ŚWIĘTOSZÓW I PSTRĄŻE Świętoszów (niem. Neuhammer am Queis) wieś 2.036 mieszkańców wg. stanu z dnia 31 marca 2011 r. na terenie Borów Dolnośląskich nad rzeką Kwisą w gminie Osiecznica powiecie bolesławieckim woj. dolnośląskim, ok. 30 km na płn. zachód od Bolesławca i ok. 20 km na południe od Żagania. W 1939 r. miejscowość zamieszkiwało 1.433 mieszkańców. Pstrąże (niem. Pstransse a w latach 1933-45 Strans) niezamieszkała wieś na lewym brzegu rzeki Bóbr w gminie i powiecie Bolesławiec województwo dolnośląskie ok. 20 km na północ od Bolesławca i 15 km na wschód od Świętoszowa. 1. Poligon wojskowy Świętoszów - Pstrąże w latach 1898-1945. W 1898 r. piastująca w państwie pruskim wysokie stanowiska wojskowe i państwowe rodzina Dohnów wydzieliła ze swych dóbr między Świętoszowem a Pstrążem obszar leśny i nieużytki z przeznaczeniem na poligon wojskowy. W 1900 r. wybudowano pierwsze baraki dla szkolonych na poligonie żołnierzy. W 1901 r. w obydwu miejscowościach rozpoczęto budowę kompleksu dla potrzeb armii niemieckiej. Powstały koszary, stajnie, garaże, obiekty mieszkalne. Do Pstrąża (ok. 15 km na wschód od Świętoszowa) przeciągnięto linię kolejową od trasy Legnica Żagań i zbudowano betonowy most drogowy na rzece Bóbr od strony Szprotawy. Przez Świętoszów linię kolejową wybudowano wcześniej. Poligon zajmował w tym czasie obszar ok. 50 km², był przeznaczony do szkolenia piechoty, artylerii, strzelców i saperów. W latach 30-tych XX wieku poligon powiększono i rozbudowano. W 1934 r. na terenach tych stacjonowało 2.400 niemieckich żołnierzy a w 1936 r. już 8.600. Garnizon docelowo był przeznaczony dla 10.000 żołnierzy. W czasie wojny poligon wojskowy w rejonie Świętoszowa był jednym z największych w Niemczech. Doskonalono na nim wyszkolenie, formowano oddziały Wehrmachtu, Waffen SS, Luftwaffe i Abwery przed wysyłką na front. Przeprowadzano próby z nową bronią. W czasie II wojny światowej na terenach przyległych do Świętoszowa był obóz jeniecki dla kilkunastu tysięcy ludzi głównie Rosjan. Dla Rosjan był to jednocześnie obóz pracy przymusowej a częściowo także zagłady. 2. Poligon wojskowy Świętoszów - Pstrąże w latach 1945-1992. Świętoszów i Pstrąże w 1945 r., oraz poligon między tymi miejscowościami zajęli Rosjanie i był to teren całkowicie wyłączony spod polskiej administracji. Miejscowości te zniknęły z map. Pstrążę, ale tylko dla Rosjan nosiło nazwę Strachow. W obydwu miejscowościach dobudowano 4-pietrowe bloki mieszkalne z wielkiej płyty, szkoły, sklepy, kluby oficerskie. Miejscowości te były niedostępne dla Polaków. Rosjanie zniszczyli nawet część drogową betonowego mostu na rzece Bóbr do Pstrąża od strony Szprotawy, by uniemożliwić osobom 1
