Propozycje programowe do Strategii Rozwoju Centralnej Strefy Funkcjonalnej Województwa Zachodniopomorskiego

Propozycje programowe do Strategii Rozwoju Centralnej Strefy Funkcjonalnej Województwa Zachodniopomorskiego Załącznik 1 SYNTEZA UWARUNKOWAŃ I DIAGNOZY STANU Materiał roboczy 0

Spis treści 1. Centralna Strefa Funkcjonalna w województwie i regionie... 2 2. Powiązania z obszarami sąsiadującymi... 3 3. Ludność... 4 4. Sieć osadnicza... 8 5. Zabytki i krajobraz kulturowy... 10 6. Infrastruktura społeczna... 13 6.1. Edukacja... 13 6.2. Kultura i media... 17 6.3. Ochrona zdrowia... 18 7. Gospodarka... 22 7.1 Usługi... 23 7.2. Rolnictwo i leśnictwo... 25 7.3. Turystyka... 27 7.4. Przemysł... 28 8. Infrastruktura transportowa... 30 8.1 Dostępność transportowa obszaru... 30 8.2 Infrastruktura drogowa... 31 8.3 Infrastruktura kolejowa... 33 8.4 Komunikacja zbiorowa... 35 9. Infrastruktura techniczna... 36 9.1 Zaopatrzenie w energię elektryczną i gaz... 36 9.1 Gospodarka wodno-ściekowa... 37 9.2 Gospodarka odpadami... 37 1

Uwarunkowania przestrzenne Centralnej Strefy Funkcjonalnej 1. Centralna Strefa Funkcjonalna w województwie i regionie Centralna Strefa Funkcjonalna znajduje się w środkowo-wschodniej części województwa zachodniopomorskiego, obejmuje powiaty drawski (gminy: Drawsko Pomorskie, Złocieniec, Kalisz Pomorski, Wierzchowo, Ostrowice, Czaplinek), świdwiński (gminy: Świdwin miejska i wiejska, Połczyn Zdrój, Brzeźno, Sławoborze, Rąbino) i łobeski (gminy: Łobez, Węgorzyno, Resko, Dobra, Radowo Małe). Rysunek 1 Obszar Centralnej Strefy Funkcjonalnej na obszarze województwa Opracowanie: Regionalne Biuro Gospodarki Przestrzennej Województwa Zachodniopomorskiego 2

Obszar położony jest głównie na terenie Pojezierza Drawskiego i Wysoczyzny Łobeskiej oraz pojedyncze gminy na Równinie Nowogardzkiej (Resko) Pojezierzu Ińskim (Węgorzyno) czy Równinie Drawskiej (Kalisz Pomorski) i Równinie Wałeckiej (gmina Wierzchowo) (wg J. Kondrackiego). Funkcjonalnie jest częścią pasma pojezierzy zachodniopomorskich o podobnych uwarunkowaniach krajobrazowych, historycznych i administracyjnych. 2. Powiązania z obszarami sąsiadującymi Sam obszar, mimo swojego centralnego położenia na mapie województwa, jest peryferyjny ze względu na oddalenie od stref średnich miast województwa (Wałcza, Szczecinka, Kołobrzegu i Koszalina oraz Stargardu będącego częścią Szczecińskiego Obszaru Metropolitalnego), które są istotne w hierarchii osadniczej dla regionu i północno-zachodniej części kraju. Oprócz tego charakteryzuje się brakiem bezpośredniej dostępności do głównych szlaków komunikacyjnych regionu (DK nr 6, 10 i 11), które omijają obszar lub przechodzą peryferyjnie. Bezpośrednie sąsiedztwo to obszary funkcjonalne strefy Kołobrzesko-Koszalińskiej od północy, powiat Szczecinecki z wiodącym ośrodkiem Szczecinka i zespołem sąsiednich miast Człuchowa i Chojnic poza granicami województwa od wschodu, obszar Wałcza powiązanego funkcjonalnie z Piłą od południowego-wschodu, obszar pojezierza choszczeńskiego, dobiegniewskiego położonych w korytarzu CETC oraz gminy powiatu stargardzkiego silnie ciążące w kierunku zachodnim w stronę Szczecińskiego Obszaru Metropolitalnego. Pewnym powiązaniem z obszarami sąsiednimi posiadającymi wspólne cechy jest oś pojezierzy o urozmaiconym polodowcowym krajobrazie lasów i jezior (gminy Chociwel, Ińsko, Drawno, Recz, Mirosławiec, Wałcz, Borne Sulinowo, Barwice) 3

