Strona/stron: 1/8 1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI Nazwa produktu: Kwas siarkowy(vi) 16 % Wzór chemiczny: H 2 SO 4 Producent: Macherey-Nagel GmbH & Co. KG, Niemcy, 52313 Düren, Valencienner Str. 11 Importer: AQUA LAB A. Sierzputowski i Wspólnicy Sp. j., 03-042 Warszawa, ul. Marywilska 58 tel.: 022 676 90 28, fax: 022 676 92 82, e-mail: info@aqualab.com.pl Telefon awaryjny: (042) 631 47 24 (informacja toksykologiczna w Polsce) 2. SKŁAD I NFORMACJA O SKŁADNIKACH Składnik stwarzający zagrożenie: % wag Nr Nr Symbol Symbole Nazwa chemiczna CAS EINECS ostrzegawczy zagrożenia (R) kwas siarkowy(vi) 16 7664-93-9 231-639-5 C 35 3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ Zagrożenie pożarowe: Ciecz żrąca, silny utleniacz, nie palna. W ogniu wydzielają się żrące i toksyczne gazy. Zagrożenie toksykologiczne: Kwas siarkowy(vi) 98% i jego pary działają żrąco na żywą tkankę. Kwas rozcieńczony i jego pary działają drażniąco na skórę, oczy i drogi oddechowe. Bakteriobójczy. Dawka trująca wprowadzona do organizmu człowieka wynosi 2-3 g, dawka śmiertelna 4-8 g. Zagrożenie ekotoksykologiczne: Niebezpieczny dla środowiska naturalnego. W bezpośredniej styczności zabija wszelkie formy życia. Zwęgla substancje organiczne (odciąganie wody). 4. PIERWSZA POMOC Uwaga: W pierwszej kolejności należy wyprowadzić poszkodowaną osobę ze skażonego kwasem siarkowym(vi) środowiska na świeże powietrze. Skontaktować się z lekarzem lub centrum toksykologicznym. Zatrucie inhalacyjne: 1. Poszkodowaną osobę należy jak najszybciej usunąć ze skażonego środowiska kwasem siarkowym(vi) i przenieść na świeże powietrze. Zdjąć skażoną odzież, ciepło okryć i zapewnić mu bezwzględny spokój (groźba obrzęku płuc). Należy utrzymywać drożność dróg oddechowych (głowę leżącego skręcić nieco w lewo) potem wygarnąć śluz z jamy ustnej lub gardła, kontrolować czy nie zapada się język. Skontaktować się z centrum ratunkowym.
Strona/stron: 2/8 2. Jak najszybciej zapewnić pomoc lekarską. Uwaga: W przypadku zastosowania metody usta usta istnieje zagrożenie życia ratującego. Zatrucie doustne: 1. Przy zatruciu doustnym osobie przytomnej należy natychmiast podać do wypicia duże ilości wody i mechanicznie prowokować wymioty. Czynność tę powtarzać kilkakrotnie. Następnie podawać białka z 2-3 jaj kurzych roztrzepanych z jak najmniejszą ilością wody lub mleka. Nie podawać sody (ponieważ wytwarzający się ditlenek węgla rozciąga ścianki żołądka co grozi jego perforacją), nie płukać żołądka, nie powodować wymiotów. W razie rozległych oparzeń jamy ustnej nie wywoływać wymiotów a żołądek płukać przez zgłębnik. Zasadą jest jak najszybsze podanie poszkodowanej osobie wody a następnie mleka lub wody z roztrzepanym białkiem z kurzych jaj. Osoby niefachowe nie powinny wszczynać postępowania leczniczego jeżeli poszkodowany jest nieprzytomny. 2. Do chwili odtransportowania do szpitala choremu zapewnić spokój, leżenie i ciepło. Skażenie oczu: 1. Przemyć oparzone kwasem siarkowym(vi) oczy dużą ilością bieżącej wody, następnie roztworem 3% kwaśnego węglanu sodu, a dla złagodzenia bólu wpuścić 2-3 krople oleju rycynowego. Oczy osłonić gazą. 2. Poszkodowanemu podawać leki przeciwbólowe. Zapewnić pomoc okulisty. Skażenie skóry: 1. W przypadku oparzenia skóry, należy zmyć ją obficie wodą, przemyć 3% roztworem kwaśnego węglanu sodowego a na oparzenia nałożyć opatrunek z gazy z maścią borną lub zwilżony 3% roztworem taniny. 2. Zapewnić pomoc lekarską. 5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU: Szczególne zagrożenia: Środki gaśnicze: Kwas siarkowy(vi) jest substancją niepalną. Zbiorniki narażone na działanie ognia lub wysokiej temperatury mogą ulec rozerwaniu. W ogniu wydzielają się toksyczne gazy. Odpowiednie do gaszenia pożaru obiektu lub substancji znajdujących się w sąsiedztwie cystern z kwasem siarkowym(vi). 6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA Zalecenia ogólne: Środki ochrony osobistej: W przypadku wydostania się większej ilości kwasu siarkowego do środowiska, skażony teren należy wyizolować z otoczenia, a poza jego obręb wyprowadzić osoby postronne. W pierwszej kolejności odciąć źródło skażania środowiska. Wezwać zakładowe lub zewnętrzne ekipy ratownicze. Unikać kontaktu z uwalniającą się cieczą. Stosować ubrania ochronne z tkanin kwasoodpornych, rękawice ochronne kwasoodporne, okulary ochronne w szczelnej obudowie z tworzywa sztucznego, ochrony dróg oddechowych. Należy pamiętać o ograniczonym czasie działania ochronnego filtrów cząsteczkowych i gazowych (filtr cząsteczkowy oznaczony kolorem białym i symbolem P2, filtr par kwaśnych oznaczony kolorem żółtym i literą E).
