Oświadczenia majątkowe i informacje składa się w ciągu 30 dni od dnia wyboru na stanowisko czy wydania upoważnienia (jeżeli ww. zdarzenia miały miejsce przed wyborem lub upoważnieniem) lub też w terminie 30 dni od dnia zaistnienia przyczyny złożenia oświadczeń. Ponadto oświadczenia majątkowe winny być składane corocznie, do końca kwietnia kolejnego roku. Oświadczenia te powinny zawierać dane za rok poprzedni. Po raz ostatni oświadczenie majątkowe należy złożyć w dniu upływu terminu powierzenia stanowiska lub cofnięcia upoważnienia do podpisywania decyzji administracyjnych w imieniu starosty. Podstawowe informacje związane z wypełnianiem poszczególnych rubryk oświadczeń majątkowych: I. Zasoby pieniężne Do zasobów pieniężnych należy zaliczyć gotówkę jak również środki pieniężne zgromadzone w formie bezgotówkowej, czyli m.in. pieniądze zgromadzone na rachunkach bankowych, lokatach bankowych, pieniądze powierzone funduszom inwestycyjnym. W oświadczeniu należy uwzględnić środki zgromadzone zarówno w walucie polskiej jak i obcej, posiadane w kraju i za granicą. W punkcie tym należy uwzględnić także posiadane papiery wartościowe, czyli m.in. akcje, obligacje, kwity depozytowe. II. Nieruchomości W punkcie tym należy wymienić nieruchomości będące w posiadaniu osoby składającej oświadczenie. Za posiadacza rozumie się właściciela nieruchomości użytkownika wieczystego jak również faktycznego posiadacza nieruchomości o nieustalonej własności. Posiadaczem jest także najemca, dzierżawca, "użytkownik lub osoba mająca inny tytuł do nieruchomości (np. spółdzielcze prawo do lokalu). Ujawnienie prawa własności nieruchomości obejmuje także współwłasność (łączną i w częściach ułamkowych). W oświadczeniu należy zaznaczyć czy dana nieruchomość wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków czy stanowi majątek osobisty osoby składającej oświadczenie majątkowe. W podpunkcie Gospodarstwo rolne", oprócz takich danych jak powierzchnia, tytuł prawny czy wartość, wskazać należy również rodzaj zabudowy oraz przychód i dochód osiągnięty z tytułu prowadzenia takiego gospodarstwa. Określając rodzaj zabudowy należy podać budynki i budowle. Określając przychód i dochód należy obowiązkowo wpisać dwie kwoty. Jeżeli z gospodarstwa nie osiągnięto w danym roku ani przychodów ani dochodów, należy wpisać: przychód = 0 zł, dochód = 0 zł". Nie należy tych rubryk pozostawiać pustych, gdyż organ podatkowy nie wie, czy wartości te rzeczywiście wynoszą "0", czy też osoba wypełniająca oświadczenie zapomniała tych danych wpisać. Jeżeli gospodarstwo przyniosło w roku ubiegłym straty, w pozycji dochód należy to zaznaczyć, i podać konkretną kwotę. Określenie dochodu i przychodu z gospodarstwa rolnego może nastręczać pewnych trudności, co do zasady bowiem gospodarstwa te nie mają obowiązku prowadzić ksiąg rachunkowych. Osoba składająca oświadczenie powinna w takiej sytuacji postarać się oszacować przychody i dochody gospodarstwa, opierając się na posiadanych rachunkach i umowach. W podpunkcie Inne nieruchomości" należy wykazać wszystkie pozostałe nieruchomości będące w posiadaniu składającego oświadczenie majątkowe, czyli m. in. wszelkiego rodzaju działki, budynki gospodarcze, rekreacyjne, nieruchomości na których znajdują się jeziora, stawy, grunty leśne, nieużytki. Podając wartość nieruchomości należy oprzeć się na własnym jej oszacowaniu uwzględniając jednak ceny rynkowe. Jeżeli dokładna wartość nieruchomości nie jest znana należy posłużyć się tą właśnie wielkością. Ważnym jest też, żeby w przypadku wpisania w podpunkcie 4 kilku nieruchomości, wykazać powierzchnię, wartość i tytuł prawny (np. własność, własność małżeńska, współwłasność, własność małżonka, własność spółdzielcza, komunalne prawo do lokalu, lokatorskie prawo do lokalu, dzierżawa,