obcym przedostanie się do tej miejscowości i na poligon. Jedyna droga lądowa do Pstrąża wiodła ze Świętoszowa kilkanaście kilometrów przez poligon. Do Pstrąża od trasy Legnica- Żagań pozostawiono most kolejowy. Do 1955 r. poligon wojskowy był w wyłącznej dyspozycji Rosjan. Po powstaniu Układu Warszawskiego oddziały wojska polskiego i innych państw tego paktu były dopuszczane na tym poligonie do wspólnych z armią radziecką ćwiczeń. Pierwsze takie ćwiczenia odbyły się w jesienią 1955 r. Do 1992 r. Świętoszów był zamkniętym (bez prawa wejścia obywateli polskich) miastem garnizonowym Armii Radzieckiej (od 1991 r. armii rosyjskiej) w którym stacjonowała 20. Zwinogradzka Dywizja Pancerna jej dowództwo i sztab w której skład wchodziły: - 8. Gwardyjski Pułk Czołgów, - 76. Orszański Pułk Czołgów, - 155. Gwardyjski Pułk Czołgów, - 1052. pułk artylerii samobieżnej, - 459. pułk rakiet przeciwlotniczych, - 595. samodzielny dywizjon rakietowy, - 96. samodzielny batalion rozpoznawczy, - 206. batalion saperów, - 710. samodzielny batalion łączności, - 1082. samodzielny batalion zaopatrzenia, - 219. samodzielny batalion medyczny, - 70. samodzielny batalion remontowo-budowlany. Kadra wojskowa i ich rodziny były zakwaterowane w Świętoszowie i w Pstrążu. W 1992 r. w części cywilno wojskowej mieszkało ok. 12 tys. ludzi rosyjscy żołnierze zawodowi i rodziny wojskowych oraz pracownicy cywilni wojska. W okresie 5-18 maja 1992 r. polskie wojsko przejmowało od Rosjan obiekty koszarowe. W dniu 20 lipca 1992 r. ostatni żołnierze rosyjscy opuścili Świętoszów i Pstrąże, zabrali ze sobą wszelką dokumentacje techniczną, administracyjną i historyczną. Również wszyscy rosyjscy mieszkańcy opuścili swoje miejsca zakwaterowania. 3. Poligon wojskowy Świętoszów po 1992 r. Na przejętym po Rosjanach poligonie w dniu 1 listopada 1992 r. rozpoczęła funkcjonowanie Bojowa Strzelnica Czołgów,,Świętoszów. Poligony w Świętoszowie i Żaganiu połączono w jeden poligon, który obecnie ma powierzchnię ok. 340 km². Po kolejnych przekształceniach, obecnie poligonem tym dysponuje Ośrodek Szkolenia Poligonowego Wojsk Lądowych Żagań. Po wyjeździe Rosjan, Świętoszów został zagospodarowany przez administrację wojskową. Pstrąże w znacznej części zniszczone przez wyjeżdżających, zostało dodatkowo splądrowane przez polskich szabrowników. Niezamieszkałe Pstrąże w 1995 r. została włączone w skład poligonu wojskowego i jest miejscem ćwiczeń dla wojska polskiego i innych służb. Obecnie w Pstrążu na skrzyżowaniach ulic są tabliczki z czerwonymi napisami,,wstęp wzbroniony. Budynki mieszkalne są wewnątrz zdewastowane, inne zabudowania całkowicie zniszczone. Dwie główne ulice przejezdne, pozostałe zasypane gruzem, odpadkami, śmieciami, porośnięte 2
trawą i młodymi pędami drzew. Wzdłuż głównej ulicy w kierunku Świętoszowa kikuty betonowych słupów energetycznych efekt działania saperów. W dniach ćwiczeń w tym rejonie poligonu wojsko wystawia specjalne patrole by uniemożliwić wejście na ten teren,,ciekawskich i przypadkowych turystów. Do opuszczonego przez Rosjan Świętoszowa w 1992 r. przeniesiono z Żagania 120. Husarski Pułk Zmechanizowany. W1995 r. na bazie tego pułku sformowano 10. Brygadę Kawalerii Pancernej - JW 2399 ( od 05.08.2000 r. im. gen. dywizji Stanisława Maczka). Świętoszów jest miejscem stacjonowania