MIESZKAM NA TERENIE CHRONIONYM PRAWA I OBOWIĄZKI

MIESZKAM NA TERENIE CHRONIONYM PRAWA I OBOWIĄZKI

SIEDLISKA PRZYRODNICZE NATURA 2000 OSTOI WARMIŃSKIEJ I OKOLIC dr Wojciech Kurek, dr Łukasz Chachulski

Część II - siedliska nieleśne Fot. Grzegorz Kłosowski

Ważniejsze naturowe siedliska nieleśne na terenie Warmii 3150 eutroficzne zbiorniki wodne 3160 dystroficzne zbiorniki wodne 6510 łąki świeże 7110 torfowiska wysokie (żywe) 7140 torfowiska przejściowe i trzęsawiska 7150 obniżenia na podłożu torfowym

6510 - Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) Fot. Łukasz Chachulski

6510 Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) Zbiorowiska półnaturalne Wielogatunkowe łąki, przeważnie ze współdominacją gatunków traw takich jak rajgras wyniosły (Arrhenatherum elatius) owsica omszona (Avenula pubescens), kostrzewa łąkowa (Festuca pratensis), wiechlina łąkowa (Poa pratensis) czy konietlica łąkowa (Trisetum flavescens). Campanula patula Dzwonek rozpierzchły Do diagnostycznych gatunków roślin dwuliściennych zalicza się groszek żółty (Lathyrus pratensis), koniczynę drobnogłówkową (Trifolium dubium), skalnicę ziarenkowatą (Saxifraga granulata), świerzbnicę polną (Knautia arvensis), kozibrody (Tragopogon sp.), dzwonek rozpierzchły (Campanula patula) przytulię pospolitą (Galium mollugo), czy marchew zwyczajną (Daucus carota).

6510 Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) Tradycyjnie łąki świeże są użytkowane dwukośnie lub trzykośnie ze względu na wysoką jakość pozyskiwanego plonu. Wiele gatunków łąk świeżych odznacza się wysoką wartością paszową, małą zawartością włókna, dużą smakowitością. Udział gatunków szkodliwych dla bydła i koni jest mniejszy niż na łąkach wilgotnych. Właściwy skład gatunkowy runi kształtuje się w wyniku długotrwałego tradycyjnego zagospodarowania, dlatego z reguły są to łąki nie orane i nie podsiewane od przynajmniej 5 lat. Fot. Grzegorz Kłosowski Dactylorhiza majalis L kukułka szerokolistna

6510 Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) Zagrożenia Zaniechanie użytkowania, sukcesja roślinności Użytkowanie intensywne z zastosowaniem orki, wysiewania mieszanek traw, zbyt częstym koszeniem Intensywny wypas bydła z zastosowaniem dużej obsady i obciążenia pastwiska Zmiana sposobu zagospodarowania, przekształcanie łąk w grunty orne Fot. Grzegorz Kłosowski Pulsatilla pratensis Sasanka łąkowa

6510 Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) Zagrożenia Zmiana kwalifikacji gruntu, zalesianie, zabudowywanie Niewłaściwe metody zbioru siana, bez naturalnego suszenia na powierzchni łąki Zbyt wczesne koszenie, uniemożliwiające dorastanie gatunków do fazy owocowania Polemonium caeruleum Wielosił błękitny Fot. Grzegorz Kłosowski

6510 Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) 1 1. Orka, niszczenie runi 2. Nawożenie, eutrofizacja

6510 Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) 4 3. Erozja, spłukiwanie nawozu do rzeki, skażenie 4. Zaniechanie użytkowania kośnego, sukcesja roślinności

6510 Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) Działania ochronne: Utrzymanie tradycyjnego użytkowania kośnego lub wypasu przy obciążeniu nie większym niż 2 DJP/ha/rok Nienawożenie łąk nawozami mineralnymi powyżej 60kgN/ha/rok Zachowanie trwałej uprawy z tradycyjnym składem gatunkowym runi bez orki i podsiewania Pozostawianie niewielkich fragmentów łąk (5-10% powierzchni) nieskoszonych, w każdym roku w innym miejscu w celu umożliwienia owocowania i rozsiewania roślin (sposób koszenia!) Utrzymanie tradycyjnych metod koszenia i suszenia siana na powierzchni łąki Wprowadzanie zakazów przekształcania łąk w grunty orne lub zalesiania

Cenne przyrodniczo są także tradycyjnie zagospodarowane, bogate w gatunki łąki wilgotne Fot. Grzegorz Kłosowski

