INWENTARYZACJA I EKSPERTYZA DENDROLOGICZNA DLA PARKU WIEJSKIEGO NA TERENIE OSJAKOWSKIEGO ZESPOŁU PRZYRODNICZO-KRAJOBRAZOWEGO Część II: Ekspertyza dendrologiczna wraz z gospodarką drzewostanem Zamawiający: Wykonawca: Urząd Gminy Osjaków Pracownia Geodezyjno-Projektowa ul. Targowa 26 ''GEO-WIP'' 98-320 Osjaków mgr inż. Patryk Włodzimierz Goławski 99-400 Łowicz, ul. Kiernozka 40 Niniejsze opracowanie zostało współfinansowane ze środków WFOŚiGW Łowicz, 15 listopad 2011 r. 1
Ekspertyza dendrologiczna wraz z gospodarką drzewostanem na terenie parku na wyspie w Osjakowie SPIS TREŚCI 1. Podstawa opracowania 2. Przedmiot opracowania 2.1. Dane ogólne 2.2. Cel i zakres opracowania 3. Metodyka 4. Ocena stanu zachowania drzewostanu, gospodarka drzewostanem 4.1. Tabelaryczne zestawienie drzew i krzewów 4.2. Skład gatunkowy drzewostanu 4.3. Zestawienie pomników przyrody 4.4. Zestawienie drzew i krzewów o wymiarach pomnikowych 4.5. Procentowe ujęcie stanu zdrowotnego 4.6. Numeryczne zestawienie drzew i krzewów kwalifikujących się do usunięcia 4.7. Numeryczne zestawienie drzew i krzewów kwalifikujących się do pielęgnacji 5. Wnioski, zalecenia pielęgnacyjne i konserwatorskie dla drzewostanu 6. Szacunkowy kosztorys prac pielęgnacyjno-konserwatorskich 7. Załączniki graficzne 2
1. Podstawa opracowania Umowa RIZ 272.18.2011 z dnia 12 sierpnia 2011 r. Mapa z inwentaryzacją drzewostanu skala 1:500. 2. Przedmiot opracowania Opracowanie dotyczy drzewostanu w parku wiejskim na wyspie w miejscowości Osjaków. Park ten jest częścią Osjakowskiego Zespołu Przyrodniczo - Krajobrazowego i objęty jest ochroną prawną. Powierzchnia parku zajmuje obszar ok. 2.9 ha. Przedmiot opracowania (ilość i obszar) został określony w części I Inwentaryzacji dendrologicznej. 2.1. Dane ogólne Teren opracowania znajduje się w Osjakowie, w granicach działki nr 215 (obręb nr 19 Osjaków, gmina Osjaków, obszar wiejski). Właścicielem nieruchomości jest gmina Osjaków. Działka stanowi część Osjakowskiego Zespołu Przyrodniczo Krajobrazowego, który związany jest z Doliną Środkowej Warty. Teren położony jest w strefie zalewowej (taras zalewowy). 2.2. Cel i zakres opracowania Park w Osjakowskim Zespole Przyrodniczo-Krajobrazowym stanowi zaplecze biologicznosanitarne miejscowości Osjaków. Jednocześnie ma szansę stać się zapleczem rekreacyjnym, dzięki walorom estetycznym i krajobrazowym, a także dużemu potencjałowi form rekreacji, związanemu z sąsiedztwem rzeki Warty. Ekspertyza dendrologiczna jest instrumentem określania stanu zachowania poszczególnych drzew. Określa ona szczegółowo stan zdrowotny, statykę, a także zabiegi pielęgnacyjne dla poszczególnych drzew. Ujmuje cechy fizjologiczne i mechaniczne poszczególnych drzew, co daje w zestawieniach tematycznych (gospodarka drzewostanem) obraz całościowej kondycji badanego drzewostanu i umożliwia podjęcie odpowiednich decyzji w procesie kształtowania obszaru opracowania. Zakres opracowania: - opis stanu istniejącego drzew i krzewów - ocena stanu zdrowotnego, 3
