Sygn. akt III CZ 26/10 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 29 czerwca 2010 r. SSN Katarzyna Tyczka-Rote (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Krzysztof Pietrzykowski SSN Krzysztof Strzelczyk w sprawie ze skargi Syndyka Masy Upadłości K. G. o wznowienie postępowania zakończonego postanowieniem Sądu Apelacyjnego w [ ] z dnia 29 października 2009 r., sygn. akt I ACz /09 z powództwa S. P. sp. z o.o. w L. przeciwko K. G. sp. z o.o. w K. o zapłatę, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 29 czerwca 2010 r., zażalenia strony pozwanej na postanowienie Sądu Apelacyjnego w [ ] z dnia 17 marca 2010 r., uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania zażaleniowego.
2 Uzasadnienie Postanowieniem z dnia 23 lipca 2009 r. Sąd Rejonowy ogłosił upadłość K. G. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K., obejmującą likwidację majątku dłużnika. W dniu 1 marca 2010 r. syndyk masy upadłości tej Spółki wystąpił ze skargą o wznowienie postępowania w sprawie z powództwa S. P. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w L. przeciwko K. G. spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K. o zapłatę, zakończonego postanowieniem Sądu Apelacyjnego z dnia 15 września 2009 r. Postanowieniem tym oddalone zostało zażalenie pozwanej na postanowienie Sądu Okręgowego w T. z dnia 12 maja 2009 r. o odrzuceniu jej sprzeciwu od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, wydanego przez ten Sąd w dniu 24 lutego 2009 r. W skardze syndyk powołał się na art. 401 pkt 2 k.p.c., zarzucając pozbawienie go możności działania wskutek naruszenia przez Sąd przepisów postępowania. Podniósł, że po ogłoszeniu upadłości likwidacyjnej Spółki K.. Sp. z o.o. postępowanie toczące się przeciwko tej spółce w procesie o zapłatę, powinno zostać zawieszone z urzędu, bowiem tylko syndyk może być stroną w postępowaniu sądowym dotyczącym masy upadłości. Syndyk wskazał, że na sądzie ciążył ustawowy obowiązek powiadomienia go o toczącym się postępowaniu i wezwania do złożenia oświadczenia o przystąpieniu do będącego w toku postępowania w zakreślonym terminie. Tymczasem Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 15 września 2009 r. oddalił zażalenie strony pozwanej na postanowienie o odrzuceniu sprzeciwu, po czym w dniu 29 października 2009 r. wydał jeszcze postanowienie w przedmiocie kosztów. Syndyk w skardze wniósł o uchylenie postanowień Sądu Apelacyjnego z dnia 15 września oraz z dnia 29 października 2009 r., domagając się zawieszenia postępowania na podstawie art. 174 1 pkt 4 k.p.c. Postanowieniem z dnia 17 marca 2010 r. Sąd Apelacyjny odrzucił powyższą skargę o wznowienie postępowania. Sąd nie stwierdził, aby zachodziła przesłanka wznowienia wskazana przez skarżącego. Wyjaśnił, że przepis art. 174 1 pkt 4
3 k.p.c. dotyczy jedynie postępowań toczących się, to jest takich, w których nie zapadło jeszcze i nie uprawomocniło się orzeczenie kończące sprawę. Nakaz zapłaty wydany w dniu 24 lutego 2009 r. przez Sąd Okręgowy w T. uprawomocnił się z dniem 16 marca 2009 r., a zatem przed ogłoszeniem upadłości pozwanego. Wprawdzie pozwana spółka złożyła wniosek o przywrócenie terminu do złożenia sprzeciwu od nakazu zapłaty i wraz z nim wniosła sprzeciw, jednak czynności te nie spowodowały wzruszenia prawomocności nakazu. W rezultacie Sąd Apelacyjny ocenił, że nie doszło do naruszenia art. 174 1 pkt 4 i 3 k.p.c., tym bardziej, iż syndyk nie zawiadomił sądu o fakcie ogłoszenia upadłości, a Sąd Apelacyjny nie miał obowiązku badać, czy takie zdarzenie miało miejsce, wobec czego nie można uznać, że naruszył przepisy postępowania. W zażaleniu na powyższe postanowienie syndyk masy upadłości Spółki K. G. zakwestionował pogląd Sądu Apelacyjnego, jakoby nie wystąpiła wskazana przez niego podstawa wznowienia. Podniósł, że uchybienie przez Sąd przepisom postępowania jest kategorią obiektywną i nie zależy od rzeczywistej wiedzy sądu, a pojęcie postępowania w toku obejmuje także postępowanie o przywrócenie terminu do podjęcia czynności, która zapobiegłaby uprawomocnieniu się orzeczenia. W konkluzji syndyk wniósł o uchylenie postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 17 marca 2010 r. Sąd Najwyższy zważył, co następuje: Zgodnie z art. 174 1 pkt 4 i 3 k.p.c., sąd zawiesza postępowanie z urzędu, jeżeli