Marzec 2014 Praktyka Prawa Konkurencji Wysokie kary dla osób kierujących przedsiębiorstwami za naruszenie prawa konkurencji coraz bliżej Marcin Trepka 19 lutego 2014 r. Sejm zakończył kolejne, drugie już czytanie projektu ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Obecny kształt projektowanych przepisów zasadniczo niewiele różni się od przygotowanego przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów pierwotnego projektu. Wszystko wskazuje na to, że główne założenia projektodawcy zostaną wprowadzone w życie, w tym w szczególności nieznana wcześniej polskiemu prawu odpowiedzialność finansowa kadry zarządzającej za naruszenie prawa konkurencji przez przedsiębiorstwo. Kara może sięgnąć nawet 2 milionów złotych (500 tysięcy euro) i płatna będzie z majątku osobistego ukaranego. Odpowiedzialność będą mogły ponosić również osoby obecnie niewspółpracujące z przedsiębiorcą, jeżeli do naruszenia doszło w czasie, kiedy pełniły one funkcje kierownicze. Projekt nadal przewiduje niejasne zasady odpowiedzialności oraz ochrony praw osób, na które ma być nakładana kara finansowa. Już sama definicja osoby zarządzającej przedsiębiorstwem - stanowiąca katalog otwarty - powoduje, że nie jest jasne, kto może zostać ukarany: czy tylko zarząd, czy również osoby podejmujące decyzje na innych szczeblach w strukturze korporacyjnej przedsiębiorcy (np. dyrektorzy działów czy departamentów). Odpowiedzialność tych osób nie jest przy tym ograniczona jedynie do najcięższych naruszeń prawa konkurencji, to jest karteli, lecz obejmuje również bardzo powszechne w obrocie gospodarczym niedozwolone porozumienia wertykalne (np. porozumienia dystrybucyjne). Wątpliwości pogłębia brak regulacji gwarantującej prawo do zachowania milczenia przez osoby fizyczne w przypadku prowadzenia przeciwko nim postępowania. Jest to istotne niedopatrzenie, w szczególności w kontekście możliwości ukarania osoby fizycznej również za nieprzekazywanie żądanych przez organ antymonopolowy informacji karą do 50-ciokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (ok. 220 tysięcy zł). Za analogiczne naruszenie na samego przedsiębiorcę może zostać nałożona kara finansowa do 50 milionów euro. Gwarancji przestrzegania ochrony praw osób fizycznych nie daje również propozycja prowadzenia jednego postępowania przez organ, przeciwko przedsiębiorcy oraz osobie kierującej, które kończyć się ma jedną decyzją. Stanowisko Komisji Konkurencji ICC Opracowywana regulacja budzi uzasadnione wątpliwości zarówno wśród samych przedsiębiorców, jak i w środowiskach prawniczych i biznesowych. Od kilku lat toczy się debata nad kształtem projektowanych przepisów. Pomimo jednak szeregu uwag krytycznych w tym zakresie, planowane przepisy zasadniczo pozostają jednak bez zmian. W ostaniem czasie (27 lutego 2014 r.) głos w sprawie zabrała Komisja Konkurencji Międzynarodowej Izby Handlowej (ICC) w Polsce. Komisja, odnosząc się w oficjalnym stanowisku do projektowanych przepisów, przedstawiła szereg postulatów,
Wysokie kary dla osób kierujących przedsiębiorstwami za naruszenie prawa konkurencji coraz bliżej których uwzględnienie pozwoliłoby zapewnić równowagę pomiędzy ochroną konkurencji a gwarancją ochrony praw przedsiębiorców. W stanowisku Komisji znajdują się m.in. propozycje rozdzielenia postępowań administracyjnych prowadzonych przeciwko przedsiębiorcy i osobie fizycznej, ograniczenia odpowiedzialności osób fizycznych wyłącznie do karteli, zagwarantowania osobie fizycznej prawa do milczenia, czy rezygnacji z publicznego ostrzegania przez organ antymonopolowy o podejrzeniu stosowania przez przedsiębiorcę praktyk naruszających zbiorowych interesów konsumentów przed wydaniem decyzji. Pełna treść stanowiska dostępna jest pod adresem: http://www.iccpolska.pl/images/stories/dokumenty/stanowisko-final.pdf. Inne obawy Poza sposobem uregulowania odpowiedzialności osób fizycznych nowelizacja przewiduje także inne postanowienia, które mogą budzić uzasadnione wątpliwości przedsiębiorców. W szczególności zaliczyć do nich można: (i) rezygnację z wprowadzenia do ustawy zasad ochrony komunikacji pisemnej pomiędzy