- ocena statyki, - zakres i rodzaj zalecanych prac pielęgnacyjno-konserwatorskich Zagadnienia te ujęto w formie tabelarycznej - ocena stanu zachowania drzewostanu wraz z gospodarką drzewostanem, - szacunkowy kosztorys zalecanych prac 3. Metodyka Ocenę stanu zdrowotnego oraz statyki drzew, dokonano na podstawie kompleksowej diagnostyki dendrologicznej, opierając się na informacjach zebranych w Inwentaryzacji drzewostanu, a także o dodatkowe dane o każdym drzewie określone w terenie metodą wizualną. Prace wykonano w dwóch etapach, terenowym i studyjnym. Zakres prac terenowych obejmował: Określenie stanu istniejącego Wizualna ocena drzewostanu Określenie zabiegów pielęgnacyjnych Zakres prac studyjnych obejmował: Zestawienie tabelaryczne wyników prac terenowych Wykonanie zestawień tematycznych i ilościowych dotyczących badanego drzewostanu (określenie składu gat. Drzewostanu, procentowe ujęcie stanu zdrowotnego, itp.) Zebranie i przedstawienie wniosków Określenie zaleceń pielęgnacyjnych i konserwatorskich Szacunkowy kosztorys zabiegów przeprowadzonych na drzewostanie Naniesienie na mapę oznaczeń graficznych (symbole drzew przeznaczonych do usunięcia) Stan zdrowotny określono w trzech głównych grupach: dobrej, średniej, złej Do grupy pierwszej kwalifikowano drzewa nie wykazujące odstępstwa od drzewa zdrowego pod względem takich symptomów jak: ilość wydzielonego posuszu, ilość i rozmiar uszkodzeń chorobowych pnia i korony (rany, ubytki, dziuple, nekrozy, grzyby szkodniki), ogólnej witalności (żywotności). Do grupy drugiej-średniej kwalifikowano drzewa wykazujące znaczne odstępstwa od drzewa zdrowego pod względem wyżej wymienionych symptomów ale rokujące dalszy rozwój po 4
zastosowaniu odpowiednich zabiegów pielęgnacyjnych. Grupa trzecia to drzewa wyraźnie chore nie rokujące lub w bardzo małym stopniu rokujące przeżycie. Drzewa te w zdecydowanej większości przeznacza się do wycinki. Ocenę statyki drzew określono również w trzech grupach : dobrej, średniej, złej. Kwalifikując drzewa do poszczególnych grup kierowano się oceną kotwienia drzewa w podłożu oraz oceną wytrzymałości pnia i konarów na złamania i rozłamania, uwzględniając rzeczywiste i potencjalne zagrożenie dla ludzi, mienia, infrastruktury w otoczeniu drzewa. Przy określaniu statyki i stanu zdrowotnego zastosowano także grupy pośrednie (dobra/średnia, średnia/zła), w przypadku drzew trudnych do przydzielenia do określonej grupy. Zabiegi pielęgnacyjne (w tym usunięcie drzewa) są wynikiem waloryzacji drzewa w otoczeniu (brane pod uwagę są nie tylko ocena statyki czy zdrowotności ale także relacje drzewa z otoczeniem, położenie, waloryzacja gatunkowa, wiekowa, gabarytowa). Przy opracowywaniu części opisowej zastosowano nomenklaturę i taksonomię zgodną z Dendrologią autorstwa W. Seneta oraz J. Dolatowski (wyd. PWN 1997 r.). Przy wyznaczaniu drzew o wymiarach pomnikowych zastosowano opracowanie P. Rucińskiego. 4. Ocena stanu zachowania drzewostanu, gospodarka drzewostanem Park w Osjakowie pod względem florystycznym najbardziej zbliżony jest do łęgu wierzbowotopolowego (zespół Salici-Populetum) co ma odzwierciedlenie w podziale Potencjalnej roślinności Polski W. Matuszkiewicza. Jednocześnie można zaobserwować przenikanie lub występowanie gatunków z innych zespołów lub związków. Na terenie opracowania można znaleźć rośliny występujące w olsie porzeczkowym jak i w łęgu jesionowo - olszowym. Otulinę parku stanowi zespół grądu subkontynentalnego (Tilio-Carpinetum), którego elementy można odnotować na terenie parku. Park cechuje jak większość zbiorowisk leśnych struktura pionowa czyli warstwowość. Występuje tu podział na warstwę drzew (A), podszycia (B) i runa leśnego (C+D). W