dotyczy ono masy upadłości, a ogłoszono upadłość likwidacyjną powoda. Na sądzie spoczywa wówczas obowiązek zawiadomienia syndyka o trwającym postępowaniu i wyznaczenie odpowiedniego terminu do wstąpienia do tego postępowania. Powyższy przepis stanowi realizację w postępowaniu sądowym ustanowionej w art. 144 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r., Nr 175, poz. 1361 ze zm.) zasady, że w wypadku, kiedy ogłoszono upadłość obejmującą likwidację majątku upadłego, postępowania sądowe i administracyjne dotyczące masy upadłości mogą być wszczęte i dalej prowadzone jedynie przez syndyka lub przeciwko niemu. Powyższy obowiązek sądu ma charakter bezwzględny, a jego realizacja wywołuje
4 skutki wsteczne zawieszenie postępowania od chwili ogłoszenia upadłości. Przepis ten jednakże nie znajdował bezpośredniego zastosowania w rozpatrywanej sprawie. Jak bowiem wynika z treści art. 174 1 pkt 4 k.p.c., dotyczy on jedynie przypadków, kiedy w toku postępowania następuje ogłoszenie upadłości likwidacyjnej powoda. Jeśli natomiast ogłoszono upadłość obejmującą likwidację majątku pozwanego zastosować należy art. 182 1 1 k.p.c. przewidujący w takim wypadku umorzenie postępowania. W orzecznictwie wyjaśniono już, że w przepisie tym mowa o umorzeniu całego postępowania, o czym świadczy przewidziana w art. 182 1 2 k.p.c. możliwość ponownego wytoczenia powództwa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca 2008 r., V CSK 433/07, nie publ). Co do zasady nie budzi zastrzeżeń pogląd Sądu Apelacyjnego, że art. 182 1 1 k.p.c. znajdzie zastosowanie jedynie do postępowań będących w toku, to znaczy takich, w których nie zapadło jeszcze orzeczenie kończące sprawę i orzeczenie to nie uprawomocniło się; uprawomocnienie takiego orzeczenia kończy postępowanie, które nie może już zatem być umorzone. W rozważaniach nie sposób jednak pominąć szczególnego środka prawnego pozwalającego usunąć skutek prawomocności. Jest nim wniosek o przywrócenie terminu (art. 168 i nast. k.p.c.). Jego rola jest specyficzna. Samo złożenie wniosku nie wpływa na wykonanie orzeczenia (art. 173 k.p.c.), a zatem nie podważa jego prawomocności. Jeżeli jednak wniosek (złożeniu którego musi towarzyszyć dokonanie czynności, której termin został uchybiony) zostanie uwzględniony powstaje sytuacja procesowa, jaka miałaby miejsce, gdyby strona dokonała czynności we właściwym czasie. Postępowanie o przywrócenie terminu do zaskarżenia nakazu zapłaty musi zatem toczyć się po uprawomocnieniu się tego nakazu. Jeśli jednak okaże się skuteczne nakaz utraci prawomocność, a nawet skoro jest to nakaz wydany w postępowaniu upominawczym straci moc (art. 505 k.p.c.). Mając na względzie ten skutek art. 173 k.p.c. upoważnia sąd, stosownie do okoliczności, do wstrzymania postępowania lub wykonania orzeczenia. Mimo więc, że orzeczenie formalnie pozostanie prawomocne i wykonalne złożenie wniosku o przywrócenie terminu do zaskarżenia takiego orzeczenia spowodować może wstrzymanie jego realizacji. Przedstawione cechy postępowania o przywrócenie terminu, a w szczególności skutki, jakie wywołuje pozytywne rozpatrzenie wniosku
5 uzasadniają konieczność dokończenia tego postępowania z udziałem syndyka masy upadłości. Tylko bowiem wtedy możliwa stanie się ocena, czy postępowanie powinno w całości ulec umorzeniu, a wierzytelność, której dotyczy, będzie w całości poddana ocenie w postępowaniu upadłościowym, czy też wiążący pozostanie prawomocny nakaz zapłaty, którego treść może być przedmiotem badania tylko w zakresie określonym w art. 258 p.u.n. W tym wyjątkowym wypadku, kiedy ogłoszenie upadłości nastąpiło po wydaniu i uprawomocnieniu się orzeczenia, oraz po złożeniu przez pozwanego, którego upadłość likwidacyjna dotyczy, wniosku o przywrócenie terminu do zaskarżenia tego orzeczenia, przyjąć należy zastosowanie w drodze analogii art. 174 3 k.p.c. Nie wykonując tych obowiązków Sąd Apelacyjny naruszył powołany przepis, pozbawiając możliwości działania w sprawie syndyka - jedyną osobę, która była do tego uprawniona w świetle art. 144 ust. 1 p.u.n. W konsekwencji, aczkolwiek z innym uzasadnieniem, nie sposób odmówić słuszności skarżącemu, że postanowienie Sądu Apelacyjnego zapadło z naruszeniem art. 401 pkt 2 k.p.c., wobec czego należało je uchylić na podstawie art. 394 1 3 w związku z art. 398 15 1 k.p.c. jz