RAPORT Z EWALUACJI CAŁOŚCIOWEJ

Nadzór pedagogiczny System Ewaluacji Oświaty RAPORT Z EWALUACJI CAŁOŚCIOWEJ Zasadnicza Szkoła Zawodowa Cechu Rzemiosł Różnych i Przedsiębiorczości Nowy Sącz Kuratorium Oświaty w Krakowie

Wstęp Prezentowany raport jest rezultatem ewaluacji zewnętrznej przeprowadzonej w szkole przez wizytatorów do spraw ewaluacji. Ewaluacja zewnętrzna polega na zbieraniu i analizowaniu informacji na temat funkcjonowania szkoły w obszarach wyznaczonych przez wymagania państwa: 1. Szkoła lub placówka realizuje koncepcję pracy ukierunkowaną na rozwój uczniów. 2. Procesy edukacyjne są zorganizowane w sposób sprzyjający uczeniu się. 3. Uczniowie nabywają wiadomości i umiejętności określone w podstawie programowej. 4. Uczniowie są aktywni. 5. Respektowane są normy społeczne. 6. Szkoła lub placówka wspomaga rozwój uczniów, z uwzględnieniem ich indywidualnej sytuacji. 7. Nauczyciele współpracują w planowaniu i realizowaniu procesów edukacyjnych. 8. Promowana jest wartość edukacji. 9. Rodzice są partnerami szkoły lub placówki. 10. Wykorzystywane są zasoby szkoły lub placówki oraz środowiska lokalnego na rzecz wzajemnego rozwoju. 11. Szkoła lub placówka, organizując procesy edukacyjne, uwzględnia wnioski z analizy wyników sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego, egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe i egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie oraz innych badań zewnętrznych i wewnętrznych. 12. Zarządzanie szkołą lub placówką służy jej rozwojowi. Ewaluacja ma także na celu ustalenie poziomu spełniania przez szkołę wymagań zawartych w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7.10.2009r. wraz ze zmianami z dnia 10.05.2013r. Szkoła może spełniać te wymagania na pięciu poziomach: Poziom E - oznaczający niski stopień wypełniania wymagania przez szkołę. Poziom D - oznaczający podstawowy stopień wypełniania wymagania przez szkołę. Poziom C - oznaczający średni stopień wypełniania wymagania przez szkołę. Poziom B - oznaczający wysoki stopień wypełniania wymagania przez szkołę. Poziom A - oznaczający bardzo wysoki stopień wypełniania wymagania przez szkołę. 2/77

Opis metodologii Badanie zostało zrealizowane w dniach 04-11-2013-19-11-2013 przez zespół wizytatorów ds. ewaluacji, w skład którego weszli: Irena Małecka, Jadwiga Gwóźdź. Badaniem objęto 100 uczniów (ankieta i wywiad grupowy), 77 rodziców (ankieta i wywiad grupowy) i 24 nauczycieli (ankieta i wywiad grupowy). Przeprowadzono wywiad indywidualny z dyrektorem szkoły, grupowy z partnerami szkoły i przedstawicielem organu prowadzącego, grupowy z pracownikami pedagogicznymi i niepedagogicznymi, a także obserwacje lekcji, szkoły i analizę danych zastanych. Na podstawie zebranych danych został sporządzony raport, który obejmuje podstawowe obszary działania szkoły. 3/77

Obraz szkoły im. Św. Józefa w Nowym Sączu pracuje w systemie jednozmianowym. Kształci uczniów młodocianych w zawodach: monter sieci, instalacji i urządzeń sanitarnych, ślusarz, lakiernik, blacharz, samochodowy, elektromechanik pojazdów samochodowych, mechanik pojazdów samochodowych, elektryk, stolarz, murarz-tynkarz, betoniarz-zbrojarz, kamieniarz, złotnik-jubiler, monter zabudowy i robót wykończeniowych w budownictwie, monter izolacji budowlanych, monter konstrukcji budowlanych, kucharz, cukiernik, piekarz, rzeźnik - wędliniarz, sprzedawca, fryzjer. Proces nauczania w szkole przebiega: klasy pierwsze uczą się 3 dni w tygodniu w szkole, klasy drugie 2 dni, a klasy trzecie 2 dni w jednym zawodzie, a w klasie wielozawodowej 1 dzień natomiast w pozostałe dni uczniowie odbywają praktykę u pracodawców. Szkoła umożliwia uczniom kształtowanie kluczowych kompetencji, w ramach realizacji procesu nauczania, m.in.: myślenie matematyczne i naukowe czy sprawne posługiwanie się nowoczesnymi technologiami informacyjnymi i komunikacyjnymi. Ważnym zadaniem szkoły jest przygotowanie uczniów do życia w społeczeństwie informacyjnym oraz do rynku pracy. Powiązanie teorii z praktyką w szkole w ramach "kształcenia dualnego", przyczynia się do wzrostu konkurencyjności uczniów na rynku pracy, co wynika z badań losów absolwentów. Podejmowane przez szkołę działania nie przyczyniają się do wzrostu wyników kształcenia, co wynika z analizy wyników egzaminów zewnętrznych zawodowych z OKE w Krakowie pomimo, iż egzaminy przeprowadzane w Izbie Rzemiosła i Przedsiębiorczości zdają wszyscy uczniowie poza pojedynczymi przypadkami. Szkoła podejmuje szereg działań, w których uczniowie odnoszą sukcesy, m.in. w zawodach sportowych o Puchar Prezesa Izb Rzemieślniczych, rajdach młodzieżowych, w konkursach przedmiotowych z zakresu gastronomii i handlu "Wiemy co jemy", "Sprawny w zawodzie sprzedawca" czy w olimpiadzie z zakresu BHP. Uczniowie wydają kwartalnik "Jagiellońska 82". W szkole, tworzona jest przyjazna i bezpieczna atmosfera, która sprzyja uczeniu się, równym traktowaniu oraz dba o wzajemnie relacje. Podejmowane są działania umożliwiające uczniom wzajemne uczenie się, czego ponad połowa uczniów nie stwierdziła. Uczniowie chętnie uczestniczą i angażują się w zaproponowane przez szkołę przedsięwzięcia, jednak rzadko je inicjują, m.in. świadczą usługi fryzjerskie w ramach działań wolontariackich w Centrum Usług Pielęgniarsko-Opiekuńczych "Róża" w Nowym Sączu. W ostatnich dwóch latach szkoła podjęła działania nowatorskie i innowacje realizując projekt "Krok w przedsiębiorczość", w ramach którego uzyskała I miejsce w województwie małopolskim oraz projekt "Modernizacja Kształcenia Zawodowego w Małopolsce", w ramach którego nauczyciele opracowali modułowy program kształcenia dla zawodu "sprzedawca" uzyskując certyfikat Polskiego Związku Kształcenia Modułowego. Szkoła pozyskuje sojuszników, m.in. do poprawy bazy i wyposażenia. W październiku tego roku, szkoła obchodziła Jubileusz 20- lecia istnienia oraz 5 rocznicę nadania imienia Św. Józefa i sztandaru. 4/77

Informacja o placówce Patron Zasadnicza Szkoła Zawodowa Cechu Rzemiosł Różnych i Przedsiębiorczości św. Józef Typ placówki Zasadnicza szkoła zawodowa Miejscowość Nowy Sącz Ulica JAGIELLOŃSKA Numer 82 Kod pocztowy 33-300 Urząd pocztowy NOWY SĄCZ Telefon 184436925 Fax 184436925 Www www.szkolacechu.republika.pl Regon 00076002400063 Publiczność niepubliczna o uprawnieniach szkoły publicznej Kategoria uczniów Dzieci lub młodzież Charakter brak specyfiki Uczniowie, wychow., słuchacze 261 Oddziały 10 Nauczyciele pełnozatrudnieni 10.00 Nauczyciele niepełnozat. (stos.pracy) 6.00 Nauczyciele niepełnozat._(w etatach) 3.00 Średnia liczba uczących się w oddziale 26.1 Liczba uczniów przypadających na jednego pełnozatrudnionego nauczyciela 26.1 Województwo MAŁOPOLSKIE Powiat Nowy Sącz Gmina Nowy Sącz Typ gminy gmina miejska Nazwa placówki 5/77

Poziom spełniania wymagań państwa Szkoła lub placówka realizuje koncepcję pracy ukierunkowaną na rozwój uczniów C Szkoła lub placówka działa zgodnie z przyjętą przez radę pedagogiczną własną koncepcją pracy, uwzględniającą potrzeby rozwojowe uczniów, specyfikę pracy szkoły lub placówki oraz zidentyfikowane oczekiwania środowiska lokalnego (D) Koncepcja pracy szkoły lub placówki jest znana uczniom i rodzicom oraz przez nich akceptowana (D) Koncepcja pracy szkoły lub placówki jest przygotowywana i modyfikowana we współpracy z uczniami i rodzicami (B) Koncepcja pracy szkoły lub placówki jest realizowana we współpracy z uczniami i rodzicami (B) Procesy edukacyjne są zorganizowane w sposób sprzyjający uczeniu się C Planowanie procesów edukacyjnych w szkole lub placówce służy rozwojowi uczniów, a nauczyciele stosują różne metody pracy dostosowane do potrzeb ucznia, grupy i oddziału (D) Nauczyciele kształtują u uczniów umiejętność uczenia się (D) Nauczyciele i uczniowie tworzą atmosferę sprzyjającą uczeniu się (D) Uczniowie znają stawiane przed nimi cele uczenia się i formułowane wobec nich oczekiwania (D) Nauczyciele motywują uczniów do aktywnego uczenia się i wspierają ich w trudnych sytuacjach (D) Informowanie ucznia o postępach w nauce oraz ocenianie pomagają uczniom uczyć się i planować ich indywidualny rozwój (D) Organizacja procesów edukacyjnych umożliwia uczniom powiązanie różnych dziedzin wiedzy i jej wykorzystanie. Taka organizacja procesów edukacyjnych pomaga uczniom zrozumieć świat oraz lepiej funkcjonować w społeczności lokalnej (B) Uczniowie mają wpływ na sposób organizowania i przebieg procesu uczenia się. Czują się odpowiedzialni za własny rozwój. (B) Uczniowie uczą się od siebie nawzajem (B) W szkole lub placówce stosowane są nowatorskie rozwiązania służące rozwojowi uczniów (B) Uczniowie nabywają wiadomości i umiejętności określone w podstawie programowej C W szkole lub placówce realizuje się podstawę programową uwzględniając osiągnięcia uczniów z poprzedniego etapu edukacyjnego (D) Podstawa programowa jest realizowana z wykorzystaniem zalecanych warunków i sposobów jej realizacji (D) W szkole lub placówce monitoruje się i analizuje osiągnięcia każdego ucznia, uwzględniając jego możliwości rozwojowe, formułuje się i wdraża wnioski z tych analiz (D) Wdrożone wnioski z monitorowania i analizowania osiągnięć uczniów przyczyniają się do wzrostu efektów uczenia się i osiągania różnorodnych sukcesów edukacyjnych uczniów. Wyniki analizy osiągnięć uczniów, w tym uczniów, którzy ukończyli dany etap edukacyjny, potwierdzają skuteczność podejmowanych działań dydaktyczno-wychowawczych (B) Uczniowie odnoszą sukcesy na wyższym etapie kształcenia lub na rynku pracy (B) Uczniowie są aktywni C Uczniowie są zaangażowani w zajęcia prowadzone w szkole lub placówce i chętnie w nich uczestniczą (D) Nauczyciele stwarzają sytuacje, które zachęcają każdego ucznia do podejmowania różnorodnych aktywności (D) Uczniowie inicjują i realizują różnorodne działania na rzecz własnego rozwoju, rozwoju szkoły lub placówki oraz angażują w nie inne osoby (B) 6/77

