Wyniki przeprowadzonej ankiety czytelniczej w Zespole Szkół im. Jana Henryka Dąbrowskiego w Sławnie w roku szkolnym 2005/2006. Pierwsze pytanie, z jakim zwróciłam się do uczniów, dotyczyło ich preferencji czytelniczych z literatury pięknej. Można było udzielić trzech odpowiedzi i z takiej możliwości skorzystało 7 uczniów. Tabela 1. Wybór rodzaju książek z literatury pięknej. Rodzaj Klasa I Klasa II Klasa III literatury dziewczęta chłopcy dziewczęta chłopcy dziewczęta chłopcy poezja 1-2 - 2 - pow.obycz. 1-2 - 2 - pow. hist. 1 2 1 3 2 1 pow. przyg. 5 5 6 8 8 2 pow.fantast. 2 9 2 5 2 - pow. psych. 9 1 3 1 10 1 Pytanie zawierało sześć gotowych odpowiedzi oraz jedną możliwość wskazania innego rodzaju książki z literatury pięknej. Tym sposobem uzyskałam dodatkowe informacje, i tak: w klasie II 2 uczniów wymieniło horror, a 1 pamiętnik oraz w klasie III 1 uczeń podał kryminał i 1 uczennica biografię. Powyższe odpowiedzi pozwalają stwierdzić, że największym zainteresowaniem wśród uczniów liceum cieszą się powieści przygodowe oraz psychologiczne, a zaraz po nich uczniowie chętnie sięgają po powieści fantastyczne. Mniejsze zainteresowanie ma powieść historyczna, a zupełnie niewielkie obyczajowa i poezja, po które sięgają tylko dziewczęta. Ponadto dziewczęta przedkładają zainteresowanie powieścią psychologiczną nad fantastyczną, odwrotnie do chłopców.
Następne pytanie dotyczyło autorów książek, które uczniowie czytają najchętniej, z uwzględnieniem możliwości wpisania więcej niż jedno nazwisko. Tabela 2. Autorzy książek czytanych najczęściej. Nazwisko autora Klasa I Klasa II Klasa III dz. chł. dz. chł. dz. chł. J.R.R. Tolkien 1 5 2 3 - - A. Sapkowski - 4-1 1 1 J.K. Rowling 3 1 2 - - - S. King - 3-1 1 1 P. Coelho 1-1 - 2 - D. Brown - 2 - - 1 1 K. Follet 1 2 - - - - M. Musierowicz 3 - - - - - A. Mickiewicz 1-2 2 - - Z powyższej tabeli wynika, że największą popularnością wśród młodzieży cieszy się Tolkien (ale w młodszych klasach, bo w trzecich nikt go nie wskazał). Niemal na podobnej pozycji znaleźli się: Sapkowski, Rowling i King. Mniejsze zainteresowanie zaś wzbudza Coelho, Brown, Follet, Musierowicz i Mickiewicz. Ponadto uczniowie pojedynczo podawali takie nazwiska jak: J. Kochanowski, E. Hemingway, Ch. Dickens, F. Forsyth, J. Słowacki, M. Budzyńska, H. Sienkiewicz, G. Orwell, K. May, K.K. Baczyński, G. Masterton, J. Chmielewska, K. Grochola, J. Grisham, C.K. Norwid, T. Mann, S. Żeromski, A. Christie, Cz. Miłosz, F. Kafka. W sumie wskazali 37 nazwisk ulubionych autorów. Kolejną, poruszoną przeze mnie kwestią była decyzja uczniów w sprawie wyboru książki- co wpływa na to, że sięgają po tę a nie inną pozycję. Tabela 3. Co wpływa na wybór książki. Odpowiedzi Klasa I Klasa II Klasa III polecił mi ją ktoś 21 18 11