Rysunek 2 Dostępność do ważniejszych ośrodków regionu Opracowanie: Regionalne Biuro Gospodarki Przestrzennej Województwa Zachodniopomorskiego 3. Ludność Obszar zamieszkany jest 144951 i zajmuje powierzchnię 3922,4 km Ogół liczby mieszkańców stanowi 8,4 % ludności całego województwa, a gęstość zaludnienia wynosząca 37 osób na km 2 jest dwukrotnie mniejsza niż dla reszty województwa, co stanowi istotny problem dla lokalizowania różnego rodzaju działalności dla ludności. Z drugiej strony może być to szansa dla specjalizacji turystycznej oraz dla małych przedsiębiorstw o wyspecjalizowanej działalności. Najmniej mieszkańców na km 2 liczy obszar wiejski gminy Kalisz Pomorski (6), a poniżej 25 (z wyjątkiem gminy Brzeźno 26) liczą wszystkie jednostki gminne z wyjątkiem miast, co na tych obszarach daje przynajmniej 4 ha na osobę. Również miasta nie są gęsto zaludnione i jedynie w Połczynie-Zdroju wartość ta przewyższa 1000 mieszkańców na km 2 4

Tabela 1 Podstawowe dane demograficzne o jednostkach terytorialnych Jednostki terytorialne Liczba ludności ludność na 1 km 2 stan na 31 XII 2013 2013 Powiat drawski 58403 33 Gmina Czaplinek 11950 33 Czaplinek miasto / obszar wiejski 7188 / 4762 528 / 14 Gmina Drawsko Pomorskie 16618 48 Drawsko Pomorskie - miasto / obszar wiejski 11878 / 4740 532 / 15 Gmina Kalisz Pomorski 7383 15 Kalisz Pomorski - miasto / obszar wiejski 4361 / 3022 365 / 6 Gmina Ostrowice 2595 17 Gmina Wierzchowo 4372 19 Gmina Złocieniec 15485 79 Złocieniec miasto / obszar wiejski 13224 / 2261 410 / 14 Powiat świdwiński 48582 44 Miasto Świdwin 15725 703 Gmina Brzeźno 2880 26 Gmina Połczyn-Zdrój 15813 46 Połczyn-Zdrój - miasto / obszar wiejski 8444 / 7369 1171 / 22 Gmina Rąbino 3836 21 Gmina Sławoborze 4215 22 Gmina Świdwin 6113 25 Powiat łobeski 37966 36 Gmina Dobra 4482 39 Dobra - miasto / obszar wiejski 2347 / 2135 990 / 19 Gmina Łobez 14356 63 Łobez miasto / obszar wiejski 10438 / 3918 813 / 18 Gmina Radowo Małe 3708 21 Gmina Resko 8229 29 Resko miasto / obszar wiejski 4356 / 3873 970 / 14 Gmina Węgorzyno 7191 28 Węgorzyno - miasto / obszar wiejski 2909 / 4282 425 / 17 Opracowanie własne na podstawie danych GUS (2013) 5

Struktura wiekowa ludności wewnątrz strefy wygląda lepiej w porównaniu z resztą województwa. Największym potencjałem jest większy udział osób w wieku przedprodukcyjnym, który w każdym z powiatów jest wyższy niż w regionie (17,9 %) oraz w większości niższy odsetek ludności w wieku poprodukcyjnym wynoszący w województwie 17,1%. Najlepsza sytuacja demograficzna występuje w powiecie drawskim, a najgorsza w łobeskim. Tabela 2 Grupy ludności w powiatach strefy w wieku w wieku w wieku Jednostka terytorialna przedprodukcyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym 2013 2013 2013 % % % Powiat drawski 18,9 64,5 16,6 Powiat świdwiński 18,2 64,8 17,0 Powiat łobeski 18,7 64,1 17,2 Opracowanie własne na podstawie danych GUS (2013) Tabela 3 Piramida wiekowa ludności powiatów strefy Opracowanie własne na podstawie danych GUS (2013) 6