Uczniowie realizują różnorodne działania na rzecz rozwoju społeczności lokalnej oraz angażują w nie inne osoby (B) Respektowane są normy społeczne B Działania szkoły lub placówki zapewniają uczniom bezpieczeństwo fizyczne i psychiczne (D) Uczniowie współpracują ze sobą w realizacji przedsięwzięć będących wynikiem działań samorządu uczniowskiego (D) Zasady postępowania i współżycia w szkole lub placówce są uzgodnione i przestrzegane przez uczniów, pracowników szkoły, rodziców, a relacje między wszystkimi członkami społeczności szkolnej są oparte na wzajemnym szacunku i zaufaniu (D) W szkole analizuje się podejmowane działania wychowawcze oraz modyfikuje je w razie potrzeb (B) W modyfikacjach biorą udział uczniowie i rodzice (B) Szkoła lub placówka wspomaga rozwój uczniów, uwzględniając ich indywidualną sytuację C W szkole lub placówce rozpoznaje się możliwości psychofizyczne i potrzeby rozwojowe, sposoby uczenia się oraz sytuację społeczną każdego ucznia (D) Zajęcia rozwijające zainteresowania i uzdolnienia, zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze i specjalistyczne organizowane dla uczniów wymagających szczególnego wsparcia w rozwoju lub pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz zajęcia rewalidacyjne dla uczniów niepełnosprawnych są odpowiednie do rozpoznanych potrzeb każdego ucznia (D) W szkole lub placówce są realizowane działania antydyskryminacyjne obejmujące całą społeczność szkoły lub placówki (D) Szkoła lub placówka współpracuje z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi i innymi podmiotami świadczącymi poradnictwo i pomoc uczniom, zgodnie z ich potrzebami i sytuacją społeczną (D) W szkole lub placówce są prowadzone działania uwzględniające indywidualizację procesu edukacyjnego w odniesieniu do każdego ucznia (B) W opinii rodziców i uczniów wsparcie otrzymywane w szkole lub placówce odpowiada ich potrzebom (B) Nauczyciele współpracują w planowaniu i realizowaniu procesów edukacyjnych B Nauczyciele, w tym pracujący w jednym oddziale, współpracują ze sobą w organizowaniu i realizowaniu procesów edukacyjnych (D) Wprowadzanie zmian dotyczących przebiegu procesów edukacyjnych (planowanie, organizacja, realizacja, analiza i doskonalenie) następuje w wyniku ustaleń między nauczycielami (D) Nauczyciele wspólnie rozwiązują problemy, doskonalą metody i formy współpracy (B) Nauczyciele pomagają sobie nawzajem w ewaluacji i doskonaleniu własnej pracy (B) Promowana jest wartość edukacji B W szkole lub placówce prowadzi się działania kształtujące pozytywny klimat sprzyjający uczeniu się (D) W szkole lub placówce prowadzi się działania kształtujące postawę uczenia się przez całe życie (D) Szkoła lub placówka wykorzystuje informacje o losach absolwentów do promowania wartości edukacji (B) Działania realizowane przez szkołę lub placówkę promują wartość edukacji w społeczności lokalnej (B) Rodzice są partnerami szkoły lub placówki C Szkoła lub placówka pozyskuje i wykorzystuje opinie rodziców na temat swojej pracy (D) W szkole lub placówce współpracuje się z rodzicami na rzecz rozwoju ich dzieci (D) Rodzice współdecydują w sprawach szkoły lub placówki i uczestniczą w podejmowanych działaniach (D) Rodzice wychodzą z inicjatywami na rzecz rozwoju uczniów i szkoły (B) Szkoła lub placówka realizuje inicjatywy rodziców (B) 7/77

Wykorzystywane są zasoby szkoły lub placówki oraz środowiska na rzecz wzajemnego rozwoju B Prowadzi się rozpoznanie potrzeb i zasobów szkoły lub placówki oraz środowiska lokalnego i na tej podstawie podejmuje się inicjatywy na rzecz ich wzajemnego rozwoju (D) Szkoła lub placówka w sposób systematyczny i celowy, z uwzględnieniem specyfiki jej działania, współpracuje z instytucjami i organizacjami w środowisku lokalnym (D) Współpraca szkoły lub placówki ze środowiskiem lokalnym wpływa na ich wzajemny rozwój (B) Współpraca szkoły lub placówki z instytucjami i organizacjami działającymi w środowisku lokalnym wpływa korzystnie na rozwój uczniów (B) Szkoła lub placówka, organizując procesy edukacyjne, uwzględnia wnioski z analizy wyników sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego i egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie oraz innych badań zewnętrznych i wewnętrznych C W szkole lub placówce analizuje się wyniki sprawdzianu i egzaminów oraz wyniki ewaluacji zewnętrznej i wewnętrznej. Analizy prowadzą do formułowania wniosków i rekomendacji, na podstawie których planuje się i podejmuje działania (D) Działania prowadzone przez szkołę lub placówkę są monitorowane i analizowane, a w razie potrzeby modyfikowane (D) W szkole lub placówce wykorzystuje się wyniki badań zewnętrznych (B) W szkole lub placówce prowadzi się badania odpowiednio do potrzeb szkoły lub placówki, w tym osiągnięć uczniów i losów absolwentów (B) Zarządzanie szkołą lub placówką służy jej rozwojowi C Zarządzanie szkołą lub placówką koncentruje się na wychowaniu, nauczaniu i uczeniu się oraz zapewnieniu odpowiednich do realizacji tych zadań warunków (D) Zarządzanie szkołą lub placówką sprzyja indywidualnej i zespołowej pracy nauczycieli oraz doskonaleniu zawodowemu (D) Ewaluacja wewnętrzna jest przeprowadzana wspólnie z nauczycielami (D) W procesie zarządzania, w oparciu o wnioski wynikające z nadzoru pedagogicznego, podejmuje się działania służące rozwojowi szkoły lub placówki (D) Zarządzanie szkołą lub placówką prowadzi do podejmowania nowatorskich działań, innowacji i eksperymentów (B) Zarządzanie szkołą lub placówką sprzyja udziałowi nauczycieli i innych pracowników szkoły lub placówki oraz uczniów i rodziców w procesie podejmowania decyzji dotyczących szkoły lub placówki (B) Dyrektor podejmuje skuteczne działania zapewniające szkole lub placówce wspomaganie zewnętrzne odpowiednie do jej potrzeb (B) 8/77

Wnioski Szkoła, koncepcję pracy zawarła w programie rozwoju, która jest znana i akceptowana przez wszystkie podmioty, pomimo, iż uczniowie nie zgłaszają pomysłów dotyczących tego co chcieliby w tym zakresie robić. Zachodzące w szkole procesy edukacyjne uwzględniają potrzeby i możliwości uczniów oraz sprzyjają uczeniu się. Podejmowane przez nauczycieli adekwatne działania były dostosowane do specyfiki prowadzonych zajęć oraz kształtowały u uczniów umiejętności uczenia się, np. poprzez pracę w grupach, parach, jednak ponad połowa uczniów nie stwierdziła tego oraz rzadko miała szanse wykonywać zadania wymyślone przez siebie lub innych. Dobrym relacjom oraz uczeniu się sprzyja bezpieczna i przyjazna atmosfera w szkole tworzona przez wszystkie podmioty. Informacja zwrotna o postępach w nauce otrzymywana w wyniku oceniania motywuje uczniów do dalszej pracy, przez co ponad połowa z nich czuje się odpowiedzialna za własny rozwój, zaangażowanie w naukę czy atmosferę w klasie. Stosowane w szkole nowatorskie i innowacyjne rozwiązania w ramach realizowanych projektów, np. "Krok w przedsiębiorczość" oraz "Modernizacja Kształcenia Zawodowego w Małopolsce" sprzyjają doskonaleniem kompetencji zawodowych. Prowadzona w szkole diagnoza wstępna uwzględniając osiągnięcia uczniów z poprzedniego etapu edukacyjnego wykorzystywana jest do organizowania dodatkowych zajęć czy indywidualizacji pracy, przez co pozwala na realizację podstawy programowej i kształtowanie kluczowych umiejętności ogólnych i zawodowych. Redagowane w toku analizy wnioski są wdrażane, jednak nie można jednoznacznie stwierdzić, iż podejmowane przez szkołę działania przyczyniają się do wzrostu efektów kształcenia, co wynika z analizy danych zastanych. Widoczne są spadki, wahania czy wzrost wyników egzaminów zewnętrznych zawodowych z OKE w Krakowie, a egzaminy przeprowadzane w Izbie Rzemiosła i Przedsiębiorczości zdają wszyscy uczniowie poza pojedynczymi przypadkami. Szkoła przygotowuje uczniów do funkcjonowania na rynku pracy, podejmując szereg adekwatnych działań, np. pogłębia zdobytą wiedzy i umiejętności zawodowe w rzeczywistych warunkach pracy. Uczniowie rzadko wdrażają własne pomysły, ale podejmowane przez szkołę różnorodne działania w istotnej mierze poszerzają zakres aktywności uczniów i kształtują pożądane postawy. Podejmowane przez szkołę działania wychowawcze zapewniają bezpieczeństwo uczniom, sprzyjają kształtowaniu zasad postępowania i obowiązujących wartości opartych na wzajemnym szacunku, co sprzyja uczeniu się. Prowadzona w szkole analiza działań wychowawczych służy ich modyfikacji, m.in. opracowano program 9/77

naprawczy dotyczący frekwencji uczniów czy wprowadzono modyfikacje w programie wychowawczym i profilaktyki. Rozpoznanie potrzeb i możliwości uczniów sprzyja indywidualizacji procesu nauczania oraz przygotowaniu ofert zajęć pozalekcyjnych. Jednak przebieg procesu nauczania -od trzech dni do jednego w poszczególnych klasach, praktyki u pracodawców oraz dojazdy uczniów z odległych miejscowości, nie sprzyjają ich uczestniczeniu w proponowanych zajęciach przez szkołę pomimo jednozmianowego systemu jej pracy. Nauczyciele pracują w zespołach, co sprzyja podejmowaniu decyzji i wprowadzaniu zmian w procesach edukacyjnych. Szkoła prowadzi dialog z rodzicami na temat swojej działalności i wykorzystuje uzyskane informacje do planowania pracy. Działania podejmowane przez szkołę we współpracy z organizacjami i instytucjami są skuteczne i korzystnie wpływają na wzajemny jej rozwój. Nauczyciele analizują wyniki egzaminów wewnętrznych i zewnętrznych, wyciągają wnioski, ale ponad połowa nie wskazuje na sposób wykorzystania ich w swojej pracy. Współpraca szkoły z podmiotami ją wspierającymi skutkuje pomocą, co odpowiada większości uczniom i ich rodzicom. Współpraca nauczycieli i ich doskonalenie zawodowe wpływa na realizację nowatorskich i innowacyjnych działań. Podmioty szkoły w różnym stopniu są zaangażowane w jej proces decyzyjny, w którym w ogólne nie uczestniczą pracownicy niepedagogiczni. Szkoła doba o warunki w procesie nauczania, pozyskując sojuszników do poprawy bazy i wyposażenia oraz uczestnicząc w projektach. 10/77

Wyniki ewaluacji Wymaganie: Szkoła lub placówka realizuje koncepcję pracy ukierunkowaną na rozwój uczniów Edukacja jako działanie celowe wymaga koncepcji, czyli przyjęcia teoretycznych założeń, określenia celów i wyznaczenia sposobów ich realizacji. Istotne jest, aby jej podstawowe elementy składowe były znane, akceptowane przez nauczycieli, uczniów i rodziców oraz zgodne z potrzebami rozwojowymi ucznia, specyfiką szkoły, a także zidentyfikowanymi potrzebami środowiska. Poziom spełnienia wymagania: C Koncepcja pracy szkoły zawarta jest w programie rozwoju szkoły na lata 2010-2015, która odpowiada na potrzeby rozwojowe uczniów oraz uwzględnia specyfikę szkoły. Z wizji i misji szkoły wynikają główne założenia i cele, a sposoby realizacji znajdują odzwierciedlenie w modelu absolwenta. Koncepcja jest znana i akceptowana przez podmioty szkoły pomimo, że uczniowie nie zgłaszają pomysłów dotyczących tego co chcieliby w szkole w tym zakresie robić. Obszar badania: Szkoła lub placówka działa zgodnie z przyjętą przez radę pedagogiczną własną koncepcją pracy, uwzględniającą potrzeby rozwojowe uczniów, specyfikę pracy szkoły lub placówki oraz zidentyfikowane oczekiwania środowiska lokalnego Szkoła posiada koncepcję pracy zawartą w programie rozwoju szkoły na lata 2010-2015. Wizja, misja oraz kompetencje model absolwenta w oparciu szkoły odwołują o najważniejsze filary się pracy do wyposażenia szkoły. ucznia Realizowana w odpowiednie koncepcja pracy odpowiada na potrzeby rozwojowe uczniów oraz uwzględnia specyfikę szkoły. Szkoła posiada Pogram rozwoju szkoły na lata 2010-2015, który zawiera informację o jakości edukacji europejskiej, wizję Absolwent naszej szkoły jest osobą twórczą. Posiada wiedzę, umiejętności, kompetencję społeczne. Dzięki nowoczesnej bazie dydaktycznej uczniowie naszej szkoły są przygotowani do wejścia na rynek pracy oraz misję ZSZCRRiP to szkoła nowoczesna, rozwijająca uzdolnienia i wdrążająca uczniów do samodzielności. Praca szkoły opiera się na pięciu mocnych filarach: kształceniu, wychowaniu, opiece, nauczycielach i bazie. Najważniejszymi założeniami koncepcją pracy szkoły jest wyposażenie ucznia w kompetencje jako zdolności użycia wiedzy i umiejętności w sytuacjach społecznych poprzez: kształtowanie samodzielności, rozwinięcie kompetencji w dziedzinie samokształcenia, przygotowanie do podjęcia decyzji o wyborze dalszej drogi życiowej i zawodowej, rozwijanie zainteresowań oraz zapoznanie z istniejącymi możliwościami na rynku w społeczeństwie pracy i lub demokratycznym, dalszej wdrażanie edukacji, kształcenie do planowania dualne, przygotowywanie i projektowania działań do życia indywidualnych 11/77

