Prawo upadłościowe i naprawcze. Dr Anna Rachwał 2014/2015

Prawo upadłościowe i naprawcze Dr Anna Rachwał 2014/2015

Prawo upadłościowe i naprawcze upadłość likwidacyjna 5. Skutki ogłoszenia upadłości dla postępowań sądowych i administracyjnych 6. Skutki ogłoszenia upadłości dla stosunków pracy

dla toczących się postępowań cywilnych Ewelina wniosła do sądu pozew, w którym domaga się od spółki z o.o. Jawor (prowadzącej działalność wydawniczą) zaniechania naruszenia jej niemajątkowych praw autorskich przez zakaz rozpowszechniania wydrukowanej już książki zawierającej jej rysunki, podpisane niezgodnie z prawdą nazwiskiem innego twórcy oraz odszkodowania w kwocie 300 000 zł tytułem naruszenia jej majątkowych praw autorskich. W toku postępowania została ogłoszona upadłość likwidacyjna spółki Jawor. Jak powinien postąpić sąd? Jakie może wydać orzeczenie? Jakie środki przysługują Ewelinie, jeżeli jej wierzytelność o zapłatę 300 000 zł nie zostanie uznana w postępowaniu upadłościowym? Czy syndyk w trybie likwidacji masy mógłby zbyć książki, gdyby jeszcze przed ogłoszeniem upadłości zapadł wyrok zgodnie z żądaniem Eweliny? Czy Ewelinie przysługują roszczenia w stosunku do masy upadłości?

dla toczących się postępowań cywilnych Upadłość likwidacyjna strony: zawieszenia postępowania przez sąd z urzędu (art. 174 1 pkt 4 KPC) jeżeli postępowanie dotyczy masy upadłości i ogłoszono upadłość z możliwością zawarcia układu, a strona pozbawiona została prawa zarządu masą upadłości, albo ogłoszono upadłość obejmującą likwidację majątku strony. Sąd wzywa syndyka do wzięcia udziału w sprawie; może wyznaczyć mu termin do złożenia oświadczenia; milczenie oznacza odmowę wstąpienia (art. 174 3 KPC) Sąd podejmuje zawieszone postępowanie z urzędu po złożeniu oświadczenia przez syndyka z jego udziałem, a w razie odmowy wstąpienia z udziałem upadłego (art. 180 1 pkt 5 KPC) Przedmiot objęty postępowaniem nie wchodzi w skład masy upadłości (art. 65 PUiN ) Postępowania sądowe i administracyjne dotyczące masy upadłości mogą być wszczęte i dalej prowadzone jedynie przez syndyka lub przeciwko niemu (art. 144 ust. 1 PUiN; tak samo PROJEKT 2014).

dla toczących się postępowań cywilnych Postępowania niedotyczące masy upadłości wg dawnego orzecznictwa: Ochrona praw podmiotowych bezwzględnych (por. post. SN z 14.5.2009 r., I CSK 427/08; w tym prawa odrębności; por. wyr. SN z 23.9.2010 r., III CSK 310/09) Zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli (wyr. SN z 16.10.2008 r., III CSK 120/08, dot. umowy przedwstępnej) Uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (post. SN z 16.7.2009 r., I CSK 14/09) przywrócenie do pracy (uchw. SN z 5.7.2002 r., III PZP 5/02) Wypowiedzenie opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste (wyr. SA w Warszawie z 16.12.2005 r., I ACa 632/05) Ochrona praw niemajątkowych (prawa autorskie, ochrona konkurencji) - skutki majątkowe?

