Zarządzanie bezpieczeństwem i poziomem usług systemów informatycznych Cz. 1 Szymon Sokół <Szymon.Sokol@agh.edu.pl> http://home.agh.edu.pl/szymon/pbi/
LITERATURA 1. Młynarski K.: Polityka Bezpieczeństwa jako kluczowy element systemu informatycznego. III Forum ADO/ABI Bezpieczeństwa Danych Osobowych. Warszawa 2007, s. 29. 2. Drozd A., Zabezpieczenie danych osobowych 3. Howard M., Lipner S., Cykl projektowania zabezpieczeń. APN PROMISE, 2006 4. Stokłosa J., Bilski T., Pankowski T., Bezpieczeństwo danych w systemach informatycznych, PWN, 2001. 5. Knifer T., Polityka bezpieczeństwa i ochrony informacji, Helion 6. Liderman K, Analiza ryzyka i ochrona informacji w systemach komputerowych, PWN, 2008 7. Pipkin, D.L. Bezpieczeństwo informacji. Ochrona globalnego przedsiębiorstwa 2002, WNT 8. Liderman K., Podręcznik administratora bezpieczeństwa teleinformatycznego, MIKOM, 2003. 9. Molski M., Łacheta M., Przewodnik audytora systemów informatycznych, Helion 2006 10. Polaczek T., Audyt Bezpieczeństwa informacji w praktyce Praktyczny przewodnik po zagadnieniach ochrony informacji. HELION, 2006 2
LITERATURA cd. 11. Lehtinen R., Russel D., Gangemi G.T., Podstawy ochrony komputerów, Helion, Gliwice 2007 12. Janusz Stokłosa, Tomasz Bliski, Tadeusz Pankowski, Bezpieczeństwo danych w systemach informatycznych, PWN 2001 13. Matthew Strebe, Bezpieczeństwo sieci, MIKOM 2005 14. Simon Garfinkel, Gene Spafford, Bezpieczeństwo w Unixie i Internecie, RM 1997 15. Daniel J. Barrett, Richard E. Silverman, Robert G. Byrnes, Linux. Bezpieczeństwo. Receptury, Helion 2003 16. Cyrus Peikari, Anton Chuvakin, Strażnik bezpieczeństwa danych, Helion 2004 17. Marcin Karbowski, Podstawy kryptografii, Helion 2005 18. Bruce Schneier, Kryptografia dla praktyków, WNT 2004 19. Włodzimierz Dąbrowski, Przemysław Kowalczuk, Podpis elektroniczny, MIKOM 2003 20. Piotr Czarny, PGP. Szyfrowanie informacji. Ćwiczenia praktyczne (Helion 2002) 21. Michal Zalewski, Cisza w sieci, Helion 2005 22. Clifford Stoll, Kukułcze jajo, Rebis 1998
Wybrane strony internetowe 1. http://itpedia.pl/ Bezpieczeństwo. Standardy, protokoły 2. http://osilek.mimuw.edu.pl/ Bezpieczeństwo systemów komputerowych. Wykłady 1-10 3. http://www.cert.pl/ CERT Polska 4. http://www.giodo.gov.pl/ Główny Inspektor Ochrony Danych Osobowych 5. http://ipsec.pl/ 6. http://www.securityfocus.com/ 4
http://giodo.gov.pl/ 1. ABC Ochrony danych osobowych 2. ABC Rejestracji zbiorów danych osobowych 3. ABC wybranych zagadnień z ustawy o ochronie danych osobowych 4. ABC zasad kontroli przetwarzania danych osobowych 5. ABC zasad przekazywania danych osobowych do państw trzecich 6. ABC zasad bezpieczeństwa przetwarzania danych osobowych przy użyciu systemów informatycznych. 7. ABC przetwarzania danych osobowych w sektorze bankowym 8. ABC zagrożeń bezpieczeństwa danych osobowych w systemach teleinformatycznych 5
Co to jest bezpieczeństwo? System komputerowy jest bezpieczny, jeśli jego użytkownik może na nim polegać, a zainstalowane oprogramowanie działa zgodnie ze swoją specyfikacją. System uznajemy za bezpieczny, jeśli można od niego oczekiwać, że wprowadzone na stałe dane nie zostaną utracone, nie ulegną zniekształceniu i nie zostaną pozyskane przez nikogo nieuprawnionego. Bezpieczeństwo jest elementem szerszego kontekstu, nazywanego wiarygodnością systemu komputerowego. 6