i zbiorowych, rozwijanie i umacnianie poczucia odpowiedzialności, stwarzanie warunków do prowadzenia zdrowego stylu życia, umacnianie szacunku dla prawa i wdrażanie do wartościowania w oparciu o normy moralne, kształtowanie postawy tolerancji wobec ludzi o innych poglądach i tradycjach kulturowych, podejmowanie działań profilaktycznych. Informacja na jej temat znajduje się w jednej sali lekcyjnej oraz w dokumentacji szkoły. Przykłady działań szkoły realizujących koncepcję pracy: nowoczesna baza dydaktyczna, szeroki wachlarz zajęć obowiązkowych i pozalekcyjnych dla uczniów, udział uczniów w konkursach przedmiotowych, olimpiadzie BHP, zawodach sportowych, stosowanie na zajęciach metod aktywizujących, odpowiednio dobrane programy nauczania, aktywne uczestniczenie uczniów w życiu klasy, szkoły i środowiska, udział uczniów w działaniach wolontariackich, np. w Centrum Usług Pielęgniarsko- Opiekuńczych Róża. Inne przykłady uwzględniające specyfikę pracy szkoły, takie jak: udział uczniów w olimpiadach na szczeblu wojewódzkim, ogólnopolskim, udział w programach innowacyjnych z zakresu promowania przedsiębiorczości, w obchodach rocznicowych narodowych, rzemieślniczych, regionalnych, np. opłatek diecezjalny dla Diecezji Tarnowskiej oraz powiązanie teorii z praktyką w realnych warunkach pracy u pracodawcy kształcenie dualne. Obszar badania: Koncepcja pracy szkoły lub placówki jest znana uczniom i rodzicom oraz przez nich akceptowana Uczniowie i rodzice akceptują koncepcję wskazując na ważne wartości ją realizujące, m.in. wdrażanie do demokracji czy kształtowanie postaw. Większość uczniów (49 z 56) akceptuje obowiązujące zasady postępowania w szkole, sposób prowadzenia lekcji (51), organizację pracy (53) oraz stosowane metody wychowawcze (44). Rodzice i uczniowie wskazują na istotne wartości, jakie stoją za działaniami podejmowanymi przez szkołę, takie jak: lepsze przygotowanie do życia, do odbywania praktyk u pracodawców, przygotowanie dobrych rzemieślników, fachowców oraz ludzi: silnych, uczciwych, potrafiący słuchać innych, nawiązać komunikację, samodzielnych, zdyscyplinowanych i przygotowanych do dalszego kształcenia. Szkoła uczy i wdraża do demokracji, kształtowania postaw umożliwiających dokonanie wyboru właściwych zachowań zdrowia psychicznego i fizycznego. Uczniowie uważają, że nauczyciele są cierpliwi i wyrozumiali oraz dużo czasu im poświęcają. W szkole czują się bezpiecznie. Obszar badania: Koncepcja pracy szkoły lub placówki jest przygotowywana i modyfikowana we współpracy z uczniami i rodzicami Respondenci zgłaszają propozycje działań dotyczących uczniów i szkoły oraz współuczestniczą w nich. Jako przykłady działań wskazali na: opiniowanie propozycji działań, ustalaniu priorytetów i celów, współdecydowanie o wyborze rady rodziców, bezpieczeństwie czy współtworzenie elementów regulaminu szkoły. W tworzeniu koncepcji i modyfikacji pracy szkoły biorą udział wszystkie podmioty szkoły (rodzice, uczniowie, nauczyciele) w ramach prowadzonych konsultacji z Radą Rodziców i Radą Samorządu Uczniowskiego, a dotyczą rozwoju uczniów, bazy, oferty zajęć pozalekcyjnych i sylwetki absolwenta. Ponadto prowadzone są rozmowy w zakresie: urozmaicania jednostek lekcyjnych, zróżnicowanych form pracy, ułożenia i modyfikacji planu zajęć zgodnie z oczekiwaniami wszystkich podmiotów, tworzenia kół zainteresowań, tematyki wychodzącej naprzeciw potrzebom uczniów czy relacji uczeń-rodzic-nauczyciel. Rodzice (62 z 71) mają możliwość współdecydowania 12/77

o ważnych sprawach szkolnych. Opiniują propozycje przekazane im przez szkołę (np. wewnętrzne dokumenty) oraz uczestniczą w pracach nad koncepcją pracy, m.in. ustalają priorytety i cele, co stwierdzili nauczyciele i rodzice. Również uczniowie rozmawiają z nauczycielami na temat bezpieczeństwa w szkole, integracji, konfliktach czy ogólnych zasadach zachowania. Rodzice nie zgłaszają propozycji działań dotyczących uczniów i szkoły, co stwierdziła zdecydowana większość nauczycieli (11 z 17), jednak większość z nich wskazała przykłady takich propozycji: organizacja pracy szkoły, realizacja oferty edukacyjnej czy organizacja wycieczek i uroczystości. Zdaniem dyrektora, rodzice mają zróżnicowany wpływ na różne obszary działań szkoły największy na sferę organizacyjną, następnie na wychowawczą a najmniejszy na dydaktyczną. Podał przykłady zgłaszanych propozycji działań przez rodziców, m.in.: współdecydowanie o wyborze rady rodziców, organizowaniu imprez o charakterze rocznicowym, wycieczek, bezpieczeństwie uczniów, wprowadzeniu stałego monitorowania. Rodzice wspólnie z nauczycielami tworzyli elementy regulaminu szkoły w obszarze oceniania w kontekście absencji ucznia. Rodzice (39 z 71) współuczestniczą w podejmowaniu decyzji oraz zgłaszają propozycje działań, które dotyczą uczniów i szkoły. Nauczyciele uczący w jednym oddziale wspólnie z rodzicami podejmowali działania na rzecz rozwoju uczniów, np. organizowali wycieczki klasowe, imprezy, ustalali tematykę godzin do dyspozycji wychowawcy czy omawiali dodatkowe zajęcia dla uczniów z trudnościami w nauce. W te działania angażuje się grupa ok.40% rodziców, z reguły ci, którzy uczestniczą w zebraniach. Obszar badania: Koncepcja pracy szkoły lub placówki jest realizowana we współpracy z uczniami i rodzicami Rodzice uczestniczą w realizacji koncepcji pracy poprzez współdecydowanie o ważnych sprawach szkolnych. Natomiast uczniowie nie zgłaszają pomysłów dotyczących tego co chcieliby robić oraz nie podają w tym zakresie pomysłów. Uczniowie rzadko inicjują działania, natomiast chętnie uczestniczą w zaproponowanych przez nauczycieli pomimo, iż dzielą się swoimi pomysłami, na to co chcieliby robić w szkole. Rodzice (62 z 71) współdecydują o ważnych sprawach szkolnych. Informowani są przez radę rodziców na bieżąco (48) i sporadycznie (13) na temat decyzji podejmowanych z udziałem rodziców. Ponad połowa uczniów nie uczestniczy w działaniach, które wynikają z ich pomysłów (rys.1j), nie zgłaszali pomysłów dotyczących tego, co robią na lekcji (rys.2j) oraz ponad połowa nie podała przykładów. Według nauczycieli, uczniowie rzadko inicjują działania natomiast chętnie uczestniczą w zaproponowanych przez szkołę. Jako zainicjowane działania przez uczniów wskazali na: tematykę artykułów opracowywanych w ramach koła dziennikarskiego, zorganizowanie koła poezji twórczej przez uczennicę piszącą wiersze, mikołajki i wycieczkę zawodoznawczą. Zainicjowane działania przez uczniów dotyczą ich rozwoju i szkoły, m.in. uczą zawodu, poznają nowe techniki i narzędzia pracy, wzbogacają wiedzę, rozwijają zainteresowania, uczą się odpowiedzialności, sumienności i współpracy. Nauczyciele wspierają uczniów w ich organizacji, od strony finansowej, pomagają w przygotowaniu materiałów technicznych, motywują, chwalą oraz wskazują mocne strony. Rodzice wspólnie z nauczycielami lub w uzgodnieniu z nimi rozwiązują bieżące klasowe problemy wychowawcze bądź pojedynczych uczniów, są opiekunami na wycieczkach, organizują wspólne imprezy szkolne oraz na bieżąco wymieniają się informacjami. Natomiast wspólnie z innymi rodzicami organizują wycieczki czy jasełka ponieważ mniej niż połowa rodziców jest zaangażowana w określone działania. Uczniowie dzielą się swoimi pomysłami z nauczycielami na to co chcieliby robić w szkole, m.in. organizacji wycieczek, zabaw, wyjść do kina, wigilii klasowej, mikołajek, tworzenia ozdób świątecznych i wystroju szkoły. Chętnie w tych pomysłach uczestniczą ponieważ są one realizowane i dotyczą ich rozwoju i szkoły. Dyrektor wskazał na inicjowane działania przez 13/77

rodziców realizowane na rzecz rozwoju uczniów, np. organizację dodatkowych zajęć oraz pomoc najsłabszym. Według niego uczniowie mogą zgłaszać swoje pomysły dotyczące wprowadzenia tematów z doradztwa zawodowego do tematyki godzin z wychowawcą oraz wprowadzenia dwudniowych wycieczek. Rys. 1j Rys. 2j Wymaganie: Procesy edukacyjne są zorganizowane w sposób sprzyjający uczeniu się Nauczanie w efektywnych szkołach jest celowe, ma jasno określone zadania, jest dobrze zorganizowane, przygotowane i odbywa się w odpowiednim tempie. Ilość czasu spędzanego na uczeniu się jest zaplanowana i kontrolowana, a stawiane pytania angażują uczniów. Środowisko uczenia się powinno być atrakcyjne, metody pracy nauczycieli oparte na najnowszej wiedzy pedagogicznej. Ważne jest, by zachęcać uczniów do samooceny i brania odpowiedzialności za proces uczenia się. Duży wpływ na ten proces ma informowanie uczniów o postępie, jaki się dokonuje w ich rozwoju intelektualnym, społecznym i osobistym. 14/77

Poziom spełnienia wymagania: C W szkole procesy edukacyjne dostosowane są do potrzeb uczniów, czemu służą podejmowane adekwatne działania przez nauczycieli zgodne ze specyfika prowadzonych zajęć, integracji wiedzy z różnych przedmiotów czy kształtowanie u uczniów umiejętności uczenia się. W szkole, tworzona jest przyjazna i bezpieczna atmosfera, która sprzyja uczeniu się, równym traktowaniu oraz dba o wzajemnie relacje. Większość uczniów zna cele uczenia się i formułowane wobec nich oczekiwania. Przekazywana informacja zwrotna o postępach w nauce oraz ocenianie pomagają uczniom się uczyć, przez co ponad połowa czuje się odpowiedzialna za własny rozwój, zaangażowanie w naukę czy atmosferę w klasie. Szkoła podejmuje działania, by umożliwić uczniom wzajemne uczenie się, np. poprzez pracę w grupach, parach, dyskusje na forum, jednak ponad połowa uczniów nie stwierdziła tego oraz rzadko miała szanse wykonywać zadania wymyślone przez siebie lub innych. Szkoła stosuje adekwatne nowatorskie i innowacyjne rozwiązania w ramach realizowanych projektów, co skutkuje przygotowaniem uczniów do pracy, podjęcia działalności czy doskonaleniem kompetencji zawodowych. Obszar badania: Planowanie procesów edukacyjnych w szkole lub placówce służy rozwojowi uczniów, a nauczyciele stosują różne metody pracy dostosowane do potrzeb ucznia, grupy i oddziału W szkole procesy edukacyjne dostosowane są do potrzeb uczniów, co pozwala im współpracować ze sobą. Nauczyciele stosują różne metody i formy, dostosowują tempo pracy do zespołu klasowego, organizują zajęcia wyrównawcze oraz stosują wzmocnienia słowne. Szkoła pracuje w systemie jednozmianowym, przedmioty rozłożone są równomiernie w ciągu dnia, a praktyki odbywają się u pracodawców. Uczniowie współpracowali z innymi uczniami (rys. 1j) i byli zaangażowani w zajęcia (rys.2j). Nauczyciele zrozumiale tłumaczą zagadnienia (rys.3j), potrafią zainteresować tematem lekcji (rys.4j) oraz sposób, w jaki uczą powoduje, że uczniom chce się uczyć (rys.5j). Obserwacja zajęć wykazała, że lekcje niczym się nie różnią. Uczniom najbardziej podoba się ciekawe prowadzenie, tłumaczenie zagadnień, równe traktowanie, zastosowane metody pracy oraz miła atmosfera służąca swobodnym wypowiedziom. Nauczyciele stosują różne metody i formy pracy dostosowane do potrzeb uczniów: metody aktywizujące, problemowe, wykład, pracę z tekstem oraz pracę w grupach, indywidualną przy wykorzystaniu technologii informacyjno-komunikacyjnej. Szkoła rozpoznaje zdolności, możliwości, potrzeby i osiągnięcia edukacyjne uczniów, na podstawie których wyciąga wnioski i wykorzystuje do pracy z klasą, np. dobiera odpowiednie metody, formy i środki do pracy, dostosowuje tempo pracy do zespołu klasowego, organizuje zajęcia wyrównawcze, stosuje wzmocnienia słowne i motywację uczniów. Z analizy danych zastanych wynika, że szkoła pracuje w systemie jednozmianowym. Blokowane są zajęcia z wychowania fizycznego, co wynika z braku posiadania własnej sali gimnastycznej oraz z języka polskiego, angielskiego i religii, a także przedmiotów zawodowych. W ciągu dnia przedmioty rozłożone są równomiernie. Klasy pierwsze uczą się - 3 dni w tygodniu w szkole, klasy drugie 2 dni, a klasy trzecie 2 dni 15/77

w jednym zawodzie, a w klasie wielozawodowej 1 dzień. W pozostałe dni uczniowie są na praktykach u pracodawców. Rys. 1j Rys. 2j Rys. 3j Rys. 4j 16/77

