TEORETYCZNE PODSTAWY PROBACJI

Udział sądowego kuratora dla dorosłych... TEORETYCZNE PODSTAWY PROBACJI Kazimierz Postulski Udział sądowego kuratora dla dorosłych w postępowaniu przed sądem I. Uwagi wstępne Kodeks karny wykonawczy z 1997 r. wprowadził nowe usytuowanie sądowych kuratorów zawodowych w procesie wykonywania orzeczeń. Stosownie do art. 2 pkt 7 k.k.w. zostali oni zaliczeni do organów postępowania wykonawczego. Status kuratorów zawodowych określają teŝ przepisy o charakterze ustrojowym, a więc prawo o ustroju sądów powszechnych 1, które w art. 147 2 podkreśla, Ŝe kuratorzy sądowi stanowią słuŝbę kuratorską. Tego pojęcia uŝywa teŝ, co wyraźnie wyodrębnia kuratorów od pracowników administracji sądowej, art. 4 ustawy o kuratorach sądowych 2. Umieszczenie sądowego kuratora zawodowego na siódmej pozycji wśród organów postępowania wykonawczego określa jego pozycję w procesie wykonywania kar i środków probacyjnych. Z jednej strony oznacza to, Ŝe w granicach określonych przepisami części szczególnej kodeksu karnego wykonawczego moŝe on wydawać polecenia innym organom zajmującym niŝsze pozycje w hierarchii określonej w art. 2 k.k.w. (zob. np. art. 58 1 i 2 k.k.w.). Z kolei wspomniane polecenia mogą wydawać sądowym kuratorom zawodowym, równieŝ w granicach określonych prawem, organy postępowania wykonawczego, zajmujące wyŝszą pozycję w tej hierarchii. Chodzi w szczególności o organy sądowe wymienione w art. 2 pkt. 1 4 k.k.w. Tym organom ustawodawca oddał teŝ do dyspozycji prawo, a czasem nawet obowiązek, orzekania w większości przypadków wymagających modyfikacji orzeczeń podlegających wykonaniu. 1 Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r., Dz. U. Nr 98, poz. 1070. 2 Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r., Dz. U. Nr 98, poz. 1071. Probacja 1, 2010 5

K. Postulski Wskazane, szczególne kompetencje organów sądowych nie pozbawiają jednak sądowych kuratorów zawodowych prawa wpływania na ich decyzje. To przecieŝ kuratorzy bezpośrednio uczestniczą w procesie resocjalizacji skazanych, mają bogatą wiedzę zarówno o nich, jak teŝ o uwarunkowaniach środowiskowych, w jakich realizowane są wobec nich zadania wychowawcze. Powinni zatem stanowić podstawowe źródło inspiracji do podejmowania przez organy sądowe decyzji naleŝących do ich kompetencji i informacji, jakie niezbędne są do podejmowania tych decyzji. Kierując się wspomnianym kryterium, autorzy kodeksu karnego wykonawczego zawarli w nim unormowania dające sądowym kuratorom zawodowym szczególne zadania w postępowaniu przed sądem a więc w postępowaniu, w którym sąd decyduje w formie postanowień o potrzebie modyfikowania sposobu wykonywania orzeczeń. Te zadania kuratorzy realizują w kilku formach. Najistotniejszą z nich jest prawo inicjowania tzw. postępowań incydentalnych, w wyniku których sąd decyduje o dalszych losach skazanego. To prawo kuratorzy realizują w formie wniosków o wszczynanie wspomnianych postępowań, a w przypadkach, gdy ustawodawca nie przewiduje prawa występowania z takimi wnioskami, w formie sygnalizowania sądowi potrzeby wszczynania takich postępowań z urzędu. Nie mniej istotnym zadaniem kuratorów zawodowych w postępowaniu przed sądem jest ich udział w posiedzeniach sądu, w toku których mają prawo przedstawiać swoje stanowisko w kwestiach, które są przedmiotem sprawy, a takŝe zgłaszać stosowne wnioski co do biegu postępowania. W paru przypadkach ustawodawca dał teŝ sądowym kuratorom zawodowym prawo składania zaŝaleń na postanowienia sądu. Sądowy kurator zawodowy w postępowaniu przed sądem nie jest stroną. Występuje on przed sądem jako organ wykonujący orzeczenie, posiadający duŝe doświadczenie i wiedzę o skazanym, a więc mogący mieć olbrzymi wpływ na decyzje sądu. Ranga stanowiska, jakie prezentuje w postępowaniu przed sądem sądowy kurator zawodowy, i przydatność wiedzy, jaką przekazuje sądowi oraz jej znaczenie dowodowe, wynikają teŝ z faktu, Ŝe jest on zaliczany do grona funkcjonariuszy publicznych (art. 115 3 k.k.). Z tego faktu wynika teŝ jednak odpowiedzialność kuratora za to, co przedstawia on sądowi w składanych wnioskach o wszczynanie postępowań incydenttalnych. Wymagać więc naleŝy od kuratora duŝej rozwagi i wstrzemięźliwości w składaniu zbyt pośpiesznych wniosków. Ich składanie musi być z jednej strony pozbawione elementów emocjonalnych, zaś z drugiej strony powinno być wynikiem dobrej znajomości realiów konkretnej sprawy, jak teŝ przesłanek prawnych, które warunkują podjęcie przez sąd decyzji w tej sprawie. Takie same wymagania trzeba sformułować, gdy chodzi o udział sądowego kuratora zawodowego w posiedzeniu sądu i prezentowane na nim stanowisko. 6 Probacja 1, 2010

