Wojewódzki Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Poznaniu

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Poznaniu Sprawozdanie z działalności Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Poznaniu w 2012 roku Poznań, styczeń 2013

2

SPIS TREŚCI 1. NADZÓR NAD ZDROWIEM ROŚLIN... 4 1.1 Kontrola zdrowotności roślin, produktów roślinnych i przedmiotów... 4 1.1.1 Rejestracja ogólna występowania niekwarantannowych organizmów szkodliwych i sygnalizacja ich zwalczania... 4 1.1.2 Ocena szkodliwości niekwarantannowych organizmów szkodliwych, objętych w 2012 r. rejestracją szczegółową... 5 1.1.3 Kontrola występowania kwarantannowych organizmów szkodliwych zwalczanych z urzędu... 7 1.2 Rejestracja przedsiębiorców oraz paszportowanie roślin, produktów roślinnych i przedmiotów... 11 1.3 Obrót międzynarodowy roślinami, produktami roślinnymi i przedmiotami... 14 1.3.1 Kontrola towarów eksportowanych z Polski... 14 1.3.2 Główne asortymenty i kierunki eksportu... 16 1.3.3 Główne asortymenty i kierunki reeksportu... 17 1.3.4 Nadzór nad przemieszczaniem ziemniaków z Polski do innych państw członkowskich Unii Europejskiej... 17 1.4 Realizacja postanowień Traktatu Akcesyjnego... 17 2. NADZÓR NAD OCHRONĄ ROŚLIN I TECHNIKĄ... 19 2.1 Obrót, konfekcjonowanie i stosowanie środków ochrony roślin.... 19 2.1.1 Rejestrowanie podmiotów prowadzących obrót i konfekcjonowanie... 19 2.1.2 Kontrola obrotu i stosowania środków ochrony roślin... 19 2.1.3 Szkolenia dla osób zajmujących się obrotem, konfekcjonowaniem oraz stosowaniem środków ochrony roślin... 25 2.1.4 Kontrola jakości i pozostałości środków ochrony roślin... 25 2.2 Skargi, wnioski, reklamacje, postulaty i inicjatywy obywateli z zakresu stosowania środków ochrony roślin... 27 2.2.1 Skargi i wnioski... 27 1

2.2.2 Reklamacje, postulaty i inicjatywy obywateli... 27 2.3 Monitoring zużycia środków ochrony roślin... 29 2.4 Badania sprawności technicznej opryskiwaczy... 30 2.4.1 Jednostki upoważnione do przeprowadzania badań... 30 2.4.2 Badania opryskiwaczy... 30 2.5 Integrowana produkcja... 33 2.5.1 Zgłoszenia do systemu... 33 2.5.2 Kontrole IP... 33 2.5.3 Wydawanie certyfikatów IP... 34 2.6 Nadzór nad prowadzeniem badań skuteczności działania środków ochrony roślin przez upoważnione jednostki... 35 3. OCENA POLOWA I LABORATORYJNA MATERIAŁU SIEWNEGO.......36 3.1 Ocena polowa plantacji nasiennych w 2012 roku... 36 3.2 Ocena laboratoryjna materiału siewnego... 41 3.2.1 Ocena laboratoryjna nasion... 41 3.2.2 Wystawianie etykiet urzędowych do materiału siewnego... 43 3.2.3 Zapewnienie jakości badań... 43 3.2.4 Kontrola próbobiorców urzędowych i akredytowanych... 44 3.2.5 Kontrola laboratoriów akredytowanych... 44 3.2.6 Kontrola etykiet... 44 3.2.7 Organizacja szkoleń dla próbobiorców i analityków nasiennych oraz badań biegłości dla nalityków....45 3.3 Ocena polowa i kontrola produkcji materiału szkółkarskiego.... 45 3.4 Kontrola materiału siewnego... 48 3.5 Kontrola tożsamości odmianowej... 54 3.6 Rolnictwo ekologiczne... 55 4. DIAGNOSTYKA LABORATORYJNA... 56 4.1 Działalność diagnostyczna w laboratoriach fitosanitarnych... 56 2

4.2 System Zarządzania Laboratorium... 59 4.3 Kontrole w laboratoriach Wojewódzkiego Inspektoratu... 60 4.4 Udział w badaniach biegłości i porównaniach międzylaboratoryjnych... 60 5. DECYZJE ADMINISTRACYJNE... 61 6. ZASTOSOWANE SANKCJE KARNE I EGZEKUCYJNE... 63 7. DZIAŁALNOŚĆ POPULARYZATORSKA W 2012 ROKU... 65 8. WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA W 2012 ROKU... 68 9. PUBLIKACJE 2012 ROK... 69 10. INFORMATYZACJA URZĘDU... 71 3

Chodzież Czarnków Gniezno Gostyń Jarocin Kalisz Kępno Kolo Konin Kościan Krotoszyn Leszno Międzychód Nowy Tomyśl Oborniki Ostrów Ostrzeszów Piła Pleszew Poznań Rawicz Słupca Szamotuły Śrem Środa Turek Wągrowiec Wolsztyn Września Złotów Liczba kontroli 1. Nadzór nad zdrowiem roślin 1.1. Kontrola zdrowotności roślin, produktów roślinnych i przedmiotów 1.1.1. Rejestracja ogólna występowania niekwarantannowych organizmów szkodliwych i sygnalizacja ich zwalczania Rejestracja występowania organizmów niekwarantannowych prowadzona była przez komórki organizacyjne Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Poznaniu przez cały 2012 rok, ze szczególnym uwzględnieniem okresu wegetacji roślin. Rejestrację prowadzono w oparciu o wykaz upraw ważnych gospodarczo, ustalony dla poszczególnych komórek organizacyjnych Inspekcji. Zakres obserwowanych agrofagów był uzależniony od struktury upraw na terenie danego powiatu. Na terenie całego województwa wielkopolskiego inspektorzy w 2012 r. przeprowadzili 7723 (w 2011 r. 8948) obserwacje występowania organizmów niekwarantannowych tj. o 14% mniej niż w 2011 r. Duża liczba kontroli w oddziale Krotoszyn spowodowana jest zróżnicowanym asortymentem materiału siewnego eksportowanego do krajów trzecich. Wykres.1.1 Liczba kontroli występowania organizmów niekwarantannowych przeprowadzonych w 2012 r. przez poszczególne komórki organizacyjne WIORiN w Poznaniu 2000 1500 1000 500 0 Komórki organizacyjne WIORiN w Poznaniu Na podstawie zebranych danych sygnalizowano pojaw chorób i szkodników oraz potrzebę przeprowadzenia zabiegów ochrony roślin w poszczególnych uprawach. W 2012 r. wzorem lat poprzednich komunikaty sygnalizacyjne przekazywano głównie przez łącza internetowe. Natychmiast po zauważeniu pierwszych symptomów pojawu szkodnika gospodarczo ważnego lub 4

choroby, a także w przypadku stwierdzenia wystąpienia warunków pogodowych sprzyjających pojawowi danego agrofaga, inspektor danej komórki organizacyjnej pobierał z bazy Internetowego Systemu Sygnalizacji Agrofagów odpowiedni komunikat sygnalizacyjny, następnie umieszczał go na stronie internetowej Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa w zakładce swojego powiatu. Informacje o sposobach i terminach zwalczania poszczególnych organizmów były dostępne pod adresem www.piorin.gov.pl/sygn/start.php. Z tego sposobu przekazu informacji korzystają od kilku lat producenci rolni, urzędy administracji samorządowej wszystkich szczebli, Wielkopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, a także firmy zaprawiające i prowadzące obrót materiałem siewnym oraz środkami ochrony roślin. Komunikaty sygnalizacyjne wywieszane były również w siedzibach komórek organizacyjnych Inspekcji, gdzie zainteresowani producenci mogli zapoznać się z ich treścią. Przekazywano je także przy okazji przeprowadzania w gospodarstwach kontroli zdrowotności uprawianych roślin lub w trakcie specjalistycznych szkoleń prowadzonych przez inspektorów na terenie wszystkich powiatów. Opublikowane komunikaty dotyczyły łącznie 78 tematów, w tym: zwalczania organizmów w uprawach rolniczych 29 (w tym: zbóż 18, kukurydzy 3, rzepaku 4, ziemniaków 4), sadowniczych 26, warzywniczych 23. 1.1.2 Ocena szkodliwości niekwarantannowych organizmów szkodliwych, objętych w 2012 r. rejestracją szczegółową, na terenie komórek organizacyjnych podległych Wojewódzkiemu Inspektoratowi Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Poznaniu Rok 2012 na terenie Wielkopolski był mokry i dość chłodny. Wprawdzie miesiące inicjujące wegetację były bardzo ubogie w deszcz, jednak później nastąpił znaczny wzrost ilości opadów. Największą ich ilość odnotowano w maju, czerwcu i lipcu. Szczególnie obfitujące w deszczowe dni okazały się jednak czerwiec i lipiec, dla których sumy opadów wynosiły odpowiednio 95,7 mm przy średniej wieloletniej 52,4 mm, oraz 118,3 przy wartości wieloletniej 71,4 mm. Deszczowa pogoda przyczyniła się do zwiększonego nasilenia niektórych chorób grzybowych. Suma opadów dla roku 2012 wyniosła 594 mm i była o 9% wyższa od średniej wieloletniej. Bardzo złe oddziaływanie na oziminy, przy równoczesnym braku okrywy śniegowej, miały niskie temperatury, które pojawiły się w miesiącach zimowych (III dekada stycznia i luty). Znaczna ilość plantacji zbóż ozimych i rzepaków w wyniku wymarznięcia została zaorana. Spowodowało to znaczne straty. Najniższą temperaturę powietrza odnotowano w lutym (-23 0 C). Wiosna charakteryzowała się występowaniem wysokich temperatur (do 28 0 C w kwietniu). Jednak lokalnie w I dekadzie kwietnia wystąpiły przymrozki, które spowodowały mrozowe uszkodzenia roślin. Średnia temperatura powietrza dla roku 2012 (8,74 0 C) była tylko nieznacznie niższa od średniej wieloletniej (9,11 0 C). 5

Występowanie szkodników i chorób roślin w 2012 r. odnotowaliśmy na poziomie zbliżonym do roku 2011 r., z wyjątkiem zarazy ziemniaka (Phytophthora infestans) na ziemniaku, której nasilenie w stosunku do roku 2011 wzrosło ze średniej 17% do 21% porażonych roślin oraz chwościka buraka (Cercospora beticola) na buraku cukrowym z 9 do 25 %. Spowodowane to było znaczną ilością deszczu w okresie wiosenno-letnim. Pracownicy wszystkich komórek organizacyjnych, w celu oceny szkodliwości i prognozowania występowania agrofagów, prowadzili na uprawach ważnych gospodarczo obserwacje nasilenia występowania organizmów szkodliwych dokonując ich rejestracji szczegółowej. W minionym roku do celów rejestracji w każdym powiecie wybierano 3 miejscowości i w każdej z nich obserwowano po 2 plantacje (tj. łącznie 6 plantacji w powiecie). Obserwacje przeprowadzano w tych samych fazach rozwojowych roślin, kierując się przyjętą skalą BBCH. Jako uprawy ważne gospodarczo przyjęto takie, których areał był największy na terenie danego powiatu. W trakcie przeprowadzanych obserwacji określano przede wszystkim procent porażenia tj. ilość roślin opanowanych, porażonych lub uszkodzonych przez agrofaga w stosunku do ogólnej ilości roślin obserwowanych. Ocenę szkodliwości agrofagów, objętych w 2012 r. rejestracją szczegółową, na terenie działania Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Poznaniu przedstawia tabela 1.1. Tabela 1.1. Ocena szkodliwości agrofagów, objętych w 2012 r. rejestracją szczegółową, na terenie działania Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Poznaniu ROŚLINY: NAZWA AGROFAGA ROŚLINA UPRAWNA RODZAJ USZKODZEŃ PROCENT ZBOŻOWE Mączniak prawdziwy zbóż - pszenica ozima * porażonych źdźbeł 10 Rdza brunatna pszenicy - pszenica ozima * porażonych źdźbeł 7 Septorioza plew pszenicy - pszenica ozima * porażonych kłosów 5 Fuzarioza - pszenica ozima * porażonych kłosów 4 Zgorzel podstawy źdźbła pszenicy - pszenica ozima * porażonych źdźbeł 2 Łamliwość podstawy źdźbła - pszenica ozima * porażonych źdźbeł 3 Mszyca czeremchowo-zbożowa - pszenica ozima * porażonych źdźbeł 4 Mszyca zbożowa - pszenica ozima * opanowanych źdźbeł 6 Skrzypionki - pszenica ozima * uszkodzonych źdźbeł 7 Pryszczarek zbożowiec - pszenica ozima * uszkodzonych źdźbeł 2 Ploniarka zbożówka - kukurydza uszkodzonych roślin 2 Omacnica prosowianka - kukurydza uszkodzonych roślin 2 6