Zarządzanie bezpieczeństwem Bezpieczeństwo musi być rozpatrywane w aspekcie technicznym, organizacyjnym oraz prawnym. Dziedzina nauki i praktyki z pogranicza tych obszarów rozwiązuje problemy z zapewnieniem i utrzymaniem odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa. Technologie zabezpieczeń, należy optymalnie dobierać, odpowiednio stosować i zarządzać. Zabezpieczenia muszą być dobierane stosownie do zagrożeń oraz do wartości szkód, które mogą zaistnieć w przypadku braku zabezpieczeń. 7
Elementarne pojęcia 1. Identyfikacja możliwość rozróżnienia użytkowników, np. użytkownicy są identyfikowani w systemie operacyjnym za pomocą UID (user identifier) 2. Uwierzytelnianie proces weryfikacji tożsamości użytkownika, najczęściej opiera się na tym: co wiesz - hasło, fraza itp. co masz - np. elektroniczną kartę identyfikacyjną, token, certyfikat (np. dokument tożsamości) cecha osobnicza - cechy biometryczne - odcisk palca itp. 3. Autoryzacja proces przydzielania praw (dostępu do zasobów) użytkownikowi 4. Kontrola dostępu procedura nadzorowania przestrzegania praw dostępu do zasobów 8
Elementarne pojęcia (cd) 5. Poufność ochrona informacji przed nieautoryzowanym jej ujawnieniem (podmiotom lub procesom) 6. Nienaruszalność (Integralność) ochrona informacji przed nieautoryzowanym jej zmodyfikowaniem (ew. detekcja takiej modyfikacji) 7. Autentyczność zapewnienie, że tożsamość podmiotu lub zasobu jest taka, jak deklarowana (autentyczność dotyczy użytkowników, procesów, systemów i informacji). Autentyczność informacji to pewność co do pochodzenia (autorstwa i treści) danych. 8. Niezaprzeczalność ochrona przed fałszywym zaprzeczeniem przez nadawcę - faktu wysłania danych przez odbiorcę - faktu otrzymania danych. 9
Strategia bezpieczeństwa Decydujące znaczenie ma etap projektowy, na którym popełnione błędy mogą być nienaprawialne w kolejnych etapach. Etap projektowy powinien rozpocząć się od wypracowania strategii firmy dotyczącej bezpieczeństwa (i to nie wyłącznie systemu informatycznego). Polega to w ogólnie na znalezieniu odpowiedzi na następujące pytania: Co chronić? (określenie zasobów). Przed czym chronić? (identyfikacja zagrożeń). Ile czasu, wysiłku i pieniędzy można poświęcić na należną ochronę (oszacowanie ryzyka, analiza kosztów i zysku). 10
Polityka bezpieczeństwa Pod pojęciem Polityki Bezpieczeństwa rozumiemy zbiór reguł rządzących zachowaniem użytkowników, które mają na celu zabezpieczanie integralności systemu informatycznego i przetwarzanych w nim danych. Polityka Bezpieczeństwa dotyczy całego procesu korzystania z informacji niezależnie od sposobów jej gromadzenia i przetwarzania. Akceptacja Akceptacja i zrozumienie potrzeby stworzenia i utrzymania polityki bezpieczeństwa przez kierownictwo organizacji ma fundamentalne znaczenie 11
Polityka bezpieczeństwa informacji Celem jest zabezpieczenie jednostki organizacyjnej przez nieuprawnionym udostępnieniem informacji. Polityka bezpieczeństwa - dokument zapisany i udostępniony wszystkim zainteresowanym osobom. Polityka bezpieczeństwa musi być zrozumiana przez pracowników firmy i użytkowników sieci. W dokumencie PB określa się zalecenia dotyczące systemów informatycznych i ich zabezpieczania, ale także: obiegu dokumentów wewnątrz jednostki; klasyfikację poziomów dostępu do informacji; zasady uzyskiwania fizycznego dostępu do pomieszczeń. Wdrożenie polityki bezpieczeństwa wiąże się ze spadkiem efektywności i wygody pracy - konieczny jest więc pewien kompromis.
