WYROK Z DNIA 28 GRUDNIA 2010 r., III AUa 835/10 Ważność zawartych przez strony umów o przeniesienie praw autorskich pozostaje bez wpływu na kwestie związane ze sposobem obliczania podstawy wymiaru składek, skoro wnioskodawcę i zainteresowanych łączyły jednocześnie ważne umowy o dzieło, a więc umowy, do których mają zastosowanie przepisy kc, co w związku z treścią art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zasadniczy sposób wpływa na uznanie ich za przychód w rozumieniu systemu prawa ubezpieczeń społecznych dla potrzeb określenia wysokości podstawy wymiaru składek, których płatnikiem w omawianej sprawie był wnioskodawca. art. 8 ust. 2a ustawy z 13 X 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zmianami). Sędzia SA Bogumiła Burda Sędzia SA Janina Czyż Sędzia SA Marta Pańczyk-Kujawska (sprawozdawca) Sąd Apelacyjny w Rz. w sprawie z wniosku MIG z udziałem zainteresowanych Krzysztofa K. i Artura Ch. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Rz. o wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz wysokość składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 grudnia 2010 r. apelacji wniesionej przez MIG od wyroku Sądu Okręgowego w Rz. z dnia 28 grudnia 2010 r. u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz poprzedzające go decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w Rz. z dnia 9 kwietnia 2010r., oznaczone kolejno numerami: 350000/DUo/451/1320/2010, 350000/DUo/451/1321/2010, 350000/DUo/451/1322/2010 i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania, bezpośrednio organowi rentowemu. U z a s a d n i e n i e Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Rz. decyzją z dnia 9 kwietnia 2010 r. stwierdził podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne Krzysztofa K., Edyty K. i Artura Ch. u płatnika składek MIG. W podstawie prawnej Zakład powołał art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. c i art. 83 ust 1 pkt 3 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 1, 4, 5 i 19, art. 11 ust. 1, 2, art. 12 ust. 1 i 3, art. 13 pkt 1, 2 i 4, art. 18 ust. 1, 1a, 3 i 8, art. 20, art. 22, art. 23 ust. 1, art. 32, art. 41 ust. 1 i art. 46 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych (Dz. U. z 2009 r., nr 205, poz. 1585 ze zmianami) oraz art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a, art. 79 ust. 1 i 2, art. 81 ust. 1, art. 85 ust. 1, art. 87 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach z opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. nr 210, poz. 2135 ze zmianami) obowiązującej od 1 października 2004 r. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podał, iż w wyniku przeprowadzonej w MIG kontroli w okresie od 19 listopada 2009 r. do 15 stycznia 2010 r. ustalono, że z ubezpieczonymi Edytą K., Krzysztofem K. i Arturem Ch. zatrudnionymi u płatnika na podstawie umów o pracę, jednocześnie zawarto umowy o dzieło i stanowiące załącznik do nich umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych. Od powyższych umów o dzieło MIG nie naliczył składek na ubezpieczenia społeczne, ani na ubezpieczenie zdrowotne. Kolejnymi dwiema decyzjami z tej samej daty Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Rz. stwierdził, że dla płatnika składek MIG kwoty należnych składek na Fundusz Pracy wynoszą łącznie 44363,21 zł, zaś na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych 1258,49 zł. W podstawie prawnej powyższych decyzji organ rentowy podał art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. c i art. 83 ust 1 pkt 3 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 4 art. 11 ust. 2, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 2, art. 18 ust. 3, art. 20, art. 22, art. 23 ust. 1, art. 32, art. 41 ust. 1, art. 46 ust. 1 i art. 47 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 104 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. nr 99, poz. 1001 ze zmianami), zaś na uzasadnienie drugiej z nich dodatkowo oprócz powołanych wyżej przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych art. 9 ust.1, art. 10, art. 28 ust. 1, art. 29 ust. 1, art. 30 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz. U. nr 158, poz. 1121 ze zmianami). Wnioskodawca MIG w Rz. wniósł odwołanie od każdej z powyższych decyzji, domagając się ich uchylenia w zakresie w którym dotyczą one należnych składek z tytułu ubezpieczenia Krzysztofa K. i Artura Ch. Odwołanie w istocie sprowadzało się do zakwestionowania istnienia umów o dzieło, które w ocenie strony nie zostały zawarte, bowiem miały jedynie charakter pomocniczy względem umów o przeniesienie praw autorskich (stanowiąc niejako ich integralną część), mając na celu ułatwianie określenia wynagrodzenia i wyliczenie podatku na formularzu zawierającym do tego odpowiedni druk. Tym samym w ocenie wnioskodawcy nie doszło do zawarcia umów o dzieło, a jedynie umów przenoszących autorskie prawa majątkowe, zawieranych łącznie z dodatkowym formularzem, bowiem taka była zgodna wola stron zawierających te umowy. Uzyskane z tego tytułu przychody są przychodami uzyskanymi na podstawie umów regulowanych przepisami o prawie autorskim i prawach pokrewnych, w związku z czym są to przychody ze źródła prawa majątkowe określonego w art. 10 ust. 1 pkt 7 i art. 18 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i jako takie nie podlegają oskładkowaniu. W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, powtarzając argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.