ROŚLINY: NAZWA AGROFAGA ROŚLINA UPRAWNA RODZAJ USZKODZEŃ PROCENT OKOPOWE Zaraza ziemniaka - ziemniak porażonych roślin 21 Stonka ziemniaczana - ziemniak uszkodzonych roślin 3 Chwościk buraka - burak cukrowy* porażonych roślin 25 Mszyca trzmielinowo-burakowa - burak cukrowy* opanowanych roślin 5 Śmietka ćwiklanka - burak cukrowy* uszkodzonych roślin 1 PRZEMYSŁOWE Sucha zgnilizna kapustnych - rzepak ozimy* porażonych roślin 5 Słodyszek rzepakowy - rzepak ozimy* uszkodzonych pąków 9 Chowacz czterozębny - rzepak ozimy* uszkodzonych roślin 6 Chowacz brukwiaczek - rzepak ozimy* uszkodzonych roślin 5 Chowacz podobnik - rzepak ozimy* uszkodzonych łuszczyn 7 Pryszczarek kapustnik - rzepak ozimy* uszkodzonych łuszczyn 7 WARZYWNE Zaraza ziemniaka - pomidor porażonych owoców 4 Mączniak rzekomy cebuli - cebula porażonych roślin 5 Połyśnica marchwianka - marchew uszkodzonych korzeni 1 SADOWNICZE Brunatna zgnilizna drzew pestkowych - czereśnia / wiśnia porażonych owoców 2 / 1 Nasionnica trześniówka czereśnia / wiśnia uszkodzonych owoców 2 / 1 Parch jabłoni - jabłoń porażonych owoców 4 Owocówka jabłkóweczka - jabłoń uszkodzonych owoców 2 Owocnica jabłoniowa - jabłoń uszkodzonych zawiązków 4 Owocówka śliwkóweczka - śliwa uszkodzonych owoców 2 Owocnice śliwowe - śliwa uszkodzonych zawiązków 4 Szara pleśń - truskawka porażonych owoców 2 1.1.3 Kontrola występowania kwarantannowych organizmów szkodliwych zwalczanych z urzędu Na terenie całego województwa wielkopolskiego w 2012 r. inspektorzy skontrolowali 2786 miejsc produkcji (w 2011 r. 3081), w których przeprowadzili 10512 (w 2011 r. 11013) kontroli zdrowotności roślin produktów roślinnych i przedmiotów pod kątem występowania organizmów kwarantannowych tj. takich, które muszą być zwalczane z urzędu, ale na koszt ich posiadacza wykres 1.2. i 1.3. Do tych organizmów należały między innymi: Anophlophora chinensis, Apple proliferation phythoplasma, Bursaphenchus xylophilus, Chrysanthemum stunt viroid, Clavibacter michiganesis ssp. michiganensis, Clavibacter michiganesis ssp. sepedonicus, Diabrotica virgifera, Ditylenchus dipsaci, Ditylenchus destructor, Epitrix cucumeris, Epitrix similaris, Epitrix subcrinita, Epitrix tuberis, Erwinia amylovora, Gibberella circinata, Globodera rostochiensis, Meloidogyne 7

chitwoodi, Meloidogyne fallax, Pepino mosaic virus, Popilia japonica, Phytophthora fragariae v. fragariae, Phytophthora ramorum, Plum pox virus, Potato spindle tuber viroid, Ralstonia solancearum, Synchytrium endobioticum, Xanthomonas campestris pv. phaseoli, Xanthomonas campestris pv. versicatoria i szereg innych. Wykres.1.2 Liczba kontroli zdrowotności pod kątem występowania organizmów kwarantannowych przeprowadzonych w 2012 r. przez poszczególne komórki organizacyjne WIORiN w Poznaniu. Wykres 1.3 Liczba skontrolowanych miejsc produkcji pod kątem występowania organizmów kwarantannowych przeprowadzonych w 2012 r. przez poszczególne komórki organizacyjne WIORiN w Poznaniu. 8

Liczba kontroli zdrowotności przeprowadzonych w poszczególnych powiatach zależała od wielkości powiatu oraz ilości upraw dużego ryzyka fitosanitarnego. Najwięcej kontroli zdrowotności przeprowadzono w zakresie poszukiwania występowania następujących organizmów kwarantannowych (w nawiasie podano liczbę określającą miejsca produkcji poddane kontroli): Ralstonia solanacearum 3302 (1834), Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus 3224 (1787), Synchytrium endobioticum 2051 (1021), Bursaphelenchus xylophilus 1885 (197), Globodera rostochiensis 1464 (661), Quadrospidiotus perniciosus 1283 (225), Potato spindle tuber viroid 1216 (703), Melampsora medusae 1075 (108), Epitrix cucumeris 977 (791) Epitrix similaris 979 (793) Epitrix subcrinita 978 (792) Epitrix tuberis 954 (783) Diabrotica virgifera 900 (351), Erwinia amylovora 764 (185), Anoplophora chinensis 737 (161), Gibberella circinata 696 (148), Phytophthora ramorum 676 (199), Popilia japonica 522 (106), Plum pox virus 567 (110), Meloidogyne chitwoodi 498 (167), Meloidogyne fallax 469 (168), Ditylenchys destructor 311 (181), Ditylenchus dipsaci 112 (43), 9

W trakcie 10512 inspekcji inspektorzy skontrolowali w 2012 r. 13156,257 ha plantacji (w 2011 r. 12234,444), 46204,948 t (w 2011 r. 49850,062), 111160110 szt. (w 2011 r. 74862256) i 154764,187 m 3 (w 2011 r. 96008) roślin, produktów roślinnych oraz przedmiotów pochodzenia roślinnego. W wyniku przeprowadzonych kontroli zdrowotności i wykonanych analiz laboratoryjnych w 2012 r., na terenie Wielkopolski stwierdzono 53 ogniska (w 2011 r. 48) występowania organizmów kwarantannowych, w 46 miejscach produkcji. Podobnie, jak w latach poprzednich najczęściej była wykrywana bakteria Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus (bakterioza pierścieniowa ziemniaka), podczas gdy inne organizmy identyfikowano sporadycznie. W sumie stwierdzono: - 32 ogniska występowania bakterii Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus w 31 miejscach produkcji (w 2011 r. w 32), - 11 (tyle samo co w 2011 r.) ognisk występowania nicienia Globodera rostochiensis (mątwika ziemniaczanego) w 10 miejscach produkcji, - 7 ognisk występowania bakterii Xanthomonas campestris pv. phaseoli (ostra bakterioza fasoli) w 4 miejscach produkcji, - 1 ognisko występowania szkodnika kukurydzy Diabrotica virgifera, - 1 ognisko występowania Pear decline mycoplasm, - 1 ognisko występowania Plum pox virus, powodującego szarkę śliw. Wykrycie organizmów kwarantannowych skutkuje wydaniem przez Wielkopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Poznaniu decyzji administracyjnych, które nakazują producentom i posiadaczom odpowiednie postępowanie z porażonym materiałem, a także w wyznaczonych tymi decyzjami strefach. W zależności od wykrytych organizmów, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa wyznacza się odpowiednie strefy, na różne okresy ich trwania. W okresach tych muszą być przestrzegane określone zakazy i nakazy ustalone w decyzjach administracyjnych. W sumie w 2012 r. w sprawach związanych ze zwalczaniem organizmów kwarantannowych wydano 212 decyzji administracyjnych (w tym również wygaszających oraz znoszących obowiązki w porażonych miejscach produkcji). Oprócz decyzji z roku 2012 nakładających obowiązki na producentów, inspektorzy musieli także skontrolować realizację nakazów i zakazów orzeczonych w 640 decyzjach wydanych w sprawie zwalczania organizmów kwarantannowych przed 2012 r., a obowiązujących jeszcze w 2012 r. W gospodarstwach, na które w drodze decyzji administracyjnych zostały nałożone jakiekolwiek obowiązki w 2012 r. przeprowadzono łącznie 822 kontrole, w tym 97 dotyczyło decyzji wydanych w 2012 r. i 725 decyzji 10

Chodzież Czarnków Gniezno Gostyń Jarocin Kalisz Kępno Koło Konin Kościan Krotoszyn Leszno Międzychód Nowy Tomyśl Oborniki Ostrów Ostrzeszów Piła Pleszew Poznań Rawicz Słupca Szamotuły Śrem Środa Turek Wągrowiec Wolsztyn Września Złotów Zarejestrowani przedsiębiorcy wydanych przed rokiem 2012, a wymagających jeszcze nadzoru Inspekcji. Kontrole polegały na sprawdzeniu czy zobowiązani realizowali nałożone na nich obowiązki. Z chwilą wykrycia organizmów kwarantannowych Inspekcja wszczyna postępowania wyjaśniające, mające na celu ustalenie źródła porażenia. W 2012 r. przeprowadzono 319 takich kontroli. 1.2 Rejestracja przedsiębiorców oraz paszportowanie roślin, produktów roślinnych i przedmiotów Kontrole zdrowotności roślin przeprowadza się przede wszystkim u zarejestrowanych przedsiębiorców. Wymóg rejestracji dotyczy producentów roślin dużego ryzyka fitosanitarnego, będących żywicielami organizmów kwarantannowych. Rejestr przedsiębiorców jest dynamiczny, w roku 2012 rejestrowano nowych przedsiębiorców, ale przede wszystkim wyrejestrowywano wcześniej wpisanych, którzy rezygnowali z prowadzenia upraw wymagających rejestracji. Na koniec roku 2012 w Wielkopolsce było zarejestrowanych ogółem 9922 podmioty (w 2011 r. 11066), w tym z rolą fitosanitarną tj. uprawiających, obracających roślinami dużego ryzyka fitosanitarnego 8581 (w 2011 r. 9771). Wśród zarejestrowanych z rolą fitosanitarną znajduje się: 7851 producentów rolników i ogrodników (w 2011 r. 9068), 169 importerów (w 2011 r. 158), 757 dystrybutorów (w 2010 r. 740). Zmniejszenie liczby zarejestrowanych producentów wynika szczególnie z rezygnacji wielu rolników z uprawy ziemniaka. Tendencja ta utrzymuje się od kilku lat. Zestawienie liczby przedsiębiorców zarejestrowanych z rolą fitosanitarną w poszczególnych komórkach organizacyjnych WIORiN w Poznaniu przedstawia wykres 1.4 Wykres.1.4 Zestawienie liczby przedsiębiorców zarejestrowanych z rolą fitosanitarną w poszczególnych komórkach organizacyjnych WIORiN w Poznaniu stan na koniec 2012 r. 1200 1000 800 600 400 200 0 Komórki organizacyjne WIORiN w Poznaniu 11

W 2012 r. inspektorzy przeprowadzili 9176 kontroli dokumentów (w 2011 r. 8015) u 8795 podmiotów zarejestrowanych z rolą fitosanitarną (w 2011 r. 7582). Łącznie w Wielkopolsce skontrolowano 87% podmiotów (w 2011 r. 70%) tj. o 16,0% więcej, niż w 2011 r. (patrz wykres 1.5). Wykres 1.5 Zestawienie kontroli zarejestrowanych przedsiębiorców z rolą fitosanitarną przez poszczególne komórki organizacyjne WIORiN w Poznaniu w 2012 r. Rośliny uprawiane przez zarejestrowane podmioty mogą znajdować się w obrocie towarowym ze specjalnym oznakowaniem tj. z paszportami lub innymi oznakowaniami - etykietami. Paszporty wydaje Inspekcja, inne oznakowanie obowiązujące dla ziemniaków konsumpcyjnych sporządza sam producent. Zakres roślin wymagających paszportowania określony jest w załączniku nr 5 do Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 lutego 2008 r. w sprawie zapobiegania wprowadzaniu i rozprzestrzenianiu się organizmów kwarantannowych (Dz. U. 46, poz. 272 ze zm.) oraz inne szczegółowe rozporządzenia dotyczące wybranych organizmów kwarantannowych np. Anoplophora chinensis, Bursaphelenchus xylophilus, Phytophthora ramorum. W roku 2012 wydano w województwie wielkopolskim 309172 szt. tj. o 9984 więcej niż w roku 2011 (299188 szt.) paszportów roślin, z czego: 159707 szt. tj. o 36012 więcej niż w 2011 r. (123695 szt.) dla sadzeniaków ziemniaków, 62262 szt. (w 2011 r. 74817) stanowiły paszporty wydane dla kwalifikowanych roślin sadowniczych, 87203 szt. (w 2011 r. 100676) dla pozostałych roślin wymagających paszportowania. W tej grupie znajduje się m.in. ozdobny materiał szkółkarski, sadowniczy materiał szkółkarski kategorii CAC, cebulki kwiatowe, cebula dymka oraz niektóre 12

nasiona. Zestawienie liczby paszportów roślin wydanych przez poszczególne komórki organizacyjne WIORiN w Poznaniu przedstawia wykres 1.6. Zróżnicowanie liczby wydanych paszportów wynika z nierównomiernego rozmieszczenia w Wielkopolsce upraw wymagających takich dokumentów. Zmniejszona liczba wydanych paszportów dotyczy: - kwalifikowanego materiału szkółkarskiego, co wynika z tendencji odchodzenia producentów od urzędowej certyfikacji i produkowania w przeważającej ilości materiału kategorii CAC, - pozostałych roślin, co wynika ze zmniejszonego popytu na te produkty na rynku. Wykres 1.6 Zestawienie liczby paszportów roślin wydanych dla producentów w poszczególnych komórkach organizacyjnych WIORiN w Poznaniu stan na koniec 2012 r. Obowiązek rejestracji i oznakowywania ziemniaków innych niż sadzeniaki sprawdzano w trakcie kontroli obrotu ziemniakami, wyprodukowanymi w Polsce. W sumie w 2012 r. przeprowadzono 1076 (w 2011 r. 884) takich kontroli. Obejmowały one producentów, dystrybutorów, giełdy, targowiska, supermarkety, sklepy. Oprócz kontroli obrotu ziemniaków inspektorzy sprawowali nadzór nad przemieszczaniem innych roślin, produktów roślinnych podlegających regulacjom fitosanitarnym. Łącznie w tym obszarze przeprowadzono 1208 takich kontroli. Dodatkowo nadzorowano przemieszczanie roślin, produktów roślinnych wyprodukowanych w innych krajach członkowskich Unii Europejskiej. 13