Etapy realizacji polityki bezpieczeństwa Zaprojektowanie Zaimplementowanie Zarządzanie (w tym monitorowanie i okresowe audyty bezpieczeństwa) Zakres polityki bezpieczeństwa definicja celu i misji polityki bezpieczeństwa standardy i wytyczne, których przestrzegania wymagamy kluczowe zadania do wykonania zakresy odpowiedzialności 13
Procedury postępowania z informacją Jednym z elementów polityki bezpieczeństwa informacji są procedury, które zabezpieczają organizację przed utratą informacji w czasie jej przenoszenia. Istnieje kilka metod wprowadzenia takich zabezpieczeń, na przykład: oznakowanie i sklasyfikowanie każdego nośnika zawierającego informacje rejestrowanie faktu wyniesienia z miejsca przechowywania każdej informacji o większym stopniu poufności przechowywanie nośników zgodnie z zaleceniami producentów opisanie wszystkich kopii informacji istotnych dla organizacji.
Co powinna zawierać polityka bezpieczeństwa informacji wyjaśnienie wdrażanych zasad i reguł wyjaśnienie w jakim celu wdraża się PBI opisanie podziału odpowiedzialności i kompetencji opis zagrożeń i procedury unikania zagrożeń przedstawienie mechanizmów i terminarza wdrażania kolejnych etapów polityki; wskazanie konkretnych osób (zespołów ludzi) odpowiedzialnych za wdrożenie; określenie osoby (lub zespołu osób) nadzorujących działanie wdrożonego systemu i dbających o jego rozwój. Czego nie powinna zawierać polityka bezpieczeństwa informacji W polityce bezpieczeństwa informacji nie należy zdradzać szczegółów technicznych zastosowanych rozwiązań. Konieczna jest realistyczna analiza potrzeb firmy, a nie wdrażanie zapożyczonych wzorców bez ich zrozumienia.
Administrator Bezpieczeństwa Informacji Odpowiedzialny bezpośrednio przed kierownictwem organizacji - nie będący administratorem systemu/sieci. Zadania ABI: nadzór nad procesem tworzenia systemu zabezpieczeń, opracowywanie procedur; definiowanie zdarzeń podlegających audytowi; kontrola dzienników systemowych. 16
Szkolenia i kształcenie w zakresie bezpieczeństwa informacji Każdy pracownik, zanim uzyska dostęp do danych informacji, powinien przejść bardzo szczegółowe szkolenie z procedur, jakim będzie podlegał. Szkolenie z zakresu bezpieczeństwa informacji powinno dotyczyć przede wszystkim procedur potrzebnych danej osobie lub zespołowi pracowników. Należy zapoznać pracowników z aspektami prawnymi korzystania z urządzeń do przetwarzania danych.
Reagowanie na naruszenia bezpieczeństwa i niewłaściwe funkcjonowanie systemu Sposobów naruszeń zabezpieczeń jest wiele: od prób włamania do systemu informatycznego z zewnątrz czy wewnątrz sieci, po próby naruszenia bezpieczeństwa przez nieuczciwych pracowników czy osoby trzecie, które nie wchodzą w skład organizacji. Należy ustanowić w organizacji specjalną procedurę powiadamiania o takich incydentach oraz informowania przez pracowników o podejrzanych działaniach. 18
19
Zespół szybkiego reagowania Plan business continuity musi odpowiadać na pytanie, co stanie się, gdy wydarzy się katastrofa naturalna, w przypadku braku dostaw prądu czy też naruszenia strefy ochronnej? Organizacja stawiająca wysokie wymagania dostępności powinna zatrudniać odpowiednio przeszkolone osoby, tworzące Zespół Szybkiego Reagowania (ZSR), dysponujący odpowiednią wiedzą i zasobami, zdolny do koordynacji procesów biznesowych. Do zadań zespołu powinno należeć dostarczanie systematycznych analiz, na podstawie których można sobie odpowiedzieć na pytania: kto, w jakim celu, kiedy, gdzie i dlaczego w odniesieniu do incydentów. Jeżeli jakiś incydent jest związany z bezpieczeństwem, zespół powinien także gromadzić dokumentację niezbędną do potencjalnej sprawy karnej. 20
