Pogłębić pedagogię salezjańską 2012/2013 Dziś koniecznym jest pogłębić pedagogię salezjańską, tzn. potrzebę studiowania i urzeczywistniania odnowionego systemu prewencyjnego (...), rozwinąć jego wielkie zalety, zmodernizować jego zasady, idee, wskazania; aby zinterpretować na dzisiaj jego podstawowe zamysły: większą chwałę Bożą i zbawienie dusz; żywą wiarę, niezachwianą nadzieję, duszpasterską miłość; dobrego chrześcijanina i uczciwego obywatela; trójmian «radość, nauka i pobożność»; zdrowie, naukę i świętość; pobożność, moralność i kulturę; ewangelizację i cywilizację. To samo należy powiedzieć, gdy idzie o główne ukierunkowania metody: sprawić wpierw, by cię polubiono, bardziej niż, by się ciebie bano; rozum, religia, dobroć; ojciec, brat, przyjaciel; duch rodzinny zwłaszcza na rekreacji; zdobycie serca; wychowawca poświęcony dla dobra swoich uczniów". (DRG 394 s. 11) ŚW. JAN BOSKO I MISJE, misjonarze polscy W swoim pokoiku na Valdocco ks. Bosko miał duży globus, przy którym spędzał wiele czasu. Nie potrafimy odpowiedzieć, od kiedy on stał na stoliku ks. Bosko. Wiemy jednak, że codziennie się w niego wpatrywał. Młodzież i misje, to były dwie wielkie pasje tego niezwykłego kapłana z Turynu. Ksiądz Bosko od młodości, jeszcze przed wstąpieniem do seminarium, pragnął poświęcić swoje życie misjom zagranicznym. Chciał nieść Chrystusa młodym wszystkich kontynentów. O misjach śnił i już jako kapłan układał plany misyjnej ewangelizacji. Pragnienie bycia misjonarzem było w nim zawsze żywe i płomienne. To jego kierownik duchowy, Ksiądz Cafasso odwiódł go od misyjnych planów, ale Ksiądz Bosko pozostał zawsze pierwszym misjonarzem salezjańskim. Myślał i działał na rzecz misji, żył dla misji, interesował się misjami, zapoczątkował ekspedycje misyjne salezjanów i salezjanek, poprzez których docierał na najdalsze krańce świata. Dnia 12 maja 1875 roku, w tradycyjnym słówku na dobranoc, Ksiądz Bosko zwrócił się do swoich salezjanów i chłopców słowami: Chciałbym odpowiedzieć na pytania wielu z was, czy sprawa wyjazdu do Ameryki jest jeszcze aktualna: właśnie dziś otrzymałem ostateczną odpowiedź. Kto chce wyjechać, niech się szykuje do podróży! Dowiaduję się z listu, który niedawno otrzymałem, że Aicalde z San Nicolas urząd, który tam odpowiada naszemu burmistrzowi skoro tylko otrzymał moją zgodę, rzucił się na kolana i w szczerej modlitwie dziękował Panu za nią, jako za jedną z największych łask uzyskanych dla tego miasta... Zobaczcie, ile pracy czeka na każdego z was w tych krajach: potrzebują kaznodziejów, gdyż są tam kościoły otwarte dla kultu, potrzebują nauczycieli do szkół, potrzebują muzyków i śpiewaków, gdyż ludzie tamtejsi lubią muzykę... Lecz najistotniejsze, moi drodzy synowie, to bliskość od San Nicolas osad dzikich plemion, których jednak mieszkańcy posiadają str. 1
bardzo dobry charakter i wielu z nich wykazało już dobrą wolę przyjęcia chrześcijaństwa, byle tylko ktoś nauczył ich prawd wiary... Zdecydujmy się więc na odwagę, na podróż i na naszą służbę dla dobra tej ziemi... SALEZJAŃSKA EKSPANSJA MISYJNA Zaledwie rok od oficjalnego zatwierdzenia Towarzystwa Salezjańskiego przez Stolicę Apostolską dnia 11 listopada 1875 roku odbyło się uroczyste pożegnanie pierwszych dziesięciu misjonarzy salezjańskich. W bazylice Maryi Wspomożycielki Wiernych w Turynie, wzniesionej przez Księdza Bosko, on sam żegnał swoich duchowych synów udających się do nieznanych ludów Patagonii w Ameryce Południowej. Wszystkim nam znane jest zdjęcie poprzedzające tę wyprawę misyjną, kiedy na zdjęciu widzimy ks. Bosko wręczającemu ks. Cagliero Konstytucje Salezjańskie. Dlatego krótki biuletyn misyjny Cagliero 11 związany jest właśnie z datą 