Sąd Okręgowy w Rz. wyrokiem z dnia 14 września 2010 r., po połączeniu spraw z powyższych odwołań, przy udziale zainteresowanych Krzysztofa K. i Artura Ch., oddalił odwołanie MIG od zaskarżonych decyzji. Sąd I instancji na podstawie przeprowadzonego postępowania dowodowego ustalił, iż MIG w okresie objętym decyzjami zawierał z będącymi jego pracownikami Krzysztofem K. oraz Arturem Ch. umowy o dzieło oraz stanowiące załącznik do nich umowy o przeniesienie praw autorskich. Od wypłaconych z tytułu umów wynagrodzeń płatnik nie odprowadzał składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, ani na Fundusz Pracy i Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Na uzasadnienie tak zajętego stanowiska Sąd powołał treść art. 627 kc oraz obszernie przytoczył uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 2003 r. o sygn. akt II CKN 269/01 i stwierdził, że zawierane umowy były umowami o dzieło, bowiem zainteresowani zobowiązywali się do wykonania oznaczonego dzieła w zamian za zapłatę oznaczonego wynagrodzenia. Apelację od powyższego orzeczenia wniósł w imieniu wnioskodawcy pełnomocnik, który zarzucając naruszenie: art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. c i art. 83 ust 1 pkt 3 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 1, 4, 5 i 19, art. 11 ust. 1, 2, art. 12 ust. 1 i 3, art. 13 pkt 1, 2 i 4, art. 18 ust. 1, 1a, 3 i 8, art. 20, art. 22, art. 23 ust. 1, art. 32, art. 41 ust. 1, art. 46 i art. 47 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a, art. 79 ust. 1 i 2, art. 81 ust. 1, art. 85 ust. 1, art. 87 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach z opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, art. 104 ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz art. 9 ust. 1, art. 10, art. 28 ust. 1, art. 29 ust. 1 i art. 30 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że mają one zastosowanie do umów zawartych przez MIG z zainteresowanymi, art. 65 1 i 2 kc oraz art. 627 kc poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i błędne ustalenie, iż wolą wnioskodawcy i zainteresowanych było zawarcie umów o dzieło, podczas gdy faktycznie ich jedynym celem było przeniesienie autorskich praw majątkowych, art. 233 1 kpc poprzez brak kompleksowego zgromadzenia i rozważenia materiału dowodowego, co doprowadziło do błędnych ustaleń faktycznych i przyjęcia, że w sprawie doszło do zawarcia umów o dzieło, art. 328 2 kpc poprzez niedostateczne określenie na jakich dowodach Sąd oparł wydany wyrok i przyczyn odmowy wiarygodności zeznaniom Krzysztofa K. i Artura Ch., wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy, ewentualnie o jego uchylenie oraz poprzedzających go decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych, a także zasądzenie kosztów procesu za obie instancje. Apelacja sprowadza się do powtórzenia tezy odwołania, co w istocie sprowadza się do stwierdzenia, że wnioskodawca nie zawarł z zainteresowanymi umów o dzieło, a jedynie umowy o przeniesienie praw autorskich, zaś umowy o dzieło miały charakter pomocniczy, ułatwiający