Rys. 5j Obszar badania: Nauczyciele kształtują u uczniów umiejętność uczenia się Szkoła kształtuje u uczniów umiejętność uczenia się poprzez motywowanie, odwoływanie się do ich doświadczeń czy poszukiwanie informacji w określonych źródłach. Zdecydowana większość uczniów deklaruje, że wie, jak się uczyć. Uczniowie potrafią się uczyć (rys.1j). Nauczyciele wyjaśniają uczniom, jak się uczyć (rys. 2j), co pozwala im stwierdzić, że to potrafią (rys.3j). Ponad połowa uczniów uważa, że był ktoś kto pomógł im zastanowić się czego się nauczyli (rys.4j). Nauczyciele w czasie zajęć stwarzają większości uczniom sytuacje, w których mogą podejmować decyzje dotyczące uczenia się. Często podczas lekcji tworzone są sytuacje, w których mogą wyrażać swoje opinie, z których większość uczniów skorzystała oraz mogli podsumować lekcje. Przez większość lekcji mogli poszukiwać różnych rozwiązań oraz mieli możliwość wykorzystania popełnionych błędów do uczenia się. Nauczyciele kształtują u uczniów umiejętność uczenia się poprzez: zadawanie pytań, motywowanie do odpowiedzi,wnioskowanie, stwarzanie sytuacji do dyskusji, mobilizowanie do koncentracji, odwoływanie się do ich doświadczeń, poszukiwanie informacji w określonych źródłach czy pozytywne wzmocnienia. 17/77

Rys. 1j Rys. 2j Rys. 3j Rys. 4j 18/77

Obszar badania: Nauczyciele i uczniowie tworzą atmosferę sprzyjającą uczeniu się W szkole atmosfera jest przyjazna, służy wzajemnemu wsparciu i współpracy oraz sprzyja uczeniu się, co wynika z opinii uczniów i rodziców. Nauczyciele dbają o dobre relacje między ich dziećmi a innymi uczniami - stwierdzają rodzice (65 z 71), ich dzieci są szanowane (66), nauczyciele traktują wszystkich uczniów równie dobrze (65), a ich dzieci chętnie chodzą do szkoły (64). Uczniowie dostają wskazówki od nauczycieli, które pomagają im się uczyć (rys.1j) oraz zostali wysłuchani z powodu potrzeby rozmowy (rys.2j). Uczniowie większość czasu na lekcji wykorzystują na uczenie się (rys.3j), odnoszą się do siebie przyjaźnie (rys.4j), pomagają sobie w uczeniu się (rys.5j), wszyscy są równie dobrze traktowani (rys. 6j) oraz niektórzy z nich, nie są lekceważeni przez innych (rys.7j). Na zaobserwowanych lekcjach w większości sytuacji uczniowie odnoszą się do siebie przyjaźnie, w każdej sytuacji wzajemnie relacje są życzliwe, a uczniowie mają możliwość wykorzystania popełnionych błędów do uczenia się. Nauczyciele przyjmują opinie i inicjatywy uczniów podczas lekcji. Tworzyli atmosferę sprzyjającą uczeniu się - wzmacniali uczniów i słuchali się wzajemnie. W szkole atmosfera jest przyjazna, służy wzajemnemu wsparciu i współpracy. Rys. 1j Rys. 2j 19/77

Rys. 3j Rys. 4j Rys. 5j Rys. 6j 20/77

Rys. 7j Obszar badania: Uczniowie znają stawiane przed nimi cele uczenia się i formułowane wobec nich oczekiwania Większość uczniów zna cele i formułowane wobec nich oczekiwania. Uczniowie znają cele lekcji (rys.1j), wiedzą, czego się uczą (rys. 2j), a nauczyciele wyjaśniają im, jakich działań oczekują od nich na zajęciach (rys.3j). Na obserwowanych lekcjach uczniowie poznali cele, które omówione zostały przez nauczycieli oraz przedstawili przebieg zajęć upewniając się, że uczniowie zrozumieli. 21/77

Rys. 1j Rys. 2j Rys. 3j 22/77

Obszar badania: Nauczyciele motywują uczniów do aktywnego uczenia się i wspierają ich w trudnych sytuacjach Nauczyciele przekazują uczniom informację zwrotną dotyczącą uczenia się, wzmacniają pozytywnie, wspierają, udzielają wskazówek oraz angażują do zajęć pobudzając ich ciekawość. Rezultatem podjętych działań nauczycieli jest praca uczniów w grupach, na forum klasy czy wykorzystanie dodatkowych zadań. Większość nauczycieli (15 z 17) przekazuje informację zwrotną, która motywuje uczniów do pracy. Chwalą uczniów częściej niż krytykują, stwierdzają rodzice (59 z 71) oraz wierzą w możliwości ich dzieci (63). Ponad połowa uczniów lubi się uczyć (rys.1j), a nauczyciele pomagają im, jeśli potrzebują wsparcia (rys.2j). Podczas zajęć są zaangażowani (rys.3j), większość z nich odczuwa zaciekawienie (rys. 4j) oraz dostali wskazówkę od nauczyciela, która pomogła im się uczyć (rys.5j). Na obserwowanych lekcjach uczniowie pracowali w grupach, otrzymywali dodatkowe ćwiczenia, pracowali na forum klasy, zwracali uwagę sposób tłumaczenia zagadnień oraz wykorzystywali technologię informacyjno-komunikacyjną, co pomagało im się uczyć. Rys. 1j Rys. 2j 23/77

Rys. 3j Rys. 4j Rys. 5j 24/77

Obszar badania: Informowanie ucznia o postępach w nauce oraz ocenianie pomagają uczniom uczyć się i planować ich indywidualny rozwój Większość nauczycieli podejmuje działania, m.in. poprzez przestrzeganie ustalonych zasad oceniania, przekazywanie informacji zwrotnej, prowadzonych rozmów o postępach, jak również na temat przyczyn występujących trudności, które pomagają uczniom się uczyć. Sposób oceniania uczniów przez nauczycieli, zachęca do uczenia się, stwierdza większość rodziców (67 z 71). Nauczyciele przestrzegają ustalonych zasad oceniania (rys.1j). Ocenianie wywołuje pozytywne emocje wśród większości uczniów (36 z 56), jednak wśród negatywnych dominuje - jest mi to obojętne (17 wskazań) (rys. 1w). Podczas oceniania nauczyciele uzasadniają stawiane stopnie (rys. 2j), większości rozmawiają o postępach w nauce, co pozwala uczniom się uczyć (rys.3j), jak również na temat przyczyn ich trudności (rys. 4j) oraz, co wypłynęło na ich sukcesy w nauce (rys. 5j). Uczniowie oceniani są według ustalonych i jasnych zasad (rys. 6j). Na obserwowanych lekcjach w każdej sytuacji nauczyciele zwracają uwagę na odpowiedzi i działania, które były prawidłowe lub nieprawidłowe oraz dotyczą efektów pracy uczniów. Informacja zwrotna udzielana uczniom zachęca do zadawania pytań, wypowiadania się, powoduje większą motywację do pracy i zaangażowanie. Rys. 1j Rys. 2j 25/77

Rys. 3j Rys. 4j Rys. 5j Rys. 6j 26/77

Rys.1w Obszar badania: Organizacja procesów edukacyjnych umożliwia uczniom powiązanie różnych dziedzin wiedzy i jej wykorzystanie. Taka organizacja procesów edukacyjnych pomaga uczniom zrozumieć świat oraz lepiej funkcjonować w społeczności lokalnej Wspólne realizowane i planowane działania nauczycieli w ramach lekcji oraz innych zajęć pozwalają na odwołanie się do doświadczeń uczniów, wiedzy przedmiotowej z innych przedmiotów, wydarzeń, w ramach korelacji miedzyprzedmiotowej, łączenia teorii z praktyką czy wycieczek zawodowych. Na większości lekcji uczniowie mają możliwość korzystania z tego, czego się nauczyli na innych przedmiotach lub poza szkołą (rys.1j). Większość z nich uczy się w szkole tego, co przydaje się w codziennym życiu (rys.2j). Na obserwowanych lekcjach uczniowie w swobodnych wypowiedziach i dyskusji odwoływali się do doświadczeń pozaszkolnych, wiedzy przedmiotowej, z innych przedmiotów oraz wydarzeń w Polsce i na świecie. W większości przypadków nauczyciele poruszali na zajęciach zagadnienia z innych przedmiotów, np. odwołując się do wydarzeń historycznych, edukacji prozdrowotnej czy poprawności języka. Nauczyciele pokazują uczniom związki między tym, co dzieje się na lekcji, a wydarzeniami, np. w ramach korelacji międzyprzedmiotowej, symulacji scenek, pracy w grupach czy odwoływanie się do doświadczeń uczniów. Wspólnie realizowali korelację miedzyprzedmiotową, łączenia teorii z praktyką, co w szkolnictwie zawodowym daje wykwalifikowanego pracownika. Natomiast planowali działania: wycieczkę zawodową na Targi fryzjersko-kosmetyczne w ramach konkursów dla Juniorów, a w ramach cyklu kształcenia - metodą projektu - od prostych projektów o charakterze 27/77

zawodowym do złożonych, np. "Projekt z usług podstaw fryzjerskich", ponadto wycieczki edukacyjne związane z historią i kulturą regionu, zawody sportowe, konkursy, np. recytatorski, ortograficzny, cytatów, religijny "Św. Faustyna", ozdób świątecznych. Rys. 1j Rys. 2j Obszar badania: Uczniowie mają wpływ na sposób organizowania i przebieg procesu uczenia się. Czują się odpowiedzialni za własny rozwój. Szkoła umożliwia uczniom wpływanie na organizowanie i przebieg procesu uczenia się poprzez wpływ na tematy zajęć, zgłaszanie pomysłów dotyczących pracy na lekcjach, rozmowy czy pracę w grupie i parach pomimo, że zaobserwowano tylko na połowie zajęć. Ponad połowa uczniów czuje się odpowiedzialna za własny rozwój. Zdecydowana większosć nauczycieli daje uczniom wybór dotyczący tematyki lekcji (16 z 17), metod pracy (17), sposobu oceniania, terminów testów i sprawdzianów (po 16) oraz zajęć pozalekcyjnych (12). Ponad połowa uczniów miała wpływ na omawiane tematy i treści, atmosferę w klasie oraz sposób uczenia się. Zgłaszali pomysły dotyczące pracy na zajęciach (rys.1j). Uczniowie wiedzą, od czego zależą ich wyniki w nauce najwięcej wskazań dotyczy zaangażowania (34 wskazania) (rys. 1w). Zachęcani są do wymyślania i realizowania własnych pomysłów (rys.2j). Na obserwowanych lekcjach nauczyciele rozmawiają z uczniami, w jaki sposób przebiegać będzie lekcja, a uczniowie mają możliwość zastanowienia się, czego nauczyli się na niej. Na połowie obserwowanych zajęć uczniowie mieli możliwość wpływania na sposób organizowania i przebiegu procesu uczenia się, np. dotyczące sposobu uczenia się czy pracy w grupie i parach. 28/77

Rys. 1j Rys. 2j 29/77

Rys.1w Obszar badania: Uczniowie uczą się od siebie nawzajem Nauczyciele podejmują działania, by umożliwić uczniom uczenie się od siebie nawzajem, m.in. poprzez pracę w parach i grupach, wyrażania opinii, prezentacje, dyskusję pomimo, iż ponad połowa uczniów wskazuje, że nie pracowała w grupach i parach oraz rzadko miała szanse wykonywać zadania wymyślone przez siebie. Ponad połowa uczniów (26 z 44) wskazała, że nie pracowała w grupach lub parach w dniu badania (rys.1j). Natomiast uczniowie klas II najczęściej podają, że pracują w grupach lub parach na połowie lub większości zajęć (rys.2j), ale zaznaczają iż rzadko mają szanse wykonywać zadania wymyślone przez siebie (rys.3j). Pomimo, iż nauczyciele wskazują na różne sposoby wzajemnego uczenia się uczniów (rys.1w). Na obserwowanych lekcjach nauczyciele stwarzają sytuacje, w których uczniowie pomagają sobie nawzajem oraz stosują metody, które umożliwiają to wszystkim, np. pracują w grupach, z książką, dyskutują czy prezentują pracę na forum klasy. 30/77