Chodzież Czarnków Gniezno Gostyń Jarocin Kalisz Kępno Koło Konin Kościan Krotoszyn Leszno Międzychód Nowy Tomyśl Oborniki Ostrów Piła Pleszew Poznań Słupca Szamotuły Śrem Środa Wągrowiec Wolsztyn Września Złotów Świadectwa fitosanitarne eksportu (szt) W sumie przeprowadzono 49 takich kontroli. Wykryte nieprawidłowości skutkowały nałożeniem mandatów karnych lub opłat sanacyjnych (punkt 6 sprawozdania). 1.3 Obrót międzynarodowy roślinami, produktami roślinnymi i przedmiotami 1.3.1 Kontrola towarów eksportowanych z Polski W 2012 roku w komórkach organizacyjnych Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Poznaniu wydano ogółem 1789 (w 2011 r. 1406) świadectw fitosanitarnych, w tym: 1749 (w 2011 r. 1333) dla eksportu i 40 (w 2011 r. 73) dla reeksportu. Oznacza to dalszy w stosunku do lat poprzednich wzrost liczby świadectw, w tym w stosunku do 2011 r. o ok. 27,2 %. Uruchomiono nowe kierunki eksportu do takich krajów jak: Albania, Malezja, Reunion oraz Trynidad i Tobago. Zwiększyła się również liczba podmiotów eksportujących towary pochodzenia roślinnego z Polski. Obserwuje się również nieznaczny wzrost eksportu do krajów, które do tej pory były i nadal pozostają stałymi odbiorcami towarów z Polski. Najwięcej świadectw fitosanitarnych w 2012 r. wydano do Federacji Rosyjskiej 318 (w 2011 r. 218), do USA 216 (w 2011 r. 154), do Chińskiej Republiki Ludowej 203 (w 2011 r. 157). Zestawienie ogólnej liczby świadectw fitosanitarnych wydanych w poszczególnych komórkach organizacyjnych WIORiN w Poznaniu przedstawia wykres 1.7. Wykres 1.7 Zestawienie liczby świadectw fitosanitarnych wydanych w poszczególnych komórkach organizacyjnych WIORiN w Poznaniu - stan na koniec 2012 r. 625 125 25 5 1 Komórki organizacyjne WIORiN w Poznaniu 14

Na terenie Wielkopolski w 2012 r. wystawiono świadectwa fitosanitarne dla eksportu następujących ilości materiału rozmnożeniowego: Tabela 1.2 Wielkość eksportu materiałów rozmnożeniowych z terenu Wielkopolski w 2012 r. % Przedmiot eksportu Eksport 2012 r. Eksport 2011 r. wzrost/spadek eksportu w 2012 r. w stosunku do 2011 r. Nasiona (t) 291,036 323,27-9,97 Sadzonki (szt.) 754310 1002083-24,73 Podkładki (szt.) 1025000 530000 + 93,40 Rośliny doniczkowe (szt.) 92890 5545 + 1575,20 Bulwy (szt.) 12522 67131-81,35 Cebule (szt.) 3157 118547-97,3 Kłącza (szt.) 1179 14136-91,6 Z grupy materiałów konsumpcyjnych i przemysłowych wystawiono świadectwa fitosanitarne dla eksportu łącznie na 96094,963 t (w 2011 r. 18759,405 t), 3430827 szt. (w 2011 r. 4758569 szt.) i 4238,534 m 3 (w 2011 r. 3841,118 m 3 ) różnych produktów. Reeksport w 2012 r. dotyczył 58,843 t (2011 r. 300,81 t) suszu warzywnego i przypraw. Mimo większej w stosunku do poprzednich lat liczby świadectw fitosanitarnych oraz rosnącej liczby podmiotów eksportujących, obserwuje się tendencję spadkową wielkości eksportu w poszczególnych grupach asortymentowych. Nieznaczny spadek liczby wydanych świadectw eksportowych połączony ze spadkiem ilości wysyłanych towarów zanotowano też u stałych odbiorców na Ukraine 87 (w 2011 r. 100) oraz na Białorusi 139 (w 2011 r. 220). 15

1.3.2. Główne asortymenty i kierunki eksportu Odbiorcami określonych produktów były następujące kraje: sadzonek roślin Armenia, Białoruś, Chorwacja, Federacja Rosyjska, Filipiny, Hong- Kong, Japonia, Kanada, Kazachstan, Kirgistan, Korea Płd., Stany Zjednoczone Ameryki Północnej oraz Ukraina, nasion Albania, Algieria, Argentyna, Białoruś, Chile, Chińska Republika Ludowa, Federacja Rosyjska, Hong-Kong, Indie, Japonia, Kanada, Kazachstan, Mołdawia, Nowa Zelandia, Serbia, Stany Zjednoczone Ameryki Północnej, Tanzania, Turcja oraz Ukraina, bulw, cebul oraz kłączy Białoruś, owoców świeżych Białoruś, Egipt, Federacja Rosyjska, Norwegia, owoców mrożonych Australia, Izrael, Japonia, Zjednoczone Emiraty Arabskie, warzyw świeżych Białoruś, Federacja Rosyjska, Izrael, Królestwo Arabii Saudyjskiej, Macedonia, Mołdawia, Norwegia, Stany Zjednoczone Ameryki Pólnocnej warzyw mrożonych Białoruś, Nowa Zelandia, Uzbekistan, suszu warzyw, owoców, przypraw, herbat - Argentyna, Armenia, Azerbejdżan, Bahrajn, Białoruś, Bośnia i Hercegowina, Brazylia, Chile, Chińska Republika Lubowa, Egipt, Federacja Rosyjska, Filipiny, Gruzja, Hong-Kong, Indie, Indonezja, Izrael, Kamerun, Kolumbia, Korea Południowa, Kuwejt, Liban, Libia, Macedonia, Maroko, Meksyk, Mongolia, Mołdawia, Republika Dominikańska, Stany Zjednoczone Ameryki Północnej, Tadżykistan, Tajwan, Turcja, Ukraina, Urugwaj, mączki ziemniaczanej Argentyna, Armenia, Azerbejdżan, Chile, Chińska Republika Ludowa, Egipt, Gruzja, Indonezja, Japonia, Kanada, Kazachstan, Kirgistan, Kolumbia, Korea Południowa, Kostaryka, Meksyk, Nowa Zelandia, Peru, Republika Dominikańska, Stany Zjednoczone Ameryki Północnej, Tadżykistan, Tajwan, Trinidad i Tobago, Uzbekistan, Wietnam, drewna Chińska Republika Ludowa, Federacja Rosyjska, Kosowo, Malezja, Reunion, Turcja, Ukraina, Zjednoczone Emiraty Arabskie. Najwięcej ilościowo towarów wysłano do Federacji Rosyjskiej (42042,00 t) do Libanu (12773,689 t) oraz do Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej (7365,2 t). 16

1.3.3. Główne asortymenty i kierunki reeksportu Od kilku lat reeksport utrzymuje się na tym samym, niskim poziomie. W 2012 r. obsługa fitosanitarna reeksportu odbywała się tylko w jednej komórce organizacyjnej WIORiN w Poznaniu tj. w Delegaturze w Kaliszu i obejmowała zioła oraz przyprawy wysyłane do Białorusi, Mołdawii, Mongolii i Ukrainy oraz do Federacji Rosyjskiej. 1.3.4 Nadzór nad przemieszczaniem ziemniaków z Polski do innych państw członkowskich Unii Europejskiej W związku z koniecznością zapewnienia dodatkowych środków bezpieczeństwa fitosanitarnego w celu zapobieżenia rozprzestrzenianiu się bakterii Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus na terytorium innych państw członkowskich Unii Europejskiej, zgodnie z 17 ust. 1 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 06 kwietnia 2007 r. w sprawie szczegółowych sposobów postępowania przy zwalczaniu i zapobieganiu rozprzestrzeniania się Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus (Dz. U. nr 70, poz. 472 ze zm.), każda partia bulw ziemniaków wyprodukowanych na terytorium Polski i przemieszczanych do innych państw członkowskich UE musi być zaopatrzona w zaświadczenie, potwierdzające niewystępowanie w niej ww. bakterii. Stosowne zaświadczenia wydaje Wojewódzki Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa, po wykonaniu badań laboratoryjnych, potwierdzających niewystępowanie tej bakterii w badanej partii bulw ziemniaków oraz we wszystkich pozostałych ziemniakach uprawianych w danym miejscu produkcji. W 2012 r. wydano 24 zaświadczenia uznające przemieszczane ziemniaki za wolne od Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus (w 2011 r. - 11). Był to transport 0,9681 t minibulw ziemniaków sadzeniaków przemieszczonych do Niemiec z powiatu złotowskiego, oraz 503,58 t ziemniaków konsumpcyjnych do Bułgarii z powiatów jarocińskiego, kaliskiego, ostrzeszowskiego i międzychodzkiego. 1.4. Realizacja postanowień Traktatu Akcesyjnego Zgodnie z postanowieniami Traktatu Akcesyjnego, w trakcie 10 - letniego okresu przejściowego Polska została zobowiązana do określenia statusu fitosanitarnego w odniesieniu do występowania grzyba Synchytrium endobioticum (sprawcy choroby zwanej rakiem ziemniaka) dla każdego powiatu lub miejsca produkcji. Województwo wielkopolskie 17

na podstawie przeprowadzonych urzędowych badań zostało w 2004 r. uznane za wolne od grzyba Synchytrium endobioticum. Od tamtego czasu, włączając cały 2012 r. inspektorzy WIORiN w Poznaniu prowadzą obowiązkowe monitoringowe badania gleby w celu utrzymania przyznanego statusu. Na podstawie przeprowadzonych lustracji i badań laboratoryjnych nadal wszystkie powiaty województwa wielkopolskiego uznane są za wolne od grzyba Synchytrium endobioticum. Dodatkowo zgodnie z Traktatem Akcesyjnym gospodarstwa, które uprawiały w 2012 r. na swoich polach ziemniaki nieodporne na raka lub o nieznanym statusie odporności na tą chorobę, musiały uzyskać lub utrzymać status miejsca produkcji wolnego od Synchytrium endobioticum. Na terenie Wielkopolski w 2012 r. było 9 (w 2011 r. 7) takich gospodarstw o łącznej powierzchni 2877,05 ha (2011 r. 1267,54 ha). Produkcja ziemniaków nieodpornych na raka lub o nieznanym statusie odporności prowadzona była w tych gospodarstwach na pow. 480,05 ha (w 2011 r. 106,12 ha). Przemieszczanie sadzeniaków do tych gospodarstw, późniejsza ich uprawa, jak również przemieszczanie wyprodukowanego zbioru do zakładów przetwórczych było pod stałym nadzorem inspektorów Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa. W trakcie sezonu wegetacyjnego i po jego zakończeniu przeprowadzono 37 kontroli zdrowotności roślin i przebadano 199 próbek gleby, pochodzących z pól, na których przedmiotowe ziemniaki uprawiano. Kontrole i badania prowadzone były w kierunku obecności Synchytrium endobioticum. Kontrole nie wykazały objawów choroby, a analizy laboratoryjne próbek gleby nie wykazały obecności zarodni raka ziemniaka. Uprawa ziemniaków rakopodatnych lub o nieznanym statusie odporności na Synchytrium endobioticum na obszarze Wielkopolski prowadzona była w powiecie chodzieskim, pleszewskim, ostrowskim, średzkim, poznańskim i wągrowieckim. 18

2. Nadzór nad ochroną roślin i techniką 2. 1 Obrót, konfekcjonowanie i stosowanie środków ochrony roślin. 2.1.1 Rejestrowanie podmiotów prowadzących obrót i konfekcjonowanie Do zadań Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa w ramach nadzoru nad konfekcjonowaniem i obrotem środków ochrony roślin należy rejestrowanie przedsiębiorców prowadzących konfekcjonowanie i obrót środkami ochrony roślin oraz miejsc prowadzenia tej działalności. Rejestrowanie przedsiębiorców prowadzących konfekcjonowanie i obrót środkami ochrony roślin, zgodnie z wymogami ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin (Dz. U. z 2008 r. Nr 133, poz. 849 ze zmianami) i ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447, ze zmianami), polega na wpisywaniu wyżej wymienionych przedsiębiorców do rejestru działalności regulowanej. Rejestr prowadzony jest przez wojewódzkiego inspektora ochrony roślin i nasiennictwa właściwego ze względu na siedzibę podmiotu. Do końca 2012 roku do rejestru działalności regulowanej wpisanych zostało 703 przedsiębiorców, prowadzących działalność gospodarczą w 865 odrębnych punktach obrotu. W Wielkopolsce znajduje się również 8 punktów konfekcjonowania środków ochrony roślin. Sprzedażą hurtową środków zajmują się 33 hurtownie. Punkty obrotu środkami ochrony roślin prowadzą sprzedaż asortymentu preparatów należącego do różnych toksyczności. W 2012 roku z rejestru działalności regulowanej wykreślonych zostało 23 przedsiębiorców oraz zlikwidowano 37 punktów obrotu środkami ochrony roślin. Wpisano do rejestru działalności regulowanej 45 przedsiębiorców oraz 57 nowych punktów obrotu środkami ochrony roślin. 2.1.2 Kontrola obrotu i stosowania środków ochrony roślin Dział Ochrony Roślin i Techniki sprawuje nadzór nad obrotem i stosowaniem środków ochrony roślin. W ramach tego nadzoru inspektorzy jednostek terenowych Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa przeprowadzili następujące kontrole: 622 kontrole w punktach konfekcjonowania środków ochrony roślin, w hurtowniach, magazynach, w punktach obrotu detalicznego, na targowiskach i w innych miejscach, gdzie jest lub może być prowadzony obrót środkami ochrony roślin i zaprawionym materiałem siewnym (kontrole typu A); 19

3.538 kontroli stosowania środków ochrony roślin (kontrole typu B). Szczególnym nadzorem objęto gospodarstwa wielkoobszarowe oraz te, w których stwierdzono na podstawie badań laboratoryjnych, przekroczenia najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości środków ochrony roślin lub zastosowanie środków ochrony roślin niedopuszczonych do obrotu. Kontrole obejmowały towarową produkcję roślinną, magazyny płodów rolnych, strefy ochronne źródeł i ujęć wody, otulin parków narodowych i rezerwatów przyrody oraz inne miejsca, gdzie stosowanie środków ochrony roślin może być ograniczone lub zabronione (np. w pobliżu dróg publicznych, pasiek, plantacji roślin zielarskich, wód powierzchniowych); 103 kontrole w jednostkach upoważnionych przez Wojewódzkiego Inspektora do przeprowadzania badań sprawności technicznej opryskiwaczy (kontrole typu C); 57 kontroli w jednostkach wpisanych do rejestru przedsiębiorców lub podmiotów wykonujących działalność w zakresie prowadzenia szkoleń w zakresie ochrony roślin (kontrole typu D); W wyniku przeprowadzonych kontroli wydano ogółem 333 zalecenia, z czego zrealizowanych zostało 204. Liczba 129 niezrealizowanych zaleceń dotyczy przede wszystkim nie przeprowadzonych badań opryskiwaczy w wyznaczonym terminie, nie uzyskania zaświadczenia ze szkolenia dla stosujących środki ochrony roślin oraz nie prowadzenia na bieżąco ewidencji wykonanych zabiegów ochrony roślin. Zalecenia te są w trakcie realizacji. Liczbę wydanych zaleceń pokontrolnych na terenie poszczególnych powiatów obrazuje wykres 2.1. Wykres 2.1 Liczba wydanych zaleceń w roku 2012 przez terenowe komórki organizacyjne WIORiN w Poznaniu 20