tej Brygady w skład której wchodzą: - dowództwo i sztab, - batalion dowodzenia, - 1. batalion czołgów, - 24. batalion Ułanów (czołgów), - 10. batalion zmechanizowany Dragonów (głównie BWP-1), - dywizjon artylerii samobieżnej (działa 2S1 Goździk), - dywizjon przeciwlotniczy (armatki 23 mm ZSU-23-4 tzw. Sziłki i ZUR 23-2,oraz zestawy typu Grom), - 10. kompania rozpoznawcza Strzelców Konnych, - kompania saperów, - batalion logistyczny (zaopatrzenie, remonty, zabezpieczenie medyczne), - ośrodek szkolenia,,leopard. Podstawowym uzbrojeniem 10. Brygady Kawalerii Pancernej w Świętoszowie są przekazane w latach 2002-2003 przez Bundeswehrę po przeprowadzonym remoncie adaptacyjnym 116 czołgi Leopard 2A4. Ponadto Bundeswehra przekazała 10. Brygadzie: - wozy dowodzenia na podwoziu gąsienicowym M577, - wozy dowodzenia na podwoziu kołowym Wolf, - zestawy do transportu czołgów, - wozy sanitarne na podwoziu gąsienicowym M113, - samochody transportowe 2 i 5 t. typ. Mercedes 2. - mosty towarzyszące typu Biber (dla kompanii saperów). 10. Brygada Kawalerii Pancernej oprócz stałych ćwiczeń na polskich poligonach brała także udział w ćwiczeniach m.in. na terenie Niemiec, W.Brytanii, Hiszpanii, Danii, Grecji, Kosowa, Bośni i Hercegowiny. Żołnierze 10.Brygady Kawalerii Pancernej brali udział w następujących misjach pokojowych: - w Kosowie (w latach 2000-2001), - w Iraku (I, II, IV, VIII zmiana lata 2003-2005 i 2007), - w Czadzie (I, II zmiana lata 2008-2009), - w Afganistanie (I, VIII, XIV zmiana lata 2007, 2010/2011, 2013/2014). Za udział w misjach żołnierze Brygady otrzymali: - Gwiazdę Afganistanu 932 żołnierzy, - Gwiazdę Czadu 135 żołnierzy, - Gwiazdę Iraku 21 żołnierzy. W misjach poza granicami Kraju poległo dwóch żołnierzy 10. Brygada Kawalerii Pancernej: - por. Łukasz Kurowski w Afganistanie 14.08.2007 r. w wyniku ostrzału konwoju, - kpr. Hubert Kowalewski w Afganistanie 26.02.2008 r. w wyniku wybuchu miny. Obecnie w Świętoszowie oprócz 10. Brygady Kawalerii Pancernej stacjonuje: 3
- Region Wsparcia Teleinformatycznego we Wrocławiu i Węzeł Łączności Świętoszów, - 43. Wojskowy Oddział Gospodarczy. Rozkazem M O N z dnia 25 kwietnia 2012 r. z dniem 1 czerwca 2012 r. został zniesiony garnizon Świętoszów. Miejscowość obecnie podlega pod garnizon Żagań. 4. Czołgi Leopard 2A4 Podstawowym środkiem walki dla 10. Brygady Kawalerii Pancernej jest czołg Leopard 2A4. Jest przeznaczony do zwalczania celów opancerzonych, umocnień i schronów, samolotów. Charakterystyka czołgu Leopard 2A4: - załoga 4 żołnierzy: dowódca, działonowy, ładowniczy, kierowca; - masa 55.200 kg; - silnik MTU-MB 873 o mocy 1.500 KM przy 2.600 obr./min. czterotaktowy z komorą wstępną, wielopaliwowy z chłodzeniem powietrza doładowującego, doładowywany turbosprężarką zasilaną gazami spalinowymi, chłodzony cieczą, biegi: 4 do przodu i 2 w tył. - zbiornik paliwa 1.300 l; - długość całkowita 9,67 m (z lufą do przodu); - długość kadłuba 7,88 m; - szerokość 3,70 m (z ekranami przeciwkumulacyjnymi); - szerokość