znajomy książka była nagrodzona napisana przez ulubionego autora (inny powódwskaż jaki): - recenzja w prasie; - opis na odwrocie książki 1 5 5 9 8 3 1 1-1 - - Zdecydowana większość odpowiedziała, że czyta książki już sprawdzone przez znajomych kolegów (aż 50 uczniów). Następnym wskazaniem, jeśli chodzi o ilość, było nazwisko ulubionego autora (20 uczniów), a 11 uczniów wybrało wariant drugi, czyli że sięgają po książki nagrodzone, uhonorowane. Tylko 2 uczniów wybrało możliwość podania dowolnego, właściwego dla siebie, powodu i był to opis na odwrocie książki oraz recenzja w prasie. Powyższe odpowiedzi sugerują hipotezę, że uczniowie wymieniają swoje spostrzeżenia po przeczytanej lekturze, choć niechętnie sięgają po nowości, nie śledzą rynku wydawniczego. Być może polegają także na dotychczasowym doświadczeniu czytelniczym, gdyż wybierają często książkę ulubionego autora, co jest o tyle pocieszające, że znaleźli odpowiedniego twórcę dla siebie, który spełnia ich oczekiwania i zaspokaja obecne potrzeby. W konsekwencji zapytałam również uczniów o to, jakich książek nie czytają w ogóle, aby lepiej poznać ich preferencje czytelnicze. Tabela 4. Wykaz książek, których uczniowie nie czytają. Rodzaj książki Klasa I Klasa II Klasa III historyczne 6 3 12
fantastyczne - 6 6 romanse 16 5 1 przyrodnicze 2 - - horrory 2 - - To pytanie należało do grupy otwartych i uczniowie decydowali się na samodzielne określenie rodzaju książki. Wskazania uczniów zależą więc od ich indywidualnych zainteresowań, ale na pewno nie cieszą się popularnością romanse, bo według nich są głupie i nieciekawe oraz książki historyczne, bo, jak twierdzą, są nudne, nużące i nie są zainteresowani historią. Książek fantastycznych nie preferują zdecydowanie uczniowie klas II i III, co potwierdzają odpowiedzi zamieszczone w pytaniu 1. Następne pytanie polegało na udzieleniu samodzielnej odpowiedzi na temat oczekiwań w stosunku do książki i miało mi pomóc zaobserwować, jakie są potrzeby czytelnicze uczniów. Tabela 5. Oczekiwania czytelnicze uczniów. Czego Klasa I Klasa II Klasa III poszukujesz w książce? 1 2 3 4 wartkiej akcji 3 5 2 dobrej przygody 7 1 1 wiedzy 6 5 5 odpowiedzi na pytania egzystencjalne interesującej fabuły 1 2 3 4 2 3 4 5 3 3
podobnych do mnie bohaterów (z podobnymi problemami) wywołania różnorakich emocji 5 3-5 4 - Najczęściej uczniowie odpowiadali, że poszukują w książkach wiedzy. Drugim w kolejności wskazaniem (wg ilości udzielonych odpowiedzi) była interesująca fabuła, a tuż za nią potrzeba uzyskania odpowiedzi na pytania egzystencjalne (tu pojawiło się większe zainteresowanie w klasie III) i wartka, wciągająca akcja oraz dobra przygoda. W klasie I i II uczniowie poszukują też bohaterów podobnych do siebie w zbliżonym do nich wieku i z podobnymi problemami, aby móc się z nimi identyfikować, przeżywać ich losy, a także znaleźć rozwiązanie dla swoich problemów. Wskazywano również, że oczekują od książki odpowiedniej dawki emocji, napięcia lub odprężenia. Następnie zapytałam o to, jak często znajdują w książkach to, czego poszukiwali, a ich odpowiedzi synonimiczne pogrupowałam i w rezultacie uzyskałam wyniki zamieszczone w poniższej tabeli. Tabela 6. Częstotliwość zaspokojenia potrzeb czytelniczych. Klasa I Klasa II Klasa III b.często/zawsze 15 9 9 rzadko/czasami 18 15 10 nigdy - - - Prawie połowa badanych uczniów odpowiedziała, że bardzo często, niemal zawsze znajdują w książkach to, czego oczekiwali, co może świadczyć o ich dojrzałości czytelniczej lub umiejętnościach wyszukiwania odpowiednich dla siebie pozycji. Kolejną grupę stanowią ci, którym tylko czasami udaje się