Rys. 1j Rys. 2j Rys. 3j 31/77

Rys.1w Obszar badania: W szkole lub placówce stosowane są nowatorskie rozwiązania służące rozwojowi uczniów Szkoła realizuje nowatorskie i innowacyjne działania, w które angażuje się do 25% nauczycieli. Realizowane działania komponują się z rozwojem uczniów w zakresie przygotowania ich do prowadzenia własnej firmy, samodzielnej pracy i podjęcia działalności czy dalszego kształcenia. Szkoła realizuje nowatorskie i innowacyjne działania: - projekt "Krok w przedsiębiorczość", którego głównym celem było zaprojektowanie i pilotażowe wdrożenie testujące innowacyjnego matematycznych programu i umiejętności kształtowania komputerowych postaw w szkołach przedsiębiorczych, rozwijania ponadgimnazjalnych. Program kompetencji obecnie jest wykorzystany powszechnie w szkołach ponadgimnazjalnych, jako wiodąca metoda kształcenia w realizacji zajęć pozalekcyjnych lub w ramach "podstaw przedsiębiorczości" i nowego fakultatywnego przedmiotu "ekonomia w praktyce. W ramach jego realizacji szkoła uzyskała I miejsce w województwie małopolskim; - w ramach projektu "Modernizacja Kształcenia Zawodowego w Małopolsce" nauczyciele uczestniczyli w szkoleniach podniesienia kwalifikacji kadr szkół zawodowych do wymogów związanych ze strategicznymi kierunkami rozwoju Małopolski w zakresie kształcenia zawodowego opracowując modułowy program kształcenia dla zawodu "sprzedawca" uzyskując certyfikat Polskiego Związku Kształcenia Modułowego; Większość nauczycieli (12 z 17) deklaruje, wprowadzone nowatorskie rozwiązania w swojej pracy, np.: wykorzystanie środków dydaktycznych, metody pracy, komunikacja z uczniami czy treści, pomimo, iż 32/77

na większości zaobserwowanych zajęciach nie wystąpiły rozwiązania nowatorskie. Wymaganie: Uczniowie nabywają wiadomości i umiejętności określone w podstawie programowej Zmiany w zewnętrznym świecie powodują konieczność właściwego przygotowania uczniów do nowej rzeczywistości, dlatego dla sukcesu indywidualnego i społecznego uczniowie i uczennice powinni nabywać kompetencje określone w podstawie programowej. Stopień, w jakim są one nabywane, zależy od skuteczności monitorowania tego procesu oraz wykorzystania informacji o osiągnięciach z poprzedniego etapu edukacyjnego. Poziom spełnienia wymagania: C Szkoła umożliwia uczniom kształtowanie kluczowych kompetencji ogólnych i zawodowych, w ramach realizacji procesu nauczania, uwzględniając zalecane sposoby i warunki realizacji podstawy programowej, stosując metody aktywizujące czy wykorzystując źródła informacji. Szkoła diagnozuje osiągnięcia uczniów, a sformułowane wnioski wykorzystuje do doskonalenia procesów edukacyjnych, m.in. organizowania dodatkowych zajęć. Monitorowanie osiągnięć uczniów służy modyfikowaniu metod i form pracy czy indywidualizacji procesu nauczania. Szkoła w wyniku wdrażanych wniosków podejmuje określone działania, jednak w świetle analizy danych zastanych w ostatnich trzech latach nie można jednoznacznie stwierdzić wzrostu efektów kształcenia pomimo innych sukcesów edukacyjnych. Szkoła przygotowuje uczniów do funkcjonowania na rynku pracy, podejmując szereg adekwatnych działań, np. pogłębia zdobytą wiedzy i umiejętności zawodowe w rzeczywistych warunkach pracy. Obszar badania: W szkole lub placówce realizuje się podstawę programową uwzględniając osiągnięcia uczniów z poprzedniego etapu edukacyjnego Szkoła prowadzi badania umiejętności uczniów klas pierwszych z matematyki i języka polskiego. Zestawia swoje badania testy diagnostyczne z egzaminem gimnazjalnym poszczególnych uczniów w klasie. Wskazuje na przyrosty i ubytki wiedzy pokazując różnicę poszczególnych uczniów w klasie, zestawia wyniki wszystkich klas pierwszych oraz opracowuje wnioski. Szkoła diagnozuje osiągnięcia uczniów z poprzedniego etapu edukacyjnego na podstawie wyników egzaminu gimnazjalnego wykorzystując analizę ilościową i jakościową. Wnioski z analizy egzaminu gimnazjalnego z diagnozy na wejściu analizuje się w zakresie obszarów standardów wymagań z części objętych egzaminem gimnazjalnym. Ponadto analiza rozkładu uczniów klas pierwszych w skali standardowej dziewiątki według wyników egzaminu gimnazjalnego pozwala zdiagnozować, jaką klasę na wejściu tworzą uczniowie poszczególnych klas porównując ich warunki do rozwoju. W tym celu analizowany jest rozkład wyników egzaminu gimnazjalnego uczniów w klasach z wykorzystaniem skali standardowej dziewiątki, co pozwala 33/77

sprawdzić, czy klasy pierwsze na wejściu są porównywalne ze względu na potencjał uczniów. Analiza przeprowadzana jest osobno dla poszczególnych części egzaminu gimnazjalnego. Wyniki dają pełną informację o tym, jakich uczniów zgromadzono w danym oddziale. Analiza wskaźników określających opanowanie badanych umiejętności przez uczniów w poszczególnych klasach pozwala na zaplanowanie i opracowanie wniosków do działań edukacyjnych na dany rok szkolny, które są ujęte w planach wynikowych nauczania. W takim oddziale praca jest trudniejsza i podejmuje się dodatkowe działania niwelujące deficyty, np. zorganizowanie zajęć dodatkowy z matematyki, języka polskiego i języka obcego. Obszar badania: Podstawa programowa jest realizowana z wykorzystaniem zalecanych warunków i sposobów jej realizacji Nauczyciele na wszystkich oraz większości zajęć umożliwiają uczniom kształtowanie kompetencji kluczowych. W procesie lekcyjnym uwzględnianie są zalecane warunki i sposoby realizacji ustalone dla danego przedmiotu, m.in. korzystanie ze źródeł informacji, doskonalenie komunikowania się w języku ojczystym, stosowanie metod aktywizujących czy współpraca w grupie. Nauczyciele (13 z 17) na wszystkich zajęciach dają możliwość swoim uczniom kształtowania umiejętności czytania ze zrozumieniem, wykorzystywania i przetwarzania tekstów oraz na większości (13) myślenia naukowego i matematycznego (9). Dają również możliwość kształtowania na większości zajęć umiejętności pracy zespołowej (16), odkrywania swoich zainteresowań, przygotowania do dalszej edukacji i uczenia się (po 17), posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjno-komunikacyjnymi (12), a na wszystkich zajęciach komunikowania się w języku ojczystym (17). Szkoła w procesie lekcyjnym uwzględnia zalecane warunki i sposoby realizacji podstawy programowej ustalone dla danego przedmiotu (rys. 1o). Najważniejsze umiejętności opisane w podstawy programowej kształtowane u uczniów podczas lekcji to: umiejętność uczenia się jako sposób zaspokajania naturalnej ciekawości świata, pracy zespołowej, komunikowania się w języku ojczystym, myślenie naukowe oraz czytanie. Szkoła w procesie lekcyjnym uwzględnia zalecane warunki i sposoby realizacji podstawy programowej poprzez: korzystanie ze źródeł informacji, łączenie teorii z praktyką, wykorzystanie technologii informacjo-komunikacyjnej, doskonalenie umiejętności wypowiadania się w języku ojczystym, wykonywanie doświadczeń metodą eksperymentu, stosowanie metod aktywizujących, doskonalenie umiejętności współpracy w grupie, pozyskiwanie i przetwarzanie informacji oraz zachęcania do wyrażania własnych opinii. 34/77

Rys.1o Obszar badania: W szkole lub placówce monitoruje się i analizuje osiągnięcia każdego ucznia, uwzględniając jego możliwości rozwojowe, formułuje się i wdraża wnioski z tych analiz Nauczyciele monitorują osiągnięcia uczniów oraz wykorzystują wnioski z analizy ich osiągnięć. Nauczyciele monitorują nabywanie wiadomości i umiejętności uczniów poprzez: najczęściej stosowanie oceniania bieżącego, podsumowującego i kształtującego, sprawdzanie wykonywania zadania, właściwego zrozumienia omawianych zagadnień, zadawanie pytań oraz stworzenie możliwości uczniom ich zadawania, a także w ramach zbierania informacji zwrotnej od uczniów, co zaobserwowano również w czasie zajęć. Nauczyciele wykorzystują modyfikowanie zakresu wnioski z analizy wprowadzanego osiągnięć materiału, uczniów metod pracy, poprzez: indywidualizację motywowanie uczniów nauczania, do większego zaangażowania, organizowanie dodatkowych zajęć, dostosowanie programu nauczania do możliwości zespołu klasowego, zwiększenie nacisku na rozwiązywanie zadań praktycznych oraz zwracanie uwagi na zagadnienia, które sprawiają uczniom trudności. Nauczyciele upewniają się czy uczniowie właściwie zrozumieli to, co było omawiane na lekcji (rys.1j ) oraz w każdej sytuacji zwracają uwagę na elementy odpowiedzi, które były nieprawidłowe. 35/77

Rys. 1j Obszar badania: przyczyniają się Wdrożone wnioski z monitorowania i analizowania osiągnięć uczniów do wzrostu efektów uczenia się i osiągania różnorodnych sukcesów edukacyjnych uczniów. Wyniki analizy osiągnięć uczniów, w tym uczniów, którzy ukończyli dany etap edukacyjny, potwierdzają skuteczność podejmowanych działań dydaktyczno-wychowawczych Szkoła podejmuje działania, które przyczyniają się do wzrostu wyników kształcenia, jednak trudno jednoznacznie stwierdzić ich wzrost analizując dane zastane wyników egzaminów zewnętrznych zawodowych z OKE pomimo, iż egzaminy przeprowadzane w Izbie Rzemiosła i Przedsiębiorczości zdają wszyscy uczniowie poza pojedynczymi przypadkami. Niewielka część uczniów odnosi sukcesy edukacyjne m.in. w zawodach sportowych czy w nauce. Podjęte przez szkołę działania wynikające z wniosków z monitorowana przyczyniły się wzrostu wyników kształcenia lub sukcesów edukacyjnych uczniów, poprzez: - organizację współzawodnictwa w zakresie: zawodów sportowych o Puchar Prezesa Izb Rzemieślniczych, Prezesa Cechu, w piłce nożnej halowej, rajdach młodzieżowych, w pływaniu w ramach ogólnopolskich turniejów OHP, konkursach przedmiotowych z zakresu gastronomii i handlu Wiemy co jemy, Sprawny w zawodzie sprzedawca, w olimpiadzie z zakresu BHP czy w Ogólnopolskim w Związku Rzemiosła Polskiego w Warszawie z zakresu przedsiębiorczości w programie innowacyjnym Krok w przedsiębiorczość I miejsce w województwie małopolskim; - powiązanie teorii z praktyką w ramach kształcenia dualnego, co przyczyniło się do wzrostu konkurencyjności uczniów na rynku pracy ze względu na szybką asymilację - absolwenci nie zasilają szeregu osób bezrobotnych, 36/77

co wynika z badań losów absolwentów; - wzrost zdawalności na egzaminach potwierdzających kwalifikacje zawodowe i czeladnicze (z 65% na 90 %) sprzedawca i kucharz małej gastronomii; - wspieranie przez nauczycieli uczniów z trudnościami w nauce. Jako przykłady skuteczności podejmowanych działań wynikające z bieżących analiz osiągnięć uczniów należy wskazać: doskonalenie efektów procesu dydaktycznego, korelacja działań uwzględniająca programy nauczania, doskonalenie metod nauczania, kształcenie umiejętności kluczowych, niwelowanie dysfunkcji uczniów, ścisła współpraca zespołów przedmiotowych, podnoszenie kwalifikacji nauczycieli i pedagogizacja rodziców. Większość uczniów nie wskazuje na swoje osiągnięcia, niewielka część z nich podaje uzyskane oceny, poszerzenie wiadomości czy osiągnięcia w konkursach i zawodach sportowych. Według nauczycieli sukcesem edukacyjnym uczniów są: stypendia za dobre wyniki nauce, wysoka średnia ocen w klasie, zachowanie bardzo dobre, uczestnictwo w życiu szkoły, uspołecznienie uczniów, promocja do następnej klasy, udział w zawodach sportowych, szkoleniach zawodowych. Podejmowane przez nauczycieli działania pozwoliły osiągnąć sukces uczniom poprzez: tworzenie odpowiednich relacji, motywowanie i mobilizowanie ich do pracy, wzmacnianie mocnych stron, prowadzenie ciekawych lekcji przedmiotowych, łączenie treści w ramach korelacji międzyprzedmiotowej oraz wykorzystanie jej w praktyce, przygotowanie do zawodów sportowych oraz wspieranie i rozmowa indywidualna z uczniem. W świetle analizy danych zastanych analizując wyniki egzaminów zewnętrznych trudno jednoznacznie stwierdzić, iż widoczny jest wzrost efektów kształcenia - występują spadki, wahania oraz wzrost wyników egzaminów zewnętrznych. W zawodzie fryzjer występuje wzrost wyników w stosunku do województwa czy w zawodzie sprzedawca po spadku wyników egzaminów zewnętrznych zawodowych w ostatnim roku utrzymuje się na tym samym poziomie co województwo. Spadki występują w zawodach: kucharz małej gastronomii, ślusarz, cukiernik, piekarz. Z kolei egzaminy przeprowadzane w Izbie Rzemiosła i Przedsiębiorczości w Nowym Sączu zdają wszyscy uczniowie poza pojedynczymi przypadkami, którzy nie przystąpili do egzaminu praktycznego oraz nie złożyli dokumentów. Obszar badania: Uczniowie odnoszą sukcesy na wyższym etapie kształcenia lub na rynku pracy Szkoła realizuje adekwatne działania służące przygotowaniu uczniów do funkcjonowania na rynku pracy w ramach kształtowania kompetencji ogólnych i zawodowych. Szkoła rozwija najważniejsze umiejętności przydatne do funkcjonowania na rynku pracy, takie jak: czytanie ze zrozumieniem, myślenie matematyczne i naukowe, sprawne posługiwanie się nowoczesnymi technologiami informacyjnymi i komunikacyjnymi, wyszukiwanie, selekcjonowanie i krytyczna analiza informacji, rozpoznawanie własnych potrzeb edukacyjnych oraz uczenia się oraz komunikowanie się w języku ojczystym. Ważnym zadaniem zasadniczej szkoły zawodowej jest przygotowanie uczniów do życia w społeczeństwie informacyjnym oraz do rynku pracy dlatego uczeń nabywa w szkole następujące umiejętności: umiejętności zawodowe niezbędne do podjęcia pracy, pogłębia zdobytą wiedzy i umiejętności zawodowe w rzeczywistych warunkach pracy, zdobywa umiejętności praktycznego zastosowania posiadanych wiadomości, przygotowany jest do samodzielnej pracy i podejmowania decyzji, zna działalność zakładów funkcjonujących w warunkach gospodarki rynkowej, opanowuje umiejętności posługiwania się maszynami i urządzeniami stosowanymi w kształconych zawodach, zdobywa umiejętności właściwej organizacji stanowiska i czasu pracy, zdobywa umiejętności właściwej organizacji pracy w zespole oraz poznaje zasady dotyczące bhp. 37/77

