Tomasz Pudo. Dz.U. z 2010 r. Nr 142, poz. 960, zwana dalej Ustawą. 2

Tomasz Pudo WYMIERZENIE DWÓCH LUB WIĘCEJ KAR POZBAWIENIA WOLNOŚCI, KTÓRE SKAZANY MA ODBYĆ KOLEJNO, JAKO PRZESŁANKA ODBYWANIA KARY W SYSTEMIE DOZORU ELEKTRONICZNEGO Uchwalona w dniu 7 września 2007 r. ustawa o wykonywaniu kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego 1 wprowadziła nieznany dotychczas w prawie polskim system wykonywania kary pozbawienia wolności. Art. 2 ust. 1 wspomnianej ustawy stanowi, że system dozoru elektronicznego jest jednym z systemów wykonywania kary pozbawienia wolności, polegającym na kontrolowaniu zachowania skazanego przebywającego poza zakładem karnym przy użyciu aparatury monitorującej, czyli urządzeń elektronicznych oraz instalacji i systemów, które zawierają służące tej kontroli podzespoły elektryczne lub elektroniczne. Jak wynika z uzasadnienia projektu, Ustawa miała osiągnąć cel w postaci zmniejszenia populacji osadzonych w zakładach karnych przez wprowadzenie alternatywnego do izolacji więziennej systemu wykonywania krótkoterminowej kary pozbawienia wolności 2. Nadano jej charakter temporalny art. 89 ust. 2 stanowił pierwotnie, że obowiązuje ona do dnia 30 czerwca 2013 r., jednakże już ustawą z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy o wykonywaniu kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego 3 przedłużono okres jej obowiązywania do 31 sierpnia 2014 r. W końcu, ustawą z dnia 12 lipca 2013 r. o zmianie ustawy o wykonywaniu kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego 4 uchylono art. 89 ust. 2, pozbawiając ją tym samym charakteru czasowego, trwale wprowadzając instytucję dozoru elektronicznego do polskiego porządku prawnego. 1 Dz.U. z 2010 r. Nr 142, poz. 960, zwana dalej Ustawą. 2 Uzasadnienie do projektu ustawy o wykonywaniu kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego, sejm V Kadencji, Warszawa 6 grudnia 2006 r., druk nr 1237. 3 Dz.U. z 2008 r. Nr 113, poz. 719. 4 Dz.U. z 2013 r. poz. 915.

82 Tomasz Pudo Na taką decyzję ustawodawcy wpływ miało dobre przyjęcie się tej instytucji, to jest realizacja celów, w zakresie liczby skazanych odbywających karę w systemie dozoru elektronicznego, które założono w uzasadnieniu projektu Ustawy. Przyjęto tam, że równocześnie z dozoru elektronicznego może skorzystać 7500 skazanych 5, zaś na dzień 31 grudnia 2013 r. karę w tym systemie odbywało 4864 skazanych 6, to jest około 64% zakładanej liczby. Nie będzie z pewnością nadużyciem stwierdzenie, że dotychczasowa tendencja najprawdopodobniej się utrzyma i liczba skazanych objętych dozorem elektronicznym będzie rosła, tak jak to miało miejsce w innych krajach, które wprowadziły go do swojego porządku prawnego 7. Prowadzone dotychczas w tym zakresie badania wskazują, że pomimo istnienia czynników ograniczających szersze stosowanie instytucji dozoru elektronicznego, tak się właśnie dzieje 8. W związku z tym, że instytucja dozoru elektronicznego przestała już mieć charakter czasowy oraz obejmuje coraz większą ilość skazanych, warto przyjrzeć się bliżej funkcjonowaniu w praktyce niektórych przesłanek jego udzielenia. Chciałbym tu zastanowić się nad właściwą interpretacją przesłanki określonej w art. 6 ust. 4 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o wykonywaniu kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego, a więc problemem dopuszczalności udzielenia zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego 9 skazanemu, któremu wymierzono co najmniej dwie, niepodlegające łączeniu kary pozbawienia wolności, które ma odbyć kolejno. Kwestia ta jest istotna, gdyż jeżeli kary orzeczone wobec skazanego w warunkach powyższego przepisu przekraczają jeden rok pozbawienia wolności, to skazany nie może uzyskać zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego 10. Jednocześnie to, jak należy rozumieć treść wskazanego wyżej przepisu, w szczególności zaś tę jego część, w której mowa o karach, które skazany ma odbyć kolejno, nie jest oczywiste i budzi wątpliwości w praktyce. Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy o wykonywaniu kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego (w brzmieniu aktualnym), sąd penitencjarny może udzielić skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, jeżeli wobec 5 A. Pietryka, K. Wiśniewska, Dozór elektroniczny stan obecny i wyzwania przyszłości, Raporty, Opinie, Sprawozdania, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, s. 3. 6 Ministerstwo Sprawiedliwości, Centralny Zarząd Służby więziennej, Miesięczna informacja statystyczna, grudzień 2013, Warszawa, s. 20. 7 B. Stańdo-Kawecka, Dozór elektroniczny w systemie sankcji karnych w wybranych krajach europejskich, Państwo i Prawo 2012, nr 5, s. 32. 8 M. Jankowski, A. Kotowski, S. Momot, A. Ważny, Przyczyny niedostatecznego wykorzystywania ustawy o dozorze elektronicznym, Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, http://www.iws.org.pl/badania/raporty, s. 2. 9 Dalej: zezwolenia na SDE. 10 W takim wypadku sądy orzekające najczęściej umarzają postępowanie, pojawiają się jednak głosy, że powinno się odmawiać zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, zob. M. Jankowski, A. Kotowski, S. Momot, A. Ważny, Przyczyny, op. cit., s. 20.