bez ekranów 3,54 m; - wysokość do stropu wieży 2,48 m; - prześwit 0,5 m; - max prędkość do przodu 72 km/h, po poligonie 56 km/h, do tyłu 32 km/h; - zasięg 550 km; - zużycie paliwa 340 l/100 km na drodze utwardzonej i 530 l/100 km w terenie; - pokonywanie przeszkód: pionowej do wysokości 1,10 m; rowu o szerokości 3 m; wodnych bez przygotowania do 1 m; wodnych z przygotowaniem do 2,25 m; wodnych ze specjalnym przygotowaniem do 4 m; - zdolność pokonywania wzniesień 60%, dopuszczalny przechył boczny 30%; - gąsienica podściełana gumą z wymiennymi nakładkami gumowymi o szerokości 63,5 cm, i szerokości śladów 2,78 m; - uzbrojenie: 120 mm armata gładkolufowa Rh-M-120 o długości 5,22 m kącie podniesienia od -9 do +20 z żywotnością lufy 1.500 strzałów, amunicją podkalibrową o wadze 19 kg i wielofunkcyjną o wadze 23 kg, zapasem 42 szt. amunicji z tego 15 w wieży; dwa karabiny maszynowe MG - 3 kal. 7,62 w tym jeden przeciwlotniczy z łącznym zapasem amunicji 4.750 szt.; 77 mm wyrzutnia granatów dymnych na 16 granatów; - przyrządy obserwacyjne i łączności: o dla dowódcy czołgu PERI - R17; o dla działonowego HZF(EMES-15) i optyczny celownik działonowego FERO; o dalmierz laserowy o zasięgu od 200 do 9.990 m; o celownik termowizyjny WBG; o radiostacja UKF SEM 80; - dodatkowe wyposażenie: 4
system ochrony przed skutkami broni masowego rażenia; nagrzew wstępny i ogrzewanie; urządzenie gaśnicze i zęzowe; wewnętrzna instalacja radiowa; dodatkowy wyłaz podłogowy. Dodatkowe informacje o czołgach Leopard 2. Leopard 2 to niemiecki czołg produkowany w zakładach Krauss - Maffei Wegmann wprowadzony do służby w Bundeswehrze w 1979 r. Jest następcą czołgu Leopard 1. Różne wersje czołgu Leopard 2 są na wyposażeniu wojsk 15 krajów. Najwięcej tych czołgów nabyły: - Szwajcaria 380 egz. (230 w służbie czynnej i 150 zmagazynowanych), - Grecja 353 egz., - Turcja 350 egz., - Hiszpania 327 egz., - Szwecja 280 egz., - Polska 247 egz. (142 Leopard 2A4 i 105 Leopard 2A5). Wersje wcześniejsze i Leopard 2A4 są z pionowym opancerzeniem wieży, wersje Leopard 2 A5, A6 (produkowane od 2010 r.) i najnowsze A7 mają silnie nachylone opancerzowanie wieży. Czołgi Leopard 2A6 mają dłuższą lufę z opracowanym dla niej pociskiem podkalibrowym z rdzeniem wolframowym DM 53 o masie 8,35 kg, prędkości początkowej pocisku 1750 m/sek. i przebijalności pancerza o grubości 81 cm z odległości 2.000 m, nowy silnik pomocniczy, nową osłonę przeciwminową dna kadłuba, nowy układ klimatyzacji przedziału załogowego. Bundeswehra zamówiła 225 egz. Leopard 2A6. Natomiast wersję A7 zaprezentowano jak dotychczas tylko na targach Eurosotory w Paryżu. W kwietniu 2015 r. niemiecka regionalna gazeta Welt AM Sonntag wydawana przez koncern Axel Springer SA ujawniła, że wolframowe pociski Leoparda 2A6 nie są w stanie przebić pancerza rosyjskiego czołgu T-90 ani zmodernizowanej wersji T-80, w związku z czym Niemcy podjęli pracę nad modernizacją amunicji do Leopardów. Zmodernizowana amunicja może jednak pasować tylko do najnowszej wersji tj. czołgu Leopard 2A7. 