Zarządzanie bezpieczeństwem systemów informatycznych IT security management to zespół procesów zmierzających do osiągnięcia i utrzymywania ustalonego poziomu bezpieczeństwa. określenie celów (co należy chronić); strategii (w jaki sposób); reguł polityki bezpieczeństwa systemów informatycznych w instytucji (jakie konkretne przedsięwzięcia należy podjąć); identyfikowanie i analizowanie zagrożeń dla zasobów; identyfikowanie i analizowanie ryzyka; określenie adekwatnych zabezpieczeń; monitorowanie wdrożenia, eksploatacji (skuteczności) zabezpieczeń; opracowanie i wdrożenie programu szkoleniowouświadamiającego; wykrywanie incydentów i reakcja na nie. 21
Zarządzanie bezpieczeństwem systemów informatycznych Zarządzanie bezpieczeństwem systemów informatycznych obejmuje zbiór procesów związanych z bezpieczeństwem. Kluczowym jest tu proces zarządzania ryzykiem z analizą ryzyka. Istotnymi z punktu widzenia bezpieczeństwa są również procesy zarządzania konfiguracją oraz zarządzania zmianami. Zarządzanie konfiguracją jest procesem śledzenia zmian w konfiguracji systemu pod kątem oddziaływania na już osiągnięty poziom bezpieczeństwa. Ochrona IT jest procesem ciągłym Rozpoczynamy najczęściej od oceny ryzyka, będącego wynikiem m.in nieprawidłowego funkcjonowania systemów IT, czynnika ludzkiego i nieadekwatnych mechanizmów kontroli wewnętrznej. Należy określić cel, przyczynę zagrożeń i zakres ochrony zasobów, odpowiedzialność, technologię itp. 22
Zarządzanie zmianami Zarządzanie zmianami jest procesem wykorzystywanym do identyfikacji nowych wymagań bezpieczeństwa wówczas, gdy w systemie informatycznym występują zmiany. Do takich zmian należy zaliczyć: zmiany sprzętowe; aktualizacje oprogramowania; nowe procedury; nowe funkcje; nowych użytkowników, w tym grupy użytkowników zewnętrznych i anonimowych; dodatkowe połączenia sieciowe i międzysieciowe. Dla każdej zmiany należy określić jej wpływ na bezpieczeństwo. Wyniki takich ocen powinny być udokumentowane. 23
Normy i zalecenia zarządzania bezpieczeństwem Kanonem jest norma ISO/IEC Technical Report 13335 (ratyfikowana w naszym kraju jako PN-I-13335). Norma ta jest dokumentem wieloczęściowym obejmującym następujące zagadnienia: TR 13335-1 terminologia i modele TR 13335-2 metodyka planowania i prowadzenia analizy ryzyka, specyfikacja wymagań stanowisk pracy związanych z bezpieczeństwem systemów informatycznych TR 13335-3 techniki zarządzania bezpieczeństwem - zarządzanie ochroną informacji - zarządzanie konfiguracją systemów IT - zarządzanie zmianami TR 13335-4 metodyka doboru zabezpieczeń WD 13335-5 zabezpieczanie połączeń z sieciami zewnętrznymi 24
System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji (SZBI) wg standardów normy 17799 oraz 27001 stanowi kompleksowe podejście do ochrony informacji przetwarzanych w każdym rodzaju organizacji, wymagając odpowiedniego poziomu ich bezpieczeństwa w czasie poprzez nakaz stosowania adekwatnych zabezpieczeń. System SZBI tworzy ochronę dóbr informacyjnych w każdym punkcie ich przetwarzania i dostępu. Obejmuje ochronę fizyczną, zabezpieczenia dostępu do informacji a także bezpieczeństwo ich przetwarzania tak w formie tradycyjnej jak i informatycznej niezależnie od miejsca ich przetwarzania. Zajmuje się też zgodnością postępowania z informacjami chronionymi wg obowiązującego prawa. Obejmuje swym zakresem wymagalności, ludzi, procesy, infrastrukturę oraz systemy informatyczne. Zajmuje się problematyką odbudowy zasobów w przypadku zaistnienia nieprzewidzianych zdarzeń mających wpływ na ciągłość działania biznesowego kompleksowo traktując ryzyko biznesowe tj zagrożenia i podatności na te zagrożenia. 25