poszczególnych warstwach zaobserwowano gatunki: A-Acer platanoides (klon pospolity), Alnus glutinosa (olsza czarna), Betula pendula (brzoza brodawkowata), Populus alba (topola biała), Populus nigra (topola czarna) Populus x hybrid (topola), Prunus padus (czeremcha pospolita), Quercus robur (dąb szypułkowy), Quercus rubra (dąb czerwony), Robinia pseudoacacia (robinia biała), Salix alba (wierzba biała), Salix fragilis (wierzba krucha), Ulmus laevis (wiąz szypułkowy). B-Corylus avellana (leszczyna pospolita), Euonymus europaeus (trzmielina pospolita), Rhamnus 5
cathartica (szakłak pospolity), Ribes nigrum (porzeczka czarna), a także większość drzew przedstawionych powyżej. C+D-Calystegia sepium ( kielisznik zaroślowy), Humulus lupulus (chmiel zwyczajny) Lamium maculatum (jasnota plamista) Dryopteris filix-mas (narecznica samcza) Rubus plicatus (jeżyna fałdowana) Urtica dioica (pokrzywa zwyczajna, Anemone nemorosa (zawilec gajowy), Poa nemoralis (wiechlina gajowa). Typ roślinności i gatunki tu występujące są w dużej mierze zależne od warunków przyrodniczych. Teren wyspy pod względem florystycznym jak i rzeźby terenu został ukształtowany przez rzekę Warte. Na terenie parku można też zaobserwować wpływ działalności człowieka. Przy projektowaniu terenów zieleni należy uwzględnić niską pojemność rekreacyjną i specyficzne warunki związane z cyklami rzeki. 4.1. Tabelaryczne zestawienie drzew i krzewów Ekspertyza objęła 866 sztuk drzew i krzewów. Zestawienie załączone w tabeli na końcu opracowania, przed załącznikami graficznymi 4.2. Skład gatunkowy drzewostanu Na terenie opracowania rosną głównie drzewa i krzewy krajowe, a także introdukowane. Są to: Acer platanoides (klon pospolity), Acer pseudoplatanus (klon jawor), Acer negundo (klon jesionolistny), Aesculus hippocastanum (kasztanowiec pospolity), Alnus glutinosa (olsza czarna), Betula pendula (brzoza brodawkowata), Corylus avellana (leszczyna pospolita), Euonymus europaeus (trzmielina pospolita), Fraxinus excelsior (jesion wyniosły), Malus sp.(jabłoń), Populus alba (topola biała), Populus nigra (topola czarna), Populus nigra Italica (topola czarna odm. Włoska), Populus maximowiczii Hybrida 275 (topola Maksymowicza odm. Hybryda 275), Prunus padus (czeremcha pospolita), Quercus robur (dąb szypułkowy), Quercus rubra (dąb czerwony), Rhamnus cathartica (szakłak pospolity), Robinia pseudoacacia (robinia biała), Salix alba (wierzba biała), Salix fragilis (wierzba krucha), Sambucus nigra (bez czarny), Sorbus aucuparia (jarząb pospolity), Tilia cordata (lipa drobnolistna), Ulmus laevis (wiąz szypułkowy). Udział procentowy drzewostanu kształtuje się następująco: 1. Rodzaj Quercus (dąb) 26,2% 2. Rodzaj Alnus (olsza) 20,3% 3. Rodzaj Prunus (czeremcha) 15,4% 4. Rodzaj Acer (klon) 12,5% 5. Rodzaj Salix (wierzba) 9,1% 6. Rodzaj Populus (topola) 8 % 6
7. Rodzaj Betula (brzoza) 2,8 % 8. Rodzaj Ulmus (wiąz) 2,8% 9. Pozostałe rodzaje 2,9% 4.3. Zestawienie pomników przyrody Na terenie parku znajdują się 3 drzewa posiadające już status pomników. Są to: 1. Betula pendula (brzoza brodawkowata) nr 481. 2. Betula pendula (brzoza brodawkowata) nr 487. 3. Betula pendula (brzoza brodawkowata) nr 577. 4.4. Zestawienie drzew i krzewów o wymiarach pomnikowych W trakcie inwentaryzacji wyznaczono 5 drzew o wymiarach pomnikowych. Są to: 1. Prunus padus (czeremcha pospolita) nr 95. 