Wymaganie: Uczniowie są aktywni Aktywność uczniów i uczennic powinna się wiązać z różnorodnymi działaniami, szczególnie z procesem ich uczenia się. Ważnym elementem pracy szkoły jest wspieranie uczących się w podejmowanych przez nich samodzielnych inicjatywach wpływających na ich rozwój oraz rozwój środowiska. Proces uczenia się jest efektywny wtedy, gdy uczniowie biorą za niego odpowiedzialność. Rezultatem pracy nauczycieli są postawy uczących się wobec procesu uczenia się. Poziom spełnienia wymagania: C Bardzo liczna grupa uczniów uczestniczy w zajęciach lekcyjnych i jest w nie zaangażowana. Nauczyciele zarówno podczas zajęć lekcyjnych, jak i pozalekcyjnych stwarzają sytuacje, w których każdy z uczniów podejmuje aktywność. Uczniowie chętnie uczestniczą i angażują się w zaproponowane przez szkołę przedsięwzięcia, natomiast rzadko wdrażają własne pomysły. Działania podejmowane przez uczniów na rzecz środowiska lokalnego wynikają z ich własnej inicjatywy, przykładem jest świadczenie usługi fryzjerskiej dla osób starszych z Domu Opieki Społecznej i są wspierane przez nauczycieli, rodziców i pracodawców. Obszar badania: Uczniowie są zaangażowani w zajęcia prowadzone w szkole lub placówce i chętnie w nich uczestniczą Bardzo liczna grupa uczniów uczestniczy w zajęciach lekcyjnych i jest w nie zaangażowana. Przeważająca liczba uczniów deklaruje zaangażowanie podczas większości zajęć (rys.1), równocześnie z obserwacji zajęć wynika, że w ich przebieg są zaangażowane całe zespoły uczniowskie. Uczniowie czytają, dyskutują, pracują pojedynczo bądź w parach, wypełniają samodzielnie karty pracy, pracują w grupach oraz wspólnie w zespole podsumowują wykonane ćwiczenia, korzystają z różnych źródeł wiedzy, wnioskują z dostarczonych im informacji, słuchają się nawzajem, sporządzają notatki. Uczniowie pracują samodzielnie na większości zajęć (rys. 2). Większość z nich uważnie słucha na lekcjach, notuje, jest zainteresowana lekcjami (rys 3-5). Prawie 1/3 twierdzi, że nie angażuje się podczas lekcji, nie jest zainteresowana tym co dzieje się na nich oraz nie podejmuje dyskusji. Większość uczniów wyraziła opinię, wg której nie uczyli innych na zajęciach i nie brali udziału w dyskusjach (rys 6). 38/77

Rys. 1j Rys. 2j Rys. 3j Rys. 4j 39/77

Rys. 5j Obszar badania: Rys. 6j Nauczyciele stwarzają sytuacje, które zachęcają każdego ucznia do podejmowania różnorodnych aktywności Prawie wszyscy nauczyciele zarówno podczas zajęć lekcyjnych, jak i pozalekcyjnych stwarzają sytuacje, w których każdy z uczniów podejmuje różnorodne aktywności. Szkoła oferuje uczniom zajęcia pozalekcyjne rozwijające pasję i umiejętności (koło plastyczne, dziennikarskie, poezji twórczej i historyczne). Uczniowie współorganizują i uczestniczą w imprezach i uroczystościach szkolnych. Uczniowie wymagający wsparcia korzystają z zajęć dodatkowych dydaktyczno-wyrównawczych. Nauczyciele umiejętnie motywują uczniów do pracy i dbają o prawidłowe relacje z uczniami. Są życzliwi, cierpliwi, pomagają im, nagradzają, zachęcają do podejmowania wysiłku, wyjaśniają, motywują poprzez pochwałę słowną. Czuwają nad ich pracą i sprawdzają jej wykonanie. Widoczna jest akceptacja w stosunku do uczniów, zwracanie uwagi i dbałość o to, aby każdy uczeń uczestniczył w zajęciach. Nauczyciele stosują metody aktywizujące i różne formy pracy - w parach, grupach i w zespole klasowym oraz bardzo często wykorzystują różnorodne środki dydaktyczne. Często zadają pytania ukierunkowane na określony temat, stwarzają warunki do dyskusji, zwracają uwagę na zachowanie, motywują słownie oraz oceną za aktywność. Z obserwacji zajęć wynika, że podejmowane przez nauczycieli działania aktywizujące uczniów mają powszechny charakter. Większość uczniów stwierdziła, że wie do kogo z nauczycieli może się zwrócić z pomysłem realizacji jakiegoś działania. Podobna liczba uczniów informuje, że nie zgłaszali pomysłów dotyczących tego, czym zajmowali na lekcji (rys. 1j) oraz zdecydowana większość z nich nie podała przykładów. 40/77

Rys. 1j Obszar badania: Uczniowie inicjują i realizują różnorodne działania na rzecz własnego rozwoju, rozwoju szkoły lub placówki oraz angażują w nie inne osoby Działania inicjowane przez uczniów są różnorodne, ale jest ich niewiele, chętnie uczestniczą i angażują się w zaproponowane przez szkołę. Ponad połowa ankietowanych uczniów twierdzi, że rzadko podejmuje działania, które są ich pomysłem rys. 1. Uczniowie informują, że działania inicjowane przez nich dotyczą głównie udziału w imprezach szkolnych: typu wycieczki, zabawy, wyjścia do charytatywnych oraz w kina, wyjścia do zakładu karnego, mikołajki i wigilie klasowe; w akcjach uroczystościach szkolnych i konkursach. Wszystkie pomysły są realizowane. Nauczyciele poinformowali, że uczniowie bardzo rzadko inicjują działania, natomiast chętnie uczestniczą w zaproponowanych przez szkołę i dotyczą one głównie udziału w imprezach i uroczystościach, w akcjach charytatywnych i konkursach. Jako przykłady wskazują: powstanie koła poezji twórczej czy w ramach koła plastycznego wprowadzenie nowej techniki origami. Podejmowane działania wzbogacają wiedzę uczniów, rozwijają ich zainteresowania, uczą odpowiedzialności, sumienności i współpracy. W realizację tych działań angażują się: uczniowie, nauczyciele, dyrektor oraz koleżanki, koledzy, brat, siostra jak również rodzice. 41/77

Rys. 1j Obszar badania: Uczniowie realizują różnorodne działania na rzecz rozwoju społeczności lokalnej oraz angażują w nie inne osoby Działania podejmowane przez uczniów na rzecz środowiska lokalnego wynikają z ich własnej inicjatywy. W przedsięwzięcia włączają się nauczyciele, rodzice oraz pracodawcy i rzemieślnicy. Uczniowie inicjują różnorodne działania i przedsięwzięcia, angażują się w akcje społeczne i charytatywne: krwiodawstwo, "Szlachetna paczka", wychodzą na przeciw do osób starszych mieszkających w domu opieki społecznej i świadczą usługi fryzjerko pielęgnacyjne. Integrują środowisko zawodowe pracodawców poprzez coroczny udział w akademiach jubileuszowych włączając się w przygotowanie uroczystości wspólnie z nauczycielami. W inicjatywy dodatkowo włączają się rodzice oraz pracodawcy i rzemieślnicy. Są one nastawione na rozwój środowiska. 42/77

Wymaganie: Respektowane są normy społeczne Szkoły powinny kształtować postawy zgodne z wartościami i normami społeczeństwa demokratycznego. Poznawanie zasad i rozumienie ich znaczenia dla funkcjonowania społeczności szkolnej i społeczeństwa stanowi element rozwoju. Świadomość tego, jak ważne jest przestrzeganie wspólnie ustalonych reguł, decyduje o sukcesie grup. Ważnym zadaniem szkoły jest tworzenie poczucia bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego, a także klimatu sprzyjającego uczeniu się. Poziom spełnienia wymagania: B W szkole większość uczniów czuje się bezpiecznie oraz ma wpływ na zasady zachowania i wartości w niej obowiązujące. W szkole, poprzez osobisty przykład kształtuje się pożądane społecznie postawy, a we wzajemnych relacjach panuje szacunek, kultura słowa i zachowania, co sprzyja uczeniu się. Prowadzona systemowa analiza działań wychowawczych sprzyja ich modyfikacji, w której uczestniczą uczniowie i rodzice poprzez zgłaszanie propozycji. W ramach struktur samorządu uczniowskiego, uczniowie podejmują działania włączając się w akcje czy udzielają pomocy i wsparcia potrzebującym. Podejmowane przez uczniów inicjatywy są przez nauczycieli akceptowane i wspierane, co skutkuje możliwością rozwoju i zainteresowań. Obszar badania: Działania szkoły lub placówki zapewniają uczniom bezpieczeństwo fizyczne i psychiczne Szkoła dba o bezpieczeństwo podejmując w tym zakresie liczne działania. Większość uczniów czuje się w niej bezpiecznie pomimo, iż występują pojedyncze przypadki zachowań agresywnych wśród uczniów. Zdecydowana większość uczniów czuje się na lekcjach i przerwach bezpiecznie (rys.1j i 2j) oraz na terenie szkoły po zajęciach lekcyjnych (rys.3j). Uczniowie wskazują na przypadki przemocy słownej (12 wskazań) gdzie dominuje obrażanie za pomocą Internetu lub telefonów komórkowych, fizycznej (9 wskazań) np. zmuszanie do kupowania za własne pieniądze oraz pozasłownej (6 wskazań) np. robienie kawałów i dowcipów. Mają miejsce również pojedyncze przypadki zachowań agresywnych dotyczące kradzieży i niszczenia mienia. Szkoła dba o bezpieczeństwo uczniów poprzez: zainstalowany monitoring, zamkniętą bramę szkoły, dyżury nauczycieli i woźnego, rozmowy z uczniami na godzinie do dyspozycji wychowawcy i z pedagogiem szkolnym, organizację spotkań z policjantem, jak również udział uczniów kursie udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej. W szkole nie ma takich miejsc, w których częściej niż gdzie indziej zdarzają się niewłaściwe zachowania. Organ prowadzący otrzymuje informacje o pracy szkoły, które przedstawia dyrektor Zarządowi Cechu na bieżąco, a co najmniej dwa razy w ciągu roku przedkłada taką informację w formie pisemnej. Otrzymują bieżącą informację o uczniach sprawiających trudności wychowawcze w szkole, jak również w zakładach pracy podczas nauki zawodu. Organ prowadzący podejmuje działania w celu zwiększenia bezpieczeństwa w szkole, m.in. przeglądy techniczne oraz roczne przeglądy bhp, zainstalowany monitoring wizyjny wewnątrz i na zewnątrz budynku, oświetlenie i ogrodzenie terenu szkoły, zapewnienie opieki medycznej, szkolenia okresowe bhp pracowników, 43/77

jak również szkolenia wstępne bhp uczniów oraz szkolenia z zakresu udzielania pierwszej pomocy. Rys. 1j Rys. 2j Rys. 3j 44/77

