WYROK Z DNIA 30 MAJA 2007 R., III AUa 194/07 Tylko okres niezbędny do przyznania prawa do świadczenia rolniczego nie może być doliczony na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) do okresu składkowego. Potwierdzeniem tego stanowiska jest uregulowanie z ust. 3 art. 10 cyt. ustawy z 17 grudnia 1998 r. art. 10 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.). Sędzia SA Janina Czyż (przewodniczący) Sędzia SA Roman Skrzypek (sprawozdawca) Sędzia SA Alicja Podczasza Sąd Apelacyjny w Rz. w sprawie z wniosku Józefa G. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Rz. o emeryturę, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 maja 2007 r. apelacji wniesionej przez wnioskodawcę od wyroku Sądu Okręgowego w Rz. z dnia 30 maja 2007 r. u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rz. U z a s a d n i e n i e Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Rz. z dnia 30 czerwca 2006 r., na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych odmówiono wnioskodawcy Józefowi G. prawa do emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podał, iż wnioskodawca nie spełnił warunków przewidzianych w w/w ustawie, mianowicie nie osiągnął wieku emerytalnego 65 lat, oraz nie udowodnił wymaganego okresu zatrudnienia, a jedynie 18 lat, 5 m cy i 28 dni. Organ rentowo emerytalny ponadto podał, iż: wnioskodawca nie przedłożył świadectwa pracy w szczególnych warunkach za okres od 5 sierpnia 1970 r. do 5 czerwca 1971 r. z Zakładu Płyt Pilśniowych w P., jako pracy wskazanej w Wykazie A rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, 1
świadectwo pracy w szczególnych warunkach wystawione przez Spółdzielnię Budownictwa Wiejskiego za okres od 8 czerwca 1971 r. do 6 grudnia 1971 r. było wystawione błędnie gdyż nie zawierało pozycji i pkt z działu XIV, wnioskodawca nie przedłożył świadectwa pracy w szczególnych warunkach za okres od 6 grudnia 1971 r. do 3 lipca 1979 r. w Państwowym Gospodarstwie Rolnym w B. wystawionego przez zakład pracy lub następcę prawnego. Świadectwo wystawione przez Agencje Nieruchomości Rolnych, która nie jest pracodawcą, dla byłych pracowników, lecz sukcesorem zasobu archiwalnego po byłym PGR nie mogło wywołać pożądanego skutku, do ogólnego stażu pracy nie został wliczony okres opłacania składek na Fundusz Ubezpieczenia Społecznego Rolników od 1 stycznia 1982 r. do 31 grudnia 1995 r., ponieważ wnioskodawca pobiera świadczenie rolne z KRUS i okres ten został zaliczony do wysokości świadczenia rolnego. Odwołanie od powyższej decyzji złożył Józef G., wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie prawa do emerytury. W uzasadnieniu odwołujący się podał, iż spełnił wszystkie warunki wynikające z ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w związku z powyższym nieuzasadnione było wydanie decyzji odmawiającej prawa do emerytury bez należytego wyjaśnienia sprawy i bez dokładnego ustalenia stanu faktycznego. W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o oddalenie odwołania z uwagi na to, iż wnioskodawca nie udowodnił pracy w szczególnych warunkach w wymiarze 15 lat. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, pismem z dnia 24 października 2006 r., poinformował Sąd Okręgowy, iż w związku z nowymi dowodami w sprawie wszczął uzupełniające postępowanie wyjaśniające. Po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego organ rentowo emerytalny wydał w dniu 9 listopada 2006 r. ponownie decyzję odmawiającą przyznania prawa do emerytury. Decyzja ta zawierała takie samo rozstrzygniecie i uzasadnienie jak decyzja poprzednia, która została uchylona. Również od decyzji z 9 listopada 2006 r. odwołanie złożył Józef G. podnosząc zarzuty jak we wcześniejszym odwołaniu. W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Rz. wniósł o oddalenie odwołania. W uzasadnieniu wskazał, iż w całości aktualne jest stanowisko i argumentacja organu rentowego w zakresie odmowy prawa do emerytury, zawarte w odpowiedzi na odwołanie z dnia 17 sierpnia 2006 r., dotyczącej odwołania od decyzji z dnia 30 czerwca 2006 r. z uwagi na to, iż wnioskodawca z wymaganego 25 letniego okresu składkowego i nieskładkowego wykazał jedynie 18 lat, 5 miesięcy i 28 dni oraz brak jest co najmniej 15 lat pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. W szczególnych warunkach udowodnił jedynie 1 rok, 1 miesiąc 2