zaspokoić soje oczekiwania i, niestety, jest to liczna grupa, bo aż 43 na 76 badanych uczniów. Pocieszający jest jednak fakt, że nikt nie zaznaczył odpowiedzi nigdy. Kolejne pytanie miało bezpośredni związek z poprzednim, a dotyczyło rozczarowań uczniów przeczytaną książką. Zatem ci, którzy znajdują w książce to, czego oczekiwali, udzielili odpowiedzi negatywnej. Natomiast dzięki temu pytaniu mogłam uzyskać wyjaśnienie od dużej grupy czytelników nieusatysfakcjonowanych czytaniem. I właśnie oni odpowiadali, że często są rozczarowani lekturą, bo jest im ona narzucona przez szkołę (lektury), bądź niezgodna z zainteresowaniami; czasami traktowana jako nieudany eksperyment. Następną, nurtującą mnie kwestią była sprawa częstotliwości sięgania po książkę, gdyż uważam, że ma to bezpośredni związek z zaangażowaniem uczniów w czytelnictwo, a tym samym wyjaśnia jak duże są ich potrzeby. Tabela 7. Częstotliwość czytania książek przez uczniów. Częstotliwość Klasa I Klasa II Klasa III 1-2 książek/m-c 10 9 6 3-5 książek/m-c 4 4 7 1 książka/ 2 m-ce 5 3 3 brak odpowiedzi 14 8 3 Na podstawie powyższej tabeli można wysnuć hipotezę, że wśród badanych 76 uczniów aż 40 zalicza się do grona prawdziwych czytelników, gdyż czytają powyżej 6 publikacji w roku (zgodnie z danymi zawartymi w: książka na koniec wieku ), i w każdej klasie stanowią oni 30 lub trzydzieści kilka procent. 25 uczniów w ogóle nie udzieliło odpowiedzi i zapewne ich można zaliczyć do grupy czytelników sporadycznych, jak i tych, którzy czytają jedną publikację na dwa miesiące.
Kolejna sprawa, jaka mnie zaciekawiła, poruszała problem książek najczęściej wypożyczanych. Na to pytanie uczniowie udzielili niewiele odpowiedzi lub wskazywali na własne zbiory jako źródło zaspokajania ich potrzeb czytelniczych, bądź też wyjaśniali, że niezbędne informacje pozyskują z Internetu. Jeśli jednak wypożyczają, to najczęściej pojawiającymi się odpowiedziami były: lektury na nie wskazało 9 uczniów na 3 badane klasy książki popularno- naukowe z : historii - wskazało 7 uczniów psychologii - 10 uczniów literatury germańskiej - 3 uczniów sztuki - 2 uczniów Zaciekawiła mnie także kwestia zakupu książek przez uczniów i dlatego zwróciłam się do nich zapytaniem jak często kupują książki. Tabela 8. Częstotliwość zakupu książek przez uczniów. Jak często Klasa I Klasa II Klasa III kupujesz książki? często 11 4 5 rzadko 6 10 7 w ogóle nie kupuję 16 10 7 Z powyższej tabeli wynika, że tylko 20 uczniów na 76 często kupuje książki, rzadko 23, a w ogóle aż 33 i tu za główny powód podają brak środków finansowych, nie niechęć do książek. Ma to więc bezpośredni związek z ogólną sytuacją materialną ludzi w naszym regionie. W następstwie umieściłam pytanie o źródło nabywania książek i umożliwiłam wskazanie takiej ilości odpowiedzi, jaka jest w rzeczywistości ilość źródeł zakupu książek przez uczniów. Pozostawiłam także jedno wolne