7110 Torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (Cl. Oxycocco-Sphagnetea) Fot. Łukasz Chachulski

7110 Torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (Cl. Oxycocco-Sphagnetea) Żywe torfowisko wysokie to warstwa torfu tworząca tak zwany mszar (pło) zarastający misę jeziorną. Powierzchniowa warstwa torfowiska (akrotelm), okresowo znajdująca się ponad poziomem wody składa się z żywych roślin i ich szczątków podlegających częściowemu rozkładowi mikrobiologicznemu. Warstwa stale znajdująca się poniżej poziomu wody (katotelm) to pokład martwej materii organicznej nie ulegającej rozkładowi. Fot. Grzegorz Kłosowski

7110 Torfowiska wysokie z roślinnością torfowtwótczą (Cl. Oxycocco-Sphagnetea) Żywe torfowisko wysokie to kobierzec mchów z rodzaju Sphagnum, tworzący (zwłaszcza w jesieni) barwną mozaikę, zielonych torfowców Girgensohna, żółtawych torfowców błotnych, magellańskich, torfowców brunatnych, torfowców czerwonawych i innych gatunków. Carex limosa turzyca bagienna Poza torfowcami rosną tu także inne gatunki mchów jak płonnik pospolity (Polytrichum commune) czy płonnik właściwy (cienki) (Polytrichum strictum), mochwian (próchniczek) błotny (Aulacomnium palustre), borzeslad torfowy (Pohlia sphagnicola). Fot. Grzegorz Kłosowski

7110 Torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (Cl. Oxycocco-Sphagnetea) Na powierzchni torfu płożą się pędy żurawiny błotnej (Oxycoccus palustris), na wzgórkach zadomawiają się gatunki przechodzące z sąsiadujących, ubogich borów sosnowych Bażyna czarna Do typowych krzewinek występujących na podłożu mszaru należą bagno zwyczajne (Ledum palustre) i modrzewnica zwyczajna (Andromeda polifolia). Szczególnym gatunkiem krzewinkowym, występującym tylko w północnej Polsce jest bażyna czarna (Empetrum nigrum).

7110 Torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (Cl. Oxycocco-Sphagnetea) Spośród roślin o trawiastym pokroju na torfowiskach występują wełnianka pochwowata (Eriophorum vaginatum i wełnianka wąskolistna (Eriophorum angustifolium) typowa dla torfowisk przejściowych, Fot. Grzegorz Kłosowski Malina moroszka W fazie dolinkowej torfowiska tj. w obniżeniach torfu dominują turzyce, turzyca bagienna (Carex limosa), turzyca strunowa (Carex chordorrhiza) oraz przygiełka biała (Rynhospora alba)

7110 - Torfowiska wysokie z roślinnością torfotwótczą (Cl. Oxycocco-Sphagnetea) Na powierzchni torfu, zwłaszcza w miejscach słabo porośniętych roślinami naczyniowymi spotkać można liczne stanowiska rosiczki okrągłolistnej, rośliny mięsożernej, która trawiąc złapane owady uzupełnia sobie niedobory minerałów niezbędnych do wzrostu. Fot. Grzegorz Kłosowski Rosiczka okrągłolistna

7140 Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (z roślinnościa z klasy Scheuchzerio Caricetea nigrae) Torfowiska przejściowe to różne torfotwórcze zbiorowiska roślinne, powstające na powierzchni wód stojących lub okresowo powoli płynących. Zazwyczaj jest to kożuch roślinności unoszący się na wodzie, niestabilny, uginający się i falujący pod ciężarem człowieka, stąd często określany jako trzęsawisko. Bobrek trójlistkowy Fot. Grzegorz Kłosowski Miejsca ze stale utrzymującą się wodą, w dolinkach oraz na obrzeżu torfowiska zajmują gatunki charakterystyczne torfowisk przejściowych jak bobrek trójlistkowy (Menyanthes trifoliata), siedmiopalecznik błotny (Comarum palustre), czermień błotna (Calla palustris), bagnica torfowa (Scheuchzeria palustris)

7140 Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (z roślinnościa z klasy Scheuchzerio Caricetea nigrae) Torfowiska przejściowe występują też na brzegach jezior dystroficznych Na terenie Ostoi Warmińskiej może być to szuwar turzycy strunowej, turzycy nitkowatej, które najczęściej spotkać można w sąsiedztwie torfowisk wysokich i jezior dystroficznych Fot. Łukasz Chachulski oraz zespół turzycy siwej i mietlicy psiej, który występuje w miejscach wysięku wód, w kompleksach niskich łąk, często użytkowanych ekstensywnie.