Udział sądowego kuratora dla dorosłych... W dalszych rozwaŝaniach pominięte zostaną przepisy dotyczące udziału kuratora w postępowaniu przed sądem wynikające z obowiązującej od dnia 1 września 2009 r. ustawy epizodycznej (obowiązującej do dnia 31 sierpnia 2014 r.) o wykonywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego (tekst jedn. Dz. U. z 2008 r., Nr 172, poz. 1069 ze zm.), a więc określające wnioski, jakie moŝe składać (art. 8 ust. 3, art. 12 ust. 2, art. 14 ust. 1, art. 39 pkt 2 i art. 74 ust. 1), i jego udział w posiedzeniach sądu (art. 43 i art. 55 ust. 2), a takŝe przewidujące moŝliwość składania zaŝaleń na postanowienia sądu (art. 52 ust. 1 i art. 53). Zadania kuratora określone przepisami tej ustawy stanowią odrębne zagadnienie. II. Wniosek kuratora w wszczęcie postępowania W myśl art. 19 1 k.k.w. w postępowaniu wykonawczym sąd orzeka na wniosek prokuratora, skazanego albo jego obrońcy oraz z urzędu, a jeŝeli ustawa tak stanowi na wniosek innych osób. Na dwa elementy tego przepisu naleŝy zwrócić uwagę. Po pierwsze formułuje on w postępowaniu wykonawczym zasadę tzw. ograniczonej skargowości, która wyraŝa się w tym, Ŝe postępowanie incydentalne moŝe być wszczynane nie tylko na wniosek podmiotów wskazanych w powołanym przepisie, ale teŝ z urzędu. Daje on więc moŝliwość wszczynania z urzędu przede wszystkim tych postępowań, co do wszczynania których skazany ani jego obrońca nie ma interesu prawnego, zaś prokurator, co jest regułą, nie przejawia w tym stadium postępowania Ŝadnej inicjatywy. Chodzi przede wszystkim o te postępowania, wynikiem których są decyzje o charakterze obligatoryjnym (a brak jest wniosku kuratora), w szczególności w przedmiocie: zarządzenia wykonania kary warunkowo zawieszonej (art. 75 1 k.k.), orzekania wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności (art. 46 1 k.k.w.), odwołania warunkowego przedterminowego zwolnienia (art. 160 1 k.k.w.), a takŝe decyzje, o wydanie których nie mają prawa występować inne osoby poza skazanym i prokuratorem, a więc w przedmiocie: uchylenia lub zmiany postanowienia w razie ujawnienia się nowych lub poprzednio nieznanych okoliczności (art. 24 1 k.k.w.), stosowania leczenia lub rehabilitacji skazanego (art. 117 k.k.w.), sposobu wykonania orzeczenia o przepadku przedmiotów nieznacznej wartości (art. 195 k.k.w,), określenia sposobu podania wyroku do publicznej wiadomości (art. 197 1 k.k.w.), orzekania o wykonywaniu środków zabezpieczających (np. art. 97 2 k.k., art. 201 2 k.k.w.) itp. Po drugie art. 19 1 k.k.w. pozwala na składanie wniosków o wszczynanie postępowań incydentalnych innym osobom, ale tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi. Kodeks przewiduje kilka sytuacji, w których wszczęcie postępowania incydentalnego moŝe nastąpić na wniosek innej osoby. I tak: Probacja 1, 2010 7

K. Postulski 1) organ wykonujący orzeczenie oraz kaŝdy, kogo orzeczenie bezpośrednio dotyczy, moŝe zwrócić się do sądu o rozstrzygnięcie wątpliwości co do wykonania orzeczenia lub zarzutów co do obliczenia kary (art. 13 1 k.k.w.); o takie rozstrzygnięcie moŝe się zatem zwrócić w formie wniosku do sądu takŝe sądowy kurator zawodowy jako organ postępowania wykonawczego; 2) dowódca jednostki wojskowej moŝe wnosić o odwołanie odroczenia wykonania kary pozbawienia wolności wobec Ŝołnierza (art. 157 k.k.w.), o zwolnienie od reszty kary ograniczenia wolności przewidziane w art. 83 k.k. (art. 230 1 k.k.w.), a takŝe o zwolnienie od wykonania kary pozbawienia wolności, o której mowa w art. 336 k.k. (art. 158 k.k.w.); 3) dyrektor zakładu karnego moŝe składać wnioski o warunkowe przedterminowe zwolnienie (art. 161 2 k.k.w.); 4) szerokie uprawnienia daje kodeks sądowemu kuratorowi zawodowemu w zakresie wszczynania postępowań incydentalnych (art. 173 2 pkt. 2 7 k.k.w.); o uprawnieniach sądowego kuratora zawodowego w tym zakresie jest teŝ mowa w art. 56 2 k.k.w. (obowiązującym do dnia 7 czerwca 2010 r., a takŝe w art. 57 1 i 2 obowiązującym od dnia 8 czerwca 2010 r. zob. art. 3 pkt. 4 i 6 ustawy z dnia 5 listopada 2009 r., zmieniającej częściowo niektóre przepisy kodeksu karnego wykonawczego Dz. U. Nr 206, poz. 1589), art. 66 1 k.k.w. i art. 161 2 k.k.w. Z uregulowania zawartego w art. 19 1 k.k.w. jednoznacznie wynika, Ŝe przewidziane w nim prawo innych osób do składania wniosków o wszczynanie postępowań incydentalnych moŝe wynikać tylko z ustawy. Dlatego nie moŝe stanowić podstawy do składania przez sądowego kuratora zawodowego wniosków innych niŝ wymienione w powołanych przepisach treść 6 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 czerwca 2002 r. w sprawie zakresu praw i obowiązków podmiotów sprawujących dozór, zasad i trybu wykonywania dozoru oraz trybu wyznaczania przez stowarzyszenia, organizacje i instytucje swoich przedstawicieli do sprawowania dozoru (Dz. U. Nr 91, poz. 812), w którym mówi się jako o jednym z zadań sądowych kuratorów zawodowych o występowaniu z wnioskami w sprawie zmiany orzeczenia sądu, czy teŝ sformułowanie zamieszczone w 15 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 czerwca 2003 r. w sprawie szczegółowego sposobu wykonywania uprawnień i obowiązków kuratorów sądowych (Dz. U. Nr 112, poz. 1064) o obowiązku składania odpowiednio uzasadnionych wniosków w sprawie zmiany orzeczenia sądu. Sens obu wymienionych przepisów jest taki, Ŝe wskazują one zadania sądowych kuratorów zawodowych dotyczące składania wniosków, ale tylko w zakresie przewidzianym ustawą, tj. w art. 173 2 pkt. 2 7 k.k.w. 3. 3 K. P o s t u l s k i, (w:) Z. H o ł d a, K. P o s t u l s k i, Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Gdańsk 2007, s. 140. 8 Probacja 1, 2010