Obszar badania: Uczniowie współpracują ze sobą w realizacji przedsięwzięć będących wynikiem działań samorządu uczniowskiego Uczniowie podejmują różnorodne działania w ramach pracy samorządu uczniowskiego, a ich inicjatywy są wspierane przez nauczycieli. Większość uczniów uczestniczy w działaniach w ramach samorządu uczniowskiego, np. współorganizacji imprez szkolnych, konkursów i zawodów, uczestniczą w imprezach szkolnych oraz pracują w radzie samorządu. W szkole odbywają się wspólne spotkania, przygotowywane są uroczystości, wspierane inicjatywy uczniów, np. zmiana tygodniowego planu zajęć. Szkoła wspiera inicjatywy poprzez akceptację i pomoc w realizacji czasami kompromis ponieważ umożliwiają one rozwijanie zainteresowań i talentów uczniów. Uczniowie mają możliwość zgłaszania propozycji dotyczących zasad postępowania w szkole jednak nie czują takiej potrzeby, gdyż je znają i zgadzają się z nimi. Obszar badania: Zasady postępowania i współżycia w szkole lub placówce są uzgodnione i przestrzegane przez uczniów, pracowników szkoły, rodziców, a relacje między wszystkimi członkami społeczności szkolnej są oparte na wzajemnym szacunku i zaufaniu Zdecydowana większość rodziców i ponad połowa uczniów ma wpływ na zasady obowiązujące w szkole. Określone w szkole wartości i normy oparte są na wzajemnym poszanowaniu i przestrzegane przez społeczność szkolną, o czym świadczą wypowiedzi wszystkich respondentów. Zdecydowana większość rodziców (68 z 71) ma wpływ na zachowania dzieci w szkole oraz na zasady obowiązujące w klasie (64), m.in. wnioskują o zmiany w statucie dotyczące zachowania, tematykę godzin wychowawczych, kary i upomnienia dla uczniów oraz zasady oceniania zachowania. Nauczyciele szanują ich dzieci (66), traktują wszystkich uczniów równie dobrze (65), a oni mają możliwość współdecydowania o ważnych sprawach szkolnych (62). Ponad połowa z rodziców (39) współuczestniczyła w podejmowaniu decyzji dotyczących życia szkoły. Ponad połowa uczniów ma wpływ na zasady zachowania obowiązujące w szkole (rys.1j), np. przestrzeganie zasad zachowania i uczestniczenie w życiu szkoły. Duży wpływ na zasady zachowania ma dyrekcja i nauczyciele, np. tworząc prawo wewnątrzszkolne czy w ramach kontaktu z rodzicami. Uczniowie prowadzą rozmowy z nauczycielami dotyczące zachowania w szkole i poza nią, kultury języka, bezpieczeństwa czy nałogów. Nauczyciele poprzez osobisty przykład kształtują pożądane społecznie postawy. Dbają o przestrzeganie przyjętych zasad w szkole poprzez: wzajemnie słuchanie, poszanowanie, równe traktowanie, uczestniczenie w zajęciach, zwracanie się do uczniów po imieniu oraz ich dyscyplinowanie. W szkole obowiązuje wzajemne poszanowanie, uczciwość, tolerancja, odpowiedzialność za podejmowane decyzje, wywiązywanie się z obowiązków, wartości patriotyczne i chrześcijańskie ponieważ patronem szkoły jest Św. Józef. Ponadto normy, takie jak: bezpieczeństwo, koleżeńskość, umiejętność współpracy w grupie, wyrażania opinii, kultura języka, zachowania oraz punktualność. Normy wynikają z zapisanej koncepcji pracy szkoły. Obowiązujące w szkole normy są również oczekiwane przez pracowników niepedagogicznych. 45/77

Rys. 1j Obszar badania: W szkole analizuje się podejmowane działania wychowawcze oraz modyfikuje je w razie potrzeb Szkoła w sposób systemowy dokonuje analizy działań wychowawczych, wyciągając wnioski na wskutek których wprowadzono modyfikację zgodnie potrzebami, np. opracowano program naprawczy dotyczący frekwencji uczniów czy wprowadzono modyfikacje w programie wychowawczym i profilaktyki. W szkole analiza działań dokonywana jest poprzez obserwację, wywiady z uczniami, badania ankietowe, rozmowę z uczniami, rodzicami i otoczeniem. Analizy dotyczą eliminowania wulgaryzmów, kultury języka, walki z nałogami, w tym palenia papierosów, wagarów. Prowadzone są na bieżąco lub cyklicznie, w trakcie zespołu wychowawczego. Na podstawie wyników analizy opracowane są wnioski w celu zwiększenia wśród w społeczności szkolnej respektowania norm społecznych. W szkole oceniana jest także skuteczność działań i modyfikowana w razie potrzeb. Analizy prowadzone są przez wychowawców klas, zespół wychowawczy, pedagoga szkolnego. Rada pedagogiczna dwa razy w roku szkolnym dokonuje analizy ocen zachowania uczniów oraz sytuacji wychowawczej w szkole. Również uczniowie w ramach samorządu uczniowskiego i rada rodziców podejmują samodzielne inicjatywy związane z bezpieczeństwem i normami społecznymi, które są uwzględniane w pracy pedagogiczno-wychowawczej. Na wskutek prowadzonych analiz opracowano w szkole program naprawczy dotyczą frekwencji uczniów, wprowadzono modyfikacje w programie wychowawczym i profilaktyki, np. w zakresie dodatkowych zagadnień czy tematów godziny do dyspozycji wychowawcy, ponadto zwiększono liczbę dyżurów nauczycieli, wprowadzono wyjście do zakładu karnego, i rozmowy z pracodawcą i uczniem. 46/77

Obszar badania: W modyfikacjach biorą udział uczniowie i rodzice Pracownicy szkoły dostrzegają pomysły i inicjatywy zgłaszane przez rodziców i uczniów, m.in. zmiany w planie zajęć, tematyki godzin do dyspozycji wychowawcy o tematykę zawodoznawczą, pomocy w zakresie uzależnień czy poradnictwa wychowawczego, które zostały uwzględnione. Uczniowie zgłaszają propozycje zmian w ramach tematyki godzin do dyspozycji wychowawcy o tematykę zawodoznawczą, która została uwzględniona oraz organizację nieodpłatnych dwu dniowych wycieczek szkolnych, które wymagają finansowania przez organ prowadzący oraz zgody rodziców. Uczniowie nie mieli potrzeby zgłaszania propozycji dotyczących zasad postępowania w szkole, praw i obowiązków ponieważ je znają i akceptują. Rodzice zgłaszali potrzeby w zakresie przeprowadzenia warsztatów psychologicznych doskonalących umiejętności wychowawcze, pomocy w zakresie uzależnień, poradnictwa wychowawczego, opieki socjalnej i pomocy doradcy zawodowego, zajęć z zakresu profilaktyki, uzależnień i wychowania oraz zmiany planu zajęć dostosowując go do uczniów dojeżdżających. Zgłaszali również propozycje zasad postępowania w szkole np. korzystania z telefonów komórkowych przez uczniów i ubioru szkolnego, uzgadniali wyjazdy i imprezy szkolne. Wszystkie zagadnienia zostały zrealizowane przez pedagoga szkolnego, społecznych doradców zawodowych oraz pracowników Specjalistycznych Poradni. Wymaganie: Szkoła lub placówka wspomaga rozwój uczniów, uwzględniając ich indywidualną sytuację W szkole ukierunkowanej na rozwój uczniów z uwzględnieniem ich indywidualnej sytuacji podejmuje się różnorodne działania, dostosowane do specyfiki i potrzeb środowiska. Powinny być one oparte na diagnozie, a ich skuteczność poddawana refleksji. Ich elementem jest przeciwdziałanie dyskryminacji. Organizując procesy edukacyjne, nauczyciele indywidualizują nauczanie i wspierają uczniów. Poziom spełnienia wymagania: C Szkoła rozpoznaje potrzeby i możliwości uczniów, co sprzyja tworzeniu oferty zajęć pozalekcyjnych oraz indywidualizacji procesu nauczania. Jednak pomimo jednozmianowego systemu pracy szkoły, dojazdu uczniów z odległych miejscowości, przebiegu procesu nauczania od trzech dni do jednego w poszczególnych klasach oraz praktyk u pracodawców, nie sprzyja ich uczestniczeniu w zaproponowanych zajęciach. Szkoła podejmuje różnorodne działania antydyskryminacyjne, mimo, iż takie nie występują oraz współpracuje z podmiotami wspierającymi uczniów, np. organizując cykle spotkań tematycznych. Wsparcie otrzymywane w szkole odpowiada potrzebom większości uczniów, jak również większości ich rodzicom. 47/77

Obszar badania: W szkole lub placówce rozpoznaje się możliwości psychofizyczne i potrzeby rozwojowe, sposoby uczenia się oraz sytuację społeczną każdego ucznia Szkoła w ramach sprawdzianów prowadzonej i testów obserwacji diagnostycznych psychologiczno-pedagogicznych rozpoznaje uczniów, oraz możliwości prowadzonych analizy opinii i potrzeby rozmów z rodzicami, o orzeczeń uczniów. Świadczą poradni o tym prowadzone kilka razy w roku rozmowy z rodzicami oraz wypowiedzi nauczycieli uczących w jednym oddziale. W szkole rozpoznano 80 uczniów potrzebujących wsparcia, z powodu: trudności w nauce, trudnej sytuacji rodzinnej, konfliktów rówieśniczych, problemów adaptacyjnych, trudności z przełamywaniem stresu, lęku, wad wymowy i uzależnienia. Dla zdecydowanej większości (70 uczniów) uruchomiono program wspierania ze względu na specjalne potrzeby edukacyjne. Szkoła rozmawia z rodzicami o możliwościach i potrzebach dzieci (rys. 1j). Szkoła poprzez obserwację uczniów, sprawdziany, testy diagnostyczne i sprawności fizycznych, rozmowy indywidualne z uczniami i rodzicami, ćwiczenia sprawdzające zdolności manualne, jak również analizę opinii i orzeczeń poradni psychologiczno-pedagogicznej rozpoznaje zdolności, możliwości, potrzeby i osiągnięcia edukacyjne uczniów. Najważniejszymi potrzebami rozwojowymi uczniów jest akceptacja, dowartościowanie, motywacja oraz poczucie bezpieczeństwa, samodzielności, pomysłowości, kreatywność, samokontroli i potrzeba fachowej komunikacji. Rys. 1j 48/77

Obszar badania: Zajęcia rozwijające zainteresowania i uzdolnienia, zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze i specjalistyczne organizowane dla uczniów wymagających szczególnego wsparcia w rozwoju lub pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz zajęcia rewalidacyjne dla uczniów niepełnosprawnych są odpowiednie do rozpoznanych potrzeb każdego ucznia Szkoła tworząc ofertę podejmuje działania biorąc pod uwagę potrzeby i możliwości uczniów. Jednak zdaniem połowy uczniów w szkole są zajęcia, które ich nie interesują ale są im potrzebne, co wynika z organizacji procesu nauczania. Szkoła tworząc ofertę zajęć pozalekcyjnych bierze pod uwagę zainteresowania ucznia, dobrowolność uczestniczenia, chęć poznania czegoś nowego, rozwój pasji oraz jego możliwości czasowe. W szkole ponad połowa uczniów młodocianych nie uczestniczy w zajęciach pozalekcyjnych, co wynika ze znacznej odległości od miejsca zamieszkania i ich dojazdu. Jednak ci uczniowie wybierają inne formy działania w miejscu zamieszkania i aktywnie uczestniczą w zajęciach organizacji i stowarzyszeń takich jak: Ochotniczej Straży Pożarnej, Katolickiej Organizacji, Klubach Sportowych, kółkach zainteresowań i zajęciach pozalekcyjnych w ramach OHP. Szkoła podejmuje działania w ramach wspierania uczniów ze szczególnymi potrzebami edukacyjnymi i zorganizowała zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze, korekcyjne, rewalidacyjne oraz w poradniach specjalistycznych. Zajęcia pozalekcyjne w szkole są dostosowane do potrzeb uczniów (rys. 1j). Uczniowie uważają, że w szkole są zajęcia, w których nie mogą uczestniczyć, chociaż chcieliby (rys.2j). Ponad połowa z nich twierdzi, że w szkole są zajęcia, które ich nie interesują (rys.3j) ale dla połowy z nich są potrzebne (rys. 4j). Szkoła, zdaniem rodziców, uwzględnia potrzeby i możliwości uczniów. Jako przykład podają: prowadzoną diagnozę uczniów, organizowanie dodatkowych zajęć, informowanie o postępach oraz możliwościach nadrobienia braków, organizowanie kół zainteresowań, angażowanie uczniów w uroczystościach, np. Jubileuszu 20-lecia, możliwościach wypożyczenia z biblioteki na okres kształcenia podręczników czy organizowanie nieodpłatnie wycieczek. W związku z powyższym nauczyciele w szkole formułują wnioski, które wykorzystują do: stosowania odpowiednich metod, form i środków w pracy, tempa pracy zespołu klasowego, dostosowania rozkładów materiału dla uczniów z posiadających opinie i orzeczenia poradni, organizowania zajęć wyrównawczych oraz stosowania wzmocnień słownych i motywacji oraz różnych form aktywności, co wykazała również z obserwacja zajęć. Analiza danych zastanych wskazuje, iż klasy pierwsze uczą się - 3 dni w tygodniu w szkole, klasy drugie 2 dni, a klasy trzecie 2 dni w jednym zawodzie, a w klasie wielozawodowej 1 dzień. W pozostałe dni uczniowie mają praktykach u pracodawców. 49/77