2. Rhamnus cathartica (szakłak pospolity) nr 127. 3. Quercus robur (dąb szypułkowy) nr 297. 4. Rhamnus cathartica (szakłak pospolity) nr 384. 5. Ulmus laevis (wiąz szypułkowy) nr 792. Przy kwalifikowaniu zastosowano wymiary drzew pomnikowych wg P. Rucińskiego. Podstawą prawną tworzenia pomników przyrody w Polsce jest ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r., nr 151, poz. 1220 ze zm.). Ponadto przy ustanawianiu pomników przyrody brane są pod uwagę także stan zdrowotny drzewa i jego walory estetyczne. 4.5. Procentowe ujęcie stanu zdrowotnego drzewostanu Przyporządkowanie do poszczególnych grup (głównych) oceny stanu zdrowotnego, w ujęciu procentowym przedstawia się następująco: -dobra-83,5% (723 szt.) -średnia- 11,8% (102 szt.) -zła-4,7% (41 szt.) 4.6. Numeryczne zestawienie drzew i krzewów kwalifikujących się do usunięcia W wyniku przeprowadzonych prac, do usunięcia zakwalifikowano 141 szt. drzew o numerach porządkowych w tabeli: 1, 5, 10, 12, 13, 14, 16, 17, 18, 20, 30, 34, 38, 40, 44, 45, 49, 50, 54, 57, 59, 60, 64, 65, 71, 72, 77, 78, 83, 92, 93, 97, 102, 111, 115, 135, 139, 141, 152, 153, 159, 162, 163, 165, 7
180, 186, 195, 207, 208, 228, 235, 236, 237, 256, 263, 270, 271, 272, 282, 283, 284, 286, 287, 288, 289, 290, 291, 293, 310, 330, 332, 354, 356, 362, 371, 378, 383, 411, 413, 414, 421, 433, 447, 449, 450, 452, 456, 468, 481, 498, 503, 504, 515, 524, 531, 544, 570, 576, 590, 600, 629, 631, 638, 643, 644, 646, 649, 656, 665, 681, 684, 700, 703, 709, 719, 726, 730, 734, 739, 740, 758, 760, 761, 763, 779, 790, 791, 808, 815, 848, 849, 850, 851, 853, 854, 856, 857, 861, 862, 865, 866. 4.7. Numeryczne zestawienie drzew i krzewów kwalifikujących się do pielęgnacji W wyniku przeprowadzonych prac, w drzewostanie wyznaczono 406 szt. drzew wymagających pielęgnacji. Sposób i rodzaj pielęgnacji został przedstawiony w tabeli. Drzewa do pielęgnacji: 2,3,4,6,9,19,21,22,24,25, 26, 27, 28, 29, 31, 38, 47, 48, 51, 54, 56, 58, 61, 62, 66, 67, 68, 69, 70, 73, 81, 82,84, 85, 87, 88, 89, 90, 91, 94, 95, 96, 98, 99, 101, 103, 104, 105, 106, 107, 108, 109, 110, 114, 116, 117, 119, 121, 122, 123, 125, 126, 127, 128, 129, 130, 131, 138, 140, 142, 144, 145, 147, 148, 149, 150, 151, 154, 156, 160, 161, 164, 166, 167, 168, 169, 170, 172, 174, 175, 178, 179, 181, 182, 183, 184, 185, 190, 191, 192, 194, 196, 197, 198, 199, 200, 201, 202, 203, 209, 210, 213, 216, 217, 218, 219, 220, 221, 222, 223, 224, 225, 226, 227, 229, 230, 231, 232, 233, 234, 238, 239, 240, 241, 242, 243, 244, 245, 246, 247, 248, 249, 251, 252, 253, 254, 257, 258, 259, 260, 261, 262, 264, 265, 266, 267, 268, 269, 274, 275, 277, 278, 280, 292, 294, 296, 297, 299, 305, 306, 308, 311, 314, 315, 316, 317, 318, 321, 322, 323, 324, 326, 327, 328, 329, 331, 333, 342, 345, 346, 348, 349, 350, 351, 355, 357, 359, 360, 361, 366, 367, 369, 370, 372, 373, 376, 381, 384, 385, 389, 390, 394, 395, 396, 398, 399, 400, 401, 402, 403, 404, 407, 410, 412, 415, 417, 418, 419, 420, 422, 423, 428, 430, 431, 432, 433, 434, 446, 448, 451, 453, 454, 455, 457, 458, 459, 460, 462, 464, 467, 469, 470, 471, 476, 477, 487, 489, 495, 497, 499, 508, 509, 520, 525, 526, 530, 535, 536, 537, 538, 539, 540, 541, 543, 545, 549, 550, 552, 553, 556, 559, 561, 562, 563, 567, 568, 569, 571, 572, 573, 574, 575, 577, 578, 579, 582, 583, 584, 585, 