11 listopada. Za życia Księdza Bosko 12 salezjańskich ekspedycji misyjnych udało się do Ameryki Południowej. Dnia 30 stycznia 1888 roku, w przeddzień śmierci wielkiego wychowawcy ubogiej młodzieży, odczytano mu jeszcze telegram oznajmiający o szczęśliwym przybyciu do Ekwadoru kolejnej grupy misjonarzy salezjańskich. Gdy Ksiądz Bosko umierał, na ogólną liczbę 773 salezjanów, 145 pracowało w Ameryce Południowej. Wraz z nimi zaangażowanych było na misjach także około 50 salezjanek spośród wszystkich 393. Za życia Księdza Bosko salezjanie dotarli do Argentyny, Urugwaju, Brazylii, Chile i Ekwadoru. Szybko jednak objęli posługą misyjną niemal cały kontynent amerykański, będąc konkretną odpowiedzią na potrzeby tamtejszej młodzieży. Nie tylko Ameryka Południowa była przedmiotem misyjnych marzeń Księdza Bosko. Jego wielkie serce ogarniało cały świat. Gdy otrzymał propozycję założenia dzieła salezjańskiego w Kairze, podczas posiedzenia Rady Wyższej w 1886 roku, odpowiedział: Jestem gotowy ją zaakceptować i wyślę salezjanów tak szybko, jak tylko będę mógł. Mówię wam otwarcie, że ta misja jest częścią moich planów i moich snów. Jeżeli byłbym młodszy, wziąłbym ze sobą Księdza Rua i powiedział mu: Chodź, udajmy się na Przylądek Dobrej Nadziei, do Nigerii, do Chartumu, do Konga, czy lepiej jeszcze, do Sudanu... Często patrzył z uczuciem zadziwienia i błyskiem w oczach na mapę Afryki. Jego biograf pisał, że bardzo leżała mu na sercu Angola, często o niej mówił i podkreślał, że misję w Angoli należy bezwzględnie przyjąć, jeśli będzie zaproponowana salezjanom. Wielu biskupów usilnie namawiało Księdza Bosko, by wysłał swoich synów do pracy na Czarnym Kontynencie. Miesiąc przed śmiercią Ksiądz Bosko wyszeptał na ucho kardynałowi Cagliero: Z papieskim błogosławieństwem dotrzecie do Afryki. Przemierzycie ją wzdłuż i wszerz, nie traćcie nadziei... Słowa Księdza Bosko w pełni się zrealizowały. Salezjanie pracują w ponad 40 krajach afrykańskich, choć pierwsi z nich dotarli do Algierii dopiero po śmierci swego Założyciela 24 sierpnia 1891 roku. str. 2
W planach i sercu Księdza Bosko nie zabrakło także Azji. Ksiądz Bosko utrzymywał korespondencję z kilkoma biskupami z Chin. W czasie trwania Soboru Watykańskiego I niektórzy z nich odwiedzili go w Turynie. W 1873 roku prowadzone były pertraktacje z Prefektem Apostolskim z Hong Kongu na temat pracy salezjanów w tamtejszym kolegium, ale warunki przedstawione wówczas Księdzu Bosko były nie do przyjęcia. W swoich snach widział ogromne pole pracy salezjanów w dalekiej Japonii, Chinach, Indiach. W testamencie duchowym z 1884 roku napisał: W swoim czasie nasze misje zostaną zaniesione do Chin a dokładnie do Pekinu. W 1879 roku Ksiądz Cagliero, pracujący w Argentynie dowiedział się, że Ksiądz Bosko przyjął dwie propozycje Ojca św. dotyczące pracy salezjanów w Indiach, jednak z braku personelu ich realizacja dokonała się już za czasów następcy Księdza Bosko ks. Michała Rua. Trzy dni przed śmiercią Ksiądz Bosko słabym głosem wyszeptał do ks. Cagliero: Polecam ci pod opiekę misje... Polecam ci Azję... Stopniowo salezjanie docierali do Indii, Sri Lanki, Birmy, Chin, Wietnamu, Tajlandii, Japonii i wielu innych krajów azjatyckich. Zewsząd pojawiały się prośby o obecność dzieł salezjańskich, będących dla ludzi młodych, zwłaszcza najuboższych szansą na lepsze życie, niezależnie od kontekstów religijnych, kulturowych i politycznych. EKSPEDYCJE MISYJNE SDB Przełożony Generalny Lata Wyprawy Misjonarze 1. Ks. Jan Bosko 1875-1887 12 145 2. Ks. Michał Rua 1888-1909 31 1.528 3. Ks. Piotr Albera 1910-1921 10 501 4. Ks. Filip Rinaldi 1922-1931 10 1.984 5. Ks. Piotr Ricaldone 1932-1951 18 2.665 6. Ks. Renato Ziggiotti 1952-1964 13 1.455 7. Ks. Alojzy Ricceri 1965-1977 13 778 8. Ks. Egidio Vigano 1978-1995 18 837 9. Ks. Edmund Vecchi 1996-2002 6 252 10. Ks. Pascual Chavez od 2002 12 66 RAZEM 143 10.615 Aktualnie w świecie jest 15.560 salezjanów, pracują w 131 krajach świata na 5 kontynentach: PIERWSI MISJONARZE SDB Z POLSKI Animacja Misyjna od samego początku była jedną z cech charakterystycznych naszego zgromadzenia. Wskazuje ona zawsze na nasze zobowiązanie misyjne ad gentes, jako na zasadniczy rys naszego charyzmatu. str. 3