Biorąc pod uwagę obecnie panujące trendy demograficzne, które charakteryzują się ogólnym spadkiem liczby ludności, należy zwrócić uwagę na przyczyny zmian tych wartości. W przypadku strefy centralnej przyrost naturalny jest co prawda dodatni (z wyjątkiem obszarów wiejskich gminy Węgorzyno i Złocieniec) jednak spadek liczby ludności dotyczy już całego obszaru (z wyjątkiem obszaru wiejskiego gminy Resko) i spowodowany jest on wynikiem ujemnego salda migracji. Rysunek 3 Przyrost naturalny w latach 2000-2012 Rysunek 4 Przyczyny zmian liczby ludności w latach 2000-2012 Opracowanie: Regionalne Biuro Gospodarki Przestrzennej Województwa Zachodniopomorskiego Na podstawie obecnie panujących trendów opracowana jest prognoza zmian liczby ludności na rok 2035, która zakłada spadek liczby ludności we wszystkich powiatach strefy centralnej a największy (także w województwie) dotyczy powiatu świdwińskiego gdzie zaludnienie zmaleje o prawie 27%. Najmniejszy spadek w skali obszaru nastąpić ma na terenie powiatu łobeskiego około 15%. Wnioski, jakie napływają ze stanu obecnego oraz z prognoz, mogą mieć istotny wpływ na kreowanie polityki dotyczącej rozwoju terenów mieszkaniowych w Krainie Czarnego Bzu. 7

Rysunek 5 Prognoza zmian ludności do 2035 roku Opracowanie: Regionalne Biuro Gospodarki Przestrzennej Województwa Zachodniopomorskiego 4. Sieć osadnicza Na obszarze znajduje się 10 miast, których początki sięgają XIII i XIV wieku. Zamieszkuje w nich 80870 ludności, co daje wskaźnik urbanizacji na poziomie 55,7% i jest niższy od średniej w województwa, która wynosi 68,8%. Wielkości ich zaludnienia kształtują się na poziomie od 2347 w Dobrej do 15725 w Świdwinie. Brak miast średniej wielkości determinuje lukę w hierarchii dla ośrodka ponadlokalnego będącego w stanie skupić najszerszą ofertę usług różnego rodzaju tworząc centrum funkcjonalno-przestrzenne. Trzy miasta pełnią rolę ośrodków administracji szczebla powiatowego, które jednak nie stanowią istotnego ogniwa sieci osadniczej, o czym przykładowo świadczy, mniejsza liczba ludności Łobza i Drawska jako miast powiatowych niż Złocieńca. Pewne centra osadnicze mogą skupiać się przy zespołach miast w niedużej odległości np. Złocieniec i Drawsko Pomorskie (łącznie 25102 mieszkańców) w zasięgu czasu do 20 minut oraz 8