Kontrole typu A Sprawując nadzór nad przestrzeganiem przepisów ustawy o ochronie roślin czynnościami kontrolnymi objęto miejsca, w których jest lub może być prowadzony obrót środkami ochrony roślin. W roku 2012 wykonano 622 takich kontroli. Ich rozkład w poszczególnych komórkach terenowych WIORiN w Poznaniu przedstawiono na wykresie 2.2. Wykres 2.2 Liczba przeprowadzonych kontroli typu A w roku 2012 przez terenowe komórki organizacyjne WIORiN w Poznaniu Zgodnie z zarządzeniem nr 11/2011 Głównego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa z dnia 16 lutego 2011 r. w sprawie zasad kontroli z zakresu ochrony roślin i techniki, i z przyjętym przez Wojewódzki Inspektorat planem kontroli na rok 2012, największa częstotliwość kontroli dotyczyła hurtowni. Tam w ubiegłym roku przeprowadzono co najmniej 2 kontrole. W punktach sprzedaży detalicznej kontrole przeprowadzano w pierwszej kolejności tam, gdzie w latach ubiegłych stwierdzono nieprawidłowości, a u pozostałych podmiotów, w miarę potrzeby wynikającej z analizy ryzyka. Sprawdzano wykonywanie działalności zgodnie z wymogami ustawy o ochronie roślin i ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. W wyniku tych kontroli w 51 przypadkach stwierdzono uchybienia i wydano zalecenia pokontrolne, z których 38 zostało usuniętych w wyznaczonym terminie. Uchybienia dotyczyły m.in. 21

- prowadzenia sprzedaży środków ochrony roślin bez aktualnej etykiety-instrukcji (52 środki ochrony roślin); - prowadzenia sprzedaży środków ochrony roślin po upływie terminu ich ważności (29 środków ochrony roślin); - prowadzenia obrotu środkami niedopuszczonymi do obrotu przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (6 środków ochrony roślin); - braku aktualnego zaświadczenia o ukończeniu szkolenia w zakresie obrotu i konfekcjonowania środków ochrony roślin (4). W przypadku rażącego naruszenia przepisów ustawy o ochronie roślin, na podstawie art. 107, nałożono 21 mandatów karnych (Tabela 2.1). Tabela 2. 1 Wykaz nałożonych mandatów podczas kontroli obrotu środkami ochrony roślin Lp. Rodzaj wykroczenia Ilość nałożonych mandatów 1. uniemożliwia lub utrudnia Inspekcji wykonywanie czynności urzędowych 1 2. prowadzi konfekcjonowanie lub obrót środkami ochrony roślin, nie posiadając wymaganego aktualnego zaświadczenia o ukończeniu szkolenia 5 3. sprzedaje środki ochrony roślin zaliczane do bardzo toksycznych i toksycznych dla człowieka osobom nieposiadającym aktualnego zaświadczenia o ukończeniu szkolenia 1 w zakresie stosowania środków ochrony roślin 4. nie prowadzi ewidencji nabywców środków ochrony roślin zaliczanych do bardzo toksycznych lub toksycznych dla człowieka lub nie przechowuje jej przez okres 2 lat 1 5. sprzedaje środki ochrony roślin w opakowaniach niezawierających aktualnej etykietyinstrukcji stosowania 10 6. sprzedaje środki ochrony roślin w pomieszczeniach, w których jest prowadzona sprzedaż żywności lub pasz sprzedaje środki ochrony roślin w opakowaniach niezawierających aktualnej etykietyinstrukcji stosowania 3 Razem 21 W wyniku przeprowadzenia w roku 2012 kontroli typu A, na mocy art. 72 ustawy o ochronie roślin wycofano w naszym województwie z obrotu łącznie 194,6 kg/l środków nie spełniających obowiązujących wymogów. Stwierdzono środki: - przeterminowane 131,6 kg/l; - niedopuszczone do obrotu 36,0 kg/l; - podrobione 27,0 kg/l. Łącznie w obszarze obrotu śor wydano 14 decyzji administracyjnych, w tym 2 decyzje administracyjne o wycofaniu środków ochrony roślin z obrotu z powodu ich przeterminowania, 1 decyzję administracyjną o wycofaniu podrobionego środka ochrony roślin, 1 decyzję administracyjną o wycofaniu podrobionego i przeterminowanego środka ochrony roślin, 1 decyzję administracyjną o wycofaniu niedopuszczonego i podrobionego środka ochrony roślin (1 środek ochrony roślin), 22

1 decyzję administracyjną o wycofaniu niedopuszczonego i przeterminowanego środka ochrony roślin, 4 decyzje o umorzeniu postępowania w związku ze stwierdzeniem przeterminowanych środków ochrony roślin (środki ochrony roślin przekazane zostały do utylizacji), 2 decyzje o umorzeniu postępowania w związku ze stwierdzeniem niedopuszczonych środków ochrony roślin (środki ochrony roślin przekazane zostały do utylizacji lub do producenta), 2 decyzje o opłacie sankcyjnej za prowadzenie obrotu środkami ochrony roślin bez wpisu do rejestru na kwotę 4 540,00 zł, w tym 1 decyzja o zakazie prowadzenia działalności na okres 3 lat. Kontrole typu B W ramach sprawowanego przez Inspekcję nadzoru nad prawidłowością stosowania środków ochrony roślin inspektorzy przeprowadzili 3.538 kontroli w miejscach stosowania środków ochrony roślin. Ilość kontroli typu B przeprowadzonych przez poszczególne komórki organizacyjne Inspektoratu przedstawiono na wykresie 2.3. Wykres 2.3 Liczba przeprowadzonych kontroli stosowania środków ochrony roślin (typ B) w roku 2012 przez terenowe komórki organizacyjne WIORiN w Poznaniu W trakcie kontroli sprawdzano między innymi posiadanie aktualnego zaświadczenia o ukończeniu szkolenia, prowadzenie ewidencji wykonanych zabiegów, posiadanie sprawnego technicznie opryskiwacza i czy rolnik stosuje środki ochrony roślin zgodnie z etykietą-instrukcją stosowania. Wydano 279 zaleceń pokontrolnych, z czego zrealizowane zostało 166 zaleceń. W przypadku rażącego naruszenia przepisów ustawy o ochronie roślin, na podstawie art. 107, nałożono 132 mandaty karne. Najczęstszą przyczyną ukarania mandatem było stosowanie środków ochrony roślin niezgodnie z etykietą-instrukcją stosowania, brak aktualnego zaświadczenia o ukończeniu szkolenia w zakresie stosowania środków ochrony roślin, stosowanie środków sprzętem niesprawnym technicznie, nie prowadzenie ewidencji wykonanych zabiegów środkami ochrony 23

roślin, uchylanie się od obowiązku przeprowadzenia badania technicznego opryskiwaczy oraz stosowanie środków ochrony roślin niedopuszczonych do obrotu (Tabela 2.2). Tabela 2. 2 Wykaz nałożonych mandatów podczas kontroli u stosujących środki ochrony roślin. Lp. Rodzaj wykroczenia Ilość nałożonych mandatów uniemożliwia lub utrudnia Inspekcji wykonywanie czynności urzędowych 1 stosuje środki ochrony roślin niedopuszczone do obrotu lub w sposób niezgodny z etykietą-instrukcją stosowania 41 stosuje środki ochrony roślin niedopuszczone do obrotu lub w sposób niezgodny z etykietą-instrukcją stosowania nie prowadzi ewidencji wykonywanych zabiegów przy użyciu środków ochrony roślin lub 3 nie przetrzymuje jej przez okres dwóch lat stosuje środki ochrony roślin niedopuszczone do obrotu lub w sposób niezgodny z etykietą-instrukcją stosowania wykonuje zabiegi środkami ochrony roślin, nie mając wymaganego aktualnego 3 zaświadczenia o ukończeniu szkolenia w zakresie stosowania środków ochrony roślin stosuje środki ochrony roślin niedopuszczone do obrotu lub w sposób niezgodny z etykietą-instrukcją stosowania wykonuje zabiegi środkami ochrony roślin, nie mając wymaganego aktualnego 2 zaświadczenia o ukończeniu szkolenia w zakresie stosowania środków ochrony roślin stosuje środki ochrony roślin niedopuszczone do obrotu lub w sposób niezgodny z etykietą-instrukcją stosowania 1 stosuje środki ochrony roślin niezgodnie z obowiązującymi zasadami ich stosowania nie prowadzi ewidencji wykonywanych zabiegów przy użyciu środków ochrony roślin lub nie przetrzymuje jej przez okres dwóch lat 17 nie prowadzi ewidencji wykonywanych zabiegów przy użyciu środków ochrony roślin lub nie przetrzymuje jej przez okres dwóch lat wykonuje zabiegi środkami ochrony roślin, nie mając wymaganego aktualnego 5 zaświadczenia o ukończeniu szkolenia w zakresie stosowania środków ochrony roślin nie prowadzi ewidencji wykonywanych zabiegów przy użyciu środków ochrony roślin lub nie przetrzymuje jej przez okres dwóch lat stosuje środki ochrony roślin sprzętem niesprawnym technicznie lub uchyla się od 2 obowiązku przeprowadzania technicznego badania opryskiwaczy nie prowadzi ewidencji wykonywanych zabiegów przy użyciu środków ochrony roślin lub nie przetrzymuje jej przez okres dwóch lat wykonuje zabiegi środkami ochrony roślin, nie mając wymaganego aktualnego zaświadczenia o ukończeniu szkolenia w zakresie stosowania środków ochrony roślin 2 stosuje środki ochrony roślin sprzętem niesprawnym technicznie lub uchyla się od obowiązku przeprowadzania technicznego badania opryskiwaczy wykonuje zabiegi środkami ochrony roślin, nie mając wymaganego aktualnego zaświadczenia o ukończeniu szkolenia w zakresie stosowania środków ochrony roślin 14 wykonuje zabiegi środkami ochrony roślin, nie mając wymaganego aktualnego zaświadczenia o ukończeniu szkolenia w zakresie stosowania środków ochrony roślin stosuje środki ochrony roślin sprzętem niesprawnym technicznie lub uchyla się od 3 obowiązku przeprowadzania technicznego badania opryskiwaczy wykonuje zabiegi środkami ochrony roślin, nie mając wymaganego aktualnego zaświadczenia o ukończeniu szkolenia w zakresie stosowania środków ochrony roślin 1 stosuje środki ochrony roślin niezgodnie z obowiązującymi zasadami ich stosowania wykonuje zabiegi środkami ochrony roślin, nie mając wymaganego aktualnego zaświadczenia o ukończeniu szkolenia w zakresie stosowania środków ochrony roślin 32 wykonuje zabiegi środkami ochrony roślin, nie mając wymaganego aktualnego zaświadczenia o ukończeniu szkolenia w zakresie stosowania środków ochrony roślin 1 stosuje środki ochrony roślin niezgodnie z obowiązującymi zasadami ich stosowania stosuje środki ochrony roślin niezgodnie z obowiązującymi zasadami ich stosowania 4 Razem 132 24

2.1.3 Szkolenia dla osób zajmujących się obrotem, konfekcjonowaniem oraz stosowaniem środków ochrony roślin W Wielkopolsce na koniec roku 2012 ogółem liczba wpisanych do rejestru jednostek prowadzących szkolenia w zakresie ochrony roślin wynosi 25, w tym 6 jednostek wpisanych do rejestru przedsiębiorców wykonujących działalność w zakresie prowadzenia szkoleń w zakresie ochrony roślin oraz 19 jednostek wpisanych do rejestru podmiotów prowadzących szkolenia w zakresie ochrony roślin. Zgodnie z art. 75 i 75a ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin i wydanym na jego podstawie rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 grudnia 2010 r. jednostki wpisane do rejestru przedsiębiorców i podmiotów mogły organizować szkolenia w zakresie: integrowanej produkcji; obrotu i konfekcjonowania środków ochrony roślin; stosowania środków ochrony roślin przy użyciu opryskiwaczy; stosowania środków ochrony roślin sprzętem agrolotniczym; stosowania środków ochrony roślin metodą fumigacji. W roku 2012 odbyły się: 3 szkolenia w zakresie integrowanej produkcji, na których przeszkolono 65 osób; 24 szkolenia w zakresie obrotu i konfekcjonowania środków ochrony roślin, na których przeszkolono 381 osób; 237 szkoleń dla stosujących środki ochrony roślin, na których przeszkolono 7.405 osób; 2 szkolenia dla stosujących środki ochrony roślin metodą fumigacji, na których przeszkolono 26 osób. 2.1.4 Kontrola jakości i pozostałości środków ochrony roślin 2.1.4.1 Badania pozostałości środków ochrony roślin w płodach rolnych W związku ze sprawowanym przez Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa nadzorem nad prawidłowym stosowaniem środków ochrony roślin w roku 2012, podobnie jak w latach poprzednich, inspektorzy pobierali próby płodów rolnych do badań na pozostałości środków ochrony roślin. Próby płodów rolnych z Wielkopolski zostały przebadane przez Instytut Ochrony Roślin Państwowy Instytut Badawczy w Poznaniu, Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach 25

oraz Centralne Laboratorium Głównego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Toruniu. Ocenę uzyskanych wyników prowadzono w oparciu o Rozporządzenie (WE) nr 396/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 lutego 2005 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości pestycydów w żywności i pasz pochodzenia roślinnego i zwierzęcego oraz na ich powierzchni. Łącznie na 205 badanych próbach w 2 stwierdzono przekroczenie najwyższych dopuszczalnych pozostałości: tetrakonazolu w uprawie rzepaku oraz linuronu w uprawie pietruszki, a w 7 stwierdzono zastosowanie substancji niedozwolonej: propamokarbu w uprawie grochu (2 przypadki), chloropiryfosu i trifloksystrobiny w uprawie czarnej porzeczki, tetrakonazolu w uprawie marchwi (2 przypadki), azoksystrobiny w uprawie pietruszki, chloropiryfosu w uprawie jabłek. 2.1.4.2 Kontrola jakości środków ochrony roślin Kontrola jakości środków ochrony roślin stanowi element nadzoru nad obrotem środków ochrony roślin. Jej celem jest sprawdzenie, czy środki znajdujące się w obrocie handlowym w Polsce spełniają wymagania techniczne ustalone w procesie ich rejestracji, tzn. czy są odpowiedniej jakości. Do badań kontrolnych pobierane są środki ochrony roślin dopuszczone do obrotu w Polsce przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, wyprodukowane przez polski przemysł oraz pochodzące z importu. Zasady urzędowego badania jakości środków ochrony roślin dopuszczonych do obrotu określone zostały w Zarządzeniu Głównego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa Nr 9/2012 z 14 czerwca 2012 r. w sprawie zasad urzędowej kontroli jakości środków ochrony roślin. W Wielkopolsce, zgodnie z harmonogramem ustalonym przez Głównego Inspektora pobrano 38 prób środków do badań jakościowych w ramach kontroli podstawowej. Interwencyjnie, na zlecenie Głównego Inspektora, pobrano środek ochrony roślin Mashona 500 SC. Badania zostały przeprowadzone w Laboratorium Badania Jakości Środków Ochrony Roślin w Instytucie Ochrony Roślin Państwowym Instytucie Badawczym w Poznaniu Oddział w Sośnicowicach. Z pobranych łącznie 39 prób środków, cztery (10%) nie odpowiadały ustalonym normom jakościowym. 26