5. Czołgi Leopard 2 w wojsku polskim. Między sierpniem 2002 a czerwcem 2003 r. z nadwyżek Bundeswehry wojsko polskie otrzymało 128 używanych, ale po remoncie czołgów Leopard 2A4. Były to egzemplarze wyprodukowane w latach 1985-87. Do 10. Brygady Kawalerii Pancernej w Świętoszowie trafiło 116 z nich. W roku 2013 rozpoczęto z Niemcami dialog techniczny będący wstępem do modernizacji tych czołgów. Pod koniec 2013 r. również z nadwyżek Bundeswehry wojsko polskie otrzymało uzupełnienie w postaci 14 czołgów Leopard 2A4. 5
W dniu 16 maja 2014 r. do 11. Dywizji Kawalerii Pancernej w Żaganiu także z nadwyżek Bundeswehry dotarły pierwsze Leopardy 2A5 z zamówionych 105 egzemplarzy. Zakończenie realizacji dostaw przewidziano do końca 2015 r. Po zakończeniu tych dostaw w wojsku polskim będzie 247 czołgów Leopard 2 w tym: 142 w wersji 2A4 i 105 w wersji 2A5. 6. Krótka historia broni pancernej w wojsku polskim w latach 1944 2015. W latach 1944-50 wojsko polskie miało na wyposażeniu czołgi T-34/85 produkcji ZSRR uzbrojone w armatę 85 mm i 2 karabiny maszynowe DMT kal. 7,62 mm. W latach 1951-56 dla wojska polskiego czołgi T-34/85 produkowano w Polsce na licencji. Czołgi te zmodernizowano i jako T-34/85M1 i T-34/85M2 były na wyposażeniu wojska do 1986 r. W latach 1957-1990 w 7. Łużyckiej Dywizji Desantowej w Gdańsku oraz pododdziałach rozpoznawczych wojsk zmechanizowanych i pancernych były na wyposażeniu lekkie czołgi pływające PT-76 produkcji ZSRR. Załoga 3 żołnierzy. Uzbrojone w armatę 76,2 mm oraz karabin maszynowy SGMT kal. 7,62 mm. W latach 1957-64 produkowano w Polsce na licencji czołg podstawowy I generacji T-54 uzbrojony w armatę 100 mm, 2 karabiny maszynowe SGMT kal. 7,62 mm oraz przeciwlotniczy wielkokalibrowy karabin maszynowy DSzK kal. 12,7 mm. Czołgi te produkowano w wersjach T-54A, T-54AD, T-54AM. W wojsku polskim od 1957 r. Od 1964 r. produkowano na licencji T-55 w wersji podstawowej oraz T-55A, T-55AD uzbrojone w armatę 100 mm, 2 karabiny maszynowe SGMT kal.7,62 mm i przeciwlotniczy wielkokalibrowy karabin maszynowy DSzK kal. 12,7 mm. Na wyposażeniu wojska polskiego od 1964 r. W latach 1981-91 produkowano na licencji czołg podstawowy II generacji T-72 w wersji podstawowej oraz po modernizacjach jako T-72M, T-72M1 uzbrojone w armatę 125 mm, 2 karabiny maszynowe PKT kal. 7,62 mm, przeciwlotniczy wielkokalibrowy karabin maszynowy DSzK kal. 12,7 mm. W wojsku polskim T-72 służyły od 1979 r. (produkcji ZSRR) i od 1981 r. produkcji polskiej. Pod koniec lat 80-tych przeprowadzono generalną modernizację czołgu T-55A tworząc czołg podstawowy II generacji T-55AM Merida uzbrojony w armatę 100 mm, karabin maszynowy PKT kal.7,62 mm, przeciwlotniczy wielkokalibrowy karabin maszynowy DSzK-M kal.12,7 mm. M.in. - wymieniono silnik na mocniejszy S-12U o mocy 850 KM; - wyposażono w pancerz reaktywny ERAWA zmniejszając możliwość przebicia czołgu pociskiem kumulacyjnym o 50-70% i rdzeniowym o ok. 30%; - pokryto kostki