przedsiębiorcą a prawnikiem (tzw. legal professional privilege), (ii) proponowany zakres zastosowania środków zaradczych, czy (iii) określenie początku biegu pięcioletniego terminu przedawnienia antymonopolowego. Z pewnością wiele planowanych zmian przyczyni się do rozwoju i zwiększenia ochrony konkurencji (np. w odniesieniu do kontroli koncentracji, wydłużenia terminu do wniesienia odwołania od decyzji, możliwości obniżenia lub całkowitego odstąpienia od wymierzania kary pieniężnej przedsiębiorcom oraz osobom fizycznym w ramach programów leniency lub dobrowolnego poddania się karze). Kierunek zmian zgodny jest również z ogólnoeuropejskimi trendami prawa konkurencji. Jednakże zagrożenia dla przedsiębiorców oraz osób piastujących najwyższe stanowiska w przedsiębiorstwach, jakie niesie ze sobą nowelizacja w obecnym kształcie należy uznać za istotne. Przykładowo wskazać tu można, iż na gruncie planowanych przepisów organ antymonopolowy będzie miał prawo nakazać przedsiębiorcy zastosowanie środka polegającego na powierzeniu wykonywania określonej działalności gospodarczej, w tym wykonywania tej działalności na różnych szczeblach obrotu, poszczególnym podmiotom w ramach grupy kapitałowej lub odrębnym jednostkom organizacyjnym w ramach struktury przedsiębiorcy. Innymi słowy, organ będzie mógł nakazać przedsiębiorcy, aby działalność sprzedażową prowadziła od tej pory inna spółka z grupy kapitałowej podmiotu zajmująca się dotychczas np. tylko produkcją. Jak uchronić się przed ryzkiem? Zgodnie z projektem nowe przepisy w zakresie odpowiedzialności osób fizycznych będą miały zastosowanie do naruszeń popełnionych przez te osoby lub trwających po dniu wejścia ustawy w życie. Ewentualne naruszenie prawa konkurencji lub ryzyko takiego naruszenia powinny więc zostać wykryte przed tym terminem, tak aby możliwe było podjęcie odpowiednich działań naprawczych. Pomocne będzie również wdrożenie mechanizmów mających na celu ochronę przed ewentualnymi naruszeniami w przyszłości. Nasza kancelaria często przeprowadza szkolenia z zakresu prawa konkurencji dla przedsiębiorstw oraz ich kadr zarządzających, których celem jest zapewnienie, że podejmowane działania są zgodne z polskim i europejskim prawem konkurencji. Znajomość reguł oraz ich właściwe stosowanie pozwala unikać wysokich kar 2
Wysokie kary dla osób kierujących przedsiębiorstwami za naruszenie prawa konkurencji coraz bliżej finansowych lub innych dotkliwych sankcji, które mogą być egzekwowane w przypadku naruszenia przepisów krajowych lub unijnych. W celu uzyskania bardziej szczegółowych informacji prosimy o kontakt z naszymi prawnikami zajmującymi się prawem ochrony konkurencji. Autor: Marcin Trepka radca prawny marcin.trepka@klgates.com +48. 22.653.4214 Kontakt: Marcin Trepka radca prawny marcin.trepka@klgates.com +48. 22.653.4214 Lech Najbauer radca prawny lech.najbauer@klgates.com +48. 22.653.4216 Anchorage Austin Beijing Berlin Boston Brisbane Brussels Charleston Charlotte Chicago Dallas Doha Dubai Fort Worth Frankfurt Harrisburg Hong Kong Houston London Los Angeles Melbourne Miami Milan Moscow Newark New York Orange County Palo Alto Paris Perth Pittsburgh Portland Raleigh Research Triangle Park San Diego San Francisco São Paulo Seattle Seoul Shanghai Singapore Spokane Sydney Taipei Tokyo Warsaw Washington, D.C. Wilmington K&L Gates practices out of 48 fully integrated offices located in the United States, Asia, Australia, Europe, the Middle East and South America and represents leading global corporations, growth and middle-market companies, capital markets participants and entrepreneurs in every major industry group as well as public sector entities, educational institutions, philanthropic organizations and individuals. For more information about K&L Gates or its locations, practices and registrations, visit www.klgates.com. This publication is for informational purposes and does not contain or convey legal advice. The information herein should not be used or relied upon in regard to any particular facts or circumstances without first consulting a lawyer. 2014 K&L Gates LLP. All Rights Reserved. 3