2.2 Skargi, wnioski, reklamacje, postulaty i inicjatywy obywateli z zakresu stosowania środków ochrony roślin 2.2.1 Skargi i wnioski W 2012 r. wpłynęła skarga na nierzetelne wypełnianie obowiązków przez pracowników Oddziału w Gnieźnie WIORiN w Poznaniu. Skargę złożył właściciel plantacji malin, który w 2010 r. zgłosił do WIORiN w Poznaniu prośbę o pobranie prób fragmentów roślin i owoców malin, w związku z podejrzeniem nieprawidłowego wykonania zabiegów herbicydowych na polach sąsiadujących z jego plantacjami. Postępowanie wyjaśniające w WIORiN w Poznaniu nie potwierdziło stawianych zarzutów. 2.2.2 Reklamacje, postulaty i inicjatywy obywateli W 2012 roku do Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Poznaniu wpłynęło 12 spraw z tego zakresu, tj. o 5 więcej niż w 2011 roku. Tabela 2.3 Postulaty i inicjatywy obywateli w 2012 r. Lp. Postulaty i inicjatywy obywateli dotyczące: Sposób załatwienia 1. 2. 3. 1 2 3 Podejrzenia niewłaściwego zastosowania środków ochrony roślin na terenie miasta Poznania (Oddział Poznań) Telefoniczne zgłoszenie dotyczące nieprawidłowo wykonywanych zabiegów środkami ochrony roślin w sąsiedztwie ogródków przydomowych (Oddział Poznań) Nieprawidłowości w trakcie wykonywania zabiegów środkami ochrony roślin w sąsiedztwie bloków (Oddział Złotów) 4. Nieprawidłowości w obrocie materiałem siewnym 5. Podejrzenie wytrucia pszczół (Oddział Międzychód) 6. Podejrzenie wytrucia pszczół (Oddział Piła) 7. Podejrzenie wytrucia pszczół (Oddział Gniezno) 27 Przeprowadzono kontrolę w Zarządzie Zieleni Miejskiej oraz w firmie wykonującej zabiegi środkami ochrony roślin na zlecenie ZZM. Ustalono, że rolnik w dniu zgłoszenia nie wykonywał zabiegu z użyciem środków ochrony roślin lecz nawozów. Przeprowadzono kontrolę u wykonującego zabieg, którego ukarano mandatem karnym. Stwierdzono stosowanie środków ochrony roślin niezgodnie z obowiązującymi zasadami ich stosowania. Udzielono wyczerpującej odpowiedzi na piśmie powołując się na obowiązujące przepisy prawa. Udział w komisji powołanej przez Urząd Miasta i Gminy Międzychód. Komisyjnie pobrano próbki pszczół oraz roślin do badań na pozostałości środków ochrony roślin. Przeprowadzono kontrolę u wykonującego zabieg środkami ochrony roślin. Podczas kontroli nie stwierdzono nieprawidłowości. Udział w komisji powołanej przez Urząd Miasta Gniezno. Komisyjnie pobrano próbki pszczół oraz roślin do badań na pozostałości środków ochrony roślin. Przeprowadzono kontrole prawidłowości stosowania środków ochrony roślin u wszystkich rolników wskazanych przez właściciela pasieki jako prawdopodobne źródło zatrucia pszczół. W przypadkach stwierdzenia naruszenia przepisów ustawy o ochronie roślin nałożono mandaty karne. W jednym przypadku skierowano wniosek o ukaranie do Sądu Rejonowego w Gnieźnie.

1 2 3 8. 9. 10. Nieprawidłowości w trakcie wykonywania zabiegów środkami ochrony roślin (Oddział Piła) Nieprawidłowości w trakcie wykonywania zabiegów środkami ochrony roślin (Delegatura w Koninie) Nieprawidłowości w trakcie wykonywania zabiegów środkami ochrony roślin (Oddział Szamotuły) 11. Prośba o interwencję w sprawie materiału siewnego 12. Nieprawidłowości w trakcie wykonywania zabiegów środkami ochrony roślin (Oddział Szamotuły) 13. Podejrzenie wytrucia pszczół (Oddział w Ostrzeszowie) Przeprowadzono kontrolę u wykonującego zabieg, którego ukarano mandatem karnym. Przeprowadzono kontrolę u wykonującego zabieg środkami ochrony roślin. Podczas kontroli nie stwierdzono nieprawidłowości. Przeprowadzono kontrolę u wykonującego zabieg, którego ukarano mandatem karnym. Pismo informujące o sposobie rozwiązania sporu pomiędzy nabywcą a sprzedawcą materiału siewnego. Przeprowadzono kontrolę u wykonującego zabieg, którego ukarano mandatem karnym. Udział w komisji powołanej przez Urząd Gminy w Doruchowie. Postępowanie wstrzymane na prośbę rolnika. 28

2.3 Monitoring zużycia środków ochrony roślin Już po raz dziesiąty prowadzony był monitoring zużycia środków ochrony roślin. Zgodnie z opracowanym harmonogramem monitoring objął takie uprawy jak: jabłka (72 ankiety), kapusta głowiasta (148 ankiet), truskawki (50 ankiet), ziemniaki (161 ankiet) oraz żyto (130 ankiet). Główny Urząd Statystyczny wylosował próbę statystyczną dla Wielkopolski obejmującą gospodarstwa osób fizycznych i osób prawnych, wraz z imieniem, nazwiskiem oraz adresem gospodarstwa. Inspektorzy sporządzili w sumie 561 ankiet z badań. Zużycie substancji aktywnych w poszczególnych uprawach w Wielkopolsce w roku 2012 będzie znane po wprowadzeniu i przetworzeniu danych zebranych w systemie z całej Polski. System www.piorin-ankiety.pl stworzono w ramach "Monitoringu zużycia środków ochrony roślin" realizowanego przez Państwową Inspekcją Ochrony Roślin i Nasiennictwa i zadania 1.10 pt. "Analiza danych uzyskanych podczas monitorowania sprzedaży i zużycia środków ochrony roślin oraz opracowanie wskaźników ryzyka związanego ze stosowaniem tych środków" realizowanego przez Instytut Ochrony Roślin Państwowy Instytut Badawczy w Poznaniu. 29

2.4 Badania sprawności technicznej opryskiwaczy 2.4.1 Jednostki upoważnione do przeprowadzania badań Badania sprawności technicznej opryskiwaczy w Wielkopolsce przeprowadza 48 jednostek upoważnionych przez Wojewódzkiego Inspektora do przeprowadzania badań sprawności technicznej opryskiwaczy (SKO). Wszystkie SKO mają możliwość przeprowadzania badań w systemie objazdowym oraz mogą naprawiać i modernizować sprzęt do stosowania środków ochrony roślin. W jednostkach tych zgodnie z wytycznymi Głównego Inspektora na rok 2012, przeprowadzono kontrole prawidłowego sporządzania dokumentacji dotyczącej badań opryskiwaczy. W wyniku kontroli przeprowadzonych w 2012 roku stwierdzono 2 nieprawidłowości w tym zakresie. Dotyczyły one prawidłowości dokumentowania badań kontrolnych. 2.4.2 Badania opryskiwaczy Zgodnie z obowiązującą ustawą z dnia 18 grudnia 2003 roku o ochronie roślin (Dz. U. z 2008 r. Nr 133, poz. 849 ze zm.), środki ochrony roślin należy stosować wyłącznie przy użyciu sprawnego technicznie sprzętu (opryskiwacza). Badaniom podlegają opryskiwacze będące w eksploatacji. Badania sprawności technicznej opryskiwaczy powinny być przeprowadzane w odstępach czasu nie dłuższych niż 3 lata. Przy czym należy pamiętać, że od 10 kwietnia 2010 r. nie ma obowiązku badania nowych opryskiwaczy. W takim przypadku pierwsze badanie powinno być przeprowadzone przed upływem 3 lat od dnia jego zakupu opryskiwacza. Do tego czasu posiadacz opryskiwacza musi przechowywać dowód jego zakupu. Według stanu na dzień 31 grudnia 2012 roku na terenie Wielkopolski w posiadaniu rolników i instytucji pracujących na rzecz rolnictwa znajduje się 38.322 opryskiwaczy, z czego 36.871 to opryskiwacze polowe a 1.451 to sadownicze. W roku sprawozdawczym przebadano z wynikiem pozytywnym 6.920 opryskiwaczy polowych i sadowniczych, z czego 134 stanowiły nowe, wprowadzane po raz pierwszy do obrotu. Od początku wprowadzenia obowiązku przeprowadzania badań sprawności technicznej opryskiwaczy w Wielkopolsce ilość opryskiwaczy z wynikiem pozytywnym wynosi 79.014, co świadczy o tym, że część opryskiwaczy poddano badaniom dwu- lub trzykrotnie. Liczba badań opryskiwaczy w poszczególnych latach przedstawiona jest na wykresie 2.4. 30

Wykres 2.4 Liczba badań opryskiwaczy w latach 1999-2012 Wykres 2.5 Liczba opryskiwaczy ogółem na terenie działania komórek organizacyjnych WIORiN 31

Wykres 2.6 Liczba opryskiwaczy przebadanych w okresie sprawozdawczym na terenie działania komórek organizacyjnych WIORiN 32

2.5 Integrowana produkcja Od kilku lat zadaniem Inspekcji, wynikającym z ustawy o ochronie roślin, jest sprawowanie nadzoru nad produkcją integrowaną i wydawanie certyfikatów potwierdzających jej stosowanie. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi wydał rozporządzenie z dnia 16 grudnia 2010 r., zmienione dnia 4 listopada 2011 r., w sprawie integrowanej produkcji (Dz. U. z 2010 r. Nr 256, poz. 1722, ze zm.), w którym m. in. określone zostały zasady dokumentowania działań związanych z integrowaną produkcją oraz sposób i tryb przeprowadzania kontroli integrowanej produkcji. 2.5.1 Zgłoszenia do systemu W roku 2012 wpłynęły zgłoszenia przystąpienia do systemu integrowanej produkcji od 132 producentów z Wielkopolski. Zgłoszenia dotyczyły: owoców w ilości 53, w tym jabłek 29, warzyw w ilości 52, w tym cebuli 24 oraz ziemniaków 27. Zgłoszenia objęły 16 gatunków roślin: 7 gatunków roślin sadowniczych i 8 gatunków roślin warzywniczych i 1 gatunek rolniczy. Powierzchnia upraw zgłoszonych do systemu IP wynosiła 967 ha, z czego uprawy sadownicze stanowiły 476,66 ha, uprawy warzywnicze 229,24 ha, natomiast uprawy rolnicze 261,1 ha. W uprawach sadowniczych największą powierzchnię stanowiły jabłka 349,13 ha, najmniejszą maliny 0,12 ha. W uprawach warzywniczych, które zgłoszono do systemu IP największą powierzchnię zajmowała cebula 140,43 ha. Natomiast w uprawach rolniczych zgłoszone do systemu IP były wyłącznie ziemniaki 261,1 ha. 2.5.2 Kontrole IP W gospodarstwach zgłoszonych do systemu Integrowanej Produkcji w roku 2012 przeprowadzono 100 kontroli. W 1 kontrolowanym gospodarstwie stwierdzono nieprawidłowość, która dotyczyła nie prowadzenia Notatnika IP na bieżąco oraz stosowania środków ochrony roślin niedopuszczonych w Integrowanej Produkcji, w związku z powyższym nie wydano certyfikatu poświadczającego stosowanie Integrowanej Produkcji dla uprawy pomidorów pod osłonami. 33