Działalność wychowawcza księdza Bosko na rzecz biednej młodzieży i sława tego niezwykłego kapłana i pedagoga, odbiły się szerokim echem także wśród Polaków, żyjących pod trzema zaborami, gdyż w tamtym czasie Polska nie istniała na politycznej mapie Europy. Pierwszymi polskimi salezjanami byli kapłani diecezjalni, którzy zafascynowani Księdzem Bosko, jechali do Włoch do nowicjatu salezjańskiego. Zetknąwszy się tam z twardymi warunkami życia i pracy synów wielkiego Wychowawcy młodzieży, opuszczali go i wracali do diecezji. W archiwach salezjanów są jednak dokumenty mówiące o fenomenie polskim. Polegał on na tym, że do Turynu przybywały całe grupy chłopców z Polski, z terenów trzech zaborów, pragnących uczyć się w zakładach salezjańskich i pozostać z Księdzem Bosko. Już jako klerycy czy potem jako księża, nie mając początkowo możliwości pracy wśród Polaków w Ojczyźnie, zaczęli zgłaszać się na misje do Ameryki Południowej, z nadzieją, że będą mogli pracować wśród emigracji polskiej. Pierwszym polskim salezjaninem, który już po roku nowicjatu we Włoszech wyjechał w 1889 roku na misje był 22-letni koadiutor Filip Kaczmarczyk. Miejscem jego przeznaczenia była Kolumbia, a po 9 latach Wenezuela. Był majstrem szewskim i uczył tego zawodu miejscowych chłopców i Indian. Po nim na misje udawali się następni. Wszyscy byli bardzo młodzi, ofiarni i pełni poświęcenia. Mieli po 19, 17, a jeden nawet dopiero 14 lat. Przybywając do Ameryki Łacińskiej rozpoczynali swą działalność od szkół salezjańskich, zakładów wychowawczych, sierocińców i internatów. Mieli po 30, 40 godzin lekcji tygodniowo, do tego dochodziła asystencja młodzieży, praca w oratorium, katechizacja dorosłych i wyprawy wraz z misjonarzami do odległych punktów misyjnych. Po święceniach przybywały im nowe obowiązki radców szkolnych, prefektów, dyrektorów szkół czy wspólnot, proboszczów, organizatorów życia salezjańskiego na nowych placówkach i w kolejnych krajach. Pracowali z zapałem i heroicznym poświęceniem, nadwerężając swoje zdrowie, bez chwili odpoczynku. Niektórzy nie dawali rady, odchodzili, wracali do kraju, ale większość zapisała wspaniałe karty historii polskich salezjanów na misjach. Krótko po pierwszej wojnie światowej zauważyć można chwilowe zmniejszenie się liczby polskich salezjanów wyjeżdżających na misje. Przyczyną tego były potrzeby kraju, konieczność porządkowania odradzających się w Polsce placówek i spora liczba nowo powstających, a także duże braki personalne. Równocześnie zapotrzebowanie na misjonarzy w świecie było ogromne. Kierując się słowami Księdza Bosko, że w zamian za jednego misjonarza Opatrzność Boża przysyła dziesięciu nowych, przełożeni w Polsce wspaniałomyślnie ofiarowali Kościołowi w świecie nowe zastępy misjonarzy salezjańskich. W latach 1920-1939 wyjechało na misje 139 salezjanów: kapłanów, kleryków i koadiutorów. Wybuch drugiej wojny światowej i ogrom tragedii, którą ona niosła ze sobą, diametralnie zmienił sytuację na polu misyjnym. Niemal wszystkie placówki salezjańskie w kraju zostały zagarnięte przez okupantów niemieckich i sowieckich. Wielu salezjanów zginęło w wyniku działań wojennych oraz w obozach koncentracyjnych, wielu było represjonowanych, niektórych wcielono do wojska, innych wywieziono na Sybir. W czasie wojny nikt nie myślał o wysyłaniu misjonarzy na misyjne żniwo, nie znaczy to jednak, że nastąpiła luka w misyjnej str. 4