Łobez i Świdwin (26163) w 25 minutowym izochronie. Należy dodać, że oba ośrodki w zespołach są bezpośrednio połączone drogami oraz liniami kolejowymi, co może w istotny sposób nasilić ich integrację. 6 pozostałych miast nie przekracza 10000 mieszkańców z czego można wyodrębnić Połczyn-Zdrój oraz Czaplinek, które stanowią istotne ośrodki uzdrowiskowe i turystyczne w skali regionu i kraju oraz 4 najmniejsze, których ludność nie przekracza 5000 obsługując najbliższe tereny w promieniu 5-10 km. Tabela 3 Miasta leżące w Centralnej Strefie Funkcjonalnej Jednostki terytorialne Liczba ludności ludność na 1 km2 stan na 31 XII 2013 2013 Świdwin 15725 703 Złocieniec 13224 410 Drawsko Pomorskie 11878 532 Łobez 10438 813 Połczyn-Zdrój 8444 1171 Czaplinek 7188 528 Kalisz Pomorski 4361 365 Resko 4356 970 Węgorzyno 2909 425 Dobra 2347 990 Opracowanie własne na podstawie danych GUS (2013) W Centralnej Strefie Funkcjonalnej znajduje się 9 obszarów wiejskich (w granicach gmin miejsko-wiejskich) oraz 7 gmin wiejskich. Łączne zaludnienie obszarów o charakterze wiejskim wyniosło w 2013 roku 64081 zajmuje powierzchnię 3786 km2. Tereny wiejskie składają się z 256 sołectw, których średnia powierzchnia wynosi 14,7 km2 i przeciętnie liczy 250 mieszkańców. Statystycznie w strefie położonych jest 522 miejscowości, z czego 317 jest samodzielnymi wsiami. Powierzchnia wsi liczy przeciętnie 7,25 km 2 i zamieszkuje je 122 osoby. Zdecydowana większość wsi to owalnice charakteryzujące się układem ruralnym z nawsiami z znajdującymi na ich terenie kościołami. Największe wsie występują na obszarze wiejskim gminy Drawsko Pomorskie, Wierzchowo oraz Radowo Małe, z kolei najmniejsze na w gminach Kalisz Pomorski, gdzie znaczną część zajmuje teren poligonu stanowiąc jednocześnie barierę w kontinuum osadniczym. 9

Tabela 4 Pozostałe miejscowości w powiatach obszaru Jednostka terytorialna Sołectwa miejscowości podstawowe ogółem miejscowości podstawowe wsie miejscowości podstawowe pozostałe Powiat drawski 93 182 116 66 Powiat świdwiński 82 201 112 89 Powiat łobeski * 81 139 89 50 Opracowanie własne na podstawie danych GUS (2013) 5. Zabytki i krajobraz kulturowy Powiat drawski położony jest na Równinie Drawskiej. Cechuje się unikalnymi walorami krajobrazowymi. Warto do nich zaliczyć rzekę Drawę oraz Jezioro Drawsko. Oba miejsca są chętnie odwiedzaną destynacją turystyczną. Do najcenniejszych zabytków architektury powiatu można zaliczyć: Kościół pw. Św. Trójcy w Czaplinku- wyniesiony na przełomie XIV i XV w, prawdopodobnie na miejscu zamku templariuszy. Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Czaplinku- neoromański kościół, zbudowany w latach 1829 1932 dla gminy ewangelickiej. Pierwsza na Pomorzu świątynia wybudowana na planie krzyża greckiego. Wnętrze przypomina wystrój greckokatolickiej cerkwi. Spichlerz Gropiusa w Jankowie- jeden z nielicznych istniejących na ziemiach polskich do dnia dzisiejszego budynków zaprojektowanych przez wybitnego architekta W. Groupiusa (Kanon Krajoznawczy Województwa Zachodniopomorskiego) Baza noclegowa na terenie Powiatu Drawskiego pochodzi w większości z lat siedemdziesiątych. Wtedy duże zakłady budowały ośrodki wypoczynkowe dla swoich pracowników. Często na nie swoich gruntach, bez prawa do ich własności. Baza ta przystosowana i wykorzystywana była tylko w sezonie letnim. Największe skupisko takich ośrodków występuje w okolicach Czaplinka, nad jez. Drawsko, w Cieszynie nad jez. Siecino oraz w Lubieszewie i Gudowie nad jeziorem Lubie. Rozwój tych ośrodków jest uwarunkowany ich sytuacją własnościową. Obecnie baza noclegowa jest 10