Norma PN-ISO/IEC-17799:20051 Przez bezpieczeństwo informacji należy rozumieć zachowanie: poufności; integralności; dostępności; rozliczalności; autentyczności; niezaprzeczalności; niezawodności. 1 PN-ISO/IEC-17799:2005 Technika informatyczna. Praktyczne zasady zarządzania bezpieczeństwem informacji, PKN, 2007. 2 PN-I-13335-1: Technika informatyczna. Wytyczne do zarządzania bezpieczeństwem systemów informatycznych, PKN, 1999. 26
Norma ISO 27001 Wprowadzona przez Międzynarodową Organizację Normalizacyjną ISO, stanowi podstawę certyfikacji. Zastąpiła normę BS 7799 i określa międzynarodowy standard zarządzania bezpieczeństwem informacji. Opracowana w oparciu o BS 7799, dostosowana do innych norm międzynarodowych. Uwzględniono w niej nowe mechanizmy nadzoru, tj. nacisk na pomiary bezpieczeństwa informacji oraz na zarządzanie incydentami. Norma wykorzystuje inne normy: ISO/IEC 17799:2005, seria ISO 13335, ISO/IEC TR 18044:2004 oraz Wytyczne OECD dotyczące bezpieczeństwa systemów i sieci informacyjnych w stronę kultury bezpieczeństwa. 27
Rodzina norm ISO 27000 ISO 27001:2005 BS 7799 część 2 (wymagania) ISO 27002:2005 ISO 17799:2005 (zabezpieczenia) ISO 27003 wytyczne co do wdrażania ISO 27004:2009 pomiary w SZBI ISO 27005:2008 BS 7799-3:2006 (zarządzanie ryzykiem) ISO 27006:2007 audytowanie SZBI BS 25999:2007 -zarządzanie ciągłością działania
ISO 27001:2005 Zawiera specyfikacje wymagań odnośnie ustanawiania, wdrażania i dokumentowania systemów zarządzania bezpieczeństwem informacji SZBI; specyfikacje wymagań odnośnie zabezpieczeń, wprowadzanych zależnie od potrzeb indywidualnych organizacji. Stanowi podstawę referencyjną certyfikacji Charakter normatywny...organizacja powinna = musi ( shall ) ISO 27002:2005 Norma ogólna podejście, zasady i praktyki. Jest dokumentem referencyjnym. Wskazuje na najbardziej wrażliwe obszary na zagrożenia. Omawia najlepsze ze stosowanych praktyk zapewnienia bezpieczeństwa Zawiera 11 zestawów zabezpieczeń Nie może być wykorzystywana do oceny i certyfikacji Charakter referencyjny...zaleca się ( should )
ISO/IEC 27005:2008 Wytyczne w zakresie zarządzania ryzykiem; Przedstawia model szacowania i zarządzania ryzykiem; Przykłady wymagań prawnych; Przykłady ryzyk informacyjnych i organizacyjnych; Przykłady aktywów, zagrożeń, podatności i metod szacowania ryzyka; Narzędzia do zarządzania ryzykiem; Nie może być wykorzystywana do oceny i certyfikacji.
Krajowe Ramy Interoperacyjności Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności, minimalnych wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych: Wymagania określone w ust. 1 i 2 uznaje się za spełnione, jeżeli system zarządzania bezpieczeństwem informacji został opracowany na podstawie Polskiej Normy PN-ISO/IEC 27001, a ustanawianie zabezpieczeń, zarządzanie ryzykiem oraz audytowanie odbywa się na podstawie Polskich Norm związanych z tą normą, w tym: 1) PN-ISO/IEC 17799 w odniesieniu do ustanawiania zabezpieczeń; 2) PN-ISO/IEC 27005 w odniesieniu do zarządzania ryzykiem; 3) PN-ISO/IEC 24762 w odniesieniu do odtwarzania techniki informatycznej po katastrofie w ramach zarządzania ciągłością działania.
Zagrożenia i podatności Zgodnie z definicjami podanymi w polskiej normie terminologicznej PN-I-02000:1998: ZAGROŻENIE to potencjalne naruszenie zabezpieczenia systemu informatycznego; PODATNOŚĆ to wada lub luka w strukturze fizycznej, organizacji, procedurach, personelu, zarządzaniu, administrowaniu, sprzęcie lub oprogramowaniu, które może być wykorzystana do spowodowania szkód w systemie informatycznym. Samo istnienie podatności nie powoduje szkód. Podatność jest jedynie warunkiem lub zestawem warunków, które umożliwiają uszkodzenie systemu lub zakłócenie działalności użytkownika przez atak.