Strona/stron: 3/8 Zalecenia szczegółowe: Zabezpieczenie środowiska: Metody utylizacji: Wydzielające się pary rozcieńczać rozproszonym strumieniem wody, starać się odciąć źródło skażenia środowiska (zamknąć dopływ cieczy, uszczelnić uszkodzone opakowanie i umieścić w opakowaniu awaryjnym), miejsce gromadzenia się cieczy obwałować, zebrane duże ilości cieczy odpompować urządzeniami kwasoodpornymi, małe ilości rozlanej cieczy przysypać chłonnym materiałem mineralnym, zebrać, skierować do ewentualnego zagospodarowania lub zniszczenia. Zabezpieczyć studzienki ściekowe. W przypadku skażenia wód powiadomić odpowiednie władze. Skażony grunt podlega wymianie. Na drodze neutralizacji - zgodnie z wymogami przepisów prawa. 7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE Zapobieganie zatruciom Zapobieganie pożarom/ wybuchom Magazynowanie Podczas pracy z kwasem siarkowym(vi) nie jeść, nie pić, nie zażywać lekarstw, unikać kontaktów z cieczą, unikać wdychania par i aerozoli, przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować odpowiednią odzież i sprzęt ochrony osobistej, pracować w wentylowanym pomieszczeniu. Przechowywać poza zasięgiem dzieci. Substancja nie palna. Silny utleniacz. Reaguje z wieloma substancjami, w szczególności organicznymi w sposób gwałtowny, często wybuchowy, co w efekcie może wywołać pożar. W sąsiedztwie nie powinny znajdować się substancje organiczne (papier, drewno, tektura i in.) oraz silne alkalia. W oryginalnych, właściwie oznakowanych opakowaniach w magazynie substancji żrących, utleniających, wyposażonym w instalację wentylacyjną, na twardym, ceramicznym podłożu. Opakowania napełniać do 90% ich objętości. Na terenie magazynu przestrzegać zakazu palenia, spożywania posiłków, otwartego ognia i narzędzi iskrzących. 8. KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ Rozwiązania techniczne: Wentylacja na stanowiskach pracy i w magazynie. Techniczne środki uniemożliwiające skażenie środowiska, a w szczególności kanalizacji. Najwyższe dopuszczalne stężenia w środowisku pracy Nazwa chemiczna NDS (mg/m 3 ) NDSCh (mg/m 3 ) kwas siarkowy(vi) 1 3 Ochrona osobista: Drogi oddechowe: Ręce: Oczy: Skóra i ciało: Maski ochronne z filtrami pyłów i pochłaniaczami par kwaśnych, aparaty oddechowe. Rękawice ochronne z tworzyw kwasoodpornych. Okulary ochronne w szczelnej obudowie kwasoodpornej. Ubrania ochronne powlekane tworzywem kwasoodpornym. Buty kwasoodporne.