gotowa na przyjęcie jednorazowo ok. 9 000 turystów. Jednak wyposażenie oraz stan techniczny bazy turystycznej pochodzi co najmniej sprzed 10 lat. (Strategia powiatu Drawskiego) Krajobraz powiatu świdwińskiego ma w przeważającym stopniu charakter rolniczy. Znajduje się tutaj jednak dużo jezior o wysokiej klasie czystości. Lasy zajmują 35 % powierzchni powiatu. Do najważniejszych zabytków należą: Park Zdrojowy z zabudowaniami uzdrowiska w Połczynie Zdrój- jedno z czterech uzdrowisk w województwie, rozwinęło się w XIX w. Założenie parkowe nawiązuje do stylu francuskiego z ok. 60 gatunkami drzew. Na terenie uzdrowiska znajdują się zabytkowe budynki z przełomu XIX i XX wieku. Zamek w Świdwinie- Powstał w XIV w, wielokrotnie przebudowywany. W latach 1704-1758 powstało barokowe skrzydło południowe, wschodnie oraz nowy budynek bramy. W 1784 wzniesiono skrzydło zachodnie. Obecnie mieści się w nim Świdwiński Ośrodek Kultury. Powiat łobeski jest otoczony bogatymi kompleksami leśnymi oraz dużą ilością jezior. Przez jego środek przepływa rzeka Rega będąca chętnie odwiedzanym miejscem przez kajakarzy oraz wędkarzy. Do najważniejszych obiektów zabytkowych należy zaliczyć: Kościół pw. Św. Klary w Dobrej- Kościół powstały pod koniec XV w, z oryginalnym renesansowym wyposażeniem Sanktuarium Matki Boskiej Reskiej w Resku- najstarszy zabytek w mieście, zbudowany w stylu późnogotyckim ok. 1400 r. Świątynia słynie z obecności obrazu Matki Boskiej Reskiej. Kościół pw. Trójcy Świętej w Wysiedlach- Pierwotnie kościół ewangelicki, wystrój z 1 poł. XVII w.. W województwie zachodniopomorskim trwają działania, określone w Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa, mające na celu wyodrębnienie 30 obszarów funkcjonalnych pod nazwą Obszarów Kulturowo- Krajobrazowych (OKK). Są to obszary o różnej wielkości, położone często na terenie kilku gmin, o wyróżniających się wartościach kulturowych i krajobrazowych. Na obszarze Strefy przewiduje się OKK położonych w całości lub w części o następujących zasięgach i wartościach: OKK10 Dolina Parsęty (w granicach gmin: Barwice, Białogard, Dygowo, Gościno, Grzmiąca, Karlino, Kołobrzeg, Połczyn-Zdrój, Szczecinek) OKK12 Dolina Regi (w granicach gmin: Gryfice, Łobez, Płoty, Resko, Świdwin, Trzebiatów) - Obszar nad rzeką Regą wraz z położonymi sześcioma historycznymi miastami: Świdwin, 11