pancerza reaktywowanego warstwą absorbera fal radarowych, co zmniejszyło zasięg wykrycia czołgu przez radar o 50%; - wyposażono w system ostrzegawczy,,obra który po wykryciu czołgu przez wroga promieniem laserowym uruchamiał granaty dymne i system przeciwwybuchowy; - wymieniono boczne osłony systemu jezdnego z gumowych na metalowe; - wzmocniono dno kadłuba i przekonstruowano właz ewakuacyjny w dnie; - zwiększono odporność na wybuchy min (wielosekcyjny pancerz z przodu); 6
- wyposażono w nowe systemy obserwacyjne, nowy system kierowania ogniem, nowej generacji pociski przeciwpancerne. Z uwagi na przestarzały stabilizator i armatę celność ognia z niej wzrosła tylko na postoju. Odporność pancerza mimo, że wzrosła, była jednak niższa od pancerzy laminowanych stosowanych już w tym czasie w czołgach III generacji. W styczniu 1995 r. przekazano do 11. Dywizji Kawalerii Pancernej w Żaganiu pierwsze 10 egzemplarzy czołgu PT-91 Twardy wyprodukowanego w Zakładach Mechanicznych Bumar - Łabędy. Czołg ten powstał przez przebudowę i modernizację T-72M1. Uzbrojony w armatę 125 mm, karabin maszynowy PKT kal. 7,62 mm i przeciwlotniczy wielkokalibrowy karabin maszynowy 1NSW kal. 12,7 mm. Zasadnicze zmiany w stosunku do pierwowzoru to: - wymiana silnika W-46 o mocy 780 KM na S-12U o mocy 850 KM; - nowy system kierowania ogniem DRAWA; - wyposażenie w pancerz reaktywny ERAWA, co zwiększało jego odporność na przebicie. Dostawy tego czołgu dla wojska zakończono w 2002 r. Wojsko polskie otrzymało 233 ezg. czołgu PT-91 Twardy. Nowe czołgi tego typu produkowano wyłącznie na eksport, co umożliwiało zastosowanie w nich szerszego zakresu modernizacji m.in. wstawiono nowy silnik S-1000 o mocy 1000 KM, wzmocniono opancerzenie zasadnicze przez zastosowanie technologii produkcji odlewanego pancerza warstwowego z warstwą niemetaliczną. Wyeksportowano 48 egz. czołgów PT-91 Twardy do Malezji. Nie udało się sprzedać tych czołgów do Peru mimo rozmów, promocji i prezentacji w Limie. Charakterystyka czołgu PT 91 Twardy: - załoga 3 żołnierzy: dowódca, działonowy, mechanik-kierowca (ładowanie naboju do armaty automatyczne z tzw. karuzeli); - masa 45.900 kg; - prototyp 1992 r., produkowany w latach 1994 2002; - wyprodukowano 281 egzemplarzy z czego dla wojska polskiego 233; - silnik S-12U o mocy 850 KM (na eksport silnik S-1000 o mocy 1.000 KM); - zapas paliwa 1.750 l z dodatkowymi zbiornikami paliwa; - długość całkowita 10,30 m; - szerokość 3,72 m; - wysokość 2,19 m; - prześwit 0,40 m; - prędkość po drodze 60 km/h, po poligonie 45 km/h; - zasięg 560 km (z dodatkowymi zbiornikami paliwa); - pokonywanie przeszkód: pionowej do wysokości 0,85 m; rowu o szerokości 3 m; rowu o głębokości 1,20 m; - zdolność pokonywania wzniesień 30, - dopuszczalny przechył boczny 25 ; - uzbrojenie: 125 mm armata gładkolufowa o kącie podniesienia od -5 do +15 (zapasem 42 szt. amunicji z tego 22 w karuzeli i 20 w regałach amunicyjnych); 7
