Elementarz książka, która nauczyła nas czytać Marian Falski, Elementarz "Najlepszy podręcznik do nauki czytania i pisania" to najczęstsza opinia dotycząca najpopularniejszego polskiego elementarza. Z sentymentem wspominamy lata nauki w towarzystwie Ali i jej psa Asa. A wszystko to dzięki Marianowi Falskiemu, autorowi kultowego Elementarza, podręcznika który tak naprawdę nigdy nie wypadł z obiegu. Antykwariusze wiedzą, że zapytań o Elementarz jest mnóstwo. Im starsze wydanie, tym lepiej, no i ważny jest stan książki. Jak pisze wydawca Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne: "Tradycyjne podejście połączone zostało z obserwacjami autora zauważył on, iż osoba rozpoczynająca naukę czytania zwraca uwagę nie na kolejność liter w wyrazie, a na początek i koniec słowa i dopiero w dalszej kolejności rejestruje środek oraz części wyróżniające się. Autor w swojej pracy nad podręcznikiem odwoływał się nie tylko do Wydanie z 1910 roku, źródło: suszekbooks.com nauki z zakresu badań eksperymentalnych i praktyki szkolnej, ale starał się zawrzeć w publikacji wiedzę zaczerpniętą z psychologii, językoznawstwa, dziejów dydaktyki pisania i czytania różnych krajów". Pedagog, działacz społeczny M. Falski, Marian Falski urodził się 7 grudnia 1881 w Naczy koło Nowogródka, zmarł 8 października 1974 roku w Warszawie. Był polskim pedagogiem, działaczem oświatowym i specjalistą w dziedzinie ustroju i organizacji szkolnictwa. Studiował na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim w Instytucie Politechnicznym uzyskując tytuł inżyniera mechanika. W 1903 roku wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS). Prowadził w Warszawie koła uczniowskie i współpracował z konspiracyjnym Kołem Wychowawców. Był współorganizatorem głośnego wiecu na Politechnice (28 stycznia 1905), kiedy zniszczono portret cara Mikołaja źródło: encyklopedia.pwn.pl II wydarzenie to zainicjowało słynny strajk szkolny, podczas którego młodzież szkół średnich i wyższych podjęła bojkot, trwający do 1908. Od 1909 roku Marian Falski, wydalony z terenów zaboru rosyjskiego za działalność polityczną, studiował psychologię i pedagogikę na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1917 obronił pracę doktorską na temat psychologii czytania, pod kierunkiem prof. Władysława Heinricha, którego był asystentem. W okresie międzywojennym Falski pracował w Ministerstwie
Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Mimo iż sam był urzędnikiem państwowym, krytykował utrudniony dostęp biednej młodzieży do szkolnictwa średniego i wyższego i reformę zainicjowaną przez ministra Janusza Jędrzejewicza. Lata II wojny światowej Falski spędził na opracowaniu dydaktyki początkowego nauczania oraz planów przebudowy szkolnictwa po wojnie. Od 1950 roku kierował Biurem Badań i Statystyki Ministerstwa Oświaty. W 1954 objął profesurę w Polskiej Akademii Nauk, a od 1958 roku został kierownikiem Pracowni Ustroju i Organizacji Oświaty PAN. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie. Wydanie z 1969 roku, źródło: suszekbooks.com Ala i As Po raz pierwszy elementarz opublikowano w 1910 roku pod tytułem: Nauka czytania i pisania dla dzieci, z ilustracjami Jana Rembowskiego. W tym wydaniu autor zastosował metodę całościowego rozpoznawania wyrazów, jednak badania, które przeprowadzał przez następne 10 lat, wykazały, że ta metoda ma niewielkie wartości edukacyjne. W kolejnej edycji z 1921 roku pod tytułem: Elementarz powiastkowy dla dzieci zastosował metodę analizy i syntezy wyrazów. Napisał proste teksty, złożone z krótkich i prostych językowo wyrazów, które często się powtarzały, co miało służyć wykształceniu nawyków. W okresie międzywojennym ukazały się wersje: dla dzieci wiejskich i miejskich, a także podręczniki przeznaczone dla dorosłych analfabetów np. dla żołnierzy. Postaciami w wersji dla żołnierzy byli Tomek, Adam i Jacek, a w tekście zastosowano terminy wojskowe, takie jak kapral, kompania, saper. W 1945 roku Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych (obecnie Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne) nabyły prawa do wydawania Elementarza dla szkół wiejskich. W 1949 ukazał się pierwszy powojenny, a zarazem ujednolicony elementarz dla dzieci z ilustracjami Jana Samuela Miklaszewskiego. Wstosunku do edycji przedwojennych tekst ocenzurowano (dotyczyło to np. obrzędów związanych z religią i ilustracji przedstawiającej kościół) i pojawiły się elementy ideologii komunistycznej (np. bohaterami stali się budowniczowie