Udział sądowego kuratora dla dorosłych... Jak juŝ wspomniano, wymienione rodzaje wniosków, z jakimi moŝe wystąpić sądowy kurator zawodowy, oraz te, o których mowa w art. 13 1 k.k.w., a takŝe w końcowej części kolejnego punktu opracowania stanowią zamknięty katalog wniosków. Oznacza to, Ŝe wniosek w innym przedmiocie, nawet jeŝeli zostanie wniesiony przez kuratora do sądu, jako niedopuszczalny z mocy prawa, jest tzw. przyczyną wyłączającą moŝliwość jego rozpoznania, czego konsekwencją będzie umorzenie postępowania, w przedmiocie którego dotyczy wniosek (art. 15 1 k.k.w.). Sąd moŝe teŝ, co jest oczywiste, potraktować wniosek kuratora jako inspirację do wszczęcia postępowania incydentalnego z urzędu. W takim wypadku jednak pismo kuratora nie powinno być zatytułowane wniosek. Niby nie jest to problem natury zasadniczej, ale naleŝy o nim wspomnieć, aby nie dopuszczać do sytuacji, w których rodzić się moŝe wraŝenie nieznajomości prawa przez sądowego kuratora zawodowego. Wspomniana uprzednio ranga tego stanowiska nie powinna dopuszczać takiej myśli. Szczegółowy przegląd wniosków, z którymi moŝe występować sądowy kurator zawodowy, znajdzie się w kolejnym punkcie opracowania. Teraz natomiast trzeba jeszcze zwrócić uwagę na kilka problemów natury ogólniejszej, bo dotyczących wszystkich tych wniosków. Kodeks nie określa, jakim wymogom ma odpowiadać wniosek o wszczęcie postępowania incydentalnego. W tym zakresie naleŝy zatem stosować odpowiednio art. 119 1 k.p.k. wskazujący, co powinno zawierać kaŝde pismo procesowe, oraz art. 120 k.p.k. normujący tryb postępowania sądu, jeśli wniosek nie odpowiada wymogom formalnym. Tak więc, w myśl art. 119 1 k.p.k., który ma zastosowanie takŝe w postępowaniu wykonawczym (zob. art. 1 2 k.k.w.), a więc równieŝ do wniosków składanych przez sadowych kuratorów zawodowych, wniosek o wszczęcie postępowania incydentalnego powinien zawierać: 1) oznaczenie organu, do którego jest skierowany (chodzi o wskazanie konkretnego sądu właściwego w sprawie), oraz sprawy, której dotyczy, 2) oznaczenie oraz adres wnoszącego pismo (a więc kuratora), 3) treść wniosku, w miarę potrzeby z uzasadnieniem (naleŝy przyjąć, Ŝe wnioski kuratorów zawsze powinny zawierać uzasadnienie), 4) datę i podpis składającego pismo. Wymogiem stawianym wnioskowi kuratora powinno teŝ być wskazanie podstawy prawnej decyzji, o której wydanie wnosi. Jest to szczególnie istotne wówczas, gdy podjęcie pewnych decyzji moŝe być zarówno obligatoryjne, jak teŝ fakultatywne (np. zarządzenie wykonania kary warunkowo zawieszonej lub odwołanie warunkowego przedterminowego zwolnienia) bądź wówczas, gdy podstawy prawne zastosowania danej instytucji mogą być róŝne (chodzi w szczególności o odroczenie i przerwę w odbywaniu kary). Probacja 1, 2010 9

K. Postulski Stosowne do wymogu wynikającego z 6 pkt 5 powołanego wyŝej rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 czerwca 2003 r. do wniosku kurator dołącza akta dozoru i inne stosowne dokumenty. Gdyby wniosek kuratora nie odpowiadał wymogom art. 119 1 k.p.k., i przez to uniemoŝliwiał nadaniu mu biegu, sąd wezwie kuratora do usunięcia braku w terminie 7 dni. W razie jego nie uzupełnienia, pismo uznaje się za bezskuteczne. NaleŜy wyeliminować z praktyki takie sytuacje, w których wspomniane rygory miałyby dotyczyć wniosków kuratorów. Wniosek o wszczęcie postępowania incydentalnego a takŝe jego uzupełnienie na skutek wezwania w trybie art. 120 k.p.k. moŝe być zgłoszony ustnie w sekretariacie sądowym (art. 19 2 k.k.w.). W takim wypadku kierownik sekretariatu lub upowaŝniony pracownik spisuje protokół, w którym poza wskazaniem czasu i miejsca jego sporządzenia oraz osób uczestniczących w jego spisaniu zamieszcza oznaczenie osoby zgłaszającej wniosek, dokładne jego określenie, istotne okoliczności faktyczne sprawy i zawnioskowane dowody na poparcie poszczególnych twierdzeń. Protokół podpisuje osoba zgłaszająca wniosek oraz pracownik sporządzający ten dokument. Nie trudno zorientować się, Ŝe moŝliwość, o której mówi art. 19 2 k.k.w., naleŝy odnosić się przede wszystkim do osób nieporadnych czy ubogich. Nie powinni korzystać z niej sądowi kuratorzy zawodowi. Tak więc w praktyce kuratorskiej powinna obowiązywać zasada sporządzania wniosku na piśmie. W dostępnej literaturze moŝna spotkać wzory wniosków o wszczęcie postępowań najczęściej występujących w praktyce 4. Istotne jest, aby wniosek był skierowany do właściwego sądu, a więc do sądu, który władny jest rozpoznać go. Zasadą wyraŝoną w art. 3 1 k.k.w. jest, Ŝe sąd, który wydał orzeczenie w pierwszej instancji, jest właściwy równieŝ w postępowaniu dotyczącym jego wykonania. Od tej zasady są liczne wyjątki, bądź to na rzecz sądu penitencjarnego (wszystkie kwestie związane z udzielaniem przerw w odbywaniu kary czy warunkowym przedterminowym zwolnieniem), bądź na rzecz sądu rejonowego, w którym jest lub ma być sprawowany dozór (w związku z warunkowym umorzeniem postępowania art. 177 k.k.w. i warunkowym zawieszeniem wykonania kary art. 178 1 k.k.w.), bądź teŝ na rzecz z sądu rejonowego, w okręgu którego ma być wykonywana kara ograniczenia wolności (art. 55 1 k.k.w.). Takich wyjątków jest więcej, a są one wskazane w przepisach odnoszących się do poszczególnych postępowań. KaŜdorazowo więc powinien kurator poprzez lekturę stosownych przepisów ustalić, jaki sąd w danej kwestii jest właściwy. Podmiot uprawniony do złoŝenia wniosku o wszczęcie postępowania incydentalnego (a więc takŝe sądowy kurator zawodowy) jest teŝ uprawniony 4 Zob. np. Zarys metodyki pracy kuratora sądowego, pod red. T. J e d y n a k a i K. S t a s i a k a, Warszawa 2008, s. 354 i nast. 10 Probacja 1, 2010