Łobez, Resko, Płoty, Gryfice i Trzebiatów. Na Redze funkcjonuje wiele budowli i urządzeń hydrotechnicznych pozostałych po bogatym niegdyś zagospodarowaniu rzeki. OKK15 Kalisz Pomorski i okolice (gm. Kalisz Pomorski) - Obszar obejmujący miasto Kalisz Pomorski oraz wsie o historycznych, średniowiecznych układach ruralistycznych, z ryglowymi (XVIII-wiecznymi) kościołami, założeniami dworsko-folwarcznymi oraz zabudową zagrodową. OKK16 Kraina Borków (w granicach gmin: Łobez, Radowo Małe, Węgorzyno) - Obszar położony w zasięgu Pojezierza Ińskiego, Drawskiego oraz Wysoczyzny Łobeskiej, bardzo atrakcyjny krajobrazowo, o urozmaiconej, pagórkowatej rzeźbie terenu, z licznymi jeziorami i ciekami. Położenie na wyniesieniach, wzgórzach, pozwala na ekspozycję zabudowy wiejskiej i kościołów. Kraina starego rodu słowiańskiego i rycerskiego Borków, żyjącego na pograniczu Pomorza i Brandenburgii. OKK18 Pojezierze Drawskie (w granicach gmin: Czaplinek, Ostrowice, Złocieniec) - Obszar położony na Pojezierzu Drawskim, o urozmaiconej polodowcowej rzeźbie terenu. Cechą dominującą jest bogactwo jezior, o zróżnicowanych kształtach i wielkości, w tym duże jez. Drawsko, Siecino, Krosino, Rakowskie. Cały obszar znajduje się w dorzeczu rzeki Drawy, w granicach Drawskiego Parku Krajobrazowego, podlega również ochronie Natura 2000. OKK22 Szwajcaria Połczyńska (w granicach gmin: Barwice, Czaplinek, Ostrowice, Połczyn- Zdrój) - Obszar o wybitnych wartościach krajobrazowo-przyrodniczych w obrębie Drawskiego Parku Krajobrazowego i Natury 2000, składa się z kilku regionów o rozmaiconej rzeźbie terenu i wysokich wartościach przyrodniczych z polodowcową krainą Dębnicy i Drawy jako teren kreowany na produkt turystyczny przez trzy współpracujące gminy: Barwice, Czaplinek i Połczyn-Zdrój. Przełom rzeki Dębnicy rzeka z polodowcowym kanionem, o malowniczym otoczeniu. Spyczna Góra - okazałe wzniesienie utworzone przez lodowiec. OKK23 Śladami Gropiusa (gm. Drawsko Pomorskie, Mirosławiec) - Miejsca związane z pierwszymi projektami architektonicznymi, przyszłego twórcy Bauhausu, Waltera Gropiusa. Istniejące do dziś jego realizacje: Drawsko willa, bank, Jankowo spichlerz, czworak, Żołędowo czworak, Gudowo krochmalnia, Mirosławiec spichlerz. Obszar o urozmaiconym krajobrazie, w obrębie Pojezierza Drawskiego i Równiny Drawskiej, wytyczony w osi jez. Lubie i doliny rz. Drawy, o znacznym zalesieniu. 12

6. Infrastruktura społeczna 6.1. Edukacja Szkoły podstawowe na terenie Centralnej Strefy Funkcjonalnej w większości prowadzone są przez jednostki samorządu gminnego (39), a szkoły w Wojtaszycach i Rzecinie przez inne podmioty. Dwie przez pozostałe podmioty. Oprócz tego istnieją 4 szkoły specjalne w Świdwinie, Sławoborzu, Bobrowie i Radowie Wielkim, które także nie należą do lokalnego samorządu gminnego. Łącznie kształci się w nich 7885 uczniów, z czego prawie 10% w szkole podstawowej w Drawsku Pomorskim. Najmniej wychowanków liczy szkoła podstawowa w Rzecinie (6). Tabela 5 Szkoły podstawowe i liczba uczniów szkoły podstawowe dla dzieci i szkoły podstawowe specjalne dla młodzieży bez specjalnych dzieci i młodzieży ogółem uczniowie Ogółem uczniowie powiat łobeski powiat świdwiński Jednostka terytorialna Gmina Dobra Gmina Łobez Gmina Radowo Małe Gmina Resko Gmina Węgorzyno ogółem prowadzone przez samorząd gminny ogółem prowadzone przez samorząd gminny ogółem prowadzone przez samorząd gminny Dobra 1 1 202 202 0 0 0 0 Wojtaszyce 1 0 55 0 0 0 0 0 Łobez 2 2 646 646 0 0 0 0 Bełczna 1 1 95 95 0 0 0 0 Radowo Małe 1 1 181 181 0 0 0 0 Radowo Wielkie 0 0 0 0 1 0 32 0 Siedlice 1 1 37 37 0 0 0 0 Resko 1 1 339 339 0 0 0 0 Łosośnica 1 1 20 20 0 0 0 0 Starogard 1 1 105 105 0 0 0 0 Węgorzyno 1 1 291 291 0 0 0 0 Runowo Pom. 1 1 117 117 0 0 0 0 Miasto Świdwin Świdwin 3 3 943 943 1 0 20 0 Gmina Brzeżno Brzeźno 1 1 181 181 0 0 0 0 Gmina Połczyn-Zdrój Połczyn-Zdrój 1 1 515 515 0 0 0 0 Bolkowo 1 1 48 48 0 0 0 0 Redło 1 1 145 145 0 0 0 0 ogółem prowadzone przez samorząd gminny 13