Wymierzenie dwóch lub więcej kar pozbawienia wolności, które skazany ma odbyć kolejno... 83 skazanego orzeczono karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą jednego roku, a nie zachodzą warunki przewidziane w art. 64 2 Kodeksu karnego. Art. 6 ust. 4 stanowi natomiast, że przepisy ust. 1-3 stosuje się odpowiednio do skazanego, któremu wymierzono dwie lub więcej niepodlegających łączeniu kar pozbawienia wolności, które skazany ma odbyć kolejno, nieprzekraczających w sumie jednego roku. Pozornie treść art. 6 ust. 4 Ustawy nie budzi większych wątpliwości, w praktyce jednak pojawiają się poważne trudności interpretacyjne, związane z ustaleniem, kiedy mamy do czynienia z karami, które skazany ma odbywać kolejno oraz z tym, jakie kary należy brać pod uwagę określając, czy wymierzone wobec skazanego kary pozbawienia wolności nie przekraczają jednego roku. I tak, Sąd Apelacyjny w Szczecinie, w postanowieniu z dnia 12 września 2012 r. sygn. akt II AKzw 783/12 stwierdził, że: W chwili orzekania o dopuszczalności tzw. dozoru elektronicznego konieczne jest m.in. ustalenie, które z kar pozbawienia wolności podlegają wykonaniu i w jakim zakresie 11. W uzasadnieniu zaś stwierdził, że [...] nie jest wiadomo, dlaczego zdaniem sądu I Instancji chodzi o kary orzeczone, a nie kary pozostałe do wykonania, gdy w obu wypadkach ich suma w momencie orzekania przez sąd penitencjarny nie przekracza jednorocznego okresu. Kary pozostałe do wykonania to oczywiście nie to samo co pozostała do wykonania część kary. Art. 6 ust. 4 Ustawy mówi o wymierzonych karach, które mają nie przekraczać jednego roku pozbawienia wolności, również z uzasadnienia projektu ustawy o dozorze elektronicznym wynika, że ma ona mieć zastosowanie do sprawców drobnych przestępstw 12. Tym samym wykluczone jest stosowanie instytucji dozoru elektronicznego wobec sprawców skazanych na dłuższe niż 1 rok kary pozbawienia wolności, nawet jeżeli do ich zakończenia pozostał im okres krótszy. Wracając do wymienionego wyżej postanowienia zauważyć należy, że Sąd Apelacyjny w Szczecinie powziął wątpliwość, czy badając warunki formalne do ubiegania się przez skazanego o zezwolenie na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, należy brać pod uwagę wszystkie kary, które zapadły wobec skazanego (i są karami, które mają być wykonywane kolejno), czy też tylko te, których skazany jeszcze nie odbył w całości w momencie ubiegania się o zezwolenie na odbywanie kary w SDE. Za tym drugim stanowiskiem, to jest uwzględnianiem przy badaniu warunków formalnych ubiegania się o odbywanie kary w SDE tylko kar, które jeszcze nie zostały odbyte w całości opowiedział się w jednym ze swoich orzeczeń Sąd Apelacyjny w Krakowie 13 argumentując, że skoro art. 6 ust. 4 mówi o karach, które skazany ma odbyć kolejno, to chodzi o kary, które skazany dopiero ma odbyć, a więc te, które pozostały jeszcze do odbycia. Zgodnie z powyższym poglądem skazany, któremu wymierzono co najmniej dwie kary pozbawienia 11 KZS 2012/10/93, OSA 2013/1/18-22. 12 Uzasadnienie..., op. cit. 13 Postanowienie z dnia 26 listopada 2012 r., sygn. akt II AKzw 1290/12, niepublikowane.

84 Tomasz Pudo wolności, które mają być wykonywane kolejno i w sumie przekraczają jeden rok pozbawienia wolności, może ubiegać się o zezwolenie na odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego wtedy, gdy pozostaną mu do odbycia kary, które łącznie nie przekraczają jednego roku. Chodzi oczywiście o całe orzeczone kary, nie zaś ich jeszcze nie odbyte części. Innymi słowy, sprawca, któremu wymierzono, przykładowo, trzy kary pozbawienia wolności w wymiarze 8 miesięcy, 6 miesięcy i 4 miesięcy mógłby, po odbyciu w całości kary 6 miesięcy lub 8 miesięcy ubiegać się o zezwolenie mu na odbywanie reszty kary w systemie dozoru elektronicznego. Od razu należy tu zauważyć, że skazany, który jako pierwszą odbyłby karę 4 miesięcy pozbawienia wolności nie mógłby jeszcze po jej zakończeniu ubiegać się o możliwość odbywania kary w SDE. Oznacza to, że o tym, kiedy skazany mógłby skutecznie ubiegać się o odbywanie kary w tym systemie, decydowałaby w tym wypadku kolejność wykonywania kar. Decydująca byłaby zatem kolejność uprawomocniania się orzeczeń, w których kary te zapadły (art. 80 1 k.k.w.) albo decyzja sędziego penitencjarnego (art. 80 2 k.k.w.). Jeśli zaś zaakceptować pogląd przeciwny, to znaczy, że chodzi o wszystkie kary wymierzone, nie zaś pozostałe do odbycia, to skazany, wobec którego orzeczono kary pozbawienia wolności, które ma on wykonywać kolejno, przekraczające w sumie 1 rok pozbawienia wolności, nigdy nie mógłby ubiegać się o odbywanie kary w SDE. Nawiązując zatem do podanego wyżej przykładu sprawca, wobec którego orzeczono kary 8, 6 i 4 miesięcy pozbawienia wolności (zakładając, że kary te mają być odbywane kolejno) nie mógłby uzyskać zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności, co do żadnej z tych kar, w systemie dozoru elektronicznego. To, jakie kary wobec niego orzeczono, nie ulegnie już przecież zmianie, niezależnie od tego, które z nich już odbył. Ku temu właśnie stanowisku skłania się ostatnio Sąd Apelacyjny w Krakowie, skoro w postanowieniu z dnia 8 listopada 2013 r. sygn. akt II AKzw 1271/13 14 stwierdził, że: Nie ma [...] znaczenia ani okoliczność, że część sumy kar skazany już odbył, ani też, że jedna z kar została skrócona o pewną ilość dni z uwagi na uiszczoną grzywnę orzeczoną w oparciu o przepis art. 71 1 k.k. Istotna jest [...] suma orzeczonych kar. Różne sądy, a nawet te same, ale orzekające w różnych składach, różnie interpretują zatem treść art. 6 ust. 4 ustawy o odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego. Wątpliwości nie rozstrzyga postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2012 r., III KK 174/12, które na pierwszy rzut oka wydaje się dotyczyć omawianego tu problemu. Jego teza brzmi: Sąd penitencjarny może udzielić zezwolenia na odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego, tylko wówczas, gdy orzeczona kara pozbawienia wolności nie przekracza jednego roku i to niezależnie od tego, czy skazanemu wymierzono jedną karę czy, też dwie lub więcej kar pozbawienia wolności niepodlegających łączeniu. [...] 15. Tak sformułowana 14 Niepublikowane. 15 Biuletyn Prawa Karnego 2013, nr 1, s. 28.