najem, umowa użyczenia) odrębnie do każdej z tych nieruchomości, a nie np. łączną powierzchnię i łączną wartość kilku odrębnych działek. Jeżeli nieruchomości jest więcej, wówczas w podpunkcie 4 można wprowadzić dodatkową numerację (każdej dodatkowo wpisywanej nieruchomości należy nadać odrębny numer), jednakże wówczas analogiczna numeracja powinna znaleźć się w punkcie 4, w części B oświadczenia, tak żeby jasno wynikało, która nieruchomość gdzie jest położona. We wszystkich podpunktach, zarówno w odniesieniu do domu, mieszkania, gospodarstwa rolnego, jak i innych nieruchomości, ustawodawca wprowadza rubrykę tytuł prawny" i wartość". Tę drugą rubrykę wypełniać jednak należy tylko w sytuacji, gdy osoba składająca oświadczenie jest właścicielem, posiada spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu lub jest użytkownikiem wieczystym danej nieruchomości - tzn. może taką nieruchomość zbyć. Tak więc nie ma obowiązku podawania danych dotyczących wartości nieruchomości w sytuacji gdy chodzi np. o mieszkanie lokatorskie czy najmowane od gminy. Wpisać w takiej sytuacji należy tytuł prawny (np. najem). Większość błędów popełnianych przy wypełnianiu części II oświadczenia wynika z niedokładności jak również z tego powodu, że składający oświadczenie nie porównuje danych, jakie podał w oświadczeniu za poprzedni rok. Nie powinny zdarzać się więc sytuacje, że ten sam dom lub działka mają w oświadczeniu za 2012 r. powierzchnię różną od wykazanej w oświadczeniu za 2011 r. - chyba, że w 2012 r. część nieruchomości wykazanej w 2011 r. została np. zbyta. Wykazując dane dotyczące nieruchomości powinno się każdorazowo konfrontować je z danymi wykazanymi w oświadczeniach złożonych za lata wcześniejsze. III. Udziały W punkcie tym należy wszystkie posiadane udziały w spółkach handlowych, osiągnięte z tego tytułu dochody oraz określić przynależność do majątku (osobistego lub objętego małżeńską wspólnością majątkową). Jednocześnie należy wskazać spółki, w których posiadane udziały stanowią pakiet większy niż 10 proc. W przypadku nieposiadania udziałów w spółkach handlowych, należy wpisać Nie dotyczy". IV. Akcje w spółkach prawa handlowego Punkt ten wypełnia się analogicznie do punktu poprzedniego z tym, że tutaj wykazać należy akcje w spółkach handlowych. V. Nabycie mienia w drodze przetargu W punkcie tym należy ujawnić informacje o nabyciu od Skarbu Państwa, innej państwowej osoby prawnej, jednostki samorządu terytorialnego, ich związków lub od komunalnej osoby prawnej mienia, które podlegało zbyciu w drodze przetargu. W oświadczeniu należy podać opis mienia, datę nabycia (dzień, miesiąc, rok) oraz podmiot, od którego mienie nabyto. Najczęstszym uchybieniem jest w tym przypadku brak dokładnej daty nabycia mienia. Należy także pamiętać, że w punkcie tym wykazuje się jedynie mienie nabyte w danym roku - nie ma więc potrzeby ponawiania jednej i tej samej informacji, we wszystkich kolejnych oświadczeniach majątkowych. W latach kolejnych mienie takie wykazać należy natomiast w punkcie II oświadczenia, jako nieruchomość. VI. Działalność gospodarcza Punkt ten nakazuje ujawnić w oświadczeniu majątkowym: - fakt prowadzenia działalności gospodarczej, jej przedmiot oraz formę prawną, ewentualnych wspólników oraz przychód i dochód (przychód po pomniejszeniu o koszty jego uzyskania) osiągnięte z tego tytułu w roku ubiegłym, wynikające z zeznania/zeznań rocznych, - fakt zarządzania taką działalnością (również jako przedstawiciel lub pełnomocnik), jej przedmiot oraz formę prawną, ewentualnych wspólników oraz przychód i dochód osiągnięty z tego tytułu w roku ubiegłym. Strona 2 z 5