technicznie rozliczenie wynagrodzenia z tytułu zawieranych umów. Skarżący podniósł, że o powyższym świadczy między innymi fakt zawarcia i wykonania umowy nr 02/01/2006 (której przedmiotem było opracowanie specjalistycznego biznesplanu) w jeden dzień, co w jego ocenie zgodnie z zasadami logicznego myślenia jest niemożliwe. Sąd Apelacyjny zważył, co następuje: Apelacja wnioskodawcy skutkować musi uchyleniem zaskarżonego wyroku oraz poprzedzających go decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i przekazaniem sprawy do rozpoznania bezpośrednio organowi rentowemu, aczkolwiek z innych przyczyn niż w niej wskazane. Na wstępie wypadnie stwierdzić, iż Sąd Apelacyjny podziela i w pełni przyjmuje jako własne ustalenia dokonane zarówno przez stronę pozwaną, jak również zaakceptowane przez Sąd I instancji, iż w okresie objętym zaskarżonymi decyzjami MIG i zainteresowanych będących jego pracownikami łączyły umowy o dzieło, których przedmiotem były utwory w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy z 4 lutego 1994 r. (Dz. U. z 2006 r., nr 90, poz. 631 ze zmianami). Umowy te, jak wynika z ich treści, a nie tylko nazwy, są umowami o jakich traktuje art. 627 kc, bowiem określają: przyjmującego zamówienie i zamawiającego, pożądany przez zamawiającego rezultat oraz wysokość należnego wynagrodzenia za jego wykonanie. O tym, iż przedmiotem zamówień były utwory świadczy indywidualny charakter konkretnie oznaczonych w umowach dzieł. Podjęta w odwołaniu, a następnie bezkrytycznie powielona w apelacji próba zdyskredytowania analizowanych umów, jako zawieranych wyłącznie dla ułatwienia rozliczeń podatkowych oraz z uwagi na pokrywanie się dat ich zawarcia z datami ich wykonania jest całkowicie nieuprawniona. Wypadnie zauważyć, iż wbrew twierdzeniom apelacji data wykonania żadnej ze znajdujących się w aktach umów (także tych powołanych w odwołaniu i w ślad za tym w apelacji) nie pokrywa się z datą jej zawarcia, a pomiędzy zawarciem poszczególnych umów, a ich wykonaniem upływało od kilkunastu dni do kilku tygodni. Tym samym przyjmujący zamówienie miał wystarczającą ilość czasu na ich przygotowanie w umówionym terminie. Tematyka znacznej części umawianych dzieł np. opracowanie autorskie biznesplanu HP sp. z o.o., opracowanie autorskie biznesplanu Auto J. czy opracowanie autorskie materiałów szkoleniowych i przeprowadzenie zajęć z przedmiotu Rachunek efektywności inwestycji dla studiów podyplomowych wskazuje na ich indywidualny charakter wyłączający możliwość powstania dzieł przed dokonaniem zamówienia przez wnioskodawcę, ewentualnie na konieczność ich wykonania poprzez np. przeprowadzenie czy wygłoszenie wykładów, tym samym nie sposób uznać, że celem stron było jedynie przeniesienie praw autorskich, a nie wykonanie zamówionych przez MIG dzieł. Sąd Apelacyjny w pełni podziela wyrażony w apelacji, w ślad za odwołaniem, pogląd, iż interpretując umowę cywilnoprawną należy po myśli art. 65 kc brać w pierwszej kolejności wolę stron, a nie jej literalne brzmienie. Jednakże ustalając wolę stron przedmiotowych umów nie sposób pominąć okoliczność, iż w okresie od 1995 r. do 2000 r. MIG zawierał z zainteresowanymi umowy o dzieło (w łącznej liczbie 51) których przedmiot był zbliżony do umów zawieranych po 14 stycznia 2000 r., nie zawierając
jednocześnie umów o przeniesienie autorskich praw majątkowych. Praktyka jednoczesnego zawierania umów o dzieło i umów o przeniesienie autorskich praw majątkowych była skutkiem uchwały Zarządu Stowarzyszenia MIG w Rz. z 11 stycznia 2001 r., która została podjęta jak wynika bezpośrednio z jej treści w związku z wejściem w życie nowych przepisów dotyczących poboru składek ZUS. W tym miejscu wypadnie przypomnieć, iż z dniem 14 stycznia 2000 r. wszedł w życie art. 8 ust. 2 a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zgodnie z którym za pracownika w rozumieniu ustawy uważa się także osoby wykonujące pracę na podstawie umowy, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarły z pracodawcą, z którym pozostają w stosunku