Udział sądowego kuratora dla dorosłych... do cofnięcia złoŝonego przez siebie wniosku, mimo iŝ w przedmiocie, którego wniosek dotyczy, sąd moŝe orzekać z urzędu. Sąd powinien w takim przypadku przyjąć do wiadomości oświadczenie woli cofnięcia wniosku i w zaleŝności od własnej oceny potrzeby dokonania wnioskowanej czynności przeprowadzić tę czynność z urzędu bądź teŝ odstąpić od prowadzenia dalszego postępowania, umarzając je 5. Tak więc oświadczenie o cofnięciu wniosku jest co do zasady czynnością dopuszczalną 6. Takie stanowisko uwzględnia podstawowe zasady procesowe: dyspozycyjności i kontradyktoryjności, które obowiązują teŝ w postępowaniu wykonawczym. Konsekwencją uprawnienia do dokonania czynności powinno być uprawnienie do odwołania czynności i to takŝe wówczas, gdy sąd jest uprawniony do wszczęcia postępowania z urzędu. 7 Słusznie podkreśla się w literaturze, Ŝe takŝe w postępowaniu wykonawczym jednym z warunków kontradyktoryjności jest zagwarantowanie przynajmniej minimum dyspozycyjności polegającej na umoŝliwieniu uczestnikom postępowania wyboru takiego zachowania, które daje moŝliwość uzyskania moŝliwie najkorzystniejszego wyniku postępowania 8. W sytuacji, gdy decyzja sądu nie jest obligatoryjna, czasem samo złoŝenie przez kuratora wniosku (np. o nałoŝenie dodatkowych obowiązków czy o fakultatywne zarządzenie wykonania kary warunkowo zawieszonej) moŝe spełnić swój cel, w szczególności będzie stanowiło motywację skazanego do działań poprawczych. Odmienne, od zaprezentowanego wyŝej, stanowisko Sądu NajwyŜszego, iŝ wniosek skazanego o warunkowe przedterminowe zwolnienie nie moŝe być skutecznie cofnięty i podlega rozpoznaniu 9, spotkało się ze zdecydowaną krytyką 10. Wymaga podkreślenia, Ŝe uprawnienie kuratora do składania wniosków nie jest uzaleŝnione od tego, czy sprawuje on dozór lub wykonuje inne czynności kontrolne nad skazanym, którego dotyczy ten wniosek. MoŜe on zatem składać taki wniosek zawsze wtedy, gdy w czasie wykonywania obowiązków 5 K. P o s t u l s k i, (w:) Z. H o ł d a, K. P o s t u l s k i, Kodeks, op. cit., s. 142. 6 Por. I. N o w i k o w s k i, Odwołalność czynności procesowych stron w polskim procesie karnym, Lublin 2001, s. 272. 7 Szerzej zob. K. P o s t u l s k i, Glosa do uchwały SN z dnia 27 kwietnia 2001 r., I KZP 8/01, Przegląd Więziennictwa Polskiego 2001, nr 32 33, s. 185. 8 W. D a d a k, Kontradyktoryjność postępowania wykonawczego przed sądem, (w:) Zasady procesu karnego wobec wyzwań współczesności (Księga pamiątkowa ku czci profesora Stanisława Waltosia), Warszawa 2000, s. 421. 9 Uchwała SN z dnia 27 kwietnia 2001 r., I KZP 8/01, OSNKW 2001, nr 7 8, poz. 51. 10 Zob. m.in. K. G r z e g o r c z y k, Glosa do uchwały Sądu NajwyŜszego z dnia 27 kwietnia 2001 r., I KZP 8/01, WPP 2001, nr 3 4, s. 161; S. Z a b ł o c k i, Glosa do uchwały Sądu NajwyŜszego z dnia 27 kwietnia 2001 r., I KZP 8/01, Palestra 2001, nr 9 10, s. 209; R. A. S t e - f ański, Przegląd uchwał Izby Karnej Sądu NajwyŜszego w zakresie prawa procesowego za 2001 r., WPP 2002, nr 2, s. 68; K. P o s t u l s k i, Glosa do uchwały Sądu NajwyŜszego z dnia 27 kwietnia 2001 r., I KZP 8/01, Przegląd Więziennictwa Polskiego 2001, nr 32 33, s. 185; J. H o ł d a, Z. H o ł d a, Prawo karne wykonawcze, Kraków 2004, s. 135. Probacja 1, 2010 11

K. Postulski słuŝbowych poweźmie wiadomość, która w jego ocenie wskazuje na potrzebę jego złoŝenia. Zasady sporządzania wniosków i rodzaje spraw, w których mogą one być wnoszone, wymienione w art. 173 2 pkt. 2 7 k.k.w., mają odpowiednie zastosowanie do spraw o przestępstwa skarbowe i wykroczenia. Trzeba przy tym pamiętać, Ŝe zarówno kodeks karny skarbowy, jak i kodeks wykroczeń przewidują kilka dodatkowych lub innych przesłanek stanowiących podstawę rozstrzygania w postępowaniu wykonawczym, ponad te, o których mowa w Kodeksie karnym wykonawczym. Zostaną one zasygnalizowane w poniŝszej systematyce wniosków, jakie mogą składać kuratorzy. III. Systematyka wniosków Ramy opracowania pozwalają tylko na wskazanie wniosków, do składania których uprawniony jest sądowy kurator zawodowy w postępowaniu wykonawczym. Przedstawiona zostanie ich systematyka według rodzajów kar i innych środków, których te wnioski dotyczą. Z zastrzeŝeniem, o którym będzie mowa w końcowej części tego punktu, jest to pełne wymienienie wszystkich wniosków ze wskazaniem ich podstawy prawnej. Oto więc, usystematyzowane według tego kryterium, wnioski, z którymi moŝe występować do sądu sądowy kurator zawodowy: 1) w zakresie wykonywania kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania: a) o odroczenie wykonania kary na podstawie art. 150 k.k.w., art. 151 k.k.w. lub art. 336 1 k.k., b) o odwołanie odroczenia na podstawie art. 156 1 k.k.w., c) o warunkowe przedterminowe zwolnienie na zasadach przewidzianych w art. 77 80 k.k., a takŝe art. 95 2 k.k., art. 98 k.k. lub art. 155 k.k.w. (przepisami procesowymi są art. 159, 161 i 162 k.k.w.), d) o zmianę okresu próby w sprawach dotyczących wykonywania postanowienia o warunkowym zwolnieniu na podstawie art. 163 2 k.k.w., e) o ustanowienie, rozszerzenie lub zmianę obowiązków oraz o zwolnienie od tych obowiązków orzeczonych w związku z warunkowym zwolnieniem na podstawie art. 163 2 k.k.w., f) o oddanie pod dozór lub o zwolnienie od dozoru orzeczonego w związku z warunkowym zwolnieniem na podstawie art. 163 2 k.k.w., g) o przerwę w odbywaniu kary na podstawie art. 150 k.k.w. w zw. z art. 153 1 k.k. lub art. 153 2 i 3 k.k.w., h) o zwolnienie od dozoru przewidzianego w art. 167 4 k.k.w. (chociaŝ Kodeks posługuje się pojęciem zaniechanie dozoru, niewątpliwie chodzi o zwolnienie skazanego przez sąd od takiego dozoru), 12 Probacja 1, 2010