i 29 dni, w związku z czym brak jest podstaw do przyznania wnioskodawcy wcześniejszej emerytury w oparciu o art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rz. wyrokiem z dnia 28 grudnia 2006 r. oddalił odwołania Józefa G. od obydwu decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Rz. Sąd I instancji ustalił, że wnioskodawca zatrudnienie podjął 1 listopada 1960 r. w Zakładzie Rzemieślniczym, potem pracował w gospodarstwie rolnym rodziców, następnie PKP, POM w D. jako spawacz, Zakładzie Płyt Pilśniowych jako ślusarz remontowy, Spółdzielni Budownictwa Wiejskiego jako kowal spawacz, PGR w B. jako kowal. Ostatecznie był zatrudniony do 3 lipca 1979 r. i od tamtej pory na podstawie umowy o pracę nigdzie nie pracował. Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca pracował w Zakładzie Płyt Pilśniowych od 5 sierpnia 1970 r. do 5 czerwca 1971 r. jako ślusarz remontowo montażowy, zaliczając tym samym ten okres jako okres pracy w warunkach szczególnych, kwestionując tym samym stanowisko ZUS odnośnie interpretacji dotyczącej przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze wykaz A dział XIV poz. 25. Sąd Okręgowy w przeciwieństwie do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych stanął na stanowisku, że prace wymienione w w/w wykazie nie muszą być wykonywane łącznie. Wystarczy, aby któraś z nich była faktycznie wykonywana, aby można było zaliczyć okres tej pracy jako pracy w warunkach szczególnych. Sąd uznał również, że nie ma znaczenia to, w jakim resorcie kiedyś znajdowały się Zakłady Płyt Pilśniowych, jak również to, że zakład zmienił nazwę. Sąd I instancji nie zgodził się również ze stanowiskiem ZUS, odnośnie nie zaliczenia okresu pracy od 8 czerwca 1971 r. do 6 grudnia 1971 r. w Spółdzielni Budownictwa Wiejskiego. Odnośnie okresu pracy w PGR w B., który nie został zaliczony do okresu pracy w szczególnych warunkach z uwagi na brak świadectwa pracy, Sąd Okręgowy w oparciu o zeznania świadków oraz akta osobowe ustalił, iż przez cały okres pracy w PGR, wnioskodawca wykonywał prace stale i w pełnym wymiarze czasu pracy jako kowal, uznając tym samym ten okres jako okres pracy w warunkach szczególnych. Wyżej wymienione okresy, Sąd I instancji uznał za okresy pracy w szczególnych warunkach, jednak w świetle art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych doszedł do przekonania, podzielając stanowisko ZUS, że wnioskodawca nie wykazał się 25 letnim stażem pracy. W ocenie Sądu Okręgowego do okresu składkowego i nieskładkowego nie można było zaliczyć wnioskodawcy okresu od 1 stycznia 1982 r. do 31 grudnia 1995 r., gdyż w tym czasie pobierał świadczenie rolne w KRUS i okres pracy w gospodarstwie rolnym zaliczony mu został do świadczenia rolnego. Sąd Okręgowy, odmiennie niż Zakład Ubezpieczeń Społecznych uznał, iż wnioskodawca nie spełnia warunku 25 letniego okresu składkowego i nieskładkowego, a nie 15 lat pracy w warunkach szczególnych. 3
Sąd Okręgowy oddalił odwołanie na podstawie art. 477 14 1 k.p.c. Powyższy wyrok został zaskarżony w całości apelacją przez wnioskodawcę. Skarżący zarzucił wyrokowi: naruszenie przepisów postępowania które mogły mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a to art. 233 1 k.p.c. przez błędną ocenę dokumentów i ustalenie, iż wnioskodawca nie ma wymaganego 25 letniego okresu zatrudnienia składkowego ponieważ od 1 stycznia 1982 r. pobiera świadczenie z KRUS, naruszenie przepisów prawa materialnego w szczególności art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS przez nieprawidłowe ustalenie okresów zatrudnienia i okresów składkowych, oraz ustalenie że okres od 1 stycznia 1982 r. nie jest okresem uprawniającym do emerytury, wnosząc o zmianę zaskarżonego wyroku przez ustalenie prawa do emerytury, względnie uchylenie zaskarżonego wyroku i poprzedzającej go decyzji organu rentowego i przekazanie sprawy do ZUS w Rzeszowie do ponownego rozpoznania. Organ rentowy nie odniósł się do treści apelacji. Sąd Apelacyjny zważył, co następuje: Apelacja odwołującego Józefa G. okazała się uzasadniona o ile wnosiła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Sąd II instancji podzielił zarzuty apelacji odnośnie naruszenia przepisów prawa materialnego, jak również błędnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego, która miała wpływ na wynik sprawy. Bezsporną w sprawie była okoliczność uzyskania przez Józefa G. prawa do renty rolniczej od 4 października 1995 r. na podstawie decyzji KRUS Oddział Regionalny w P. z 25 października 1995 r. oraz uznania przez ZUS Oddział w Rz. ogólnego stażu zatrudnieniowego w rozmiarze 18 lat, 5 ciu miesięcy i 28 dni. Organ rentowy uznał poza tym 1 rok, 1 miesiąc i 29 dni pracy w warunkach