dwa karabiny maszynowe: czołowy kal. 7,62 mm z zapasem 2.000 szt. amunicji i przeciwlotniczy kal. 12,7 mm z zapasem 300 szt. amunicji; wyrzutnia granatów dymnych; - amunicja artyleryjska: pociski podkalibrowe z rdzeniem z węglików spiekanych lub wolframowym; pociski kumulacyjne; pociski odłamkowo-burzące. 7. Broń pancerna w 6. Pomorskiej Dywizji Powietrzno - Desantowej. Na wyposażeniu 6. Pomorskiej Dywizji Powietrzno - Desantowej były samobieżne desantowe działa szturmowe ASU-85 przeznaczone do zwalczania broni pancernej przeciwnika, umocnień i punktów oporu. Działa te były przeznaczone specjalnie dla wojsk powietrznodesantowych. Konstrukcja działa z 1961 r., produkowane w ZSRR. W konstrukcji samobieżnego działa ASU-85 wykorzystano elementy (koła nośne, zawieszenie) czołgu pływającego PT-76. Działo nie było pojazdem pływającym, mogło tylko jak czołgi pokonywać brody. Masa działa ASU-85 (15,5 tony) uniemożliwiała zrzuty na spadochronach. W ZSRR działa ASU - 85 były przewożone drogą powietrzną na przygotowane wcześniej lądowiska samolotami transportowymi An-12 które zabierały po jednym dziale i An-22 które zabierały po dwa działa. Charakterystyka samobieżnego działa ASU-85. - konstrukcja z 1961 r., produkcja ZSRR; - załoga 4 żołnierzy (dowódca, celowniczy, ładowniczy, mechanik- kierowca); - masa 15,5 tony; - typ pojazdu działo samobieżne; - trakcja gąsienicowa; - silnik wysokoprężny, dwusuwowy, 6 cylindrowy, widlasty o mocy 240 KM; - zbiornik paliwa 250 litrów; - pancerz spawany z płyt walcowanych o grubości 15 40 mm; - długość kadłuba 6,24 m, z lufą 8,44 m; - szerokość 2,97 m; - wysokość 1,94 m; - prześwit 0,38 m; - prędkość 45 km/godz.; - zasięg 360 km; - pokonywanie przeszkód: pionowej do wysokości 0,80 m; rowu o szerokości 2,80 m; wodnych do głębokości 1,10 m; - zdolność pokonywania wzniesień do 35 ; - uzbrojenie: 85 mm armata D -70 o kącie podniesienia lufy od -4,5 do +15, kątem obrotu lufy w płaszczyźnie poziomej 30, zapasem amunicji 40-45 szt., ciężarem pocisku klasycznego: przeciwpancernego, odłamkowo - burzącego i burzącego o wadze 21.80 kg o szybkości początkowej 909 m/sek., 8
ciężarem pocisku przeciwpancernego podkalibrowego o wadze 4,99kg o szybkości początkowej 1.150 m/sek., szybkostrzelnością 4 strzałów na minutę; karabin maszynowy PKT kal. 7,62 mm z zapasem amunicji 2.000 szt. - przyrządy obserwacyjne i łączności: urządzenie obserwacyjno - celownicze w tym aktywne urządzenia termowizyjne. Skuteczne prowadzenie ognia artyleryjskiego na odległość do 2.500 m przy maksymalnej donośności armaty 13.400 m. Pocisk działa ASU-85 na odległość 2.000 m przebijał płytę stalową o grubości 53 mm położoną pod katem 60 a pociskiem kumulacyjnym taką płytę o grubości 150 mm. W 6. Pomorskiej Dywizji Powietrzno-Desantowej działa ASU-85 były użyte po raz pierwszy podczas ćwiczeń wojsk Układu Warszawskiego krypt.,,burza Październikowa, w czasie desantu na lotnisko w Erfurcie w dniu 21 października 1965 r. W celu wzmocnienia 6 PDPD w czasie ćwiczeń,,burza Październikowa użyto w nich 12 dział samobieżnych ASU-85 