miejsce, aby uczniowie mogli dopisać samodzielnie odpowiedź, jeśli była inna niż wskazane. Tabela 9. Źródła zakupu książek. Źródło Klasa I Klasa II Klasa III księgarnia 17 13 13 wysyłkowy klub 8 4 2 książki księgarnia 2 4 2 internetowa supermarket 1 - - Okazuje się, że w czasach powszechnej komputeryzacji to jednak księgarnia tradycyjna jest najczęściej wskazywanym miejscem dokonywania zakupu książek. Zatem w tym wypadku tradycja wygrała z nowoczesnością? Niekoniecznie, gdyż nie wszyscy uczniowie mają dostęp do Internetu, zatem nie można w tym wypadku odpowiedzieć na to pytanie. Poza tym chciałabym tutaj przypomnieć, że Sławno to niewielkie miasto i do naszej szkoły dużo uczniów dojeżdża z pobliskich wiosek, więc te wyniki nie będą się przekładały na obraz w dużym mieście. Zaciekawiło mnie także, czy zakupione przez uczniów książki są przez nich czytane. Dlatego też pozwoliłam im się wypowiedzieć w tej kwestii w następnym pytaniu- otwartym. Uzyskałam następujące wyniki: na 76 uczniów z trzech klas niekoniecznie odpowiedziało: w klasie I 6 uczniów w klasie II 5 uczniów w klasie III 1 uczeń Pozostali, z grona deklarujących się jako kupujący książki, udzielali odpowiedzi, że zawsze czytają. Kolejne pytanie zwracało moją uwagę w stronę zainteresowań uczniów, więc spytałam o to, jakie książki kupują. Udzielane przez uczniów odpowiedzi
były zgodne z ich wcześniejszymi wskazaniami, czyli dziewczęta interesują się najczęściej powieścią przygodową oraz psychologiczną, a chłopcy powieścią fantastyczną i, podobnie jak dziewczęta, przygodową. Ponadto, w przypadku 2 uczniów z klasy III uzyskałam odpowiedź, że w obecnej chwili zainteresowani są książkami przygotowującymi do matury. Nie udzielili natomiast odpowiedzi ci, którzy nie dokonują zakupu książek, a nieliczni wpisywali, że wypożyczają zamiast kupować. Następne pytanie miało mi pomóc w dociekaniu, jakie potrzeby realizują uczniowie za pośrednictwem wydawnictw ciągłych, które zalewają nasz rynek. Jednocześnie chciałam stwierdzić czy więcej uczniów sięga po czasopismo czy po książkę, która niewątpliwie jest obszerniejszym, rzetelnie opracowanym źródłem wiedzy. Najczęściej wymieniane przez uczniów tytuły czasopism to: Cogito 9, tym 3 chłopców CD Action 9 chłopców Bravo 7, w tym 1 chłopiec Filipinka 5 dziewcząt Wymienione pozycje uczniowie czytają regularnie. Ponadto, pojedynczo ankietowani wymieniali także następujące tytuły czasopism: Focus, Perspektywy, Naj, Avanti, Przyjaciółka, Polityka, Enter, Automaniak, Charaktery, Komputer świat, Wędkarz Polski, National Geographic, Żołnierz polski, Strażnica, Gala, Viva, Motor, Cosmopolitan. Pozostali (46 uczniów z 76) nie wpisali żadnej odpowiedzi lub udzielali odpowiedzi: nie mam ulubionego czasopisma. Zauważamy tu, że dziewczęta nieco chętniej sięgają po czasopisma (szczególnie kolorowe) 17 dziewcząt do 13 chłopców. Swoją ankietę zamknęłam pytaniem o ostatnio przeczytaną książkę, poza lekturą szkolną, gdyż te są przez uczniów czytane systematycznie, co mogę stwierdzić na podstawie przeprowadzanych w badanych klasach lekcjach języka polskiego. I uczniowie wymieniali następujące tytuły: Kod Leonardo da Vinci,