7150 Obniżenia na podłożu torfowym z roślinnością ze związku Rynchosporion Rozległe obniżenia na podłożu torfu z szuwarami turzycy bagiennej lub przygiełki białej zajmują oddzielne miejsce w klasyfikacji siedlisk przyrodniczych Natura 2000 jako siedlisko o kodzie 7150 (obniżenia na podłożu torfowym z roślinnością ze związku Rynchosporion).

Siedliska torfowiskowe, zagrożenia Wydobycie torfu. Zalesianie. Regulacja stosunków wodnych Eutrofizacja Naturalna sukcesja. wełnianka Fot. Grzegorz Kłosowski

Zakaz prowadzenia melioracji odwadniających i konserwacji istniejących rowów melioracji szczegółowych Zakaz odprowadzania wód z terenów rolniczych Zakaz wydobycia torfu Wyznaczanie stref ochronnych, wolnych od intensywnej gospodarki rolnej wokoło siedliska Siedliska torfowiskowe, działania ochronne Interwencyjne usuwanie nalotu drzew i krzewów oraz wykaszanie roślinności na torfowiskach tradycyjnie użytkowanych kośnie.

3150 - Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami ze związków Nymphaeion i Potamion. Fot. Marcin Sulwiński

3150 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami ze związków Nymphaeion i Potamion. Zbiorniki eutroficzne posiadają twardą lub średnio twardą wodę, zasobną (przynajmniej okresowo) w minerały niezbędne do wzrostu roślin, słabo przejrzystą. Centralna część jeziora to otwarte wody (pelagial) często wolne od roślin naczyniowych. W strefie bliższej brzegu zwanej litoralem, roślinność kolonizuje dno tworząc podwodne łąki. Do pospolitych gatunków roślin zanurzonych należą rdestnice (Potamogeton), wywłóczniki (Myriophyllum), włosieniczniki (Batrachium), rogatki (Ceratophyllum). Gatunki o liściach pływających: grzybienie białe, grążel żółty Fot. Grzegorz Kłosowski

3150 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne. Zagrożenia Wypłycanie zbiorników i sukcesja roślinności. Zasypywanie starorzeczy i małych, śródpolnych zbiorników Emisja ścieków bytowych Wykorzystanie zbiorników do celów hodowlanych Włosienicznik rzeczny Fot. Grzegorz Kłosowski Hipertrofizacja wywołana spływem wód z sąsiadujących intensywnych pastwisk oraz z pól uprawnych).

3150 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne. Działania ochronne. Ograniczanie emisji ścieków poprzez kontrolę stanu wód, identyfikację źródeł zanieczyszczeń, budowę oczyszczalni ścieków, rozbudowę sieci kanalizacyjnych Zakaz likwidacji starorzeczy i małych, naturalnych zbiorników wodnych Utrzymanie zbiorników w stanie naturalnym, bez możliwości przekształcania w stawy hodowlane Zakaz poboru znacznych ilości wody do celów gospodarczych Wyznaczanie stref wolnych od intensywnej produkcji rolnej i intensywnego wypasu w strefie brzegowej

3160 Naturalne, dystroficzne zbiorniki wodne

3160 Naturalne, dystroficzne zbiorniki wodne Jeziora dystroficzne zawierają wodę ubogą w minerały, za to zasobną w związki humusowe pochodzące z sąsiadujących ze zbiornikiem torfowisk. Kwasy humusowe nadają wodzie odczyn kwaśny i wiążą związki wapnia, powodują jej zabarwienie i niewielką przejrzystość. Roślinność jezior dystroficznych jest zazwyczaj uboga, lub też jej brak. Często jednak spotyka się w toni wodnej płaty grzybieni białych (Nymphaea alba), grążeli żółtych (Nuphar lutea), rdestnicy pływającej (Potamogeton natans). Fot. Marcin Sulwiński

Zagrożenia 3160 Naturalne, dystroficzne zbiorniki wodne Do czynników wpływających negatywnie na stan tych siedlisk zalicza się: Odprowadzanie do jeziora żyznych wód z terenów rolniczych. Wydeptywanie pła torfowcowego okalającego jezioro Działania ochronne Zaniechanie posadawiania obiektów budowlanych w strefie brzegowej Unikanie odprowadzania wód z terenów rolniczych do jeziora Zakaz niszczenia naturalnej szaty roślinnej w strefie brzegowej jeziora

Szkolenia przeprowadzono w ramach projektu pozyskanego przez Szkołę Główną Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie z CKPŚ; POIS.05.04.00-00-249/09, zgodnie z umowami: z NFOŚiGW; 632/2012/Wn-50/EE-EE-PS/D Dla rozwoju infrastruktury i środowiska