wypożyczonych z radzieckiej 7 Gwardyjskiej Dywizji Powietrznodesantowej z Kowna na Litwie z namalowanymi polskimi szachownicami i odznakami 6 PDPD. Załogę tych dział stanowili żołnierze radzieccy przebrani w mundury polskich wojsk powietrznodesantowych. Działa te nie wróciły do ZSRR, pozostały w Polsce i weszły do utworzonego 8 miesięcy później 35. Dywizjonu Artylerii Samobieżnej. Zarządzeniem szefa Sztabu Generalnego nr 059/org. z dnia 03 maja 1966 r. i dowódcy WOW nr 056/org. z dnia 04 czerwca 1966 r. sformowano 35. Dywizjon Artylerii Samobieżnej (JW. 3245) w składzie 6. Pomorskiej Dywizji Powietrzno - Desantowej z miejscem stacjonowania Kraków - Rakowice o stanie osobowym 220 wojskowych i 4 pracowników cywilnych. Pierwszym dowódcą dywizjonu od dnia 05 czerwca 1966 r. był mjr dypl. Izydor Hachulski, drugim od 06 stycznia 1970 r. ppłk Romuald Więcko a trzecim od 06 stycznia 1975 r. ppłk Ignacy Nejman. W dniu 13 czerwca 1966 r. dywizjon otrzymał pierwszych 12 dział samobieżnych ASU-85 które przejęli mechanicy - kierowcy po wcześniej zorganizowanym kursie. Skompletowano i rozpoczęto szkolenie załóg. Po raz pierwszy działa samobieżne ASU-85 publicznie zaprezentowano w czasie defilady z okazji 1000 - lecia Państwa Polskiego w dniu 22 lipca 1966 r., a pierwsze strzelanie ostrą amunicją przeprowadzono w lipcu 1967 r. na poligonie w Muszakach. Dywizjon brał udział w ćwiczeniach Układu Warszawskiego,,Odra - Nysa 69 na terenie Pomorza Zachodniego i,,braterstwo Broni w 1970 r. na terenie NRD. W sierpniu 1968 r. 13 dział ASU-85 brało udział w interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji. Dwa plutony 2.baterii 35. Dywizjonu Artylerii Samobieżnej przekroczyły granicę w dniu 25 sierpnia 1968 r. i zostały rozmieszczone w miejscowościach Bíelá Voda, Červená Voda, Kostelec, Vamberk. W dniu 09 września załogi tych dział zostały wymienione na żołnierzy dwóch plutonów 3.baterii. 9
35. Dywizjon Artylerii Samobieżnej składał się z 4 baterii wyposażonych w 24 działa ASU-85 plus działo dowódcy dywizjonu - łącznie 25 dział. Były to jedyne działa ASU-85 w wojsku polskim. Dywizjon posiadał także kompanię transportowo - gospodarczą. 35. Dywizjon Artylerii Samobieżnej został rozformowany z końcem 1976 r. Uroczyste pożegnanie odbyło się w dniu 03 grudnia 1976 r. Obecnie samobieżne działa ASU - 85 z byłego 35. Dywizjonu Artylerii Samobieżnej znajdują się w muzeach na terenie kraju m.in.: - Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie - teren Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej w Forcie IX,,Czerniaków w Warszawie przy ul. Powsińskiej 13, - Muzeum Artylerii w Toruniu, - Muzeum Broni Pancernej Centrum Wyszkolenia Wojsk Lądowych w Poznaniu, - Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu, - Muzeum im. Orła Białego w Skarżysku Kamiennej, - Muzeum Historii i Tradycji Żołnierzy Suwalszczyzny w Suwałkach, - Lubuskim Muzeum Wojskowym w Zielonej Gorze z siedzibą w Drzonowie. Sierpień 2015 r. Opracował: Władysław Winnicki 10