Wymierzenie dwóch lub więcej kar pozbawienia wolności, które skazany ma odbyć kolejno... 85 teza ogranicza się w zasadzie do powtórzenia treści art. 6 ust. 4 Ustawy. Analiza uzasadnienia tego postanowienia wskazuje natomiast, że sytuacja, na gruncie której orzeczenie to zapadło, nie jest tą, która nas tu interesuje. Sąd okręgowy, w związku z którego postanowieniem wypowiadał się Sąd Najwyższy, udzielił bowiem skazanemu zezwolenia na odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego, gdy ten nadal odbywał karę 1 roku pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego orzeczoną w innej sprawie. Tym samym żadna z orzeczonych wobec skazanego kar pozbawienia wolności, których suma przekraczała jeden rok, nie była wykonana, gdy sąd okręgowy udzielał skazanemu zezwolenia na SDE. Sąd Najwyższy nie udzielił zatem odpowiedzi na pytanie, co robić w sytuacji, gdy suma orzeczonych wobec skazanego kar pozbawienia wolności przekracza jeden rok, a skazany jedną (lub więcej) z tych kar wykonał w całości i do odbycia pozostały mu jedynie kary, których suma nie przekracza jednego roku. Konsekwencje przyjęcia jednego bądź drugiego z wyżej zaprezentowanych stanowisk są bardzo doniosłe. Tak doniosłe, że w zakresie tym powinien wypowiedzieć się ustawodawca i jasno określić, jaki konkretnie omawiana instytucja ma mieć kształt. Nie oznacza to oczywiście, że brak jest argumentów, na poparcie któregoś z wyżej przedstawionych poglądów. Zdecydowanie więcej przemawia bowiem za tym, by przyjąć, że pod uwagę należy brać wszystkie kary, które skazany miał odbywać kolejno, nie zaś tylko te, które skazany ma jeszcze odbyć. Za taką interpretacją przemawia daleko idące podobieństwo treści art. 6 ust. 4 do art. 79 1 k.k., który również mówi o dwóch lub więcej niepodlegających łączeniu kar pozbawienia wolności, które skazany ma odbyć kolejno. Zachodziłaby tu zatem sytuacja zbliżona do tej, która istnieje w przypadku warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbycia reszty kary pozbawienia wolności, gdzie orzeczone wobec skazanego kary stanowią, z punktu widzenia stosowania tego środka probacyjnego, nierozerwalną całość, tak jakby stanowiły karę jednostkową. Oczywiście, w przypadku warunkowego przedterminowego zwolnienia sytuacja jest o tyle inna, że środka tego udzielić można dopiero po odbyciu określonej części z sumy orzeczonych wobec skazanego kar, w związku z czym nie ma możliwości niebrania pod uwagę wszystkich orzeczeń zapadłych wobec skazanego. Moim zdaniem jednak posłużenie się przez ustawodawcę tym samym zwrotem, co w przypadku warunkowego przedterminowego zwolnienia wskazuje, że chodziło o to, by również, jak i tam, brać pod uwagę wszystkie kary orzeczone wobec skazanego, nie zaś tylko te odbyte. Również wykładnia językowa przemawia za uwzględnianiem wszystkich wymierzonych wobec skazanego kar. Nie ma przecież wątpliwości, że w przypadku warunkowego przedterminowego zwolnienia zwrot ma odbyć kolejno nie oznacza kar, które skazany jeszcze ma odbyć, ale wszystkie kary, które faktycznie wykonywał i ma wykonywać kolejno. Użycie takiego sformułowania pozornie nakierowanego na przyszłość jest zatem wyłącznie kwestią przyjętej

86 Tomasz Pudo redakcji tekstu. W tej sytuacji skupić się należy na użytym w art. 6 ust. 4 słowie wymierzono, które ukierunkowuje nas na przeszłość, a więc te kary, które wobec skazanego zostały orzeczone, niezależnie od tego czy zostały wykonane czy nie. Nadto, można mieć wątpliwości, czy ustawodawcy chodziło o sytuację, w której o odbywanie kary w SDE może ubiegać się każdy skazany, wobec którego istnieje co najmniej jedna kara pozbawienia wolności, której wymiar nie przekracza jednego roku pozbawienia wolności. Zauważyć należy, że zgodnie z koncepcją o braniu pod uwagę kar wyłącznie pozostałych do odbycia, z możliwości odbywania kary w SDE mógłby skorzystać skazany, który, przykładowo, zakończył odbywanie kary 6 lat pozbawienia wolności i obecnie odbywa drugą z orzeczonych wobec niego kar w wymiarze nieprzekraczającym 1 roku pozbawienia wolności. Jak wynika z uzasadnienia do projektu ustawy z dnia 7 września 2007 r. o wykonywaniu kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego, ustawa ta miała na celu m.in. stosowanie wyważonej represji karnej wobec sprawców tzw. drobnych przestępstw 16, stąd możliwość skorzystania z odbywania kary w systemie dozoru elektronicznego zarezerwowano wyłącznie dla sprawców, którzy zostali skazani na karę (kary) nieprzekraczające jednego roku pozbawienia wolności. Dodać tu należy, że nie powinno budzić wątpliwości, że z dobrodziejstwa ustawy nie mogą skorzystać ci skazani, którzy zostali skazani na karę powyżej jednego roku pozbawienia wolności, nawet jeśli do końca kary pozostał im krótszy czas 17. Art. 6 omawianej ustawy używa bowiem w ustępie 1 punkt 1 sformułowania orzeczono, zaś w art. 6 ust. 4 sformułowania wymierzono, które jednoznacznie wskazują na wymiar kary, jaki zapadł w wyroku skazującym, nie zaś na pozostałą do odbycia część kary. Dodatkowo potwierdza to, że ustawa ma dotyczyć sprawców tzw. drobniejszych przestępstw. Wydaje się zatem, że nie do pogodzenia z takim celem ustawy byłaby możliwość ubiegania się o odbywanie kary w SDE przez tych skazanych, którzy zakończyli odbywanie ponadrocznej kary pozbawienia wolności i do odbycia pozostała im jeszcze kara nieprzekraczająca 1 roku. Ponadto zauważyć należy, że w ostatnim okresie Sąd Apelacyjny w Krakowie zmienił swoje uprzednie stanowisko, skoro w postanowieniu z dnia 8 listopada 2013 r. sygn. akt II AKzw 1271/13 stwierdził, że: Nie ma tu znaczenia ani okoliczność, że część sumy kar skazany już odbył, ani też, że jedna z kar została skrócona o pewną ilość dni z uwagi na uiszczoną grzywnę orzeczoną w oparciu o przepis art. 71 1 k.k. Istotna jest, jak wyżej wskazano, suma orzeczonych kar. Przyjął zatem stanowisko, którego trafność starałem się wyżej wykazać. 16 Uzasadnienie..., op. cit. 17 Odmiennie: B. Stańdo-Kawecka, Opinia do projektu ustawy o wykonywaniu kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego wraz z projektami aktów wykonawczych z dnia 8 stycznia 2007 r. ustęp 1.10.