Strona/stron: 4/8 Inne informacje: Higiena pracy: obowiązują przepisy ogólne przemysłowej higieny pracy. Unikać bezpośredniego kontaktu powierzchni ciała i dróg oddechowych z kwasem siarkowym(vi). Nie wdychać cząsteczek, par i aerozoli. Zanieczyszczone ubranie wymienić. Po pracy dokładnie wymyć powierzchnię ciała. Nie jeść, nie pić podczas pracy. Natychmiast usuwać rozlewiska. Metody oceny narażenia Metody oceny narażenia opierają się na laboratoryjnym oznaczaniu zawartości par kwasu siarkowego(vi) w powietrzu. Metody oceny narażenia w środowisku pracy PN-86/Z-04050.01 Ochrona czystości powietrza. Przyrządy i zestawy do pobierania próbek. Postanowienia ogólne. PN-89/Z-04008.07 Ochrona czystości powietrza. Pobieranie próbek. Postanowienia ogólne. Zasady pobierania próbek w środowisku pracy i interpretacja wyników. PN-91/Z-04056.01 Ochrona czystości powietrza. Badania zawartości kwasu siarkowego i tritlenku siarki. Postanowienia ogólne. PN-91/Z-04056.02 Ochrona czystości powietrza. Badania zawartości kwasu siarkowego i trójtlenku siarki (tritlenku siarki). Oznaczanie kwasu siarkowego i trójtlenku siarki (tritlenku siarki) na stanowiskach pracy metodą turbidymetryczną. PN-79/Z-04056.03 Ochrona czystości powietrza. Badania zawartości kwasu siarkowego. Oznaczanie kwasu siarkowego na stanowiskach pracy metodą miareczkową. 9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE 9.1 Masa cząsteczkowa: 98,08 g/mol. 9.2 Postać fizyczna, barwa, zapach: Kwas siarkowy(vi) 98% jest w warunkach normalnych bezbarwną, oleistą cieczą dymiącą na powietrzu, o specyficznym, ostrym zapachu. Kwas siarkowy(vi) 98% w zetknięciu z wilgotnym powietrzem silnie dymi. Z wilgocią tworzy kwaśną mgłę. Substancja higroskopijna. 9.3 Temperatura topnienia: 10,3 o C 9.4 Temperatura wrzenia: 325 o C 9.5 Gęstość: 1,85 g/cm 3 (20 o C) 9.6 Gęstość par względem powietrza: 2,18 9.7 Prężność par: w 0 o C: < 0,001 mbar; w 20 o C: < 0,1 mbar; w 50 o C: ok. 0,15 mbar 9.8 Temperatura zapłonu: Substancja nie palna, silny utleniacz 9.9 Mieszalność z wodą: Kwas siarkowy(vi) 98% (oraz w każdym innym stężeniu) miesza się z wodą we wszystkich stosunkach. 9.10 Stopień zagrożenia wód: Mały 9.11 Wartość ph: <1
Strona/stron: 5/8 10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ Reaktywność: Stabilność: Kwas siarkowy(vi) 98% jest kwasem mocnym, substancją niepalną, utleniająca. Niszczy wiele substancji organicznych. W czasie rozcieńczania wydziela się duża ilość ciepła. Szczególnie gwałtowne, nawet prowadzące do eksplozji są reakcje ze wszystkimi zasadami i substancjami o charakterze zasadowym i redukującym. Działa żrąco na wiele metali z wydzieleniem wodoru. Substancja higroskopijna. Pasywuje żelazo i glin. Rozpuszcza metale półszlachetne z wydzieleniem SO 2. W czasie przechowywania kwas siarkowy(vi) powinien być szczelnie zamknięty, gdyż jest substancją reaktywną i higroskopijną. 11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE Drogi narażenia człowieka: Wdychanie, spożycie, kontakt ze skórą, kontakt z oczami. Dane ogólne: Kwas siarkowy jest kwasem mocnym. Powoduje ścinanie substancji białkowej i martwicę skóry a także głębokie zmiany związane ze zwęglaniem skóry. Rozległość kontaktu decyduje o ciężkości przypadku. Ocena działania rakotwórczego mgły kwasu siarkowego(vi): IARC - Ocena ogólna - czynnik przypuszczalnie rakotwórczy dla ludzi (grupa 2B). Polska - substancja rakotwórcza w/g rozporządzenia MZiOS z dnia 11.09.1996 r. w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy, CZĘŚĆ I - Wykaz czynników rakotwórczych dla ludzi. Umiejscowienie lub rodzaj nowotworów: Za nowotwory przyczynowo związane z mgłą kwasu siarkowego(vi) uznano raka zatok nosowych (produkcja alkoholu izopropylowego), krtani (trawienie metali, zakłady petrochemiczne, produkcja mydła, płuca (produkcja fosforowych nawozów sztucznych, trawienie metali). Dane toksykologiczne (kwas >15%): LD L0 (nieokreślone, człowiek) = 135 mg/kg, LD 50 (doustnie, szczur) = 135 mg/kg, LC 50 (inhalacyjnie, szczur) = 510 mg/kg/2 godz., LC 