Zagrożenia bezpieczeństwa Natura zagrożeń: przypadkowe (nieświadomość lub naiwność użytkownika), efekt celowego działania (chęć zysku, poklasku lub odwetu); pochodzące z zewnątrz organizacji pochodzące od środka organizacji. Przestępstwa komputerowe: włamanie do systemu komputerowego; nieuprawnione pozyskanie informacji; destrukcja danych i programów; sabotaż (sparaliżowanie pracy) systemu; piractwo komputerowe, kradzież oprogramowania; oszustwo komputerowe i fałszerstwo komputerowe; szpiegostwo komputerowe. 33
Klasyfikacja zagrożeń Rodzaje zagrożeń: Utrata funkcjonalności (Denial of Service) Utrata (zniszczenie) danych Modyfikacja danych Wyciek danych Źródła zagrożeń: klęski żywiołowe, kradzież, sabotaż awarie sprzętu błędy oprogramowania błędy personelu infekcje wirusami włamywacze komputerowi inne - niesklasyfikowane
35
Źródła zagrożeń
Analiza ryzyka Podział zagrożeń i środków im przeciwdziałających Prawdopodobieństwo wystąpienia Plan działania Co może się stać i jak temu zapobiec? Na ile realne jest zagrożenie? Co robić w razie wystąpienia szkody lub nieudanej próby?
Główne elementy zarządzania ryzykiem 1. określenie zadań; 2. ocena ryzyka i niepewności a. identyfikacja zagrożeń; b. identyfikacja źródeł ich pochodzenia; c. analiza zagrożeń (jak powstają, jak działają, jakie powodują straty); d. pomiar ryzyka (ocena prawdopodobieństwa wystąpienia strat); 3. kontrola ryzyka (eliminowanie źródeł, ograniczanie przyczyn, ustalanie awaryjnych sposobów działania); 4. finansowanie ryzyka (zakup ubezpieczenia, zakup zabezpieczeń, finansowanie programów ograniczających ryzyko); 5. administrowanie programem zarządzania ryzykiem (ustalanie procedur dotyczących (1) - (4)).
Mapa ryzyka Wysokie szkody w razie realizacji zagrożenia i niska możliwość jego realizacji (średnie ryzyko) Wysokie szkody w razie realizacji zagrożenia i wysoka możliwość jego realizacji (wysokie ryzyko) Niskie szkody w razie realizacji zagrożenia i niska możliwość jego realizacji (niskie ryzyko) Niskie szkody w razie realizacji zagrożenia i wysoka możliwość jego realizacji (średnie ryzyko)
Oszacowanie ryzyka Oszacowanie ryzyka - metoda ilościowa Oszacowanie ryzyka - metoda jakościowa (wytyczne raportu technicznego ISO/IEC TR 13335-3) W praktyce najczęściej występują oszacowania jakościowe ryzyka, tj. bez operowania precyzyjnymi, liczbowymi prawdopodobieństwami zajścia badanych zdarzeń.
Jaki poziom ochrony można uznać za zadowalający? Taki, który do sforsowania wymaga wykonania operacji żmudnych lub czasochłonnych, co uczyni atak nieatrakcyjnym lub nieekonomicznym. asymetria Aby skutecznie zabezpieczyć system należy usunąć wszystkie słabości; aby skutecznie zaatakować - wystarczy znaleźć jedną. komplementarność zabezpieczeń Redundancja chroni przed utratą, ale nie przed wyciekiem danych Szyfrowanie chroni przed wyciekiem, ale nie przed utratą danych zarządzanie i pielęgnacja Zabezpieczenie systemu nie jest pojedynczą operacją, ale ciągłym procesem, zachodzącym w stale zmieniającym się środowisku. 41
Bezpieczeństwo osobowe Bezpieczeństwo informacji przy określaniu obowiązków i w zarządzaniu zasobami ludzkimi Uwzględnianie zasad bezpieczeństwa informacji w zakresach obowiązków służbowych Należy tak precyzować politykę bezpieczeństwa informacji, aby jasno z niej wynikało, do jakich danych powinien mieć dostęp dany pracownik danego działu. Sprawdzanie podczas naboru Dzięki sprawnej procedurze naboru nowych pracowników można uniknąć niebezpieczeństwa zagrożenia chronionej informacji. Można wtedy zweryfikować m.in. obraz psychologiczny kandydata ubiegającego się o pracę. 42
Bezpieczeństwo fizyczne i środowiskowe Bardzo ważną kwestią jest bezpieczeństwo fizyczne i środowiskowe. Trzeba uwzględnić zabezpieczenie budynków, biur, szaf, sejfów itd. Jest to jeden z najważniejszych elementów systemu bezpieczeństwa informacji. Pozostawianie sprzętu użytkownika bez opieki. Pracownik jest sam w pokoju i wychodzi na chwilę, powinien zamykać pomieszczenie, gdyż nawet podczas chwilowej nieobecności może dojść do kradzieży danych. Działania socjotechniczne - polegają one na podaniu się za inną osobę i na podejmowaniu prób uzyskania od pracowników firmy chronionych informacji za pomocą różnego rodzaju metod i technik podstępnych. 43