Wymierzenie dwóch lub więcej kar pozbawienia wolności, które skazany ma odbyć kolejno... 87 Reasumując, przy prawidłowym stosowaniu art. 6 ust. 4 Ustawy należy brać pod uwagę kary orzeczone wobec skazanego, w tym te, które zostały już wykonane, jeżeli tylko są karami, które były odbywane kolejno. O tym zaś, kiedy kary ów przymiot kolejności mają i tracą będzie mowa dalej. Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie sygn. akt II AKzw 1271/13 wskazuje, w zacytowanym fragmencie, na kolejną potencjalną wątpliwość interpretacyjną. Otóż, wobec skazanego, który w sprawie tej wnosił o udzielenie mu zezwolenia na odbywanie kary w SDE, pierwotnie orzeczono karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania oraz grzywnę subsydiarną z art. 71 1 k.k. Grzywna taka, w razie zarządzenia wykonania warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności, nie podlega wykonaniu to, co skazany uiścił, zalicza mu się, na zasadach określonych w art. 71 2 k.k., na poczet kary pozbawienia wolności. Wykonaniu zatem podlega kara pozbawienia wolności w innym rozmiarze jeśli skazany w całości lub w części uiści grzywnę niż kara pozbawienia wolności, która została orzeczona. Pojawia się więc pytanie, którą z tych kar pozbawienia wolności orzeczoną czy podlegającą wykonaniu należy brać pod uwagę orzekając w przedmiocie udzielenia zezwolenia na odbywanie kary w SDE. Tu sytuacja wydaje się jasna. Art. 6 ust. 1 pkt 1 mówi wyraźnie o karze orzeczonej, a nie o podlegającej wykonaniu, w związku z czym bez znaczenia dla możliwości odbywania przez skazanego kary w SDE pozostaje to, że uiszczenie grzywny może skutkować obniżeniem wykonywanej wobec niego kary pozbawienia wolności poniżej 1 roku. Inaczej w mojej ocenie wygląda sytuacja w przypadku zastępczej kary pozbawienia wolności. Zgodnie z art. 7 omawianej ustawy jej przepisy stosuje się także do skazanego, wobec którego orzeczono zastępczą karę pozbawienia wolności za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe. Nie ma zatem wątpliwości, że karę zastępczą należy doliczać do kar orzeczonych wobec skazanego, zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 6 ust. 4 Ustawy. Powstaje jednak pytanie, czy w sytuacji, gdy skazany, po orzeczeniu wobec niego zastępczej kary pozbawienia wolności, uiścił grzywnę, to okoliczność ta ma znaczenie dla możliwości ubiegania się przez niego o odbywanie kary w SDE. Innymi słowy, czy uiszczenie grzywny powoduje, że skazany, wobec którego, po doliczeniu zastępczej kary pozbawienia wolności, wymiar kary orzeczonej przekraczał jeden rok pozbawienia wolności może, po jej uiszczeniu, ubiegać się o odbywanie kary w SDE. Oczywiście chodzi tu tylko o sytuację, gdy uiszczenie grzywny w całości lub w części będzie skutkowało tym, że pozostała do wykonania kara nie będzie przekraczać jednego roku pozbawienia wolności. W moim przekonaniu, uiszczenie grzywny skutkuje, w sytuacji, o której mowa wyżej, możliwością ubiegania się o odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego. Za powyższym przemawia przede wszystkim funkcja, którą spełnia kara zastępcza. Jej celem jest wykonanie wobec skazanego kary orzeczonej początkowo jako kara innego rodzaju, poprzez wywarcie na skazanym pre-

88 Tomasz Pudo sji, by pod groźbą osadzenia w zakładzie karnym wykonał ją w formie, w której została orzeczona. Zauważyć należy, że ustawodawca przewidział możliwość zwolnienia się od kary zastępczej pozbawienia wolności nawet po jej orzeczeniu, poprzez zapłatę grzywny (art. 47 1 i 2 k.k.w.). Możliwość odbywania kary pozbawienia wolności w SDE niewątpliwie może być poważną zachętą dla skazanych, by wykonali oni orzeczoną wobec nich karę grzywny. Interpretacja taka jest również zgodna z celem ustawy o odbywaniu kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego, którym jest m.in., o czym była mowa wyżej, zmniejszenia populacji osadzonych w zakładach karnych. Wyżej powiedziano, że art. 6 ust. 4 Ustawy z dnia 7 września 2005 r. o odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nakazuje łączyć orzeczone wobec skazanego kary pozbawienia wolności, niepodlegające łączeniu, niejako w jeden ciąg, tak jakby to była jedna kara 18, skoro mowa w nim o wymierzonych karach pozbawienia wolności, które skazany ma odbyć kolejno. Jeśli długość tego ciągu nie przekracza jednego roku, skazany ma możliwość ubiegania się o udzielenie mu zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego. W związku z tym uzasadnione jest pytanie, kiedy orzeczone wobec skazanego kary przestają tworzyć ów jeden ciąg, to znaczy kiedy przestają być karami, które skazany ma odbyć kolejno. Sąd Apelacyjny w Szczecinie w postanowieniu z dnia 12 września 2012 r. (sygn. akt II AKzw 793/12) wskazał między innymi, że Skoro przepis art. 6 ust. 4 cyt. ustawy mówi o karach, które skazany ma odbyć kolejno, to chodzi o sumę kar, które nadają się do wykonania w chwili orzekania o tzw. dozorze elektronicznym 19. W uzasadnieniu zaś stwierdził, że prawomocne odroczenie wykonania jednej z orzeczonych wobec skazanego kar oznacza, że w chwili orzekania w przedmiocie udzielenia zezwolenia na odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego kara ta nie nadaje się do wykonania, a tym samym, nie należy jej uwzględniać przy orzekaniu. Uznał zatem, że odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności powoduje, że kara ta nie jest karą wykonalną, a tym samym nie jest karą, którą skazany ma odbyć kolejno, stąd nie należy jej włączać do ciągu, o którym mowa w art. 6 ust. 4 ustawy z dnia 7 września 2005 r. o odbywaniu kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego. Przeciwne stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Krakowie. W postanowieniu z dnia 20 grudnia 2013 roku (sygn. akt II AKzw 1355/13) stwierdził, że mimo zapadłego postanowienia o odroczeniu wykonania kary skazany nie spełnia warunków formalnych do udzielenia mu zezwolenia na wykonanie kary w systemie dozoru elektronicznego, gdyż nadal ma wymierzone dwie bezwzględne kary pozbawienia wolności, które łącznie przekraczają okres jednego roku. Dodał, że postanowienie o odroczeniu wykonania kary przesuwa w czasie mo- 18 M. Rusinek, Ustawa o dozorze elektronicznym Komentarz, Oficyna 2010, Lex Omega. 19 KZS 2012/10/94, LEX nr 1216403.