Udział sądowego kuratora dla dorosłych... i) o odwołanie warunkowego zwolnienia na podstawie art. 160 1 lub 2 k.k.w., a takŝe art. 41 3 i 4 k.k.s., j) odwołanie przerwy w odbywaniu kary na podstawie art. 156 2 k.k.w.; 2) w zakresie wykonywania kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania: a) o ustanowienie, rozszerzenie lub zmianę obowiązków wymienionych w art. 72 1 pkt 3 8 k.k. albo zwolnienia od obowiązków określonych w art. 72 1 k.k. na podstawie art. 74 2 k.k. (zob. teŝ przepis procesowy art. 178 1 k.k.w.), b) o oddanie pod dozór lub o zwolnienie od dozoru na podstawie art. 74 2 k.k. (zob. teŝ przepis procesowy art. 178 1 k.k.w.), c) o zarządzenie wykonania kary warunkowo zawieszonej na podstawie art. 75 1 k.k. lub art. 75 2 albo 3 k.k., a takŝe 71 ust. 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179, poz. 1485), w przypadku przestępstw skarbowych równieŝ na podstawie art. 41 3 i 4 k.k.s., zaś w przypadku wykroczeń na podstawie art. 44 k.w. (zob. teŝ przepis procesowy art. 178 k.k.w.); 3) w zakresie wykonywania kary ograniczenia wolności: a) o określenie rodzaju lub miejsca pracy na podstawie art. 56 2 k.k. (do dnia 7 czerwca 2010 r. zob. powołana juŝ ustawa z dnia 5 listopada 2009 r.), b) o ustanawianie, rozszerzanie lub zmianę obowiązków wymienionych w art. 36 2 k.k. albo o zwolnienie od tych obowiązków na podstawie art. 61 1 k.k.w., c) o oddanie pod dozór lub o zwolnienie od dozoru, o którym mowa w art. 36 1 k.k., na podstawie art. 61 1 k.k.w., d) o zmniejszenie orzeczonej liczby godzin wykonywanej pracy lub wysokości miesięcznych potrąceń z wynagrodzenia za pracę na podstawie art. 61 2 k.k.w., e) o odroczenie wykonania kary ograniczenia wolności na podstawie art. 62 1 lub 2 k.k.w., f) o odwołanie odroczenia wykonania kary na podstawie art. 61 3 k.k.w., g) o udzielenie przerwy w odbywaniu kary na podstawie art. 63 1 i 2 k.k.w lub na podstawie art. 63 3 k.k.w. w zw. z art. 62 2 k.k.w., h) o odwołania udzielonej przerwy na podstawie art. 63 3 k.k.w. w zw. z art. 62 3 k.k.w., i) o zwolnienie od kary na podstawie art. 62 2 k.k.w. w zw. z art. 336 4 k.k., j) o zmianę formy obowiązku wykonywania pracy na podstawie art. 63a k.k.w., Probacja 1, 2010 13

K. Postulski k) o uznanie kary za wykonana w całości lub w części na podstawie art. 64 k.k.w., l) o zamianę kary na zastępczą karę grzywny na podstawie art. 65 1 k.k.w. (a od dnia 8 czerwca 2007 r. takŝe na podstawie art. 57 1 i 2 k.k.w. zob. powołana juŝ ustawa z dnia 5 listopada 2009 r.), m) o określenie zastępczej kary pozbawienia wolności na podstawie art. 65 2 lub 3 k.k.w. w zw. z art. 65 1 k.k.w., n) o wstrzymanie wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności na podstawie art. 65 5 k.k.w., o) o zwolnienie od reszty kary na podstawie art. 83 k.k. (zob. teŝ przepis procesowy art. 66 2 k.k.w.), p) w sprawach o wykroczenia o zamianę kary na zastępczą karę grzywny na podstawie art. 23 k.w.; 4) w zakresie wykonywania kary grzywny: a) o odroczenie wykonania kary na podstawie art. 49 1 k.k.w. (art. 173 2 pkt 4 k.k.w. nie zawęŝa prawa kuratora do składania wniosków o odroczenie tylko do niektórych kar; niekonsekwencją ustawodawcy jest pominięcie prawa kuratora do składania wniosków o rozłoŝenie grzywny na raty), b) o odwołanie odroczenia wykonania kary na podstawie 50 1 k.k.w. (zob. uwagę jw.), c) o wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności na podstawie art. 46 1 k.k.w., a takŝe na podstawie art. 186 1 k.k.s., zaś w przypadku wykroczeń na podstawie art. 25 2 k.w.; 5) w zakresie wykonywania wyroków o warunkowym umorzeniu postępowania: a) o ustanawianie, rozszerzanie lub zmianę obowiązków określonych w art. 72 1 pkt. 3, 5 lub 7a k.k. albo o zwolnienie od nałoŝonych obowiązków na podstawie art. 74 2 k.k. w zw. z art. 67 3 i 4 k.k. (zob. teŝ przepis procesowy art. 177 k.k.w.), b) o oddanie pod dozór lub o zwolnienie od dozoru na podstawie art. 74 2 k.k. w zw. z art. 67 4 k.k., c) o podjęcie postępowania warunkowo umorzonego na podstawie art. 68 1 lub 2 k.k., a w przypadku przestępstw skarbowych takŝe na podstawie art. 41 3 k.k.s. (zob. teŝ przepis procesowy art. 549 1 k.p.k.; brzmienie tego przepisu dopuszcza moŝliwość składania wniosku o podjęcie postępowania warunkowo umorzonego takŝe przez kuratora społecznego, co jest chyba niedopatrzeniem ustawodawcy ustawodawcy, nowelizującego ten przepis w 2003 r.); 6) o rozstrzygnięcie wątpliwości co do wykonania orzeczenia lub zarzutów co do obliczenia kary na podstawie art. 13 1 k.k.w. 14 Probacja 1, 2010