dla toczących się postępowań cywilnych Nowe postępowania: Wierzyciel: może uruchamiać tylko syndyk pozew lub wniosek upadłego podlega odrzuceniu tylko syndyk może wnosić środki zaskarżenia (post. SN z 26.3.2010 r., I CSK 500/09) nie może wszcząć postępowania o wierzytelność podlegającą zgłoszeniu art. 263 zd. 2 PUiN może domagać się podjęcia postępowania dotyczącego wierzytelności podlegającej zgłoszeniu wyłącznie po odmowie umieszczenia wierzytelności na liście (art. 145 PUiN) Brak koordynacji z art. 174 1, 3 i art. 180 KPC (wniosek wierzyciela, chwila podjęcia postępowania)

dla toczących się postępowań cywilnych Uwagi do rozwiązania kazusu: Aktualnie każde postępowanie z udziałem upadłego podlega zawieszeniu; Decyzję co do dalszych losów postępowania będzie musiał podjąć syndyk kierując się wskazówką zawartą w art. 144 ust. 1 PUiN (ewentualnie wezwanie, art. 174 3 KPC) Ochrona praw majątkowych (odszkodowanie): Ewelina powinna zgłosić wierzytelność o 300 000 zł w postępowaniu upadłościowym spółki Jawor; Postępowanie może zostać podjęte z udziałem syndyka (wniosek Eweliny?), o ile jej wierzytelność nie zostanie umieszczona na liście (art. 180 1 pkt 5 KPC w zw. z art. 145, art. 263 zd. 2 PUiN) Jeżeli postępowanie w sprawie ochrony praw niemajątkowych nie dotyczy masy upadłości syndyk nie będzie uprawniony do zbycia książek (będzie go wiązał wyrok), niezależnie od chwili wydania (uprawomocnienia się) wyroku i Ewelina może egzekwować zakaz także przez środki egzekucyjne (nie stosuje się art. 146 PUiN; por. dalej)

dla toczących się postępowań cywilnych Spółka z o.o. Wierzba 1 marca złożyła wniosek o wyodrębnienie prawa odrębnej własności lokalu użytkowego z księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości zabudowanej budynkiem należącej do spółki z o.o. Olcha, na podstawie umowy zawartej z tą spółką. Tego samego dnia Bank B złożył wniosek o wpis hipoteki na tej samej zabudowanej nieruchomości spółki Olcha. 3 marca została ogłoszona upadłość likwidacyjna spółki z o.o. Olcha. Do tego dnia nie zostały dokonane wpisy w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości. Jakie rozstrzygnięcia powinien wydać sąd wieczystoksięgowy w sprawach wniosków spółki z o.o. Wierzba i Banku B?

dla toczących się postępowań cywilnych Po ogłoszeniu upadłości likwidacyjnej dopuszczalne jest dokonanie w księdze wieczystej wpisu o charakterze deklaratoryjnym, potwierdzającego zajście przed ogłoszeniem upadłości zdarzeń prowadzących do zmiany stanu prawnego nieruchomości Wpisy konstytutywne (np. powstanie odrębnej własności lokalu): art. 79 PUiN nakazuje stosować do wpisów odpowiednio art. 77 PUiN, przewidujący sankcję nieważności czynności dokonanych przez upadłego po ogłoszeniu upadłości, tzn., że wpis ma być traktowany tak, jakby jego skutek miał wynikać z nieważnej czynności: wpis staje się niedopuszczalny, a wniosek podlega oddaleniu Niezależnie od tego, czy wniosek o wpis złożył sam upadły, czy osoba trzecia

dla toczących się postępowań cywilnych Hipoteka: niedopuszczalność obciążenia hipoteką nieruchomości wchodzącej w skład masy po ogłoszeniu upadłości (art. 81 PUiN) prowadzi do konieczności oddalenie wniosku chyba, że wniosek został złożony 6 miesięcy przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości Zastaw rejestrowy lub skarbowy: niedopuszczalność wpisu obciążeń przedmiotów wchodzących w skład masy upadłości (art. 81 PUiN) obowiązuje niezależnie od daty złożenia wniosku

dla postępowań arbitrażowych W chwili ogłoszenia upadłości likwidacyjnej spółki z o.o. Klon toczyło się postępowanie przed sądem arbitrażowym dotyczące wysokości wierzytelności przysługującej Małgorzacie od spółki Klon. Małgorzata zgłosiła sędziemu-komisarzowi wierzytelność w dochodzonej przez siebie wysokości, ale nie została ona uznana (sąd prawomocnie oddalił zażalenie na postanowienie sędziego-komisarza o nieuwzględnieniu sprzeciwu). Małgorzata wniosła do sądu powództwo o zapłatę przeciwko spółce Klon w upadłości likwidacyjnej i jednocześnie napisała do sądu arbitrażowego pismo, w którym domaga się wydania rozstrzygnięcia. Co powinny w tej sytuacji zrobić sąd i sąd arbitrażowy?