Wymierzenie dwóch lub więcej kar pozbawienia wolności, które skazany ma odbyć kolejno... 89 ment wykonania kary, jednak nie oznacza to, że kara traci charakter kary wykonalnej, a zawarte w art. 6 ust. 4 Ustawy słowo kolejno nie wyklucza zaistnienia między wykonywanymi karami przerwy, w trakcie której skazany nie będzie przebywać w zakładzie karnym. W jego ocenie termin kolejno należy odnieść do pewnej chronologii odbywania kar, ich następowania po sobie, i nie można ograniczać go do odbywania kary bezpośrednio jedna po drugiej. Dwa sądy apelacyjne wyraziły zatem odmienne poglądy co do rozstrzygnięcia omawianego tu problemu. Moim zdaniem należy przychylić się do drugiego z zaprezentowanych wyżej stanowisk. Kluczowe nie jest bowiem to, czy kara pozbawienia wolności jest wykonalna w momencie orzekania w przedmiocie udzielenia zezwolenia na odbywanie kary w SDE, ale to czy ma być, jak stanowi art. 6 ust. 4 przedmiotowej ustawy, wykonywana kolejno. Przepis ten nie wprowadza wymogu, by kara wymierzona skazanemu była wykonalna w chwili orzekania w przedmiocie dozoru elektronicznego, ale właśnie by była karą, którą skazany ma odbyć kolejno. W tym sensie odroczenie wykonania kary nic nie zmienia po upływie okresu odroczenia kara ta będzie podlegała wykonaniu, a więc będzie karą, którą skazany ma odbyć kolejno. Pojawiają się tu jednak dwie kolejne wątpliwości. Po pierwsze, zwrot kara, którą skazany ma odbyć kolejno zakłada, że kara ta będzie jednak w pewnym momencie karą wykonalną. Tymczasem kara odroczona może nigdy nie podlegać wykonaniu zgodnie z art. 152 k.k.w. jeśli odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności trwało co najmniej 1 rok, skazany może uzyskać warunkowe zawieszenie wykonania kary. Po upływie okresu próby i kolejnych 6 miesięcy kara ta będzie zatem uznana za wykonaną i oczywiście nie będzie karą, którą skazany ma odbyć kolejno. Po drugie, kiedy kolejna z wymierzonych skazanemu kar ma być wykonalna, by mogła być uznana za karę, którą skazany ma odbyć kolejno? Odnośnie do pierwszej kwestii zauważyć należy, że nie byłoby trafne, w momencie orzekania w przedmiocie dozoru, antycypowanie kolejnych decyzji procesowych, w tym w szczególności ewentualnego zawieszenia wykonania kary lub też, przykładowo, zawieszenia postępowania wykonawczego. W chwili orzekania w przedmiocie dozoru elektronicznego istnieje jedynie decyzja o odroczeniu wykonania kary, z której wynika, że po upływie okresu odroczenia kara ta będzie podlegać wykonaniu. W związku z tym tylko ją należy brać pod uwagę, orzekając w przedmiocie dozoru elektronicznego. Z niej natomiast wynika, że po upływie odpowiedniego okresu kara odroczona będzie podlegać wykonaniu, a skoro tak, to może być karą wykonywaną kolejno. Tu jednak pojawia się drugi problem. Czy kara kolejna to kara, która będzie podlegać wykonaniu niezwłocznie po zakończeniu odbywania poprzedniej, czy też możliwe jest istnienie pomiędzy nimi przedziału czasowego? Sąd Apelacyjny w Krakowie nie miał wątpliwości, że istnienie takie przedziału ciągłości kar nie przerywa, jednakże swojego stanowiska nie uargumentował.

90 Tomasz Pudo Zauważyć należy, że w przypadku warunkowego przedterminowego zwolnienia, w którym, o czym była już mowa wyżej, posłużono się zwrotem podobnym do tego użytego w art. 6. ust. 4 omawianej ustawy, nie może zaistnieć żaden przedział czasowy pomiędzy zakończeniem odbywania jednej kary a rozpoczęciem wykonywania kolejnej. Jeżeli skazany zakończy odbywanie kary pozbawienia wolności i opuści zakład karny, a następnie zostanie wdrożona wobec niego kolejna kara pozbawienia wolności to kary, które już skończył odbywać, nie sumują się z karą aktualnie odbywaną przy ustalaniu, kiedy skazany może ubiegać się o udzielenie mu warunkowego przedterminowego zwolnienia. Przyjmując takie stanowisko również w przypadku dozoru elektronicznego należałoby dojść do wniosku, że jeżeli kara odroczona stanie się karą wykonalną przed zakończeniem odbywania poprzedniej kary przez skazanego, to wtedy jest karą wykonywaną kolejno, jeśli zaś się nią nie stanie, to karą kolejną nie jest. Przykładowo, skazany, wobec którego orzeczono karę 1 roku pozbawienia wolności i do odbycia pozostały mu jeszcze 4 miesiące, uzyska odroczenie wykonania innej orzeczonej wobec niego kary na 6 miesięcy, to kara odroczona nie będzie karą, którą skazany ma odbywać kolejno, gdyby zaś uzyskał odroczenie jedynie na 3 miesiące, to karą kolejną by była. Zauważyć należy, że w takim wypadku skazany ma pewne możliwości manipulowania tym, czy będzie posiadał warunki formalne do ubiegania się o udzielenie mu zezwolenia na odbywanie kary w SDE. Co więcej, brak jest jakiegokolwiek uzasadnienia praktycznego dla różnicowania tych sytuacji to, czy skazany będzie lub nie będzie posiadał warunków formalnych do ubiegania się o odbywanie kary w SDE, zależeć będzie w znacznej mierze od przypadku dogodnego ułożenia się okresu pozostałego do końca jednej kary i okresu, na który odroczono wykonanie drugiej. Wydaje się, że obie powyższe konsekwencje rozumienia kary, którą skazany ma odbyć kolejno na gruncie instytucji dozoru elektronicznego są nieakceptowalne. W związku z tym należy przyjąć, za Sądem Apelacyjnym w Krakowie, że karą kolejną jest również kara, która stanie się karą wykonalną już po opuszczeniu przez skazanego zakładu karnego, jeśli tylko została wymierzona skazanemu przed orzekaniem w przedmiocie dozoru elektronicznego. Przyjęcie takiego stanowiska oznacza, że odroczenie wykonania kary nie ma znaczenia z punktu widzenia orzekania w przedmiocie dozoru elektronicznego. Pozwala to uniknąć poważnych problemów praktycznych, o których była mowa wyżej, w szczególności zaś przypadkowości w zakresie tego, czy skazany będzie posiadał warunki formalne do odbywania kary w SDE oraz ewentualnych manipulacji ze strony skazanych w tym zakresie. Kończąc rozważania w tej kwestii, należy jeszcze zwrócić uwagę na postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 9.05.2012 r. (sygn. akt II AKzw 390/12 20 ), w którym stwierdził on, że o zezwolenie na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego może ubiegać się skazany, który po odbyciu w ca- 20 KZS 2012/5/57.