Nowej Huty, publikowano portret Bolesława Bieruta). W takim kształcie Elementarz został zatwierdzony jako pozycja obowiązkowa. Kolejne unowocześnione wydanie pochodzi z 1958 roku, gdzie po raz pierwszy pojawiły się nowe, kolorowe ilustracje. Ta wersja podręcznika zawierała teksty Juliana Tuwima (m.in. Abecadło, Kotek, Bambo) Aleksandra Fredry (Paweł i Gaweł). Były to już czasy po "odwilży" 1956, stąd z treści zniknęły pojęcia i nazwiska związane z komunizmem. Tak wydawany podręcznik przetrwał 17 lat, mimo iż sam Marian Falski domagał się jego unowocześnień. Ostatnia wersja elementarza ukazała się w 1974 roku ze zaktualizowanymi tekstami i nowymi ilustracjami Janusza Grabiańskiego. W tekście dodano wiersze Marii Konopnickiej (Wiosna) i Antoniego Słonimskiego (Zegar na wieży), a przykłady kaligraficzne opracował Wacław Rafalski (jak odnotowano na stronie redakcyjnej "według wskazówek M. Falskiego"). Wydanie z 1969 roku, źródło: suszekbooks.com O ilustratorach (wybór) Jan Rembowski urodził się 22 stycznia 1879 roku w Wawrzyszewie koło Warszawy, zmarł 26 stycznia 1923 w Warszawie. Studia na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie rozpoczął na wydziale rzeźbiarskim (u Konstantego Laszczki), a następnie w latach 1905 1906 studiował malarstwo pod kierunkiem Józefa Mehoffera. Był założycielem Grupy Pięciu, zwanej również Grupą Norwid, do której należeli: Witold Wojtkiewicz, Vlastimil Hofmann, Mieczysław Jakimowicz i Leopold Gottlieb. Twórcy ci propagowali ideę powinowactwa sztuk plastycznych, muzyki i literatury, w rozumieniu, jakie opisał Charles Baudelaire. Ich patronem artystycznym był Cyprian Kamil Norwid. Jan Rembowski był także członkiem Towarzystwa Polska Sztuka Stosowana oraz Towarzystwa "Sztuka Pohalańska". Został pochowany na warszawskich Powązkach. Jan Samuel Miklaszewski urodził się 16 czerwca 1907, zmarł 28 lutego 1982 roku. Polski rzeźbiarz, grafik i ilustrator, wykładowca. Zajmował się grafiką użytkową, warsztatową i książkową. Ukończył Akademię Sztuk Pięknych w Warszawie w 1939 roku. W latach 1950 1960 był kierownikiem Pracowni Graficznej Wydawnictwa "Czytelnik", a w latach 1967 1969 doradcą Wydawnictw Artystycznych i Filmowych.
Janusz Grabiański urodził się 24 lipca 1929 w Szamotułach, zmarł 20 października 1976 roku w Warszawie. Polski grafik, plakacista, ilustrator książek i serii wydawniczych. Studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w latach 1949 1951, w latach 1952 1955 kontynuował naukę na ASP w Warszawie. Po ukończeniu studiów ilustrował książki dla dzieci, serie wydawnicze np. "Naokoło świata" Wydanie z 1976 roku, źródło: suszekbooks.com wydawnictwa Iskry. Współpracował z wydawnictwami z Austrii (tam przygotowywał np. ilustracje do Biblii), Niemiec, Francji, Finlandii, Wielkiej Brytanii, Włoch, RPA, Szwecji oraz Stanów Zjednoczonych. Ilustrował m.in. Wiersze o kotach T.S. Eliota i Kota w butach Hanny Januszewskiej, O krasnoludkach i sierotce Marysi Marii Konopnickiej i Panienkę z okienka Deotymy, Cudowną podróż Selmy Lagerlöf, Wesołe przygody Robin Hooda Howarda Pyle i Przygody Tomka Sawyera Marka Twaina. Zajmował się także projektowaniem plakatów. Miał kilkanaście wystaw indywidualnych w Polsce i za granicą. Był laureatem wielu nagród polskich i zagranicznych, m.in. w 1957 roku plakat jego autorstwa uzyskał I nagrodę w konkursie zorganizowanym przez Polskie Linie Lotnicze LOT odtąd Grabiański był odpowiedzialny za identyfikację graficzną oraz projektowanie materiałów promocyjnych LOTu. Projektował także pocztówki i znaczki pocztowe, m.in. serię Rasy psów oraz Koty. Wydanie z 1923 roku, źródło: suszekbooks.com
Wydanie z 1958 roku, źródło: suszekbooks.com Opracowanie: Olga i Łukasz Suszkowie Artykuł dofinansowano ze środków Narodowego Centrum Kultury w ramach programu Kultura w sieci. Bibliografia: Barbara Gawryluk, Ilustratorki, ilustratorzy: motylki z okładki i smoki bez wąsów, Warszawa 2019 Franciszek Pilarczyk, Elementarze polskie od ich XVI- wiecznych początków do II wojny światowej. Próba monografii księgoznawczej, Zielona Góra 2003 Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających: malarze, rzeźbiarze, graficy, t. VIII, Pó Ri, red. Urszula Makowska, Katarzyna Mikocka-Rachubowa, Warszawa 2007 Elżbieta Skierkowska, Współczesna ilustracja książki, Wrocław 1969 Mieczysław Wallis, Secesja, Warszawa 1974