Mistrz i Małgorzata, Folwark zwierzęcy, Anioły i Demony, Oskar i pani Róża, Kartoteka, My, dzieci z dworca ZOO, Kamień w rzece, Jak pies z kotem, Opowieść wigilijna, Płonące echo, Łowca autografów, Harry Potter, Zamieć, Igła, Oko tygrysa, Przezimowanie, Pielgrzym, Komu bije dzwon. Wśród tych tytułów znalazły się takie, które należały do kanonu lektur szkolnych przed reformą szkolnictwa. Uczniowie jednak chętnie sięgają po te książki i może jest to znak, że nie należało ich usuwać lub niektórzy mają większe potrzeby czytelnicze. 3. Wnioski z ankiet Przeprowadzone przeze mnie badania w Liceum Ogólnokształcącym im. Jana Henryka Dąbrowskiego Sławnie, gdzie grupę badawczą stanowili uczniowie trzech klas na różnym poziomie edukacji, pozwalają wyprowadzić następujące wnioski: 1. Systematyczne czytelnictwo w/w uczniów ogranicza się do lektur szkolnych, a po książkę inną niż lektura sięgają z różną częstotliwością. Wówczas dziewczęta czytają przeważnie powieści przygodowe i psychologiczne, a chłopcy powieści fantastyczne, przygodowe i kryminały. 2. Uczniowie chętnie wypożyczają książki popularno-naukowe, które pomagają im przygotować się do zajęć lekcyjnych. Tu jednak ciekawostką jest, że aż 10 osób wskazało na szczególne zainteresowanie psychologią, co można tłumaczyć jako chęć pogłębienia przez nich wiedzy z tej dziedziny, która nie jest przedmiotem licealnym, ale z pewnością pozwoli im lepiej zrozumieć siebie i ułatwi funkcjonowanie w społeczeństwie, grupie rówieśniczej. 3. Najczęściej uczniowie czytają książki polecane przez znajomych, co niekoniecznie może oznaczać, że ulegają cudzym gustom, ale wręcz może być optymistyczne, bo dowodzi temu, że rówieśnicy rozmawiają o przeczytanych
książkach, wymieniają się doświadczeniami, odczuwają więc potrzebę obecności książki w ich życiu w ogóle. 4. Zapotrzebowania czytelnicze uczniów nie odbiegają od standardowych. Ze względu na etap życia, w którym się znaleźli liceum jest to przede wszystkim poszukiwanie i chęć pogłębiania wiedzy, doskonalenie umiejętności twórczego reagowania na zapis tekstowy, bycie nowoczesnym. 5. Ponadto uczniowie sięgają także po lekturę, która pozwoli im przeżyć dobrą przygodę, oderwie od rzeczywistości i pomoże się zrelaksować. Natomiast, kiedy borykają się z jakimiś problemami, to właśnie w książkach szukają na nie rozwiązania przez identyfikowanie się z bohaterami w podobnym wieku i z podobnymi dylematami. 6. Nie wszyscy uczniowie mogą sobie pozwolić na zakup książki (aż 33 spośród 76), co jest uwarunkowane ich złą sytuacją materialną. Wówczas korzystają z bibliotek lub życzliwości znajomych. 7. Zainteresowanie prasą jest niewielkie, bo tylko nieliczni odpowiedzieli na pytanie dotyczące ulubionego czasopisma. Wówczas pojawiały się tytuły związane z ich indywidualnymi zainteresowaniami (informatyka, wiedza o społeczeństwie, świecie, geografia, motoryzacja); w przypadku niektórych dziewcząt często są to kolorowe tygodniki o treściach obyczajowych, modzie itp. Badania przeprowadziła i przygotowała Irena Rogowska.