pracy. Powyższe świadczy w ocenie tut. Sądu o tym, iż wolą stron zawieranych umów było zamówienie określonych dzieł, za które miało zostać wypłacone umówione wynagrodzenie, a nie zawarcie umów o przeniesienie autorskich praw majątkowych. Odnosząc się do podnoszonych zarówno przez odwołującego jak i zainteresowanych Krzysztofa K. i Artura Ch. twierdzeń dotyczących umów o przeniesienie autorskich praw majątkowych jako umów głównych, dla których umowy o dzieło pełniły funkcję jedynie pomocniczą przyjdzie zauważyć, że w związku z datami ich zawierania zbieżnymi z datami umów o dzieło, należy w pierwszej kolejności odpowiedzieć na pytanie czy fakt ten w zasadniczy sposób nie powinien wpływać na ocenę ich ważności. W doktrynie jednak funkcjonuje pogląd, akceptowany przez Sąd Apelacyjny w składzie orzekającym w niniejszej sprawie, iż istnieje możliwość zawierania tego rodzaju umów w odniesieniu do utworów, które mają powstać w przyszłości. Jednakże ważność omawianych umów o przeniesienie praw autorskich pozostaje bez wpływu na kwestie związane ze sposobem obliczania podstawy wymiaru składek, skoro wnioskodawcę i zainteresowanych łączyły jednocześnie ważne umowy o dzieło, a więc umowy, do których mają zastosowanie przepisy kc, co w związku z treścią art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zasadniczy sposób wpływa na uznanie ich za przychód w rozumieniu systemu prawa ubezpieczeń społecznych dla potrzeb określenia wysokości podstawy wymiaru składek, których płatnikiem w omawianej sprawie był wnioskodawca MIG. Odniesienie wyżej poczynionych uwag do istoty sprawy tj. systemu ubezpieczeń społecznych musi skutkować jednoznacznym stwierdzeniem, że wynagrodzenie uzyskane z wykonania tych konkretnych umów o dzieło, w okresie oznaczonym w decyzji, jest przychodem stanowiącym podstawę wymiaru składek zgodnie z treścią obowiązującego od dnia 14 stycznia 2000 r. art. 18 ust. 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Przesądzenie powyższej kwestii spornej prowadzi do kolejnego zagadnienia wymagającego rozstrzygnięcia, a mianowicie czy określone przez organ rentowy w zaskarżonej decyzji w odniesieniu do obu zainteresowanych podstawy wymiaru składek w poszczególnych miesiącach każdego roku w okresie od 2000 r. do 2009 r. są prawidłowe, bowiem decyzja jak i jej uzasadnienie (art. 107 kpa) nie zawiera żadnych danych wskazujących na sposób ich obliczenia, poza dołączonym do akt protokołem kontroli. Kolejne dwie decyzje wymierzające składki na Fundusz Pracy i Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych również takiego uzasadnienia nie zawierają i co istotne, nie wskazują, w jakim zakresie odnoszą się do poszczególnych zainteresowanych. Powyższe nie stwarza żadnej możliwości ich kontroli pod
względem wskazanych w nich wartości kwotowych, jak i podmiotów których te wartości dotyczą. Wyżej wskazane uchybienia skutkują koniecznością ponownego rozpoznania w tym zakresie sprawy bezpośrednio przez organ rentowy. W ponownym postępowaniu rzeczą Zakładu będzie wskazanie dokładnego sposobu obliczenia zarówno podstawy wymiaru składek na wszystkie rodzaje ubezpieczeń w odniesieniu do każdego z zainteresowanych w każdym miesiącu każdego roku od w okresie od 2000 r. do 2009 r. oraz wskazanie sposobu wyliczenia składek Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych należnych od wnioskodawcy z tytułu zawieranych przezeń z Krzysztofem K. i Arturem Ch. umów o dzieło w spornym okresie. Z przyczyn wskazanych powyżej orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 477 14a kpc.