian na zakończenie szkoły