Udział sądowego kuratora dla dorosłych... Jednoznaczne brzmienie art. 19 1 k.k.w i art. 173 2 pkt. 2 7 k.k.w. nie pozwala uznać za trafne pojawiające się czasem poglądy o prawie kuratora do składania wniosków o warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności na podstawie art. 152 k.k.w. 11, czy teŝ o zawieszenie postępowania wykonawczego, jego umorzenie i podjęcie zawieszonego postępowania 12. Pewne wątpliwości moŝna jedynie mieć, gdy chodzi o moŝliwość występowania przez sądowego kuratora zawodowego z wnioskami dotyczącymi wykonywania pracy społecznie uŝytecznej. Do wykonywania pracy społecznie uŝytecznej stosuje się odpowiednio m.in. przepisy pozwalające poprzez art. 45 2 k.k.w. na orzekanie przez sąd o odroczeniu, przerwie oraz odwołaniu odroczenia i przerwy równieŝ w wykonywaniu pracy społecznie uŝytecznej. Chodzi jednak o to, Ŝe art. 173 2 k.k.w. w części dotyczącej wniosków kuratorów nie daje im wprost prawa do inicjowania tych postępowań. Trzeba jednak zauwaŝyć, Ŝe do pracy społecznie uŝytecznej stosuje się teŝ art. 55 2 k.k.w. nakładający na sądowego kuratora zawodowego obowiązki w zakresie organizowania i kontrolowania wykonywania kary ograniczenia wolności (zob. art. 45 2 k.k.w.). Skoro więc ustawodawca odsyła, gdy chodzi o wykonywanie pracy społecznie uŝytecznej, do przepisów z zakresu wykonywania kary ograniczenia wolności dotyczących roli kuratora w procesie jej wykonywania oraz przewidujących moŝliwość orzekania w wymienionych uprzednio kwestiach takŝe na wniosek sądowego kuratora zawodowego, to wykładnia zarówno systemowa, jak i logiczna prowadzi do wniosku, Ŝe kuratorowi powinny przysługiwać uprawnienia do występowania z takimi wnioskami takŝe wobec skazanego wykonującego pracę społecznie uŝyteczną. Do takiego wniosku prowadzi teŝ reguła logiczna a maiori ad minus, oznaczająca, Ŝe jeśli norma prawna pozwala na więcej (np. na odroczenie wykonania kary ograniczenia wolności), to pozwala takŝe na mniej (a więc na takie odroczenie równieŝ w odniesieniu do pracy społecznie uŝytecznej). Przedstawione wyliczenie ma za zadanie pokazanie kuratorom obrazu zakresu ich zadań, gdy chodzi o składanie wniosków o wszczynanie postępowań incydentalnych, ale teŝ powinno uświadomić, jak duŝe, niewykorzystane moŝliwości daje im w tym przedmiocie obowiązujące ustawodawstwo karne. Ograniczone ramy opracowania pozwalają jedynie na przedstawienie tylko powyŝszego wyliczenia bez głębszej analizy przesłanek stosowania kaŝdej instytucji, o zastosowanie której ma prawo występować kurator. Szczególnie istotne i nasuwające duŝo wątpliwości są kwestie związane z orzeka- 11 Zob. T. S z y m a n o w s k i, Z. Ś w i d a, Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Warszawa 1998, s. 349. 12 Zarys metodyki, op. cit., s. 350 353. Probacja 1, 2010 15

K. Postulski niem w sprawach, w których wykonywane są orzeczenia o warunkowym zawieszeniu wykonywania kary oraz o warunkowym zwolnieniu, a takŝe w sprawach w przedmiocie wykonywania kary ograniczenia wolności. Problemy te wymagają odrębnego omówienia w ramach metodyki pracy kuratora. IV. Udział kuratora w posiedzeniu sądu Postanowienia wydawane w postępowaniach incydentalnych, takŝe w sprawach wszczętych na wniosek kuratora, sąd wydaje po przeprowadzeniu posiedzenia. Przepis art. 22 1 k.k.w. nakłada na sąd obowiązek zawiadomienia kaŝdorazowo o terminie i celu posiedzenia prokuratora, skazanego i jego obrońcę. W tym zakresie powołany przepis nie zawiera Ŝadnych ograniczeń, zatem naleŝy go rozumieć w ten sposób, Ŝe obowiązek ten dotyczy wszystkich postępowań incydentalnych. Przepis ten określa teŝ zasady udziału w posiedzeniach sądowego kuratora zawodowego. Zgodnie z jego brzmieniem o terminie i celu posiedzenia sąd zawiadamia sądowego kuratora zawodowego w zakresie jego działania. Jak zaleŝy rozumieć zwrot w zakresie jego działania, inaczej mówiąc, o terminie i celu jakich posiedzeń sąd ma obowiązek zawiadomić kuratora? Odpowiadając na tak postawione pytanie, naleŝy przede wszystkim porównać ten zwrot, z tym, o którym była mowa poprzednio, gdy chodzi o składanie przez kuratorów wniosków o wszczęcie postępowań incydentalnych. Z art. 19 1 k.k.w., który reguluje tę kwestię (była o tym szczegółowo mowa w pkt. 2), wynika jednoznacznie, Ŝe kurator moŝe składać wnioski, jeŝeli ustawa tak stanowi. Porównanie brzmienia tych dwóch przepisów prowadzi do wniosku, Ŝe zakres działania kuratora, przewidujący udział kuratora w posiedzeniu, moŝe wynikać nie tylko z ustawy, ale tez z innych przepisów. Nowelizacja art. 22 1 k.k.w. z 2003 r. w zakresie udziału sądowego kuratora zawodowego, jako organu postępowania wykonawczego, w posiedzeniu sądu zmieniła zasady tego udziału i miała na celu zsynchronizowanie tego przepisu z art. 173 2 pkt 9 k.k.w. oraz z przepisami wykonawczymi określającymi zadania kuratora. Łączna lektura obu tych przepisów prowadzi do wniosku, Ŝe zgodnie z ich treścią sąd ma obowiązek zawiadomić sądowego kuratora zawodowego o terminie i celu posiedzenia w trzech przypadkach: 1) jeŝeli przedmiotem posiedzenia jest wykonywanie środków karnych związanych z poddaniem sprawcy próbie, jeŝeli był oddany pod dozór; 2) w sprawach wszczętych na wniosek kuratora zawodowego; 3) jeŝeli udział kuratora zawodowego w posiedzeniu sądu wynika z przepisów wykonawczych. 16 Probacja 1, 2010