587, 588, 593, 594, 596, 597, 598, 601, 602, 604, 605, 607, 609, 611, 612, 613, 615, 616, 618, 619, 620, 627, 630, 632, 634, 635, 636, 637, 639, 648, 652, 654, 655, 658, 661, 662, 672, 673, 682, 685, 686, 687, 694, 701, 702, 706, 707, 710, 712, 714, 715, 716, 718, 721, 723, 724, 725, 728, 729, 731, 732, 733, 735, 736, 738, 741, 742, 743, 744, 745, 749, 753, 754, 756, 759, 762, 764, 765, 767, 768, 774, 775, 776, 780, 782, 783, 784, 785, 789, 792, 797, 798, 799, 806, 807, 809, 810, 811, 813, 814, 816, 818, 819, 820, 821, 823, 824, 826, 827, 828, 829, 830, 831, 832, 834, 835, 855. Spośród drzew do pielęgnacji wyodrębniono 10szt., wymagających zastosowania wiązań elastycznych. Ogólna ilość wiązań wyniosła 13 szt.. Drzewa z wiązaniami: 96 (1 szt.), 104 (2 szt.), 106 (1 szt.), 167 (3 szt.), 175 (1 szt.), 196 (1 szt.), 297 (1 szt.), 540 (1 szt.), 578 (1 szt.), 634 (1 szt.). 8
5.Wnioski, zalecenia pielęgnacyjne i konserwatorskie dla drzewostanu Na terenie Parku 100% drzewostanu stanowią gatunki liściaste. Dominującym gatunkiem jest dąb szypułkowy. Duży udział w drzewostanie mają gatunki: olsza czarna, czeremcha pospolita, klon pospolity. Zwracający uwagę jest introdukowany gatunek topoli Maksymowicza, choć jego udział procentowy w drzewostanie jest niewielki. Drzewostan można uznać za urozmaicony. Dominujący gatunek długowieczny daje gwarancję stabilności drzewostanu a istniejące i potencjalne pomniki przyrody podnoszą jego rangę. Ogólnie stan zdrowotny drzewostanu należy ocenić jako średni, z tendencją do pogarszania. Dotyczy to zwłaszcza starodrzewia. Świadczy o tym duży udział (blisko połowa drzewostanu) drzew kwalifikujących się do zabiegów pielęgnacyjnych. Biorąc pod uwagę wszystkie elementy ekspertyzy tj. stan zdrowotny, statykę, stan pielęgnacji można scharakteryzować ten obiekt jako lekko zdewastowany, z ubytkami w drzewostanie. Przyczynami tego stanu są brak użytkowania, zaniechania pielęgnacyjne, okresowo niekorzystne warunki, oraz naturalne starzenie się drzewostanu. Cały jednak park wraz z drzewostanem posiada dużą wartość krajobrazowo przyrodniczą. W trosce o poprawę stanu zdrowotnego, a także poprawy bezpiecznego przebywania ludzi w tym parku, należy w możliwie krótkim czasie przeprowadzić w drzewostanie zabiegi pielęgnacyjno konserwatorskie dokonując stosownych cięć i zabiegów. W zalecanych w Ekspertyzie a rekomendowanych przez Europejską Radę ds. Drzew ( European Arboricultural Council) zabiegach wymienia się: 1. cięcia sanitarne dotyczą zabiegów pielęgnacyjnych w koronach polegających na usuwaniu posuszu, pędów, gałęzi o konarów chorych i połamanych. Mają one na celu poprawić stan sanitarny, w tym także zdrowotny drzew, a ponadto poprawić bezpieczeństwo przebywania pod tymi drzewami, 2. cięcia prześwietlające korony celem jest poprawa warunków świetlnych, zmniejszenie wilgoci wewnątrz korony co sprzyja asymilacji i pogarsza warunki rozwojowe grzybów, 3. cięcia korygujące dotyczą korekcji koron w celu niwelacji deformacji ich kształtu, 4. cięcia częściowej redukcji korony wykonywane są dla zmniejszenia jej wymiarów, głownie dla przywrócenia bezpiecznej statyki drzewa, 5. cięcia formujące dotyczy głównie drzew młodych, u których należy formować właściwy pokrój korony, 6. wzmocnienia mechaniczne pni i konarów zapobiegające złamaniom i rozłamaniom. 9
7. Załączniki graficzne 11