SKUTKI OGŁOSZENIA UPADŁOŚCI DLA TOCZĄCYCH SIĘ POSTĘPOWAŃ ARBITRAŻOWYCH Toczące się postępowanie arbitrażowe ulega umorzeniu (art. 147 in fine PUiN); wymagane orzeczenie sądu polubownego (nie ex lege) Nie dotyczy post. przed sądem powszechnym ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego, do którego stosują się art. 174 1 pkt 4 KPC i art. 144 PUiN (post. SN z 23.9.2009 r., I CSK 121/09) Nie dotyczy postępowań o przedmiot nieobjęty post. upadł. (?) Brak przepisów przewidujących możliwość dochodzenia spornej wierzytelności w postępowaniu cywilnym, jeżeli postępowanie arbitrażowe zostało umorzone, a wierzytelność nie została uznana w postępowaniu upadłościowym; obowiązuje ogólny zakaz wszczynania nowych postępowań o wierzytelność podlegającą zgłoszeniu (art. 263 zd. 2 PUiN) Zapis na sąd polubowny traci moc z chwilą ogłoszenia upadł. (art. 147 PUiN): w razie wytoczenia powództwa przed sądem powszechnym po ogłoszeniu upadłości przez syndyka nie można skutecznie podnieść zarzutu zapisu na sąd polubowny (post. SN z 25.3.2009 r., V CSK 390/08) PROJEKT 2014: zrównanie arbitrażu z postępowaniem cywilnym + możliwość odstąpienia przez syndyka od zapisu na sąd polubowny

dla toczących się postępowań egzekucyjnych Przeciwko przedsiębiorcy Tadeuszowi toczyło się postępowanie egzekucyjne. Została ogłoszona upadłość Tadeusza obejmująca likwidację jego majątku. Ze względu na to, że komornik nie wiedział o ogłoszeniu upadłości, już po ogłoszeniu upadłości Tadeusza przeprowadził licytację i zbył samochód należący do upadłego. Syndyk domaga się od nabywcy zwrotu samochodu. Zasadnie? Co komornik powinien zrobić z pieniędzmi uzyskanymi za samochód? Czy jeżeli wydał je wierzycielowi egzekwującemu, syndyk może domagać się ich wydania do masy upadłości?

SKUTKI OGŁOSZENIA UPADŁOŚCI DLA TOCZĄCYCH SIĘ POSTĘPOWAŃ EGZEKUCYJNYCH Postępowanie egzekucyjne ulega zawieszeniu z mocy prawa z chwilą ogłoszenia upadłości i umorzeniu z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o ogłoszeniu upadłości (art. 146 ust. 1 PUiN) Komornik/sąd powinien wydać deklaratoryjne postanowienie W okresie zawieszenia możliwe jest jedynie przysądzenie własności nieruchomości, jeżeli przybicia udzielono jeszcze przed ogłoszeniem upadłości (brak regulacji odnośnie do rzeczy ruchomych; rozwiązania: (1) a contrario zbycie nieskuteczne / (2) zbycie skuteczne ze względu na pierwotny charakter nabycia w toku postępowania egzekucyjnego + ew. odpowiedzialność odszkodowawcza komornika) Uzyskane środki podlegają przekazaniu do masy upadłości, niezależnie od chwili ich uzyskania (przed ogłoszeniem upadłości/w okresie zawieszenia - sporne), a wierzyciel powinien dochodzić zaspokojenia w trybie zgłoszenia (art. 146 ust. 2 PUiN) Sumy przekazane wierzycielowi podlegają zwrotowi do masy wg przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu

SKUTKI OGŁOSZENIA UPADŁOŚCI DLA POSTĘPOWAŃ EGZEKUCYJNYCH W trakcie postępowania upadłościowego likwidacyjnego obowiązuje zakaz prowadzenia egzekucji świadczeń pieniężnych: zaspokojenie wszystkich wierzytelności, odbywa się wyłącznie przez wykonanie przez syndyka planu podziału funduszy masy upadłości (art. 146 ust. 4 PUiN); zakaz dotyczy również wierzytelności pieniężnych powstałych po ogłoszeniu upadłości z czynności syndyka (tj. objętych kategorią 1; art. 342 ust. 1 pkt 1 PUiN) A contrario dopuszczalna egzekucja świadczeń niepieniężnych zasądzonych w postępowaniu z udziałem syndyka Nie ulegają zawieszeniu/ umorzeniu i nie podlegają zakazowi egzekucji postępowania egzekucyjne w sprawach niedotyczących masy upadłości (art. 174 1 pkt 4 KPC i art. 144 PUiN a fortiori) PROJEKT 2014: po ogłoszeniu upadłości niedopuszczalne będzie kierowanie egzekucji do majątku wchodzącego w skład masy upadłości (art. 146 ust. 3)

SKUTKI OGŁOSZENIA UPADŁOŚCI DLA POSTĘPOWAŃ ZABEZPIECZAJĄCYCH Postępowanie zabezpieczające: w zależności od fazy postępowania: Nie wydano postanowienia o zabezpieczeniu: zawieszenie postępowania (art. 174 1 pkt 4 KPC) Wydano postanowienie o zabezpieczeniu: niedopuszczalność wykonania (art. 146 ust. 3 PUiN) Ustanowione zabezpieczenie: upadek (art. 744 KPC odpowiednio), z wyjątkiem hipoteki przymusowej, która pozostaje w mocy (uchw. SN z 28.4.2010 r., III CZP 2/10,) Wszczęcie postępowania zabezpieczającego po ogłoszeniu upadłości dla zabezpieczenia roszczeń, które nie mogą być egzekwowane przeciwko syndykowi jest niedopuszczalne (art. 146 ust. 4 PUiN a fortiori; uchw. SN z 23.1.2004, III PZP 18/03,)

SKUTKI OGŁOSZENIA UPADŁOŚCI DLA POSTĘPOWAŃ ADMINISTRACYJNYCH Jeżeli postępowanie dotyczy wierzytelności zgłaszanej w postępowaniu lub dotyczącej przedmiotu wchodzącego w skład masy upadłości, obowiązują te same zasady, co dla postępowań cywilnych (art. 144, art. 145 PUiN, art. 124 p.p.s.a.; podjęcie na wniosek syndyka /wyrok NSA z 20.2.2008, I FSK 137/07 i 7.11.2013, I FSK 1689/12): Uczestnikiem postępowania może być wyłącznie syndyk Chyba, że postępowanie nie dotyczy masy upadłości Zawieszeniu i następczemu umorzeniu ulega również egzekucja administracyjna; Deklaratoryjne postanowienie o zawieszeniu i umorzeniu egzekucji powstają jednak wątpliwości co do momentu wydania wierzycielowi egzekwującemu sum uzyskanych w toku egzekucji, jeżeli ten sam organ jest wierzycielem i organem egzekwującym (np. dyrektor ZUS lub dyrektor izby celnej)

dla stosunków pracy W chwili ogłoszenia upadłości spółki akcyjnej Jemioła jej pracownikowi Robertowi pozostały już tylko 2 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego. Był również członkiem zakładowej organizacji związkowej działającej w tej spółce. Syndyk ustanowiony w postępowaniu upadłościowym obejmującym likwidację majątku spółki Jemioła po przeprowadzeniu przetargu na sprzedaż przedsiębiorstwa upadłego w całości wypowiedział Robertowi umowę o pracę. Robert nie otrzymał wynagrodzenia za ostatnie 6 miesięcy przed ogłoszeniem upadłości. Robert domaga się przed sądem pracy przywrócenia do pracy. Czy sąd może wydać wyrok zgodny z jego żądaniem? W jaki sposób Robert może zaspokoić swoje roszczenie o zapłatę zaległego wynagrodzenia?