Ochrona fizyczna Należy ustalić najważniejsze lokalizacje, w których znajdują się ważne dane lub urządzenia do ich przechowywania i przetwarzania. Po ustaleniu takich miejsc, należy ustanowić wokół nich odpowiednie bariery bezpieczeństwa, które będą chroniły informacje przed dostępem osób niepowołanych. Warto tu wymienić następujące technologie: karty magnetyczne wszelkiego rodzaju zabezpieczenia biometryczne wszelkiego rodzaju alarmy bramki z wykrywaczami metali recepcja ze strażnikiem weryfikacja osób wchodzących do budynku obowiązek korzystania z identyfikatorów odpowiednio wzmocnione ściany ekranowanie elektromagnetyczne 44
Praca w obszarach bezpiecznych Obszary bezpieczne ustanawia się w miejscach zdefiniowanych jako bardziej newralgiczne, w których znajdują się ważniejsze i bardziej poufne informacje. Miejsca te muszą zostać lepiej zabezpieczone od innych. 45
Szafy stalowe na dokumenty niejawne o nadanej klauzuli "POUFNE". Wymagania stawiane szafom do przechowywania dokumentów niejawnych zawarte są w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 18.10.2005 ( Dz. U. 208, poz. 1741) oraz Zarządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 17.11.2005r. w sprawie organizacji i funkcjonowania kancelarii tajnych. Polecane na akta osobowe. Kategoria: Szafy na "POUFNE" klasy A:
Niszczarki Niszczarki możemy zaliczyć do jednej z dwóch głównych grup pod względem kształtu produkowanych ścinek. Najprostsze modele są w stanie pociąć kartkę jedynie wzdłuż jednej krawędzi, zamieniając ją tym samym w około 30 do mniej więcej 100 cienkich pasków (w zależności od parametrów modelu). Zaletami tych urządzeń należących do tej grupy jest zwykle niższa cena, mniejsze natężenie hałasu podczas pracy oraz możliwość cięcia większej liczby Drugi typ stanowią modele tnące w dwóch kierunkachi. IT NR 10, 2008, sierpień 2008 Grzegorz Antoniuk, Ciąć, drzeć, ćwiartować... 47
Magnetyczne niszczenie dysków Pozwala na szybkie, skuteczne i dość proste usuwanie informacji zawartych na nośnikach cyfrowych. Po zastosowaniu degaussera dysk twardy będzie się nadawał jedynie do poddania recyklingowi zgodnie z unijna dyrektywą w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego nr 2002/96/WE. Informacje na nim zapisane znikną bezpowrotnie. Czas operacji: kasowanie 40s /nośnik Generowane pole magnetyczne: 9000 Gaussów http://www.mediarecovery.pl 48
Wymazywanie danych Urządzenie do logicznego kasowania danych np. WipeMASSter WipeMASSter pozwala na równoległe wymazywanie dysków twardych różnych modeli i pojemności. Każdy z dysków może być wymazywany jednokrotnie lub przy użyciu procedury DoD zalecanej przez Departament Obrony USA. Jest on urządzeniem do równoległej, utylizacji 9 dysków twardych z prędkością do 3GB/min. Wymazywanie nośników : Trzykrotne nadpisanie danych zapewnia całkowitą pewność, że ich odtworzenie nie będzie możliwe. Szybkie wymazywanie nośników pozwala na wymazanie całej zawartości dysków np. w celu przygotowania pod kopię materiału dowodowego. http://www.forensictools.pl/ Szymon Piłat, Kamil Kulesza, Kasuj do końca 49
Stosowanie mechanizmów bezpieczeństwa Zasada naturalnego styku z użytkownikiem Zabezpieczenie nie możne być postrzegane przez użytkowników jako nienaturalny element systemu, utrudniający pracę. Zasada minimalnego przywileju Użytkownikom należy udzielać uprawnień tylko i wyłącznie takich, które są niezbędne do zrealizowania ich pracy. Zasada domyślnej odmowy dostępu Jeśli na podstawie zdefiniowanych reguł postępowania mechanizmy obrony nie potrafią jawnie rozstrzygnąć, jaką decyzję podjąć wobec analizowanych operacji (np. nadchodzącego pakietu protokołu komunikacyjnego), to decyzją ostateczną powinna być odmowa dostępu (odrzucenie pakietu). 50
Informacje chronione Akty prawne określają poziomy ważności informacji i wyróżniają kilka typów tajemnicy. Są to: tajemnica państwowa, będąca własnością Państwa tajemnica służbowa, będąca tajemnicą przedsiębiorstwa bądź instytucji tajemnica danych osobowych tajemnica skarbowa, statystyczna, bankowa, lekarska i inne. Na wewnętrzne potrzeby organizacji możemy informacje podzielić na: Niesklasyfikowane (publikowane) Niesklasyfikowane (niepublikowane) Zastrzeżone. Szacowanie wartości posiadanych informacji jest w każdym przypadku ryzykowne.