Wymierzenie dwóch lub więcej kar pozbawienia wolności, które skazany ma odbyć kolejno... 91 łości kary za jedno przestępstwo, popełnił kolejne, za które została mu wymierzona kara nieprzekraczająca roku pozbawienia wolności. Tak sformułowana teza jest niejako ucięta w połowie, gdyż Sąd Apelacyjny stwierdził w powyższym postanowieniu również, że: [...] w sytuacji, gdy w momencie popełnienia przestępstwa skazany nie odbył jeszcze w całości kary za inne przestępstwo, możliwość odbywania kar za obydwa te przestępstwa lub jedno z nich w systemie dozoru elektronicznego występuje tylko wtedy, gdy suma tych kar nie przekracza jednego roku. Sąd Apelacyjny uznał zatem, że orzeczone wobec skazanego kary pozbawienia wolności nie są karami odbywanymi kolejno dopiero, gdy kolejne przestępstwo zostało popełnione po odbyciu kary za poprzednie. Dodać tu należy, że powyższa teza sformułowana została na gruncie stanu faktycznego, w którym skazany miał nadal do odbycia dwie kary pozbawienia wolności, orzeczone za przestępstwa popełnione przed końcem odbywania którejkolwiek z nich. Nie należy zatem rozciągać jej na sytuacje, w których skazany, po odbyciu kary za jedno przestępstwo, zostaje skazany za kolejne. W takim wypadku nie mamy już do czynienia z karą kolejną. Jeśli bowiem mówimy o karach, które mają być odbywane kolejno to oznacza to, że musi istnieć taki moment czasowy, w którym można powiedzieć, że wobec skazanego istnieją dwie kary, które zostaną wykonane jedna po drugiej. W sytuacji, w której wobec skazanego orzeczono prawomocnie drugą karę pozbawienia wolności już po tym, gdy odbył w całości pierwszą, nigdy taki moment nie istniał. Art. 6 ust. 4 przedmiotowej ustawy w ogóle nie ma tu zastosowania. Podsumowując, karami, które mają być odbywane kolejno, są te kary, co do których da się wskazać taki moment czasowy, w którym można powiedzieć, że istnieją dwie kary, które będą wykonywane po sobie co nie oznacza, że bez przerwy pomiędzy nimi. Jeśli wobec skazanego orzeczono więcej niż dwie kary, zasada jest taka sama co najmniej dwie kary muszą się w ten sposób łączyć, tworząc niejako łańcuch od kary pierwszej do ostatniej. Spoglądając z tego punktu widzenia na kwestie odroczenia wykonania kary, wyraźnie widać, że kara ta ma punkt wspólny z inną odbywaną przez skazanego karą pozbawienia wolności. By mogło zapaść postanowienie o odroczeniu, kara musi być bowiem prawomocna, a więc i wykonalna (art. 9 k.k.w.). Co więcej, kara odroczona będzie podlegać wykonaniu jeśli nie zapadną żadne dodatkowe decyzje procesowe, jest to więc kara, którą skazany ma odbyć. Odróżnia ją to od kary orzeczonej z warunkowym zawieszeniem jej wykonania oraz kary, z której skazany został warunkowo zwolniony. Kary te mogą być karami, które skazany ma odbyć wyłącznie wtedy, gdy zapadną w tym zakresie odpowiednie decyzje procesowe których w momencie orzekania o zezwoleniu na odbywanie kary w SDE jeszcze nie ma o zarządzeniu wykonania warunkowo zawieszonej kary czy też odwołaniu warunkowego przedterminowego zwolnienia.

92 Tomasz Pudo A contrario karami, które nie będą odbywane kolejno, są kary, co do których nie da się wskazać żadnego takiego momentu czasowego, w którym można powiedzieć, że kary te będą wykonywane jedna po drugiej. Sytuacja taka będzie miała miejsce, gdy skazany zakończy odbywać jedną z orzeczonych wobec niego kar pozbawienia wolności i dopiero wtedy zostanie wobec niego prawomocnie orzeczona następna kara pozbawienia wolności. Należy tu jeszcze omówić kwestie związane z warunkowym przedterminowym zwolnieniem uzyskanym przez skazanego z innej kary niż ta, którą chce on odbywać w systemie dozoru elektronicznego. Jak już wskazano wyżej kary, z której skazany został warunkowo przedterminowo zwolniony, nie dolicza się do kar, o których mowa w art. 6 ust. 4 ustawy o dozorze elektronicznym tak długo, jak warunkowe przedterminowe zwolnienie nie zostanie odwołane. Taka kara nie jest bowiem karą wykonalną i nie będzie nią do czasu odwołania warunkowego przedterminowego zwolnienia. Gdy to natomiast nastąpi karę, z której skazany został warunkowo przedterminowo zwolniony, dolicza się do kar, o których mowa w przywołanym wyżej przepisie, co oczywiście może wpłynąć na to, że skazany nie będzie mógł uzyskać zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego. Jeśli natomiast do odwołania skazanemu warunkowego przedterminowego zwolnienia dojdzie wtedy, gdy odbywa on już inną karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, pojawia się pytanie, czy okoliczność ta ma znaczenie dla odbywania kary w tym systemie, w szczególności zaś, czy stanowi podstawę uchylenia zezwolenia na jej odbywanie. Przesłanki uchylenia zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego unormowane są w art. 28 ust. 1 punkt 1-3 Ustawy. Te z punktów 1 21 i 2 nie dotyczą omawianego tu problemu. Zgodnie natomiast z art. 28 ust. 1 pkt 3 Ustawy, sąd penitencjarny uchyla zezwolenie na odbycie przez skazanego kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, jeżeli skazany w czasie wykonywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego został osadzony w zakładzie karnym w związku z zastosowaniem tymczasowego aresztowania lub wykonaniem kary w innej sprawie. Art. 28 ust. 1 pkt 3 Ustawy stanowi modyfikację uprzedniego art. 28 ust. 1 pkt 5 Ustawy, który stanowił, że uchyla się zezwolenie na odbywanie kary w SDE, jeżeli skazany w czasie wykonywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego został tymczasowo aresztowany w innej sprawie. Obecny kształt art. 28 ust. 1 pkt 3 został wprowadzony ustawą z dnia 28 maja 2010 r. o zmianie ustawy o wykonywaniu kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego 22. Zmiana polegała de facto na dodaniu, 21 Zakładamy tu, że odwołanie warunkowego zwolnienia nie wynikało z naruszenia porządku prawnego w okresie odbywania kary w systemie dozoru elektronicznego. 22 Dz.U z 2010 r. Nr 101, poz. 647.

Wymierzenie dwóch lub więcej kar pozbawienia wolności, które skazany ma odbyć kolejno... 93 jako przesłanki uchylenia zezwolenia na odbywanie kary w SDE, osadzenia w zakładzie karnym, będącego wynikiem wykonania kary w innej sprawie. Jak wynika z uzasadnienia do projektu tej nowelizacji, wprowadzenie omawianej przesłanki uchylenia zezwolenia na odbywanie kary w SDE znajduje uzasadnienie w tym, że osadzenie w zakładzie karnym w jakiejkolwiek innej sprawie uniemożliwia wykonywanie kary w systemie dozoru elektronicznego, gdyż nie jest możliwe wykonywanie dwóch różnych kar w tym samym czasie 23. Oczywiście jest to prawda. Problem jednak w tym, że jak wynika z art. 2 ust. 1 Ustawy, system dozoru elektronicznego jest jednym z systemów odbywania kary pozbawienia wolności, co oznacza, że skazany odbywający karę w tym systemie już odbywa karę pozbawienia wolności, w związku z czym nie jest możliwe wdrożenie wobec niego innej kary pozbawienia wolności. Skazany odbywający karę w SDE nigdy zatem nie może zostać osadzony w zakładzie karnym w związku z wykonaniem kary w innej sprawie 24. Kary w innej sprawie nie można zatem wdrożyć do wykonania, a więc i osadzić w związku z nią skazanego w zakładzie karnym, dopóki zezwolenie na odbywanie kary w SDE nie zostanie uchylone 25. Omawiana przesłanka, w takim kształcie, jaki nadał jej ustawodawca, nie nadaje się więc do zastosowania. Jak wynika z zacytowanego wyżej fragmentu uzasadnienia projektu nowelizacji, problemu tego ustawodawca w ogóle nie zauważył, co więcej, wprowadzony przepis miał rozwiązać problem wykonywania dwóch kar jednocześnie który w ogóle nie mógł powstać. Rozwiązania omawianego problemu mogą być dwa. Po pierwsze, można przyjąć, że ustawodawcy chodziło o to, by w sytuacji, gdy wobec skazanego zapadła kolejna kara pozbawienia wolności możliwe było zweryfikowanie uprzedniej decyzji o odbywaniu kary pozbawienia wolności w SDE. Analogią mógłby tu posłużyć art. 50 Ustawy, dotyczący objęcia wyrokiem łącznym kary pozbawienia wolności wykonywanej w systemie dozoru elektronicznego. W takiej sytuacji uchyla się zezwolenie na odbycie tej kary w tym systemie, jednakże nie stoi to na przeszkodzie jednoczesnemu udzieleniu zezwolenia na odbycie kary łącznej pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, jeżeli zachodzą warunki określone w art. 6 ust. 1. W interesującej nas tu sytuacji mogłoby to zatem oznaczać, że uchyla się zezwolenie na odbywanie kary pozbawienia wolności w SDE, po czym można o nim orzec na nowo, jeżeli nadal istnieją ku temu warunki określone w art. 6 Ustawy. Nie można jednak pominąć, że z zacytowanego wyżej fragmentu uzasadnienia projektu ustawy nowelizującej wiemy, o co ustawodawcy chodziło bynajmniej nie o możliwość zweryfikowania zezwolenia na odbywanie kary w SDE w przy- 23 Druk numer 2855, 26 lutego 2010 r., Warszawa. 24 Z tymczasowym aresztowaniem, jako środkiem zapobiegawczym, sytuacja oczywiście wygląda inaczej, jego zastosowaniu nie stoi na przeszkodzie wykonywanie kary w innej sprawie. 25 Abstrahując od wątpliwości związanych z możliwością zmiany kolejności wykonywania kar w trybie art. 80 2 k.k.w. co do kary, którą skazany aktualnie odbywa, takie postąpienie w omawianej sytuacji stanowiłoby niewątpliwie obejście przepisów o odbywaniu kary pozbawienia wolności w SDE.