Rys. 1j Rys. 2j Rys. 3j Rys. 4j 50/77

Obszar badania: W szkole lub placówce są realizowane działania antydyskryminacyjne obejmujące całą społeczność szkoły lub placówki Szkoła podejmuje działania antydyskryminacyjne pomimo, że nie ma przypadków dyskryminacji wśród uczniów, co stwierdzili wszyscy badani. Nauczyciele w ramach godzin do dyspozycji wychowawcy, na zajęciach przedmiotowych oraz w ramach działań profilaktycznych podejmują rozmowy i pogadanki z uczniami czy organizują spotkania i warsztaty. W szkole w zakresie programu wychowawczego i profilaktyki szkoły oraz tematyki godzin wychowawczych wprowadzono działania antydyskryminacyjne poszerzając tematykę lekcji wychowawczych o takie zagadnienia jak: tolerancja, równouprawnienie, wielokulturowość i demokracja. Nauczyciele w szkole podejmowali działania antydyskryminacyjne najczęściej uwzględniając następujące przesłanki: niepełnosprawność, pochodzenie społeczne, religię, status ekonomiczny czy płeć. Realizowali je w ramach indywidualnych rozmów z uczniami, pogadanek w klasie,spotkań ze starszymi osobami i niepełnosprawnymi, rozmów z rodzicami, cyklu zajęć i spotkań z pedagogiem szkolnym, warsztatów z higienistką na temat HIV oraz prowadzenia działań profilaktycznych, pomimo, iż w szkole nie występują przypadki dyskryminacji wśród uczniów, co stwierdzili również rodzice i uczniowie. Obszar badania: Szkoła lub placówka współpracuje z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi i innymi podmiotami świadczącymi poradnictwo i pomoc uczniom, zgodnie z ich potrzebami i sytuacją społeczną Szkoła podejmuje różnorodne działania we współpracy z podmiotami wspierającymi uczniów, m.in. organizuje zajęcia warsztatowe, cykle spotkań tematycznych, prowadzi doradztwo czy wspiera finansowo i materialnie uczniów. Charakter współpracy jest adekwatny ponieważ wynika z potrzeb uczniów i ich sytuacji społecznej. Szkoła współpracuje z instytucjami odpowiedzialnymi za wspomaganie młodzieży: Poradnią PsychologicznoPedagogiczną, Małopolskim Ośrodkiem Profilaktyki i Terapii Uzależnień, Cechem Rzemiosł Różnych, Zespołem Placówek Oświatowo- Wychowawczych w Nowym Sączu, Parafią, Sanepidem, Sądem Rejonowym i Rodzinnym, Centrum Usług Pielęgniarsko-Opiekuńczych "Róża", szkołami oraz pracodawcami. Współpraca polega na: organizacji zajęć integracyjnych, warsztatowych z zakresu uzależnień i współuzależnienia, prowadzeniu zajęć z doradztwa, organizacji konkursów zawodowych "Wiemy co jemy", "Sprawi w zawodzie kucharz", zakupie podręczników i książek do szkoły, organizacji zawodów sportowych, realizacji programów i akcji profilaktycznych "Wybierz życie-pierwszy krok" oraz wspomaganiu finansowym i materialnym uczniów. Współpraca ta jest adekwatna do potrzeb uczniów, gdyż zdobywają nowe doświadczenia, poznają nowe sytuacje, uczą się przez doświadczenie, samodzielności, odpowiedzialności, tolerancji, prezentacji siebie, swoich mocnych stron, jak pomagać innym, motywuje do działania oraz poznają potrzeby środowiska lokalnego. 51/77

Obszar badania: W szkole lub placówce są prowadzone działania uwzględniające indywidualizację procesu edukacyjnego w odniesieniu do każdego ucznia Nauczyciele indywidualizują proces nauczania uwzględniając potrzeby uczniów, m.in. dobieranie treści programowych do poziomu ucznia, organizowanie dodatkowych zajęć czy przygotowanie odpowiednich zadań. Połowa uczniów uważa, że nauczyciele poruszają najczęściej na połowie zajęć zagadnienia z innych przedmiotów. Ponad połowa z nich jest wspierana i motywowana do angażowania się w proces uczenia przez nauczycieli. Połowa uczniów (29) twierdzi, że nauczyciele poruszają, najczęściej na połowie zajęć, zagadnienia z innych przedmiotów, a inni, że na mniej niż połowie i żadnych (27). Nauczyciele pomagają im się uczyć, gdy mają trudności w nauce (36). Nauczyciele motywują wszystkich uczniów do angażowania się w proces uczenia się poprzez: dodatkowe ćwiczenia, pracę w grupach, pracę z książką, stosowanie kart pracy, wspólne podsumowanie wykonanego zadania, pracę samodzielną uczniów, wzmocnienia słowne za pozytywne wypowiedzi, ocenianie za aktywność oraz udzielanie wskazówek do pracy. W szkole nauczyciele indywidualizują proces nauczania poprzez: przygotowanie odpowiednich zadań dla uczniów, dodatkowe zróżnicowane pytania, stosowanie różnorodnych metod i form pracy, dobieranie treści programowych do poziomu indywidualnego ucznia, organizowanie dodatkowych zajęć dla uczniów z trudnościami i zajęć rozwijających czy proponowanie udziału w konkursach, przedstawieniach i akademiach. Jednak nie zaobserwowano indywidualizacji procesu edukacyjnego uczniów w czasie zajęć. Obszar badania: W opinii rodziców i uczniów wsparcie otrzymywane w szkole lub placówce odpowiada ich potrzebom Wsparcie otrzymywane w szkole odpowiada potrzebom większości uczniów, jak również większości rodzicom. Większość uczniów twierdzi, że nauczyciele wierzą w ich możliwości (rys. 1j i 2j), mogą liczyć na ich wsparcie w rozwijaniu swoich zainteresowań (rys. 3j) oraz wiedzą, że mogą nauczyć się nawet trudnych rzeczy (rys. 4j). Szkoła ucząc uczniów wskazuje na możliwości jego rozwoju (68 z 71), zawsze służy radą i wsparciem w trudnych sytuacjach (54), jak również wychowawca (60), co stwierdzili rodzice. 52/77

Rys. 1j Rys. 2j Rys. 3j Rys. 4j 53/77

Wymaganie: Nauczyciele współpracują w planowaniu i realizowaniu procesów edukacyjnych O sukcesie współczesnych społeczeństw decyduje zdolność do współpracy. Aby jej uczyć, nauczyciele powinni działać zespołowo, organizując procesy edukacyjne, rozwiązując problemy, prowadząc ewaluację, ucząc się od siebie nawzajem. Służy to podniesieniu jakości procesu uczenia się uczniów oraz rozwojowi zawodowemu nauczycieli. Poziom spełnienia wymagania: B W szkole nauczyciele współpracują zespołowo. Wspólnie planują, podejmują i realizują działania oraz dokonują systematycznych analiz. Praca zespołowa sprzyja spójności działań, a zaangażowanie nauczycieli wpływa na sprawne realizowanie zamierzonych celów. Nauczyciele współdziałają w rozwiązywaniu różnorodnych problemów oraz dzielą się zdobytą wiedzą, która jest przydatna w ich pracy. Wzajemnie się wspierają i współpracują z innymi w prowadzeniu ewaluacji pracy. Obszar badania: Nauczyciele, w tym pracujący w jednym oddziale, współpracują ze sobą w organizowaniu i realizowaniu procesów edukacyjnych Nauczyciele aktywnie uczestniczą w pracach zespołów. Ich w spółpraca widoczna jest m.in. w planowaniu i realizowaniu procesów edukacyjnych w szkole i sprzyja spójności działań, a zaangażowanie wpływa na sprawne realizowanie zamierzonych działań. W szkole dba się o utrzymanie spójności działań edukacyjnych poprzez wspólną pracę nauczycieli, większość z nich angażuje się w różnych zespołach (12/17) tj. przedmiotowy lub międzyprzedmiotowy, wychowawczy i profilaktyczny, ds. ewaluacji wewnętrznej, organizacji imprez oraz ds. pomocy psychologiczno- pedagogicznej. Współpraca zorganizowana jest cyklicznie 3 razy w roku, na bieżąco, w razie potrzeb. Przebiega na trzech płaszczyznach: planowaniu i organizowaniu procesów edukacyjnych, realizowaniu procesów edukacyjnych oraz analizie i przebiegu wyników procesów edukacyjnych. Przykłady współpracy to: wspólne planowanie i koordynowanie udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej, opracowanie harmonogramu konkursów, wycieczek, zawodów sportowych i imprez szkolnych - jubileusz, przeprowadzanie testów próbnych egzaminów zawodowych oraz realizowanie projektów edukacyjnych, np. Krok w przedsiębiorczość. Nauczyciele wspierają się wzajemnie opracowują testy i sprawdziany w klasie II pod kątem egzaminów zawodowych. Na lekcjach zaobserwowano elementy wynikające ze wspólnych ustaleń: doskonalenie czytania ze zrozumieniem tekstu, posługiwanie się poprawną polszczyzną, głośne wyrażanie wypowiedzi, kultura języka, praca w grupach, zwrócenie uwagi na zachowanie uczniów aby nie utrudniało pracy na lekcji, tematyka profilaktyki uzależnień wynika z programu wychowawczego szkoły. 54/77

Obszar badania: Wprowadzanie zmian dotyczących przebiegu procesów edukacyjnych (planowanie, organizacja, realizacja, analiza i doskonalenie) następuje w wyniku ustaleń między nauczycielami W szkole w procesach edukacyjnych wprowadza się zmiany zespołowo poprzez planowanie, podejmowanie i realizowanie odpowiednich działań oraz dokonywanie systematycznych analiz, przykładem jest opracowany program naprawczy dotyczący poprawy frekwencji uczniów. Nauczyciele wspólnie prowadzą analizę procesów edukacyjnych i wspierają się wzajemnie w pracy, wymieniają się doświadczeniami, w konferencjach prowadzą szkoleniowych, lekcje koleżeńskie, na bieżąco pracują kontaktują się metodami aktywizującymi, z wychowawcą biorą i pedagogiem udział szkolnym. Wprowadzane zmiany są w wynikiem wspólnych ustaleń i przedstawia je rys. 1o. Dzielenie się wiedzą, sprawia, że w zespole nauczycielskim rośnie poziom ogólnej odpowiedzialności. Przykłady wprowadzonych zmian: opracowanie programu naprawczego dotyczącego frekwencji uczniów i programu naprawczego z przedmiotów, wprowadzenie oceniania kształtującego, motywowanie uczniów do nauki poprzez przekazywanie informacji zwrotnej dotyczącej oceny oraz możliwość dokonania samooceny przez ucznia. Rys.1o 55/77

Obszar badania: Nauczyciele wspólnie rozwiązują problemy, doskonalą metody i formy współpracy Nauczyciele współdziałają w rozwiązywaniu różnorodnych problemów oraz dzielą się zdobytą wiedzą, która jest przydatna w ich pracy. Dominujące sposoby wspierania się nauczycieli, przydatne w pracy to: wymiana doświadczeń, konsultacje, doradztwo, wymiana poglądów oraz przekazywanie informacji o uczniach i zespołach klasowych, wspólne organizowanie i prowadzenie działań typu wycieczki, imprezy szkolne, przekazywanie wiedzy zdobytej na szkoleniach oraz planowanie i opracowywanie materiałów. Najczęściej nauczyciele korzystają z pomocy innych podczas: rozwiązywania problemów wychowawczych, w pracy nad poprawieniem frekwencji uczniów, w organizowaniu różnego rodzaju imprez szkolnych i zawodów. Podane przez nauczyciela konkretne przykłady zastosowania pomocy obrazuje rys. 1o. Rys.1o 56/77

Obszar badania: Nauczyciele pomagają sobie nawzajem w ewaluacji i doskonaleniu własnej pracy W szkole nauczyciele wzajemnie się wspierają i współpracują z innymi w prowadzeniu ewaluacji pracy, jednogłośnie informują o przydatności współpracy. Mniej niż połowa nauczycieli regularnie prowadzi (7/17) ewaluację własnej pracy, a ponad połowa (10/17) prowadzi w sytuacji kiedy dostrzega jakiś problem. Nauczyciele wymieniają poddawane elementy ewaluacji własnej pracy, są to: efekty podejmowanych działań wychowawczych, stosowane formy sprawdzania wiedzy, sposoby oceniania, metody nauczania oraz stopień realizacji podstawy programowej rys 1o. Prowadząc ewaluację własnej pracy współpracują z innymi nauczycielami, a współpraca polega na wspólnej pracy w ramach zespołów przedmiotowych, wychowawczych i innych, dzielenie się doświadczeniem, opracowaniu wspólnych ustaleń w sprawach wychowawczych, wspólnej analizie uczniów, przygotowaniu narzędzi badawczych oraz na opracowaniu i analizie wyników. Wszyscy nauczyciele potwierdzają przydatność współpracy. Rys.1o 57/77