Udział sądowego kuratora dla dorosłych... Przed przystąpienia do analizy powołanych przepisów trzeba zwrócić uwagę na oczywiście wadliwe posłuŝenie się w art. 173 2 pkt 9 k.k.w. zwrotem środki karne. Nie chodzi przecieŝ w nim o środki karne, wymienione w Rozdziale V Kodeksu karnego (w poprzednim stanie prawnym nosiły one nazwę kary dodatkowe ). Czytając więc art. 173 2 pkt 9 k.k.w., naleŝy pominąć słowo karne, bowiem w rzeczywistości ustawodawca miał na myśli środki związane z poddaniem sprawcy próbie, a więc środki o charakterze probacyjnym. Jakie są więc inne sytuacje, poza tymi, które wynikają z treści art. 173 2 pkt 9 k.k.w., w których sąd ma obowiązek zawiadomić kuratora o terminie i celu posiedzenia? OtóŜ wynika on z dwóch przepisów. I tak: 1) z 11 pkt 9 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 czerwca 2003 r. w sprawie szczegółowego sposobu wykonywania uprawnień i obowiązków kuratorów sądowych (Dz. U. Nr 112, poz. 1064) wynika obowiązek kuratora zawodowego uczestniczenia w posiedzeniach sądu, dotyczących osób skazanych na karę ograniczenia wolności oraz dotyczących wykonywania pracy społecznie uŝytecznej, 2) z 15 pkt 3 powołanego rozporządzenia wynika obowiązek uczestniczenia tego kuratora w posiedzeniach sądu, dotyczących osób znajdujących się w okresie próby pod dozorem (w tym zakresie mamy do czynienia z powtórzeniem normy zawartej w art. 173 2 pkt 9 k.k.w.) lub tych, na które nałoŝono obowiązek utrzymywania kontaktów z zawodowym kuratorem sądowym (chodzi w szczególności o obowiązki, o których mowa w art. 72 1 pkt 1 k.k. i w art. 153 4 k.k.w.). śaden z przepisów szczególnych kodeksu karnego wykonawczego nie przewiduje obowiązkowego udziału sądowego kuratora zawodowego w posiedzeniu sądu. Tak więc ma zastosowanie ogólna zasada, Ŝe niestawiennictwo sądowego kuratora zawodowego na posiedzenie nie wstrzymuje rozpoznania sprawy (art. 22 1 k.k.w.). JeŜeli więc przepisy wykonawcze mówią o obowiązku kuratora wzięcia udziału w posiedzeniu oznacza to tylko, Ŝe ten udział jest ich obowiązkiem słuŝbowym. Jego nieprzestrzeganie moŝe wywołać jedynie konsekwencje przewidziane w ustawie o kuratorach sądowych. W myśl art. 22 3 k.k.w. sąd moŝe jednak uznać, Ŝe udział sądowego kuratora w posiedzeniu jest obowiązkowy. Powinien wówczas dać temu wyraz poprzez zaznaczenie w zawiadomieniu o terminie i celu posiedzenia o tym obowiązku. W takiej sytuacji kurator obowiązany jest stawić się na posiedzenie sądu, zaś w przypadku jego niestawiennictwa sąd powinien odroczyć posiedzenie, a takŝe, gdy niestawiennictwo nie zostało usprawiedliwione, zawiadomić przełoŝonych kuratora o niestosowaniu się kuratora do poleceń sądu. Warunkiem koniecznym do tego, aby sąd mógł rozpoznać sprawę pod nieobecność sądowego kuratora zawodowego jest prawidłowe zawiadomie- Probacja 1, 2010 17

K. Postulski nie go o terminie i celu posiedzenia. Brak takiego zawiadomienia moŝe być uznany przez sąd drugiej instancji za obrazę przepisów prawa procesowego, mogącą mieć wpływ na treść postanowienia. Jest to zatem uchybienie stanowiące względną przyczynę odwoławczą (art. 438 pkt 2 k.p.k.). Takim uchybieniem moŝe być równieŝ rozpoznanie sprawy pod nieobecność sądowego kuratora zawodowego który, będąc zawiadomionym o terminie i celu posiedzenia, usprawiedliwił swoją nieobecność jedną z okoliczności wymienionych w art. 117 2 lub 3 k.p.k. i wnosił o nie przeprowadzanie czynności pod jego nieobecność. Przepis dotyczący zasad odbywania posiedzeń oraz zawiadamiania stron i innych osób o ich terminie i celu, a takŝe udziału ich w posiedzeniu, usytuowany został w kodeksie karnym wykonawczym po przepisach regulujących zasady orzekania w postępowaniu wykonawczym przed sądem pierwszej instancji i przed sądem odwoławczym Nie jest to systematyka przypadkowa. Z takiej konstrukcji kodeksu naleŝy wyprowadzić wniosek, Ŝe zasady zawarte w art. 22 k.k.w. stosuje się zarówno w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, jak teŝ w postępowaniu odwoławczym 13. Za takim wnioskiem przemawia teŝ brak rozróŝnienia (wskazania) w tym przepisie instancji, którą ma na myśli. Przedstawiony pogląd ma zatem oparcie zarówno w wykładni systemowej, jak i językowej 14. Nieco inaczej reguluje kodeks karny wykonawczy problem udziału sądowego kuratora zawodowego w posiedzeniu sądu mającym za przedmiot warunkowe przedterminowe zwolnienie w sytuacji, gdy sprawa jest rozpoznawana na jego wniosek. W takim przypadku sąd powinien wysłuchać kuratora (art. 162 1 k.k.w.). Zwrot powinien nie oznacza bezwzględnego nakazu wysłuchania kuratora, ale jego uŝycie oznacza coś więcej niŝ tylko obowiązek zawiadomienia go o terminie i celu posiedzenia. Oznacza mianowicie nie tylko konieczność wysłuchania kuratora, jeŝeli stawi się na posiedzenie, ale teŝ w przypadku jego niestawiennictwa daje przyzwolenie na rozpoznanie sprawy pod jego nieobecność tylko wyjątkowo, gdy sąd oceni, Ŝe wysłuchanie kuratora nie wniesie nic istotnego do sprawy. W szczególności chodzić moŝe o sytuację, gdy sąd uwzględnia wniosek kuratora o warunkowe przedterminowe zwolnienie. Mówiąc o udziale sądowego kuratora zawodowego w posiedzeniu sądu naleŝy jeszcze zastanowić się, w jakim charakterze występuje on przed są- 13 K. P o s t u l s k i, Zakres orzekania sądu w postępowaniu karnym wykonawczym (Nowa Kodyfikacja Karna, zeszyt 10), Warszawa 1997, s. 26. 14 Zob. teŝ postanowienia SN: z dnia 14 stycznia 1998 r., V KKN 468/97, Prok. i Pr. 1998, dodatek Orzecznictwo, nr 7 8, poz. 15; z dnia 10 lutego 1998 r., II KKN 494/97, OSNKW 1998, nr 7 8, poz. 39 i z dnia 8 stycznia 1999 r., IV KKN 390/98, Prok. i Pr. 1999, dodatek Orzecznictwo, nr 7 8, poz. 12 oraz S. P a w e l a, Glosa do postanowienia Sądu NajwyŜszego z dnia 10 lutego 1998 r., II KKN 494/97, OSP 1999, nr 3, poz. 65. 18 Probacja 1, 2010