94 Tomasz Pudo padku orzeczenia wobec niego kolejnej kary pozbawienia wolności. Nie jest też uzasadnione konstruowanie w toku stosowania prawa de facto nowej przesłanki uchylenia zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności w SDE, zwłaszcza, że stanowiłoby to przecież wykładnię art. 28 Ustawy na niekorzyść skazanego. W tej sytuacji pozostaje już tylko jedno wyjście. Należy uznać, że orzeczenie kolejnej, prawomocnej kary pozbawienia wolności wobec skazanego odbywającego karę pozbawienia wolności w SDE, jest obojętne z punktu widzenia skazanego, jeżeli nie zaistnieją oczywiście żadne inne przesłanki uchylenia zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności w tym systemie. Tym samym, powracając do pytania sformułowanego na początku niniejszych rozważań, przyjąć trzeba, że jeżeli skazanemu odbywającemu karę pozbawienia wolności w SDE odwołano warunkowe przedterminowe zwolnienie udzielone mu w innej sprawie, to nie ma to znaczenia z punktu widzenia dozoru elektronicznego. Skazany nadal może odbywać karę w tym systemie, a dopiero po jej zakończeniu będzie odbywał karę, z której uprzednio został warunkowo zwolniony. Zauważyć należy, że w tym wypadku istnieją dwie kary, które skazany ma odbywać kolejno, których suma może przekraczać jeden rok pozbawienia wolności. Jednak decyzja o zezwoleniu na odbywanie jednej z nich w SDE już zapadła i nie ma podstaw do jej uchylania. Przedstawiona sytuacja ma zastosowanie również w razie zarządzenia wykonania warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności. I w takim przypadku nie zaistnieje podstawa uchylenia zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, o której mowa w art. 28 ust. 1 pkt 3 Ustawy. Na zakończenie chciałbym jeszcze zastanowić się nad decyzją procesową, jaka powinna zapaść w razie ustalenia, że o udzielenie zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego ubiega się skazany, wobec którego suma kar, o których mowa w art. 6 ust. 4 Ustawy przekracza 1 rok pozbawienia wolności. W orzecznictwie sądów przeważa stanowisko, że prawidłowym rozstrzygnięciem jest tu umorzenie postępowania o udzielenie skazanemu zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego 26. W doktrynie pojawiają się jednak głosy, że w takiej sytuacji powinno się odmawiać udzielenia zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności w tym systemie 27. Autorzy opowiadający się za takim rozwiązaniem argumentują, że zgodnie z treścią art. 1 2 k.k.w. w kwestiach nieuregulowanych w tym kodeksie stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego, to jest w tym wypadku art. 17 1 k.p.k. W ich ocenie nie sposób doszukać się tam takiej podstawy umorzenia postępowania jak naruszenie art. 6 ust. 1 Ustawy (analogicznie: 6 ust. 4), w związku z czym w omawianej sytuacji należy odmówić udzielenia zezwolenia na odbywanie kary w SDE. 26 M. Jankowski, A. Kotowski, S. Momot, A. Ważny, Przyczyny, op. cit., s. 20. 27 Ibidem.

Wymierzenie dwóch lub więcej kar pozbawienia wolności, które skazany ma odbyć kolejno... 95 Takie rozumowanie jest jednak błędne. Przede wszystkim zauważyć należy, że zwrot stosuje się odpowiednio oznacza, że przepisy ustawy procesowej stosuje się z uwzględnianiem charakterystycznej materii prawa karnego wykonawczego. Jego przepisy regulują własne normy procesowe, jedynie pomocniczo odwołując się do przepisów k.p.k. i tylko w koniecznym zakresie 28. Analiza treści art. 17 k.p.k. wskazuje, że przepis ten tylko w niewielkim zakresie może mieć zastosowanie w postępowaniu karnym wykonawczym. Jak podkreśla się w literaturze, analiza możliwości odpowiedniego stosowania w postępowaniu wykonawczym przesłanek umorzenia postępowania, które określa art. 17 1 k.p.k., prowadzi do wniosku, że chodzić może tylko o powagę rzeczy osądzonej i zawisłość sprawy w przypadku postępowania incydentalnego lub brak wniosku uprawnionej osoby o wszczęcie takiego postępowania, a także o immunitet (odpowiednio art. 17 1 pkt 7, 9 i 10 k.p.k.) 29. Jednocześnie podkreśla się, że kilka okoliczności wyłączających możliwość wszczęcia lub kontynuowania postępowania wykonawczego, a więc skutkujących koniecznością jego umorzenia, wynika z jego istoty, szereg innych znalazło wyraz w orzecznictwie Sądu Najwyższego, sądów apelacyjnych oraz w piśmiennictwie 30. Nie jest zatem tak, że umorzenie postępowania w postępowaniu wykonawczym ogranicza się jedynie do przypadków wprost wymienionych w art. 15 1 k.k.w. i art. 17 1 k.p.k. W szczególności zwrócić należy uwagę, że zdaniem K. Postulskiego wymiar kary (sumy kar) przekraczający rok stanowi przyczynę wyłączającą, w rozumieniu art. 15 1 k.k.w., możliwość merytorycznego rozpoznania sprawy w przedmiocie udzielenia zezwolenia na odbycie orzeczonej kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego 31. Pogląd ten uznać należy za trafny. Art. 15 1 k.k.w. w końcowej części mówi o umorzeniu postępowania w razie zaistnienia innej przyczyny wyłączającej postępowanie. Z taką właśnie sytuacją mamy do czynienia, gdy o zezwolenie na odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego ubiega się skazany, wobec którego orzeczono karę pozbawienia wolności przekraczającą jeden rok. W takim wypadku prowadzenie postępowania jest bezcelowe skazany nie może skorzystać z możliwości odbywania kary pozbawienia wolności w tym systemie zbędne jest badanie jakichkolwiek innych przesłanek z art. 6 ustawy o SDE. Zachodzi tu analogiczna sytuacja, jak w przypadku skazanego, który ubiega się o warunkowe przedterminowe zwolnienie zanim odbył wymaganą część kary, a w takim wypadku umorzenie postępowania, po początkowych rozbieżnościach w tym zakresie, nie budzi już wątpliwości 32. 28 Z. Hołda, K. Postulski, Kodeks Karny Wykonawczy Komentarz, Gdańsk 2005, s. 36. 29 K. Postulski, Kodeks karny wykonawczy Komentarz WKP, 2012, Lex Omega. 30 Ibidem. 31 Ibidem. 32 Zob. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 15.09.2006 r. II AKzw 581/06, KZS 10/06 poz. 22, tamże wskazano również inne orzeczenia, w których wypowiadano się na ten temat.