szczególnych. Odnotować należy, że Sąd I instancji uznał wnioskodawcy 15 lat zatrudnienia w warunkach szczególnych, natomiast podzielając stanowisko organu rentowego stwierdził, że wnioskodawca nie wykazał się 25 letnim okresem zatrudnieniowym, bo do tego ogólnego stażu pracy nie można zaliczyć ubezpieczenia rolniczego, które zostało zaliczone do renty rolniczej. Sąd I instancji w tym zakresie bliżej nie uzasadnił swojego stanowiska, jednakże wydaje się, że kierował się orzecznictwem Sądu Najwyższego, które dotyczyło stanów faktycznych wynikłych z realizacji nieobowiązujących już ustaw z 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeń dla rolników i ich rodzin (Dz. U. Nr 32, poz. 140) czy ustawy z 14 grudnia 1982 r. o zabezpieczeniu społecznym rolników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 268 ze zm.) por. wyrok SN z 20.II.1997 r. II UR 2/97 OSNP 1997/24/497. Tymczasem w niniejszej sprawie renta rolnicza została przyznana wnioskodawcy na gruncie obecnie obowiązującej ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym 4
rolników (Dz. U. nr 7, poz. 25 ze zm.). Art. 21 powołanej ustawy tak obecnie jak i w momencie przyznania renty rolniczej wymagał podlegania ubezpieczeniu emerytalno rentowemu przez okres 20 kwartałów (wnioskodawca urodził się 4 lutego1946 r.). Zdaniem Sądu Apelacyjnego w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę, właśnie tylko ten okres niezbędny do przyznania prawa do świadczenia rolniczego nie będzie mógł być doliczony na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) do okresu składkowego i nieskładkowego stanowiącego o 25 letnim stażu zatrudnieniowym. Potwierdzeniem tego stanowiska jest uregulowanie z ust. 3 art. 10 cyt. ustawy z 17 grudnia 1998 r. (por. również wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 25.XI.2005 r. III AUa 1703/04 Lex nr 189353). W tym miejscu należy przypomnieć, że ogólne zasady przechodzenia na wcześniejszą emeryturę pracowników urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r. (wnioskodawca Józef G. urodził się 4 lutego 1946 r.) zostały określone w art. 32 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.). Natomiast w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 ze zm.) zasady te zostały skonkretyzowane. I tak w myśl 3 cyt. rozporządzenia za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia. Zgodnie zaś z 4 powołanego rozporządzenia, pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w Wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący; 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn, posiada okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat u mężczyzn, w tym co najmniej 15 lat w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Nadto zgodnie z 2 w/w rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do emerytury na zasadach wskazanych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku, a okresy te zatwierdza zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji. Tak więc podczas ponownego rozpoznania sprawy Sąd Okręgowy zbada czy okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników w rozmiarze przenoszącym niezbędny okres do przyznania renty rolniczej będzie wystarczający do uzupełnienia 25 letniego okresu zatrudnieniowego. Poza tym Sąd I instancji przeprowadzi w zasadzie w całości postępowanie dowodowe, co do wykazania przez wnioskodawcę 15 lat pracy w warunkach szczególnych, ponieważ uznane w uzasadnieniu wyroku okresy pracy w Zakładach Płyt Pilśniowych, Spółdzielni Budownictwa Wiejskiego i PGR w B. nie dają łącznie 15 lat pracy w warunkach szczególnych, Natomiast, ze świadectwa pracy PKP Oddział Drogowy w T.G. (k. 13, oryginał w aktach KRUS k. 9) wynika, że wnioskodawca Józef G. w okresie od 2 listopada 1964 r. do 31 marca 1969 r. 5
pracował w warunkach szczególnych. Do rozważenia pozostaje kwestia, czy świadectwo to można uznać za w pełni wiarygodny środek dowodowy w szczególności, że zostały w nim wymienione różne zajmowane przez wnioskodawcę stanowiska i rzeczą Sądu I instancji będzie wyjaśnienie, które z nich były wykonywane w warunkach szczególnych. Dopiero tak wszechstronnie przeprowadzone postępowanie dowodowe pozwoli Sądowi Okręgowemu na poczynienie prawidłowych ustaleń, a w efekcie na całościową ocenę prawną sprawy w kontekście uprawnień Józefa Gąski do wcześniejszej emerytury w związku z przepracowaniem 15 lat w warunkach szczególnych. Z tych wszystkich wyżej naprowadzonych względów i na podstawie art. 386 4 k.p.c. orzeczono jak w sentencji. 6