dla stosunków pracy Wyłączenie ochrony przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem stosunku pracy: art. 41 1 1 KP, obejmujące m.in.: Pracownika w okresie przedemerytalnym (art. 39 KP) Kobiety w ciąży, rodziców w okresie urlopu macierzyńskiego i wychowawczego (art. 177 4, art. 186 1 1 KP) Członków zakładowych organizacji związkowych (art. 32 ust. o związkach zawodowych, uchw. SN z 24.3.1994, I PZP 5/94) Dopuszczalne wypowiedzenie w trakcie urlopu (art. 41 KP) Wyłączenie obowiązku konsultacji z zakładową organizacją związkową (art. 38 KP) Na tych samych zasadach wypowiedzenie zmieniające (wyr. SN z 15.3.2001, I PKN 447/00)

dla stosunków pracy Dopuszczalność rozwiązania umowy o pracę na czas oznaczony Przez obie strony; z 2-tygodniowym wypowiedzeniem, niezależnie od terminu umownego Możliwość skrócenia przez pracodawcę 3-mies. okresu wypowiedzenia do 1 miesiąca (art. 36 1 KP ) Wypowiedzenie może nastąpić w dowolnym momencie po ogłoszeniu upadłości, także dopiero w zaawansowanej fazie postępowania (wyr. SN z 9.1.2001, I PKN 447/00) Wyłączenie ochrony nie dotyczy pracowników zatrudnionych przez syndyka po ogłoszeniu upadłości (wyr. SN z 19.3.2002,I PKN 56/01) Roberta nie chroni przed wypowiedzeniem stosunku pracy przez syndyka ani wiek przedemerytalny ani członkostwo w organizacji związkowej; nie może domagać się przywrócenia do pracy. Nie ma także znaczenia, że został zwolniony dopiero w końcowej fazie postępowania

dla stosunków pracy Zwolnienie grupowe: zwolnienie z przyczyn niedotyczących pracownika obowiązek konsultacji zmierzającej do zawarcia porozumienia z zakładowymi organizacjami związkowymi lub określenia przez pracodawcę zasad przeprowadzenia zwolnienia grupowego odprawa zależna od długości zatrudnienia Jeżeli upadły zatrudnia co najmniej 20 pracowników i syndyk zamierza zwolnić w okresie nieprzekraczającym 30 dni co najmniej: 10 pracowników na mniej niż 100 pracowników, 10% na co najmniej 100, nie więcej niż 300 pracowników, 30 pracowników, na co najmniej 300 pracowników (ustawa z 13.3.2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników)

dla stosunków pracy Ustawa z 13.7.2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy: Art. 12: niezaspokojone roszczenia pracowników podlegają zaspokojeniu przez Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych: Wynagrodzenie za pracę za okres nie dłuższy niż 3 miesiące poprzedzające niewypłacalność pracodawcy i do wysokości (miesięcznie) nie wyższej niż przeciętne wynagrodzenie wg wskaźników GUS (dla FUS) Inne wierzytelności związane ze stosunkiem pracy (np. ekwiwalent za urlop) lub jego wygaśnięciem (np. odprawy) wypłata z FGŚP: na podstawie wykazu zbiorczego niezaspokojonych roszczeń sporządzonego przez syndyka (art. 15) Na wniosek pracownika (art. 16) FGŚP wchodzi w miejsce pracowników, których roszczenia zaspokoił, z tym samym pierwszeństwem (art. 23; art. 342 ust. 1 pkt 2 PUiN)