Dane powyższe powinny być zgodne z danymi wykazanymi w zeznaniach rocznych składanych do urzędu skarbowego, a ich kopie należy dołączać do oświadczeń majątkowych. Należy pamiętać także, że w przypadku składania do urzędu skarbowego kilku zeznań podatkowych, do oświadczenia należy dołączać kserokopie wszystkich tych zeznań (np. PIT-37, PIT-36, PIT-36L, PIT-38, PIT-28). VII. Członkostwo w spółkach handlowych, spółdzielniach i fundacjach prowadzących działalność gospodarczą Jeżeli osoba zobowiązana do złożenia oświadczenia jest członkiem któregokolwiek z podmiotów opisanych w tym punkcie, wówczas wpisuje: nazwy spółek, spółdzielni i fundacji z podaniem ich danych adresowych, okresy pełnienia funkcji oraz osiągnięte dochody z uwzględnieniem przynależności do majątku osobistego lub należące do majątku objętego małżeńską wspólnością majątkową. Gdy dana rubryka nie ma w konkretnym przypadku zastosowania, należy wpisać Nie dotyczy". VIII. Inne dochody W punkcie tym ujawnieniu podlegają dochody niewymienione w poprzednich punktach, których źródłem są: - stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładcza, emerytura lub renta, - działalność wykonywana osobiście, - działy specjalne produkcji rolnej, - najem lub dzierżawa (chyba, że są prowadzone w ramach działalności gospodarczej, wtedy należy uwzględnić dochody z tego tytułu w punkcie VI oświadczenia), - prawa majątkowe (w tym prawa autorskie), - kapitały pieniężne, - darowizny, - inne źródła. Należy pamiętać, że w punkcie tym wykazujemy dochody własne (nie małżonka ani łącznie z małżonkiem) z poszczególnych źródeł. Nie wykazujemy przychodów, tylko dochody z poszczególnych źródeł wynikające z zeznania podatkowego. Zdarzają się sytuacje, że dochód z poszczególnego źródła wykazany w oświadczeniu majątkowym jest niezgodny z dochodem wynikającym z rozliczenia rocznego. Taka sytuacja nie powinna mieć miejsca. Nie należy także wykazywać dochodów w wysokości miesięcznej tylko za cały rok podatkowy. Jeśli z zeznania podatkowego wynika, że osoba osiągnęła dochody z kilku rodzajów źródeł, np. ze stosunku pracy, umowy zlecenia, z innych źródeł - należy wszystkie te źródła w oświadczeniu wymienić i dla każdego z nich odrębnie podać wysokość dochodu. Nie należy podawać dochodów w jednej, łącznej kwocie. W sytuacji, gdy podatnik osiąga dochody ze stosunku pracy i z tego samego zakładu pracy otrzymał np. świadczenie urlopowe (wykazane w innych źródłach) lub wykonywał czynności w ramach umowy o dzieło (także wykazane w odpowiedniej rubryce w informacji PIT-11 uzyskanej od płatnika), dochody takie należy wyodrębnić i wykazać w poszczególnych źródłach dochodu zarówno w zeznaniu podatkowym jak i w oświadczeniu majątkowym, ponieważ pomimo, że wypłacane są przez jeden zakład pracy są jednak dochodami z różnych tytułów. Zdarzają się także błędy tego typu, że podatnik wykazuje z jednego źródła przychód, z innego zaś dochód. Powinno wykazywać się zawsze tylko dochody, które stanowią przychód po pomniejszeniu o koszty jego uzyskania. Nie może być też takich sytuacji, że osoba dołącza do oświadczenia kopię zeznania, a w oświadczeniu nie wykazuje żadnych dochodów, bądź też wpisuje jedynie nazwę złożonego zeznania np. PIT-37". We wzorze oświadczenia, w opisie do rubryki VIII, wyraźnie zaznaczono, że należy podać kwoty uzyskiwane z każdego tytułu. Kolejną ważną kwestią jest nieuwzględnianie przez osoby składające oświadczenia dochodów z tytułu otrzymywanych diet. Dieta jest źródłem przychodu. Nie jest to wprawdzie przychód podlegający Strona 3 z 5