działalności polskich salezjanów. Niektórzy z nich dostali się do armii Andersa i przemieszczając się wraz z wojskiem, podejmowali prace duszpasterską w Kazachstanie, na Syberii, w Iranie czy Syrii. Po zakończeniu wojny i ogłoszeniu demobilizacji wielu z nich nie mogło wrócić do kraju, podobnie jak ci, którzy przeżyli Syberię, łagry i więzienia. Zgłaszali się więc na misje. Kierowani byli do pracy misyjnej w Brazylii, Dominikanie, Syrii, Ekwadorze, na Filipinach, w Indiach, Zairze i Maroku. Wszystkie te wyjazdy misyjne były realizowane za granicą. Trudna powojenna sytuacja w Polsce i długoletnia żelazna kurtyna sprawiły, że w latach 1945-1962 żaden salezjanin nie otrzymał paszportu i zezwolenia na wyjazd. Potem stopniowo sytuacja ta uległa zmianie. Droga na misyjne szlaki stała na nowo otworem. Polscy salezjanie kontynuowali misyjne dzieło Księdza Bosko. Dotarli na wszystkie kontynenty, obejmując działaniem wychowawczym i troską duszpasterską zwłaszcza ludzi młodych różnych ras, religii, kultur, zarówno w krajach typowo misyjnych, jak i zdechrystianizowanych, a także w krajach, gdzie katolicy stanowią zdecydowaną mniejszość. Aktualność charyzmatu św. Jana Bosko trwać bowiem będzie tak długo, jak długo istnieć będą ludzie młodzi. PROJEKT AFRYKA W setną rocznicę wyruszenia pierwszej salezjańskiej wyprawy misyjnej do Ameryki Południowej (1875) zrodził się w Towarzystwie Salezjańskim Projekt Afryka, będący kontynuacją misyjnych pragnień Księdza Bosko i mający na celu ewangelizację kontynentu afrykańskiego. Nie znaczy to oczywiście, że przed 1975 rokiem salezjanie nie byli obecni w Afryce. Dzięki pełnym poświęcenia misjonarzom pracowali już w 13 krajach afrykańskich. Ojciec Święty Jan Paweł II, po swoim wyborze na Stolicę Piotrową, mocno zwrócił uwagę na sprawę ewangelizacji Afryki. Podkreślił potrzebę odnowionej opcji preferencjalnej na rzecz ubogich i młodzieży, pojawiającą się w sytuacji powstania wielu nowych państw afrykańskich. W odpowiedzi na apel Ojca św., podjęty z entuzjazmem na XXI Kapitule Generalnej salezjanów (1978), ówczesny przełożony generalny, ks. Egidio Vigano, zwrócił się z naglącą prośbą do całego Towarzystwa Salezjańskiego, aby współbracia z poszczególnych regionów czy krajów zainteresowali się konkretnym krajem lub regionem Afryki, posyłając tam swoich misjonarzy i otwierając placówki misyjne. W ten sposób w ciągu kilkunastu lat misjonarze salezjańscy dotarli do prawie 30 krajów w Afryce. Polskim prowincjom salezjańskim została powierzona misja w Zambii. Na czele 12- osobowej grupy pierwszych misjonarzy salezjańskich z Polski udających się do Zambii, stanął prawie 64-letni ks. Kazimierz Cichecki, brat o. Wincentego Cicheckiego SJ, pracującego na misjach, właśnie w Zambii. Dnia 12 października 1982 roku polscy salezjanie postawili po raz pierwszy stopę w swej nowej ojczyźnie, na ziemi zambijskiej. Dzisiaj, prawie 60 salezjańskich misjonarzy z Polski pracuje w 20 krajach afrykańskich: w Czadzie, Demokratycznej Republice Konga, Egipcie, Etiopii, Ghanie, Kamerunie, Kenii, Libii, na Madagaskarze, w Malawi, Maroko, na Mauritiusie, w Namibii, RPA, Sierra Leone, Sudanie, Tanzanii, Ugandzie, Zambii i Zimbabwe. str. 5
Obecnie na misjach pracuje 114 polskich salezjanów w 40 krajach świata na wszystkich kontynentach. Prośmy i my dzisiaj Pana żniwa, aby wysłał robotników na swoje żniwo. Opr. Ks. Roman Wortolec Dyrektor Salezjańskiego Ośrodka Misyjnego w Warszawie str. 6