W roku 2012 upoważnione laboratoria nie zgłosiły przypadku stwierdzenia przekroczenia NDP (najwyższych dopuszczalnych pozostałości) w próbkach płodów rolnych pobranych do badań w Integrowanej Produkcji. 2.5.3 Wydawanie certyfikatów W 2012 roku 94 producentów z Wielkopolski złożyło wnioski o wydanie certyfikatu Integrowanej Produkcji, co stanowi 72% zgłoszeń do systemu. Wnioski złożyli producenci jabłek, gruszek, malin, śliwek, borówki wysokiej, wiśni, truskawek, pomidorów pod osłonami, pomidorów gruntowych, buraków ćwikłowych, cebuli, marchwi, kapusty głowiastej, papryki pod osłonami, ogórków gruntowych i ziemniaków. W roku 2012 wydano łącznie 121 certyfikatów tj. o 129% więcej aniżeli w roku 2011. Producenci upraw sadowniczych uzyskali 36 certyfikatów. Producentom warzyw wydano 45 certyfikatów, natomiast pozostałych 40 certyfikatów wydano producentom ziemniaków. Wykres 2.7 Liczba wydanych certyfikatów w latach 2004-2012 w Wielkopolsce Powierzchnia upraw, którą objęto certyfikacją wynosiła 800,05 ha, z czego uprawy sadownicze stanowiły 343,88 ha, warzywnicze 187,87 ha i rolnicze 268,3 ha. Wielkość certyfikowanego plonu w roku 2012 kształtowała się następująco: ogółem certyfikaty wydano dla 46.638,21 ton płodów rolnych, z czego uprawy sadownicze stanowiły 21.871,3 ton (47 %), uprawy warzywnicze 16.161,2 ton (35 %), uprawy rolnicze 8.605,71 ton (18 %). 34

2.6 Nadzór nad prowadzeniem badań skuteczności działania środków ochrony roślin przez upoważnione jednostki Nadzór nad jednostkami upoważnionymi do przeprowadzania badania, zgodnie z art. 80 ust. 6 ustawy o ochronie roślin sprawuje Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Nadzór nad badaniami skuteczności działania środków ochrony roślin polega na sprawdzeniu przestrzegania przez jednostkę organizacyjną upoważnioną do prowadzenia badań Zasad Dobrej Praktyki Eksperymentalnej, zapewniających odpowiednią jakość badania, w tym warunków w jakich te badania są planowane, przeprowadzane i nadzorowane, a ich wyniki są zapisywane, przechowywane i podawane w sprawozdaniu z badania. Poprawność tych działań ma wpływ na rejestrację środków ochrony roślin czyli na dopuszczanie ich do obrotu i stosowania. Wytyczne w sprawie upoważniania i sprawowania nadzoru nad jednostkami organizacyjnymi prowadzącymi badania skuteczności działania środków ochrony roślin w Polsce reguluje Zarządzenie Nr 8/2007 Głównego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa z dnia 16 stycznia 2007 roku. W województwie wielkopolskim w 2012 r. badania skuteczności działania środków ochrony roślin przeprowadzało 16 jednostek: Instytut Ochrony Roślin - PIB w Poznaniu Zakład Badania Środków Ochrony Roślin Zespół Badania Herbicydów, Instytut Ochrony Roślin - PIB w Poznaniu Zakład Badania Środków Ochrony Roślin Zespół Badania Fungicydów, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Staphyt Sp.z o. o., Eurofins Agroscience Services Sp. z o. o., Field Research Support, Fertico Sp. z o. o., Dow Agrosciences Polska Sp. z o. o., Bayer Sp. z o. o., SGS Polska Sp. z o. o., BASF Polska Sp. z o. o., Instytut Badawczy Leśnictwa, Instytut Ochrony Roślin PIB w Poznaniu Oddział w Sośnicowicach, Instytut Ogronictwa Pracownia Entomologii, Instytut Warzywnictwa Pracownia Fitopotalogii, Anadiag S. A. Oddział w Polsce. Nadzór nad jednostkami organizacyjnymi prowadzącymi badania skuteczności działania środków ochrony roślin w Wielkopolsce sprawowali inspektorzy Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Poznaniu, upoważnieni przez Głównego Inspektora. W roku 2012 przeprowadzono, zgodnie z wytycznymi Głównego Inspektora, 33 kontrole doświadczeń wiosennych i jesiennych w 10 wytypowanych jednostkach, w zakresie prowadzonych kontroli stwierdzono w 1 jednostce zastosowanie niedopuszczonego do obrotu środka ochrony roślin bez zgody ministra właściwego do spraw rolnictwa. Ponadto przeprowadzono kontrole zgodności warunków decyzji MRiRW z planami badań, sprawdzono 159 planów badań w 6 jednostkach. Podczas kontroli w 1 jednostce stwierdzono nieścisłości w tematach planów oraz odnotowano błąd pisarski, wszystkie nieprawidłowości zostały usunięte w trakcie kontroli. 35

3. Ocena polowa i laboratoryjna materiału siewnego 3.1 Ocena polowa plantacji nasiennych w 2012 roku W 2012 roku oceną polową objęto 2580 plantacji na powierzchni 21875,95 ha. W grupie roślin rolniczych oceną objęto 2578 plantacji na powierzchni 21873,65 ha. W roślinach zbożowych oceniono 1106 plantacji na powierzchni 16742,86 ha, w tym najwięcej jęczmienia jarego 310 plantacji na powierzchni 4826,58 ha, pszenżyta ozimego - 201 plantacji na powierzchni 2876,3 ha i pszenicy ozimej 154 plantacje na powierzchni 2774,88. Ilość plantacji zbóż w ocenie spadła o 9,8% w stosunku do roku ubiegłego, a ich powierzchnia o 10,0%. Spowodowane to zostało masowymi wymarznięciami zbóż ozimych. Na wiosnę zwiększono areał wysiewu zbóż jarych, jednak ostatecznie obsiano zbożami mniejszą powierzchnię. W grupie roślin strączkowych oceniono 229 plantacji na 1645,36 ha. Ilość plantacji w porównaniu z rokiem ubiegłym spadła o 14,9%, a ich powierzchnia wzrosła o 9,6%. Spadła również ilość plantacji (o 40,7%) oraz powierzchnia (o 32,3%) w grupie roślin motylkowatych drobnonasiennych w porównaniu z rokiem ubiegłym. W 2012 roku oceniono 32 plantacje o powierzchni 73,93 ha. W grupie traw pastewnych i gazonowych oceniono w 2012 roku 444 plantacje o powierzchni 1140,57 ha. Ilość ocenianych plantacji traw spadła o 16,7% w stosunku do roku ubiegłego, a ich powierzchnia o 9,5%. W grupie roślin oleistych i włóknistych ilość ocenianych plantacji spadła o 3,7% w porównaniu z rokiem ubiegłym i wyniosła 77 plantacji, a ich powierzchnia wzrosła o 68,4% i wyniosła 595,34 ha. W grupie innych rolniczych obejmującej facelię oceniono 317 plantacji na powierzchni 1155,78 ha. Ilość ocenianych plantacji wzrosła o 28,3%, a ich powierzchnia o 42,3% w stosunku do roku ubiegłego. Plantacji sadzeniaków ziemniaka oceniono 371 sztuk na powierzchni 519,49 ha. Ilość plantacji spadła o 4,1% w porównaniu z rokiem ubiegłym, a ich powierzchnia o 12,1%. W grupie roślin warzywnych oceniono 2 plantacje o powierzchni 2,3 ha. Hodowcy warzyw zakładają własne plantacje kategorii standard i sami je oceniają. Ogółem ilość plantacji nasiennych będących w ocenie w 2012 roku wyniosła 2580 plantacji i była niższa o 7,8% od ubiegłorocznej wynoszącej 2799 plantacji. Powierzchnia 36

plantacji ocenianych w 2012 roku wyniosła 21875,95 ha i była niższa o 5,9% od ubiegłorocznej; średnia wielkość plantacji wyniosła 8,5 ha i była większa o 0,2 ha od powierzchni plantacji w 2011 roku. W 2012 roku zdyskwalifikowano 92 plantacje nasienne co stanowi 3,6% ogółu ocenianych plantacji, na powierzchni 643,57 ha - tj. 2,9% całkowitej przekwalifikowanej powierzchni. Plantacje nasienne były dyskwalifikowane z powodu następujących przyczyn: Zbożowe występowania innych gatunków, zachwaszczenia, braku izolacji przestrzennej, Strączkowe zachwaszczenia, Trawy niewykształcenia nasion, wymoknięcia/wyschnięcia/wymarznięcia, Ziemniaki - braku izolacji przestrzennej, Oleiste braku izolacji przestrzennej. W 2012 roku oceny dokonywali upoważnieni i akredytowani kwalifikatorzy. Przed oceną polową przeprowadzone zostały warsztaty doskonalące dla kwalifikatorów roślin pastewnych (traw) oraz zbóż. Ocenę polową przeprowadzało 62 akredytowanych kwalifikatorów. Ocenili oni 1589 plantacji na 14336,5 ha, co stanowi 61,6% ogólnej ilości plantacji będących w ocenie i 65,5% powierzchni plantacji ocenianych w 2012 roku. Ocenę polową wykonali oni w grupie roślin zbożowych (62,8% plantacji), strączkowych (62,4% pl.), motylkowatych drobnonasiennych (90,6% pl.), trawach (89,9% pl.), oleistych i włóknistych (28,6% pl.), oraz grupie innych roślin, głównie facelii (95,0% pl.). Ilość plantacji ocenionych przez akredytowanych kwalifikatorów jest niższa od ubiegłorocznej o 3,8 %, natomiast ich powierzchnia spadła o 1,5% w stosunku do roku 2011. Strukturę upraw nasiennych roślin rolniczych i warzywnych w województwie wielkopolskim i w kraju przedstawia tabela 3.1.1. Strukturę upraw nasiennych roślin rolniczych oraz udział w reprodukcji nasiennej w poszczególnych grupach roślin rolniczych w 2012 roku przedstawiają wykresy 3.1.1, 3.1.2. Średnią wielkość plantacji nasiennych roślin rolniczych w 2012 roku w kraju i w Wielkopolsce przedstawia wykres 3.1.3. 37

Tabela 3.1.1 Struktura upraw nasiennych roślin rolniczych i warzywnych w kraju i woj. Wielkopolskim w 2012r. Grupa roślin Plantacje (szt.) Oceniono Zdyskwalifikowano Kraj Wielkopolska % % Kraj Wielkopolska % Pow. (ha) Plantacje (szt.) Pow. (ha) Plantacje W/K Pow. W/K Plantacje (szt.) Pow. (ha) Plantacje (szt.) Pow. (ha) Plantacje W/K Zboża 6333 85041,65 1106 16742,86 17,5 19,7 308 3669,9 31 485,15 10,1 Rośliny strączkowe 1227 7213,12 229 1645,36 18,7 22,8 58 374,78 8 53,86 13,8 Motylkowate drobnonasienne 460 1091,77 32 73,93 7,0 6,8 47 87,6 7 9,64 14,9 Trawy 3225 12521,18 444 1140,57 13,8 9,1 486 1227,32 38 68,36 7,8 Buraki 578 530,68 2 0,32 0,3 0,1 3 1,4 - - - Oleiste i włókniste 356 2823,07 77 595,34 21,6 21,1 18 73,08 1 6,45 5,6 Inne rolnicze 817 3185,97 317 1155,78 38,8 36,3 16 90,52 0 8,95 0 Ziemniak 2102 5369,21 371 519,49 17,6 9,7 22 38,53 7 11,16 31,8 Rolnicze razem 15098 117776,65 2578 21873,65 17,1 18,6 958 5563,13 92 643,57 9,6 Warzywa 23 33,81 2 2,3 8,7 6,8 - - - - - Rolnicze + warzywa razem 15121 117810,46 2580 21875,95 17,1 18,6 958 5563,13 92 643,57 9,6 38

Zboża Rośliny strączkowe Motylkowate drobnonasienne Trawy Buraki Oleiste i włókniste Inne rolnicze Ziemniaki 3.1.1 Procentowy udział powierzchni plantacji nasiennych roślin rolniczych ocenionych w 2012 roku w Wielkopolsce w porównaniu do kraju. 18,5% 81,5% Wielkopolska Kraj 3.1.2 Procentowy udział powierzchni plantacji nasiennych roślin rolniczych ocenionych w 2012 roku w Wielkopolsce w poszczególnych grupach roślin. 120 100 19,6 22,8 6,7 9,1 0,1 21,0 36,2 9,6 80 60 40 80,4 77,2 93,3 90,9 99,9 79,0 63,8 90,4 Wielkopolska Kraj 20 0 39

Razem rolnicze Zboża Rośliny strączowe Motylkowate drobnonasienne Trawy Oleiste i włókniste Buraki Inne rolnicze Ziemniaki Wykres 3.1.3 Średnia wielkość plantacji nasiennych roślin rolniczych w kraju i Wielkopolsce w 2012 roku 16 14 15,1 13,4 12 10 8 8,5 7,8 7,2 7,7 7,9 6 5,9 4 2 0 3,9 2,3 2,4 2,6 0,9 0,2 3,9 3,6 1,4 2,6 Wielkopolska Kraj 40

3.2 Ocena laboratoryjna materiału siewnego 3.2.1 Ocena laboratoryjna nasion Laboratorium Oceny Nasion w roku 2012 wykonało badania 8003 prób materiału siewnego. Tabela 3.2 Zestawienie liczby prób w poszczególnych typach ocen w 2012 r. Typ oceny Liczba prób Kwalifikaty ocena pierwotna 1605 Kwalifikaty ocena powtórna 122 Kwalifikaty ocena okresowa 1465 Zlecenia 3195 Próby kontrolne 1161 Inne 455 Razem 8003 Wykres 3.2.1 Porównanie liczby prób w poszczególnych typach ocen w 2011 r. i 2012 r. 41