50 (inhalacyjnie, mysz) = 5320 mg/m 3 /2 godz., LC L0 (inhalacyjnie,szczur) = 178ppm mg/3,5 godz., LC L0(inhalacyjnie,mysz) = 140 ppm mg/3,5 godz. LC 50(domięśniowo, szczur) = 2140 mg/kg Działanie miejscowe (skóra, oczy, błony śluzowe): Wdychanie: Pary kwasu siarkowego(vi) 98% wywołują ostre stany zapalne dróg oddechowych, a wysokie stężenie par kwasu w powietrzu może powodować podrażnienie spojówek oczu oraz błon śluzowych, górnych dróg oddechowych, stany zapalne oskrzeli i płuc, a nawet utratę przytomności i uszkodzenie tkanki płuc. Wskutek działania par (mgły) kwasu siarkowego(vi) 98% w wysokich stężeniach, może powstać bezpośredni ostry obrzęk płuc lub jako późniejsze następstwo, odoskrzelowe zapalenie płuc. Przy mniejszych stężeniach powstają podrażnienia, które wywołują silne ataki kaszlu i kichania oraz silne wydzielanie śluzu. Już stężenia około 3 mg/m 3 powodują podrażnienia i uczucia duszenia. Kwas siarkowy(vi) 98% znajdujący się w powietrzu w postaci mgły, często wywołuje nadżerki na błonie śluzowej nosa.
Strona/stron: 6/8 Kontakt ze skórą: Kwas siarkowy(vi) 98% powoduje ścinanie substancji białkowej i martwicę skóry a także głębokie zmiany związane ze zwęglaniem skóry. Rozległość kontaktu decyduje o ciężkości przypadku. Zmiany płytkie i mało rozległe, rzędu 1-2% całkowitej powierzchni ciała, wywołują tylko efekty miejscowe. W stanach zapalnych bardziej rozległych, ujawniają się po pewnym czasie wpływy resorpcji produktów rozkładu tkanki skórnej, które są źródłem ogólnego zatrucia organizmu. Dochodzą do tego efekty wyłączenia fizjologicznych funkcji większej powierzchni skóry. W zapaleniach toksycznych, rozległość przekraczająca 15% powierzchni ciała stanowi zagrożenie dla życia. Kontakt z oczami: W przypadku łagodnego kontaktu z kwasem siarkowym(vi) wystąpi podrażnienie, pieczenie, zaczerwienienie i łzawienie. W kontakcie z gałką oczną mieszaniny polerującej następuje odwodnienie i ścinanie białka nabłonka rogówki i spojówki. Powstała w ten sposób martwica skrzepowa chroni na ogół tkanki przed wnikaniem składników kwasu siarkowego w głąb. Spożycie: W przypadku spożycia kwasu siarkowego(vi) 98% śmierć następuje w następstwie przebicia ścian żołądka lub jelit i w wyniku ich perforacji, również innych organów wewnętrznych. Dawka trująca wprowadzona do organizmu człowieka wynosi ok. 3g, dawka śmiertelna ok. 7g. Skutki zdrowotnego narażenia przewlekłego: Osoby zawodowo stykające się (w dłuższym okresie czasu) z kwasem siarkowym(vi) 98% mogą skarżyć się na choroby zębów, które stają się łamliwe w następstwie dużego odwapnienia szkliwa. Może dojść do obumarcia zębów i otwartego zgryzu. Oddziaływanie to dotyczy najpierw miejsc, które przy otwartych ustach nie są osłonięte przez wargi i nie są dostatecznie chronione przez ślinę. Mogą nastąpić zakłócenia w pracy nerek i upośledzenia funkcji kręgosłupa. Powikłania: Obrzęk krtani, przedziurawienie przełyku i żołądka, zapalenie śródpiersia, zapalenie płuc, krwotoki, zapalenie otrzewnej, mocznica. Przeliczeniowa doustna dawka śmiertelna: Dawka trująca wprowadzona do organizmu człowieka wynosi ok. 3g, dawka śmiertelna wynosi ok. 7g. 12. INFORMACJE EKOLOGICZNE Kwas siarkowy(vi) 98% szybko wchodzi w reakcję ze składnikami środowiska ulegając stosunkowo szybkiej biodegradacji z wydzieleniem różnych substancji. W kontakcie z wszelkimi formami życia, kwas siarkowy(vi) 98% działa na nie żrąco i utleniająco. Wskaźnik oceny dla ostrej toksyczności wobec ryb: 3,1. Stopień zagrożenia dla życia wodnego: mały 13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI Metody unieszkodliwiania: Zgodnie z ustawą z dnia 27.04.2001 r. o odpadach (Dz.U.62 poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27.09.2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U.112 poz. 1206) Sposób likwidacji na drodze chemicznej proces zobojętniania (B4). Zawartość opakowania, wg: rodzaju 06 01 01 kwas siarkowy(vi). Opakowania, wg: rodzaju 15 01 02 opakowania z tworzyw sztucznych, rodzaju 15 01 07 opakowania ze szkła.