opodatkowaniu, ale należy wykazać go w oświadczeniu. To samo dotyczy przychodów osiągniętych w danym roku z tytułu odpłatnego zbycia nieruchomości lub mienia ruchomego. W przypadku więc odpłatnego zbycia nieruchomości powstaje u danej osoby przychód, tak samo jak w przypadku sprzedaży np. samochodu. Urząd skarbowy dysponuje danymi na temat przychodów uzyskanych w ww. formach przez podatników (w tym obowiązanych do składania oświadczeń majątkowych). W pierwszym przypadku jest to o tyle ważne, że urząd skarbowy widzi", czy u danej osoby powstaje obowiązek zapłaty zryczałtowanego podatku dochodowego z odpłatnego zbycia nieruchomości. Wprawdzie przepisy ustaw wskazanych we wstępie niniejszego pisma nie nakładają na osoby składające oświadczenia majątkowe obowiązku wykazania tychże przychodów, ale przy analizie oświadczeń informacje takie dodatkowo tworzą bardziej przejrzysty obraz i po części tłumaczą dlaczego np. dana nieruchomość czy samochód nie zostały już w następnym oświadczeniu majątkowym wykazane. Jak wspomniano już w opisie do punktu VI, do oświadczenia majątkowego należy załączyć kserokopię zeznania (zeznań) składanych do urzędu skarbowego za rok, którego dotyczy oświadczenie. Dane wykazane w oświadczeniu powinny być zgodne z danymi wykazanymi w złożonym zeznaniu, jednakże przypomnieć należy, że oświadczenie majątkowe winno zawierać także dane o tych dochodach osiąganych z tyt. zatrudnienia lub innej działalności zarobkowej lub zajęć - które nie podlegają opodatkowaniu. Dlatego też w oświadczeniu wykazać należy np. otrzymane w danym roku dopłaty bezpośrednie do gruntów rolnych. Osoby rozliczane przez ZUS lub KRUS na druku PIT40A, które nie uzyskują innych dochodów opodatkowanych podatkiem dochodowych i które nie składają do urzędu skarbowego zeznania rocznego, mają obowiązek dołączyć do oświadczenia majątkowego kopię PIT40A. IX. Składniki mienia ruchomego Do składników mienia ruchomego osoby składającej oświadczenie majątkowe zaliczymy przysługujące jej prawa majątkowe ale tylko te, które odnoszą się do mienia ruchomego. Będą to m.in. samochody, motocykle, samochody ciężarowe, maszyny rolnicze, jachty, łodzie itp. Należy pamiętać, że w przypadku pojazdów mechanicznych należy podać ich markę, model i rok produkcji. W oświadczeniu należy ujawnić jedynie składniki mienia ruchomego o wartości powyżej 10.000 zł. Wartość poszczególnych przedmiotów należy określić według kryteriów rynkowych. Ponieważ takie oszacowanie jest dokonywane przez osobę składającą oświadczenie i jedynie na potrzeby tego oświadczenia, wskazane jest określenie wartości rzeczy w rozsądnym przybliżeniu (chyba że znana jest dokładna wartość rzeczy, wówczas taką właśnie wartość należy podać). X. Zobowiązania pieniężne W punkcie tym ustawodawca nakazuje ujawnienie zobowiązań pieniężnych o wartości powyżej 10.000 zł Ujawnieniu podlegają kredyty i pożyczki zaciągnięte w bankach i innych instytucjach oszczędnościowo-kredytowych, jak i od osób prywatnych oraz pozostałe (np. pożyczki z zakładu pracy). Zgodnie z opisem do tego punktu, należy oprócz wysokości zobowiązania, wykazać także warunki na jakich zostało one udzielone (wobec kogo, w związku z jakim zdarzeniem). Nie wystarczy więc wymienić samego faktu zaciągnięcia kredytu w wysokości np. 15.000 zł. Należy określić jaki bank (instytucja) udzielił tego kredytu, kiedy, w związku z jakim zdarzeniem, czyli np. na budowę domu, na zakup samochodu itp. Wysokość zobowiązania należy określić kwotowo, z przybliżoną wartością odsetek i świadczeń pobocznych. Zdarzają się