Klasyfikacja informacji Należy sporządzić dokładny spis informacji znajdujących się w firmie i określić poziomy dostępu uzyskiwanego przez różne osoby. Wytyczne w zakresie klasyfikacji Należy wziąć pod uwagę jej wartość oraz potrzeby jej współużytkowania. Należy też wykluczyć dostęp osób przypadkowych, które nie mają potrzeby wglądu do danej informacji. Należy prowadzić ewidencję kto, w jakim czasie i w jakim celu korzystał z danej informacji. Należy przypisywać informacjom odpowiednie kategorie. Klasyfikacja i inwentaryzacja informacji musi również wiązać się z ustanowieniem odpowiednich procedur dostępowych, jak również procedur postępowania z samą informacją.
Obowiązujące prawo Ustawa o ochronie informacji niejawnych Ustawa o ochronie danych osobowych Ustawa o ochronie baz danych Ustawa o świadczeniu usług drogą elektroniczną Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji Ustawa o podpisie elektronicznym Ustawy: kodeks cywilny, kodeks karny, kodeks pracy inne Ustawa o ochronie informacji niejawnych Zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 22 stycznia 1999 roku O OCHRONIE INFORMACJI NIEJAWNYCH, informacje chronione klasyfikujemy jako: ściśle tajne; tajne; poufne; zastrzeżone.
Zniszczenie informacji o szczególnym znaczeniu (tajemnicy państwowej) Art. 269 Kodeksu karnego 1. Kto, na komputerowym nośniku informacji, niszczy, uszkadza, usuwa lub zmienia zapis o szczególnym znaczeniu dla obronności kraju, bezpieczeństwa w komunikacji, funkcjonowania administracji rządowej, innego organu państwowego lub administracji samorządowej albo zakłóca lub uniemożliwia automatyczne gromadzenie lub przekazywanie takich in-formacji, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. 2. Tej samej karze podlega, kto dopuszcza się czynu określonego w 1, niszcząc albo wymieniając nośnik albo wymieniając nośnik informacji lub niszcząc albo uszkadzając urządzenie służące automatycznemu przetwarzaniu, gromadzeniu lub przesyłaniu informacji.
Ujawnienie lub wykorzystanie informacji Art. 266 Kodeksu karnego 1. Kto wbrew przepisom ustawy lub przyjętemu na siebie zobowiązaniu, ujawnia lub wykorzystuje informację, z którą zapoznał się w związku z pełnioną funkcją, wykonywaną pracą, działalnością publiczną, społeczną, gospodarczą lub naukową, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Nieuprawnione uzyskiwanie informacji Art. 267 Kodeksu karnego 1. Kto bez uprawnienia uzyskuje informację dla niego nie przeznaczoną, otwierając zamknięte pismo, podłączając się do przewodu służącego do przekazywania informacji lub przełamując elektroniczne, magnetyczne albo inne szczególne zabezpieczenie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. 2. Tej samej karze podlega, kto w celu uzyskania informacji, do której nie jest uprawniony, zakłada lub posługuje się urządzeniem podsłuchowym, wizualnym albo innym urządzeniem specjalnym. Naruszenie integralności lub zniszczenie informacji podlegającej ochronie Art. 268 Kodeksu karnego 1. Kto, nie będąc do tego uprawnionym, niszczy, uszkadza, usuwa lub zmienia zapis istotnej informacji (...), podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Oszustwa komputerowe Art. 287 Kodeksu karnego Kto, w celu osiągnięcia korzyści materialnej lub wyrządzenia innej osobie szkody, bez upoważnienia, wpływa na automatyczne przetwarzanie, gromadzenie lub przesyłanie informacji lub zmienia, usuwa albo wprowadza nowy zapis na komputerowym nośniku informacji, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.