14. INFORMACJE O TRANSPORCIE 14.1 Numer ONZ: 3316 14.2 Klasa RID/ADR/IMO: 9/36b 14.3 Grupa opakowań: II 14.4 Numer rozpoznawczy zagrożenia: 80 14.5 Numer indeksowy (EC): 016-020-00-8 14.6 Symbole niebezpieczeństwa (R): 35 14.7 Symbole bezpieczeństwa (S): 1/2-26-30-45 14.8 Nalepka ostrzegawcza wg ADR/RID: Nr 9 15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH Strona/stron: 7/8 Ustawa o substancjach i preparatach chemicznych z dnia 11 stycznia 2001r. (Dz. U. Nr 11 poz. 84 z późniejszymi zmianami). Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 17 stycznia 2003 r. (Dz. U. Nr 19, poz. 170) w sprawie informacji o preparatach niebezpiecznych, dla których nie jest wymagane dostarczenie karty charakterystyki. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 14 sierpnia 2002 r. (Dz. U. Nr 142, poz. 1194) w sprawie obowiązku dostarczenia karty charakterystyki niektórych preparatów niezaklasyfikowanych jako niebezpieczne. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 140, poz. 1171) w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 września 2003 r. (Dz. U. Nr 171, poz. 1666) w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 lutego 2003 r. (Dz. U. Nr 52, poz. 467) w sprawie sposobu dokonywania oceny ryzyka dla zdrowia człowieka i dla środowiska stwarzanego przez substancje chemiczne. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 września 2003 r. (Dz. U. Nr 173, poz. 1679) w sprawie oznakowania substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 15 lipca 2002r. (Dz. U. Nr 140, poz. 1174) w sprawie substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych, których opakowania należy zaopatrywać w zamknięcia utrudniające otwarcie przez dzieci. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 września 2003r. (Dz.U.03.199.1948) w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem.
Strona/stron: 8/8 Na etykietach należy umieścić następujące informacje: Symbole ostrzegawcze na opakowaniu jednostkowym: C Napis ostrzegawczy na opakowaniu Substancja żrąca. jednostkowym: Symbole zagrożenia R 35 Powoduje poważne oparzenia. Symbole bezpieczeństwa S 1/2 Przechowywać w zamknięciu i chronić przed dziećmi. S 26 Zanieczyszczone oczy przemyć natychmiast dużą ilością wody i zasięgnąć porady lekarza. S 30 Nigdy nie dodawać wody do tej substancji. S 45 W przypadku awarii lub jeżeli źle się poczujesz niezwłocznie zasięgnij porady lekarza - jeżeli to możliwe, pokaż etykietę. 16. INNE INFORMACJE 16.1 Chemiczne określenie produktu: Kwas siarkowy(vi) 16 % 16.2 Znaczenie symboli: Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych C Substancja żrąca. Numer rozpoznawczy zagrożenia 80 Materiał żrący. Znaczenie oznaczeń transportowych Klasa RID/ADR: 9-II Materiał żrący, niebezpieczny. Numer ONZ: 3316 Kwas siarkowy(vi) 16 % Uwaga: Użytkownik ponosi odpowiedzialność za podjęcie wszelkich kroków mających na celu spełnienie wymogów prawa krajowego. Informacje zawarta w powyższej karcie stanowią opis wymogów bezpieczeństwa użytkowania substancji. Użytkownik ponosi całkowitą odpowiedzialność za określenie przydatności produktu do określonych celów. Zawarte w niniejszej karcie dane nie stanowią oceny bezpieczeństwa miejsca pracy użytkownika. Karta charakterystyka nie może być traktowana jako gwarancja właściwości substancji.