Udział sądowego kuratora dla dorosłych... dem i jakie znaczenie dowodowe mają jego wypowiedzi na tym posiedzeniu. Jak juŝ zostało poprzednio powiedziane, nie jest on stroną w postępowaniu przed sądem. Występuje on przed sądem jako organ postępowania wykonawczego, będąc jednocześnie funkcjonariuszem publicznym. To nadaje odpowiednią rangę temu, co przedstawia sądowi. Tak więc dołączone do wniosku materiały znajdujące się w teczce dozoru czy teŝ inne dokumenty są dokumentami, które podlegają na posiedzeniu odczytaniu, w zaleŝności od ich charakteru, na podstawie art. 393 1 k.p.k. lub na podstawie art. 394 1 k.p.k. (w zw. z art. 1 2 k.k.w.). Takie znaczenie mają teŝ oświadczenia kuratora składane do protokołu w czasie posiedzenia sądu. V. Wnoszenie przez kuratora zaŝaleń Kodeks karny wykonawczy przewiduje moŝliwość wnoszenia przez sądowego kuratora zawodowego zaŝaleń na postanowienia sądu w dwóch przypadkach: 1) na postanowienie odmawiające udzielenia warunkowego zwolnienia, je- Ŝeli składał on wniosek o to zwolnienie (art. 162 3 k.k.w.), 2) na postanowienie wydane w trybie art. 13 1 k.k.w., a więc w przedmiocie rozstrzygnięcia wątpliwości co do wykonania orzeczenia lub zarzutów co do obliczenia kary. ZaŜalenie na postanowienie wydane w trybie art. 13 1 k.k.w. moŝe zło- Ŝyć skazany (art. 6 k.k.w.), prokurator (art. 21 k.k.w.), organ określony w art. 2 pkt. 5 10 k.k.w. oraz kaŝdy, kogo orzeczenie bezpośrednio dotyczy (art. 13 3 k.k.w.). W grupie organów, o których mówi art. 13 3 k.k.w., odwołując się do art. 2 k.k.w., jest teŝ sądowy kurator zawodowy. Z treści art. 13 3 k.k.w. nie wynika, aby wymienione w nim podmioty mogły skarŝyć postanowienie tylko wówczas, gdy wnioskowały wszczęcie postępowania w trybie tego przepisu. Jeśli kurator nie składał takiego wniosku, nie stanowi to przeszkody do wniesienia przez niego zaŝalenia na postanowienie sądu. W takiej sytuacji 7-dniowy termin do wniesienia zaŝalenia biegnie dla niego od daty ogłoszenia postanowienia (art. 460 k.p.k. w zw. z art. 1 2 k.k.w.), nie ma tu więc zastosowania wymóg przewidziany w art. 100 2 i 6 k.p.k., a więc sąd nie ma obowiązku doręczania kuratorowi odpisu postanowienia. Jeśli by nawet taki odpis doręczył, nie ma to znaczenia, gdy chodzi o bieg terminu do wniesienia zaŝalenia. Poza przypadkiem, o którym była wyŝej mowa, a więc w sytuacji, gdy kurator jest autorem wniosku, zaŝalenie wnosi się w terminie 7 dni od daty ogłoszenia (art. 460 k.p.k.). JeŜeli jednak kurator będący wnioskodawcą nie brał udziału w posiedzeniu lub nie był obecny przy ogłaszaniu postanowienia, sąd obowiązany jest doręczyć mu odpis tego postanowienia (art. 100 2 k.p.k.) i wówczas 7-dniowy termin biegnie od daty doręczenia. Probacja 1, 2010 19

K. Postulski ZaŜalenie jest pismem procesowym, które podobnie jak wniosek, musi odpowiadać warunkom określonym w art. 119 1 k.p.k., o czym szerzej była mowa w pkt. 2. Dodatkowo art. 427 2 k.p.k. wymaga, aby środek odwoławczy, a takim jest zaŝalenie, wskazywał zaskarŝone postanowienie, a tak- Ŝe podawał, czego skarŝący domaga się. Kodeks postępowania karnego nie wymaga, aby w omawianym przypadku zaŝalenie wskazywało zarzuty stawiane rozstrzygnięciu. Zarzuty takie, nazywane przyczynami odwoławczymi, wymieniają art. 438 i 439 k.p.k. Nie jest teŝ wymagane uzasadnienie zaŝalenia. ZaŜalenie kieruje się do sądu odwoławczego za pośrednictwem sądu, który wydał zaskarŝone postanowienie. Sąd ten bezzwłocznie przekazuje je wraz z aktami sprawy do sądu wyŝszej instancji. Przepisy dopuszczają moŝliwość przychylenia się do zaŝalenia przez sąd pierwszej instancji (art. 20 2 k.k.w.). Sądem odwoławczym właściwym do rozpoznania zaŝalenia jest ten sąd, w którego okręgu orzekał sąd w pierwszej instancji. Nie ma zatem znaczenia ani zmiana, po wydaniu postanowienia w pierwszej instancji, miejsca pobytu skazanego, jeŝeli przebywa on na wolności, ani teŝ przeniesienie go do zakładu karnego połoŝonego w okręgu innego sądu odwoławczego. ZaŜalenie moŝe być przez wnoszącego cofnięte, z tym Ŝe w sytuacji, gdy jest wniesione na korzyść skazanego, moŝe być cofnięte tylko za jego zgodą. Z takim właśnie zaŝaleniem na korzyść skazanego mamy do czynienia w przypadku zaŝaleń wnoszonych przez kuratora na podstawie art. 162 3 k.k.w., a więc na postanowienia odmawiające warunkowego zwolnienia, gdy o to zwolnienie wnosił kurator. W przypadku skutecznego cofnięcia zaŝalenia sąd odwoławczy pozostawia je bez rozpoznania. 20 Probacja 1, 2010