W porównaniu do roku ubiegłego liczba badanych prób materiału siewnego wzrosła o 13%. Liczba ocen kwalifikatów w ocenie pierwotnej utrzymała się na podobnym poziomie, w ocenie powtórnej wzrosła o 16%, w ocenie okresowej zmalała o 12%, liczba ocen na zlecenie wzrosła o 83%, liczba prób kontrolnych wzrosła o 54%, liczba innych ocen zmalała o 62%. W 2012 r. ogółem oceną objęto: 29618 ton nasion roślin zbożowych (mniej o 5% w stosunku do roku ubiegłego), z czego zakwalifikowano 27817 ton, 2185 ton nasion roślin pastewnych (więcej o 2%), z czego zakwalifikowano 1903 tony, 730 ton roślin oleistych (więcej o 211 %), z czego zakwalifikowano 565 ton, 3 tony roślin warzywnych, z czego zakwalifikowano 1 tonę. Wykres 3.2.2. Porównanie masy partii objętych oceną i zakwalifikowanych w 2012 r. Zdyskwalifikowano ogółem 7,8% badanych partii (o 2,6% mniej w stosunku do roku ubiegłego). Najwięcej partii nie spełniało wymogów jakościowych następujących gatunków: pszenżyto jare (22,6,2%), żyto jare (23,3%), rzepak jary (31,8 %), gorczyca biała (38,1%) oraz nasiona z grupy roślin strączkowych warzywnych (100% - w ocenie były tylko 2 partie). 42

3.2.2 Wystawianie etykiet urzędowych do materiału siewnego Kwalifikowany materiał siewny znajdujący się w obrocie musi być oznakowany urzędową etykietą. W Laboratorium Oceny Nasion wydrukowano 387 242 sztuk etykiet, (o 0,3% mniej niż w ubiegłym roku). Ponadto rozprowadzono 1 645 000 sztuk druków etykiet dla przedsiębiorstw posiadających uprawnienia do drukowania etykiet we własnym zakresie (o 3% więcej niż w ubiegłym roku). W 2012 r. wydrukowano 24 750 etykiet OECD (o 0,5% więcej niż w roku ubiegłym). 3.2.3 Zapewnienie jakości badań Laboratorium Oceny Nasion jest członkiem Międzynarodowego Związku Oceny Nasion (ISTA) i posiada akredytację uprawniająca do wystawiania Międzynarodowych Świadectw ISTA wymaganych dla nasion ocenianych zgodnie z systemami OECD i przeznaczonych do obrotu na rynkach poza Unią Europejską. Laboratorium raz na 3 lata podlega okresowej ocenie przez ISTA. W dniu 28 listopada 2012 r. laboratorium zostało poddane kolejnemu audytowi. Audytorzy ISTA szczegółowo sprawdzili zgodność dokumentacji systemu zarządzania laboratorium, pracy analityków i sprzętu z wymaganiami Przepisów i Standardu Akredytacyjnego ISTA. Potwierdzone zostały kompetencje laboratorium do wykonywania badań z zakresu akredytacji i wydawania Międzynarodowych Świadectw ISTA. Laboratorium posiada także akredytację Polskiego Centrum Akredytacji, potwierdzającą spełnianie wymagań normy PN-EN ISO/IEC 17025:2005 Ogólne wymagania dotyczące kompetencji laboratoriów badawczych i wzorcujących w zakresie 4 metod badawczych. W dniu 26 czerwca 2012 r., PCA przeprowadziło kolejny audyt i 8 sierpnia 2012 r., laboratorium Oceny Nasion otrzymało decyzję o utrzymaniu akredytacji na kolejny rok. W 2012 r. Laboratorium uczestniczyło w 5 międzynarodowych badaniach biegłości oceny nasion organizowanych przez ISTA w niżej wymienionym zakresie: Sorghum bicolor (sorgo zwyczajne): oznaczanie zdolności kiełkowania, czystości, obecności innych gatunków nasion i żywotności, Phleum pratense (tymotka łąkowa): oznaczanie zdolności kiełkowania, czystości, obecności innych gatunków nasion i wilgotności, Pisum sativum (groch siewny): oznaczanie wigoru, 43

Lactuca sativa (sałata): oznaczanie zdolności kiełkowania, czystości, obecności innych gatunków nasion i wystawianie świadectwa ISTA, Glycine max (soja): oznaczanie zdrowotności obecność Phomopsis complex. Wyniki czterech pierwszych badań zostały ocenione pozytywnie i znalazły się w grupie A, z wyjątkiem kiełkowania sorgo grupa B. Wyniki badania zdrowotności soi nie zostały jeszcze dostarczone. Laboratorium uczestniczyło także w 1 krajowej rundzie badań biegłości oceny nasion organizowanej przez LON w zakresie: x Triticosecale: oznaczanie zdolności kiełkowania, czystości i obecności innych gatunków nasion. Wyniki w trakcie opracowywania. 3.2.4 Kontrola próbobiorców urzędowych i akredytowanych Uprawnienia do pobierania prób materiału siewnego posiada 84 pracowników WIORiN w Poznaniu (próbobiorcy urzędowi) i 44 pracowników zatrudnionych w 24 firmach nasiennych (próbobiorcy akredytowani). W 2012 r. w ramach kontroli próbobiorców urzędowych pobrano i zbadano 132 próbki kontrolne. W ramach kontroli próbobiorców akredytowanych przeprowadzono 36 kontroli pracy próbobiorców akredytowanych, pobrano i zbadano 177 prób zabezpieczających i 159 prób pobranych z materiału siewnego znajdującego się w obrocie. Stwierdzone niezgodności z badaniami pierwotnymi są poddawane analizie i ustalaniu przyczyn niezgodności. 3.2.5 Kontrola laboratoriów akredytowanych Na terenie województwa wielkopolskiego działa 10 akredytowanych laboratoriów oceny nasion zlokalizowanych w przedsiębiorstwach nasiennych. W laboratoriach przeprowadzono w sumie 11 kontroli, w trakcie których sprawdzono poprawność przeprowadzania analiz oraz wyposażenie i stan sprzętu diagnostycznego. Zbadano 355 prób kontrolnych zabranych z laboratoriów. Stanowiło to 12 % wszystkich prób ocenionych w 2012 r. w laboratoriach akredytowanych. Kontrole nie wykazały istotnych uchybień. W ramach kontroli pracy laboratoriów i biegłości analityków w ocenie nasion wysłano do laboratoriów 30 prób sprawdzających, które były częścią rundy badania biegłości dla laboratoriów w całym kraju. Wyniki są w trakcie opracowywania. 3.2.6 Kontrola etykiet Upoważnienia do wydawania etykiet posiada 18 podmiotów nadzorowanych przez WI w Poznaniu. W 2012 r. przeprowadzono 17 kontroli wypełniania etykiet. Nie stwierdzono istotnych uchybień. 44

3.2.7 Organizacja szkoleń dla próbobiorców i analityków nasiennych oraz badań biegłości dla analityków. W roku 2012 przeprowadzono 7 szkoleń dla 56 osób: 1 szkolenie dla urzędowych próbobiorców materiału siewnego dla 15 osób, 2 szkolenia dla próbobiorców akredytowanych dla 21 osób, 4 szkolenia dla analityków nasiennych dla 20 osób: 1 dla nowych analityków, nabywających uprawnienia do badania nasion zbóż, 2 dla nowych analityków i analityków poszerzających uprawnienia do badania roślin grubonasiennych i 1 dla analityków poszerzających uprawnienia do badania nasion grupy innych gatunków rolniczych. W 2012 r. zorganizowano jedną rundę badań biegłości dla 39 uczestników: Laboratoriów i Pracowni Oceny Nasion Wojewódzkich Inspektoratów i Laboratoriów Akredytowanych w całym kraju. W ramach rundy przygotowano i rozesłano 117 próbek nasion pszenżyta. Badaniami zostały objęte: oznaczanie czystości nasion, oznaczanie zawartości innych gatunków nasion i zdolności kiełkowania. Aktualnie trwa opracowywanie wyników testów biegłości. 3.3 Ocena polowa i kontrola produkcji materiału szkółkarskiego. W 2012 r. ocenę polową wykonano na powierzchni 27,51 ha upraw owocowego materiału szkółkarskiego. Ocenę przeprowadzono w 18 gospodarstwach szkółkarskich, w tym w 3 gospodarstwach z wyłączną produkcją materiału kwalifikowanego. Ogółem oceniono 39 plantacji materiału szkółkarskiego. W porównaniu z rokiem poprzednim odnotowano spadek liczby gospodarstw o 5, co stanowi 21,7% przy równoczesnym spadku powierzchni upraw szkółkarskich o 4,09 ha tj. 12,9%. W 2012 roku zakwalifikowano: 291 268 szt. drzew owocowych, w tym 217 508 szt. to materiał wolny od wirusów, co stanowi 74,7% ogólnej ilości zakwalifikowanych drzew, 49 000 szt. krzewów jagodowych i 108 500 szt. sadzonek krzewów jagodowych, 45

815 850 szt. podkładek wegetatywnych, w tym 609 850 szt. podkładek drzew i 206 000 szt. podkładek krzewów. W ogólnej ilości zakwalifikowanych podkładek wegetatywnych drzew, podkładki wolne od wirusów stanowią 96,8% ( 590 350 szt.), 733 000 szt. podkładek generatywnych, w tym 294 000 szt. (40,1%) to podkładki wolne od wirusów, 1 740 000 szt. sadzonek truskawek. Wiosną 2012 roku dokonano lustracji plantacji matecznych porzeczek i agrestu na pow. 0,17 ha nie stwierdzono obecności rewersji na porzeczkach oraz otaśmienia nerwów w matecznikach agrestu. W porównaniu z rokiem poprzednim zanotowano spadek w ilości zakwalifikowanych: drzew owocowych o 50 802 szt. tj. 14,8%, podkładek wegetatywnych o 163 190 szt. tj. 21,1%, podkładek generatywnych o 127 300 szt. tj. 14,8%, sadzonek truskawek o 43 000 szt. tj. 2,4%. W stosunku do roku 2011 nastąpił wzrost w produkcji krzewów jagodowych o 6000 szt. tj. 13,9%. Ocenę sadów zraźnikowych i nasiennych przeprowadzono w 5 gospodarstwach szkółkarskich. Oceną objęto 3 sady do pozyskiwania zrazów na pow. 1,15 ha i 5 sadów do pozyskiwania nasion na pow. 2,2 ha. Zakwalifikowano 1 132 490 szt. oczek drzew owocowych, w tym 1 118 240 szt. tj. 98,7% to materiał wolny od wirusów i 1297,0 kg nasion wolnych od wirusów. W stosunku do roku 2011 nastąpił spadek w ilości zakwalifikowanych oczek drzew owocowych o 174 585 szt., co stanowi 13,4% i wzrost w ilości zakwalifikowanych nasion drzew owocowych o 767,0 kg (144,7%). W 2012 roku oceny polowej materiału szkółkarskiego dokonało 6 urzędowych kwalifikatorów. Dostawcy zakupili w 2012 r. 62 262 szt. etykiet-paszportów dla kwalifikowanego materiału szkółkarskiego przeznaczonego do obrotu, w tym 36 097 szt. paszportów pomarańczowych (materiał szkółkarski wolny od wirusów), 26 165 szt. paszportów białych (pozostały materiał szkółkarski). W 2012 roku przeprowadzono kontrolę u 49 dostawców materiału rozmnożeniowego i nasadzeniowego roślin sadowniczych innych niż materiał kategorii elitarny i kategorii kwalifikowany tzn. materiału szkółkarskiego kategorii CAC. Kontrolą objęto: 15 dostawców produkujących materiał szkółkarski kategorii kwalifikowany i kategorii CAC, 34 dostawców z wyłączną produkcją materiału kategorii CAC. Wielkość produkcji materiału szkółkarskiego kategorii CAC na terenie województwa wielkopolskiego przedstawiają tabele 3.3.1 i 3.3.2. 46

Tabela 3.3.1 Produkcja materiału szkółkarskiego kategorii CAC w 2012 roku Lp. Gatunek Drzewka Krzewy/sadzonki * Sztuki 1. Brzoskwinia 36 457-2. Czereśnia 79 040-3. Grusza 48 514-4. Jabłoń 496 905-5. Morela 39 858-6. Śliwa domowa 72 194-7. Śliwa japońska 9 060-8. Wiśnia 68 332-9. Orzech włoski 21 100-10. Agrest 304 692 11. Borówka wysoka - 5 900 12. Porzeczka czarna - 492 236 13. Porzeczka czerwona i biała - 412 573 14. Leszczyna - 12 200 15. Malina - 6 675/39 350 16. Jeżyna - 220/3300 17. Żurawina wielkoowocowa - - 18. Truskawka - 1297500/35790020 19. Poziomka - - * dla pozycji 15-19; Tabela 3.3.2. Powierzchnia upraw materiału CAC w 2012 roku Lp. Rodzaj materiału szkółkarskiego Powierzchnia - ha 1. Szkółka drzew owocowych 23,27 2. Szkółka krzewów jagodowych 10,88 3. Plantacja sadzonek truskawek 58,35 47