96 Tomasz Pudo Dodać tu należy, że jakkolwiek przesłanki udzielenia zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego są równorzędne, to nie oznacza to, że mają identyczny charakter 33. Przesłanka niemożności zrealizowania celów kary poprzez odbywanie jej w SDE tym się różni od przesłanki orzeczenia wobec skazanego kary przekraczającej jeden rok pozbawienia wolności, że ta pierwsza ma charakter ocenny. W przypadku drugiej zaś nie ma miejsca na dokonywanie jakichkolwiek ocen albo wobec skazanego orzeczono kary w wymiarze przekraczającym jeden rok, albo nie. Ustalenie, że kary te przekraczają jeden rok, oznacza, że skazany nie może skorzystać z możliwości odbywania kary w SDE, w związku z czym prowadzenie jakiegokolwiek postępowania w tym zakresie jest bezprzedmiotowe. Skoro tak, to nie należy prowadzić postępowania i odmawiać udzielenia zezwolenia na odbywanie kary w SDE, lecz je umorzyć. *** Podsumowując, w świetle powyższych rozważań nie może budzić wątpliwości, że karami, które skazany ma odbyć kolejno, w rozumieniu art. 6 ust. 4 Ustawy, są takie kary, co do których istniał taki moment czasowy, że obie te kary były wykonalne w rozumieniu art. 9 2 k.k.w., to jest, gdy orzeczenie kary pozbawienia wolności stało się prawomocne. Nie ma zatem znaczenia czy kary te zostaną wprowadzone do wykonania bezpośrednio jedna po drugiej. Z tak ukształtowanego zakresu kar kolejnych wyłączyć należy te kary, co do których, w dacie orzekania w przedmiocie udzielenia zezwolenia na odbywanie kary w SDE, nie można przyjąć, by były to kary, które skazany ma odbyć. Karami kolejnymi nie są więc kary warunkowo zawieszone i kary, z których skazany uzyskał warunkowe przedterminowe zwolnienie. Jest nią już natomiast kara odroczona karę tę skazany ma bowiem odbyć, a tylko termin, kiedy to nastąpi, został odsunięty w czasie. Wyżej wykazano też, że skoro w art. 6 Ustawy jest mowa o karach orzeczonych (art. 6 ust. 1 pkt 1) i wymierzonych (art. 6 ust. 4), które nie mogą przekraczać roku, by możliwe było udzielenie zezwolenia na odbywanie kary w SDE, to odbycie części kary (kar) nie umożliwia ubiegania się o takie zezwolenie, nawet jeżeli skazanemu do odbycia pozostał krótszy niż rok okres czasu. Konsekwentnie, jeżeli kary, które skazany ma odbyć kolejno tworzą jeden ciąg, tak jakby stanowiły jedną karę, to bez znaczenia pozostaje, że skazany część tych kar już odbył i do odbycia pozostały mu jeszcze kary pozbawienia wolności, których suma nie przekracza jednego roku. Logicznym następstwem powyższych, użytych w ustawie sformułowań, jest również konstatacja, że zaliczenie grzywny subsydiarnej (art. 71 1 k.k.) na poczet kary w razie zarządzenia warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności, z którą była ona związana (art. 71 1 k.k.) nie wpływa na wymiar 33 Odmiennie: M. Jankowski, A. Kotowski, S. Momot, A. Ważny, Przyczyny, s. 28.

Wymierzenie dwóch lub więcej kar pozbawienia wolności, które skazany ma odbyć kolejno... 97 orzeczonej kary, a więc nie ma znaczenia z punktu widzenia dopuszczalności udzielenia zezwolenia na odbywanie kary w SDE. W myśl szczególnego przepisu Ustawy (art. 7) jej przepisy stosuje się także do skazanego, wobec którego orzeczono zastępczą karę pozbawienia wolności za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, co oznacza, że karę zastępczą należy doliczać do sumy kar, o których mowa w art. 6 ust. 4, jeśli oczywiście spełnia ona warunki tam określone. Z uwagi jednak na charakter tej kary, która ma przede wszystkim skłonić skazanego do wykonania kary w jej formie podstawowej, nieizolacyjnej, oraz ze względu na cel ustawy o odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego przyjąć należy, że skutkiem uiszczenia grzywny jest to, iż zastępcza kara pozbawienia wolności nie będzie już doliczana do kar, o których mowa w 6 ust. 4 Ustawy. Wyżej wykazano też, że w stosunku do skazanego odbywającego karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie jest możliwe wprowadzenie do wykonania innej kary pozbawienia wolności dopóki zezwolenie na odbywanie kary w SDE nie zostanie uchylone. Wynika z tego, że prawomocne orzeczenie kolejnej kary pozbawienia wolności, odwołanie warunkowego przedterminowego zwolnienia czy zarządzenie wykonania warunkowo zawieszonej kary jeśli nie miało to związku z niewłaściwym zachowaniem skazanego w czasie odbywania kary w SDE nie może skutkować uchyleniem skazanemu zezwolenia na odbywanie kary w tym systemie. Dopiero po zakończeniu odbywania kary w SDE można wprowadzić wobec niego do wykonania kolejną karę, niezależnie od tego, czy będzie to kara nowo orzeczona czy też kara, z której uprzednio był warunkowo przedterminowo zwolniony lub też której wykonanie było warunkowo zawieszone. W przypadku stwierdzenia, że suma wymierzonych skazanemu dwóch lub więcej niepodlegających łączeniu kar pozbawienia wolności, które ma on odbyć kolejno, przekracza jeden rok pozbawienia wolności, postępowanie w przedmiocie udzielenia zezwolenia na odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego należy umorzyć.