przypadki, że osoba w oświadczeniu wykazuje kredyt w wysokości np. 150.000 zł, a w oświadczeniu za kolejny rok już tego kredytu nie wykazuje nie podając przy tym powodów i przyczyn tak złożonego oświadczenia. Jeżeli osoba zaciągnęła kilka kredytów należy określić ich wysokość i warunki na jakich zostały zaciągnięte, każdy z osobna. Należy także pamiętać; że w przypadku zaciągnięcia zobowiązania pieniężnego od osoby fizycznej, zobowiązanie takie (jeżeli przekracza kwotę 10.000 zł) również należy uwzględnić w składanym oświadczeniu. Strona 4 z 5
W oświadczeniach majątkowych składanych za cały rok, należy wykazać stan we wszystkich punktach oświadczenia na dzień 31 grudnia. Jeżeli więc np. mienie ruchome lub nieruchomości w dniu 31 grudnia roku poprzedniego znajdowały się w posiadaniu osoby składającej oświadczenie, zobowiązana jest ona do ich wykazania, nawet w sytuacji gdy w momencie składania oświadczenia (a więc po dniu 1 stycznia nowego roku) już tego mienia nie posiada. W oświadczeniach składanych w ciągu roku stan we wszystkich punktach oświadczenia podawać należy na dzień objęcia, utraty lub rezygnacji ze stanowiska. Przy sporządzaniu oświadczenia majątkowego należy pamiętać, że podanie w nim nieprawdy lub zatajenie prawdy powoduje odpowiedzialność na podstawie art. 233 1 kodeksu karnego. Najczęstsze błędy formalne popełniane przy wypełnianiu oświadczeń majątkowych: - nieokreślenie miejsca zatrudnienia, stanowiska lub pełnionej funkcji, - nieokreślanie w jakiej walucie zgromadzono środki pieniężne (dotyczy rubryki środki pieniężne zgromadzone w walucie obcej ) oraz niewypełnianiu wszystkich pozycji w pkt I oświadczenia, - nieujawnienie wartości nieruchomości w pkt II oświadczenia, -niewskazywanie tytułu prawnego do nieruchomości - tytułem prawnym jest np.: własność, współwłasność, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, użytkowanie wieczyste, najem, dzierżawa, użyczenie. Tytułu prawnego nie określają pojęcia: akt notarialny, księga wieczysta, wspólność majątkowa, - nieokreślenie rodzaju posiadanego gospodarstwa rolnego, - nieujawnienie przychodu i dochodu z gospodarstwa rolnego (należy podać obie wielkości), - podanie łącznego dochodu, bez wskazania z jakiego tytułu został uzyskany, - wykazanie przychodu zamiast dochodu (pkt VIII), - niewykazanie pełnej wysokości dochodów uzyskiwanych z tytułu pełnienia obowiązków społecznych i obywatelskich (diet), należy wykazać również kwotę diet, która jest zwolniona z podatku dochodowego od osób fizycznych, - niepodanie roku produkcji samochodów, bądź innych pojazdów mechanicznych, - niewykazanie rzeczywistej wielkości posiadanego zobowiązania pieniężnego wg stanu na dzień składania oświadczenia. Nieprawidłowym jest wskazanie stanu zadłużenia z daty jego zaciągnięcia (jeśli oświadczenie składane jest na dzień 31 grudnia, to należy podać stan zadłużenia na ten dzień), - niewskazanie w związku z jakim zdarzeniem i na rzecz jakiego podmiotu zaciągnięto zobowiązania pieniężne, - wykazanie mienia nabytego po dniu, na który składane jest oświadczenie, tj. jeśli oświadczenie składane jest wg stanu na dzień 31 grudnia, to nie należy ujawniać w nim mienia nabytego po tej dacie, - nieokreślenie przynależności poszczególnych składników majątkowych wymienionych w oświadczeniu majątkowym do majątku odrębnego i objętego małżeńską wspólnością majątkową, - niepodanie miejsc (adresów) położenia nieruchomości, - wskazanie adresu zameldowania zamiast zamieszkania, - brak podpisu w oświadczeniu, - niewypełnieniu poszczególnych rubryk oświadczenia majątkowego lub wypełnieniu ich w sposób nieczytelny. Strona 5 z 5