3.4 Kontrola materiału siewnego Zgodnie z ustawą o nasiennictwie z 26 czerwca 2003 roku (Dz. U. z 2007 r. Nr 41 poz. 271 ze zm.), obrót materiałem siewnym mogą prowadzić przedsiębiorcy wpisani do rejestru przedsiębiorców dokonujących obrotu materiałem siewnym (art.54, ust.1 ustawy) oraz podmioty wpisane do rejestru rolników (art. 54 a, ust.1 ustawy). W 2012 roku do rejestru przedsiębiorców na terenie Wielkopolski wpisano 116 przedsiębiorców (łącznie w rejestrze wpisanych jest 1501 przedsiębiorców), a do rejestru rolników wpisano 4 rolników (łącznie w rejestrze rolników wpisanych jest 45 rolników). W 2012 roku przeprowadzono 885 kontroli w 616 jednostkach wytwarzających, przechowujących i prowadzących obrót materiałem siewnym i materiałem szkółkarskim oraz materiałem rozmnożeniowym i nasadzeniowym roślin warzywnych i ozdobnych. Kontrola dotyczyła wytwarzania materiału siewnego, przechowywania materiału siewnego przygotowanego do obrotu i prowadzenia obrotu materiałem siewnym przez przedsiębiorców, rolników wpisanych do rejestru rolników i dostawców zajmujących się materiałem szkółkarskim oraz materiałem rozmnożeniowym lub nasadzeniowym roślin warzywnych, ozdobnych oraz sadzonkami winorośli. Na skutek stwierdzonych podczas kontroli nieprawidłowości podjęto następujące działania: wydano 19 decyzji zakazu prowadzenia obrotu materiałem siewnym niespełniającym wymagań. Sprawdzono wykonanie decyzji zakazu prowadzenia obrotu materiałem siewnym poprzez kontrolę dokumentacji przekazania materiału na cele niesiewne lub kontrolę protokółów zniszczenia materiału siewnego nie spełniającego wymagań; wydano 1 decyzję zakazu prowadzenia obrotu na okres 3 lat dla podmiotu, który wprowadził do obrotu materiał siewny nie będąc wpisanym do rejestru w zakresie obrotu materiałem siewnym; nałożono 27 grzywien w drodze mandatu karnego na kwotę 4200,00 zł. za prowadzenie obrotu bez wpisu do rejestru przedsiębiorców dokonujących obrotu materiałem siewnym lub bez wpisu do rejestru rolników, za powtórne użycie etykiet dla materiału siewnego, za podanie na etykietach dla materiału siewnego informacji niezgodnych ze świadectwem, za złożenie nieprawdziwych informacji lub niezłożenie informacji dotyczących obrotu materiałem siewnym; skierowano 3 wnioski do Sądów Rejonowych o ukaranie oferującego do sprzedaży w ogłoszeniu prasowym materiału siewnego bez wpisu do rejestru działalności regulowanej i oferujących do sprzedaży w ogłoszeniach internetowych nasion jako materiału siewnego; 48

skierowano 9 wystąpień pokontrolnych do przedsiębiorców, które dotyczyły: podania na etykietach informacji niezgodnych ze świadectwem, powtórnego użycia etykiet dla materiału siewnego, niezgodności pomiędzy dokumentami sprzedaży, a etykietami/paszportami dołączonymi do materiału siewnego, nie dołączania do materiału siewnego dokumentu towarzyszącego, wprowadzenia do obrotu materiału siewnego niezgodnego z wymaganiami jakościowymi na skutek braku staranności w czasie procesu zaprawiania. Upoważnienia do oceny polowej plantacji nasiennych posiada 71 urzędowych kwalifikatorów i 58 akredytowanych kwalifikatorów. W roku 2012 cofnięto uprawnienia dla 4 urzędowych kwalifikatorów materiału siewnego: z powodu przejścia na emeryturę 2 osoby, z powodu ustania stosunku pracy 2 osoby. Z powodu ustania stosunku pracy cofnięto uprawniania 2 akredytowanym kwalifikatorom materiału siewnego. Kontrolowano pracę 48 akredytowanych kwalifikatorów na 295 plantacjach o powierzchni 2864,84 ha. Kontrolą objęto 18,6 % plantacji ocenianych przez akredytowanych kwalifikatorów i 20,0 % ogólnej powierzchni plantacji ocenianych przez akredytowanych kwalifikatorów. Kontrolowano głównie plantacje zbóż i traw. Kwalifikatorów urzędowych kontrolowało 7 pracowników Wojewódzkiego Inspektoratu. Skontrolowano pracę 23 kwalifikatorów roślin rolniczych na 97 plantacjach o powierzchni 499,53 ha (9,8% plantacji ocenianych przez upoważnionych kwalifikatorów i 6,6% ogólnej powierzchni plantacji ocenianych przez upoważnionych kwalifikatorów) i 2 kwalifikatorów materiału szkółkarskiego na 7 plantacjach o powierzchni 9,35 ha. Upoważnienie do pobierania prób materiału siewnego posiada: 84 próbobiorców urzędowych oraz 44 próbobiorców akredytowanych. W 2012 roku cofnięto 7 uprawnień próbobiorcom urzędowym, w tym 5 z powodu przejścia pracowników na emeryturę, 1 z powodu rozwiązania stosunku pracy oraz 1 uprawnienie wygasło o z powodu śmierci pracownika. W 2012 roku w ramach kontroli pracy próbobiorców materiału siewnego pobrano 132 próbki kontrolne do kontroli pracy próbobiorców urzędowych oraz 336 prób kontrolnych do kontroli pracy próbobiorców akredytowanych. Po dokonanej ocenie laboratoryjnej wyniki 10 prób z kontroli pracy próbobiorców urzędowych i wyniki 36 prób z kontroli pracy próbobiorców akredytowanych były niezgodne z badaniami pierwotnymi. W 2012 roku przeprowadzono kontrolę pracy 8 próbobiorców sadzeniaków ziemniaka. Do badań kontrolnych na wirusy pobrano 20 prób sadzeniaków ziemniaka. W 2012 roku dokonano kontroli materiału siewnego na obecność nasion zmodyfikowanych genetycznie. Pobrano 46 prób z materiału siewnego będącego w obrocie, w tym 26 prób kukurydzy, 15 prób rzepaku 49

jarego, 5 prób rzepaku ozimego. Badania przeprowadzone w Centralnym Laboratorium Głównego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa nie wykazały obecności nasion zmodyfikowanych genetycznie. W 2012 roku w trakcie prowadzenia kontroli materiału siewnego w obrocie pobrano 675 prób kontrolnych nasion roślin rolniczych i warzywnych. Wiosną w trakcie kontroli sadzeniaków ziemniaka w obrocie pobrano 22 próby kontrolne sadzeniaków ziemniaka do oceny laboratoryjnej na wirusy, Zestawienie wyników kontroli, wg grup podanych w tabeli 3.4.1 Tabela 3.4.1 Zestawienie skontrolowanych i zakwestionowanych partii materiału siewnego Grupa roślin Zboża jare i ozime Kontrolą objęto: Z tego Wydano zakwestionowano: decyzje partii o masie w tym zakupionego w innych krajach partii o masie zakazu prowadzenia partii o masie obrotu 340 3878,9 t 9 69,1 t 9 61,32 t 5,15 t Inne rolnicze 149 486,5 t 78 335,6 t 26 46,86 t 18,645 t Ziemniak 22 318,75 t 1 17,6,t - - - Warzywa 186 59 571,8 kg - - 19 208,977 kg 126,507 kg Jakość nasion zbóż jarych i ozimych kwestionowana była z powodu: niskiej zdolności kiełkowania (61,27 t), czystości (0,05 t). Zakwestionowany materiał siewny innych roślin rolniczych wykazał zdolność kiełkowania niezgodną z wymaganiami jakościowymi (36,86 t), obecność Cuscuta (10,0 t). Jakość nasion warzyw kwestionowana była z powodu niskiej zdolności kiełkowania 208,977 kg. Podczas kontroli materiału siewnego będącego w obrocie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie wprowadzania do obrotu 3 partii materiału siewnego warzyw w ilości 387,56 kg, co do których został stwierdzony w trakcie badania w Stacji Doświadczalnej Oceny Odmian COBORU w Węgrzcach brak tożsamości odmianowej. Wydano 3 decyzje zakazu prowadzenia obrotu na 375,265 kg zakwestionowanych partii warzyw. W trakcie kontroli materiału siewnego będącego w obrocie skontrolowano: 50

1263 partii zbóż o masie 16 128,15 ton, 296 partii kukurydzy o masie 669,61 ton i 3 314,18 j.s. 224 partii ziemniaka o masie 1000,74 tony, 925 partii pozostałych gatunków roślin rolniczych o masie 1554,32 tony i 23 512 j. s. buraka cukrowego i pastewnego, 2142 partii warzyw o masie 51 441,24 kg. Na terenie Wielkopolski w 2012 roku urzędowi kwalifikatorzy sadzeniaka ziemniaka dokonali oceny cech zewnętrznych 623 partii sadzeniaków ziemniaka o łącznej masie 8628,8 tony z czego 54,5 tony zostało zdyskwalifikowanych. W 2012 roku przeprowadzono kontrolę upraw winorośli przeznaczonych do wyrobu wina gronowego w celu sprawdzenia zgodności uprawianych odmian z przepisami art. 27.1. ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o wyrobie i rozlewie wyrobów winiarskich, obrocie tymi wyrobami i organizacji rynku wina (Dz. U. z 2011 r. Nr 120, poz. 690). Skontrolowano uprawy winorośli w 2 gospodarstwach na powierzchni 1,46 ha, natomiast kontrola przeprowadzona w 3 gospodarstwie wykazała, że winnica o pow. 4,5 ha założona w latach 2006-2009 praktycznie nie istnieje z powodu wymarznięcia i wyschnięcia krzewów. Przeprowadzone kontrole wykazały, że wszystkie uprawiane odmiany winorośli spełniają wymogi art. 27.2. ww. ustawy. Ilości wytworzonego, wprowadzonego do obrotu oraz znajdującego się w magazynach przedsiębiorców materiału siewnego w poszczególnych grupach roślin, obrazuje tabela 3.4.2 Informacja o wprowadzonym do obrotu przez przedsiębiorców materiale siewnym w okresie 01.07.2011 30.06.2012 r. Z danych przekazanych przez przedsiębiorców wynika, że w przypadku zbóż produkcja własna lub kontraktacja wzrosła o 9% w porównaniu z sezonem 2011/2012, sprzedaż materiału siewnego zbóż wzrosła o 8% w porównaniu z sezonem ubiegłym. Z analizy produkcji i obrotu materiału siewnego w Wielkopolsce, w stosunku do kraju wynika, że w przypadku zbóż mamy 19,6% udział w reprodukcji krajowej materiału siewnego, a 30% w obrocie tym materiałem (wykres 3.4.1). Inne gatunki rolnicze w tym facelia, rzodkiew oleista oraz brukiew 36% udziału w reprodukcji krajowej materiału siewnego, a 42% w obrocie tym materiałem (wykres 3.4.2) W trawach tylko 9,1% plantacji zlokalizowanych jest na terenie Wielkopolski, ale mamy 46% udział w obrocie gatunkami traw (wykres 3.4.3). Taka duża rozbieżność pomiędzy produkcją a obrotem materiałem siewnym wynika z faktu iż na terenie Wielkopolski mają siedzibę największe, liczące się na rynku krajowym i zagranicznym przedsiębiorstwa nasienne, które część materiału siewnego reprodukują na terenie innych województw głównie ze względu na możliwość założenia plantacji o dużym areale. W Wielkopolsce średnia wielkość plantacji nasiennej w zbożach wynosi 15,1 ha a w trawach tylko 2,6 ha. 51

Tabela 3.4.2 Informacja o wprowadzonym do obrotu przez przedsiębiorców materiale siewnym w okresie: 01.07.2011-30.06.2012 roku Lp. 1. 2. 3. Grupa roślin Jed nos tka Stan początkowy Przychód materiału siewnego Produkcja własna lub kontraktacja Kategoria Przywieziony z innych państw UE Przywie- ziony z państw trzecich Sposób zagospodarowania materiału siewnego Sprzedaż na cele siewne Przeklasyf ikowane na cele niesiewne Wykorzystanie do siewu w posiadanym gospod. Wykorzystane do mieszanek Stan końcowy Zbożowe E, K t 4 091,63 78 750,13 77 322,49 4 291,34 85 533,24 4 861,54 4 770,61 1,28 5 898,25 Oleiste i włókniste E, K t 480,32 475,74 1 185,68 110,60 1 585,06 64,84 4,43 3,98 594,04 Strączkowe E, K t 682,20 1 879,70 7,10 0,00 1 622,88 208,27 157,86 6,90 573,09 4. Motylkowate drobnonasienne 5. Trawy gazonowe i pastewne 6. Inne rolnicze (facelia, rzodkiew oleista, brukiew) 7. 8. Burak cukrowy i pastewny, ziemniak Warzywne E, K t 110,95 182,59 270,51 95,22 397,38 0,01 0,73 117,48 143,67 E, K t 1 187,59 3 184,60 1 927,90 1 121,35 2 817,86 5,80 51,24 3 171,06 1 375,48 E, K t 97,38 1 081,50 51,86 0,00 985,75 173,60 14,64 0,16 56,59 E, K t 47,97 10 284,03 2 779,22 0,00 8 893,71 3 971,48 202,09 0,00 43,94 E, K, ST kg 631 335,42 758 106,26 165 293,22 180 854,85 609 354,27 45 042,94 445,34 0,00 1 080 747,20 52

Wykres 3.4.1 Udział w produkcji krajowej materiału siewnego zbóż w sezonie 2011/2012. 30% 70% Wielkopolska Kraj Wykres 3.4.2 Udział w produkcji krajowej materiału siewnego inne gatunki rolnicze w sezonie 2011/2012. 58% 42% Wielkopolska Kraj 53

Wykres 3.4.3 Udział w produkcji krajowej materiału siewnego traw w sezonie 2011/2012. 54% 46% Wielkopolska Kraj 3.5 Kontrola tożsamości odmianowej Oceny tożsamości odmianowej dokonuje na zlecenie Inspekcji Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych w Słupi Wielkiej, jednostka podległa bezpośrednio Ministrowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Próby do oceny tożsamości pobierane są przez urzędowych próbobiorców, pracowników Inspekcji i dostarczane przez nich do Działu Nadzoru Nasiennego WIORiN w Poznaniu. Po rejestracji przekazywane są dalej do odpowiednich stacji COBORU, gdzie są wysiewane, a na założonych poletkach przeprowadzana jest ocena tożsamości odmianowej, tj. porównanie cech roślin wyrosłych z próby z roślinami z wzorca odmiany. W roku 2012 do oceny tożsamości odmianowej w Wielkopolsce pobrano 591 prób roślin rolniczych i warzywnych. Na podstawie informacji o wadach materiału siewnego otrzymanych z COBORU, decyzjami Wielkopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa, zakazano właścicielom nasion prowadzenia obrotu materiałem siewnym fasoli zwykłej odm. Goldstern, dyni zwyczajnej odm. Nimba i buraka ćwikłowego odm. Renova. W/w materiał siewny okazał się nietożsamy z próbami wzorcowymi tych odmian. Ponadto w celu kontroli materiału siewnego na obecność nasion zmodyfikowanych genetycznie - pobrano próby z: kukurydzy (26), rzepaku jarego (15), rzepaku ozimego (5). Próby zostały pobrane głównie z partii materiału siewnego wyprodukowanego poza granicami RP. Wymienione próby kukurydzy i rzepaku przekazane zostały do Centralnego Laboratorium 54