Toporzyk 1 1 39 39 0 0 0 0 Nielep 1 1 49 49 0 0 0 0 powiat drawski Gmina Rąbino Rąbino 1 1 164 164 0 0 0 0 Rzecino 1 0 6 0 0 0 0 0 Gmina Sławoborze Sławoborze 1 1 231 231 1 0 17 0 Bierzwnica 1 1 88 88 0 0 0 0 Gmina Świdwin Lekowo 1 1 131 131 0 0 0 0 Oparzno 1 1 50 50 0 0 0 0 Gmina Czaplinek Czaplinek 1 1 639 639 0 0 0 0 Broczyno 1 1 63 63 0 0 0 0 Drawsko Pom. 1 1 720 720 0 0 0 0 Gmina Drawsko Pom. Mielenko Drawskie 1 1 82 82 0 0 0 0 Nętno 1 1 56 56 0 0 0 0 Gmina Kalisz Pomorski Kalisz Pom. 1 1 376 376 0 0 0 0 Pomierzyn 1 1 71 71 0 0 0 0 Gmina Ostrowice Nowe Worowo 1 1 85 85 0 0 0 0 Ostrowice 1 1 69 69 0 0 0 0 Gmina Wierzchowo Świerczyna 1 1 66 66 0 0 0 0 Wierzchowo 1 1 178 178 0 0 0 0 Gmina Złocieniec Złocieniec 3 3 718 718 0 0 0 0 Bobrowo 0 0 0 0 1 0 15 0 Centralna Strefa Funkcjonalna 41 39 7801 7740 4 0 84 0 Opracowanie własne na podstawie danych GUS (2013) Na obszarze Centralnej Strefy Funkcjonalnej zlokalizowane są łącznie 23 szkoły gimnazjalne, z czego jedna niepubliczna w Rzepczynie. Kształci się w nich 4550 uczniów w tym 154 z nich w szkołach specjalnych w Sławoborzu, Radowie Wielkim, Świdwinie, Trzcińcu, Czaplinku i Bobrowie, których gestorami są samorządy gminne oraz w dwóch szkołach dla dorosłych w Łobzie (publiczna) i Drawsku Pomorskim (niepubliczna) 14

Tabela 6 Placówki gimnazjalne na obszarze Centralnej Strefy Funkcjonalnej gimnazja dla dzieci i gimnazja dla dzieci i gimnazja dla dorosłych młodzieży bez specjalnych młodzieży specjalne ogółem uczniowie ogółem uczniowie ogółem uczniowie Jednostka terytorialna ogółem prowadzone przez samorząd gminny ogółem prowadzone przez samorząd gminny ogółem prowadzone przez samorząd gminny ogółem prowadzone przez samorząd gminny ogółem prowadzone przez samorząd gminny ogółem prowadzone przez samorząd gminny Gmina Dobra Dobra 1 1 118 118 0 0 0 0 0 0 0 0 powiat łobeski Gmina Łobez Łobez 1 1 397 397 0 0 0 0 1 1 74 74 Gmina Radowo Małe Radowo Małe 1 1 127 127 0 0 0 0 0 0 0 0 Radowo Wielkie 0 0 0 0 1 0 16 0 0 0 0 0 Gmina Resko Resko 1 1 266 266 0 0 0 0 0 0 0 0 Gmina Węgorzyno Węgorzyno 1 1 204 204 0 0 0 0 0 0 0 0 Miasto Świdwin Świdwin 1 1 444 444 1 0 17 0 0 0 0 0 powiat świdwiński Gmina Brzeżno Brzeźno 1 1 92 92 0 0 0 0 0 0 0 0 Rzepczyno 1 0 42 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Gmina Połczyn-Zdrój Połczyn-Zdrój 1 1 316 316 0 0 0 0 0 0 0 0 Redło 1 1 98 98 0 0 0 0 0 0 0 0 Gmina Rąbino Rąbino 1 1 130 130 0 0 0 0 0 0 0 0 Gmina Sławoborze Sławoborze 1 1 118 118 1 0 34 0 0 0 0 0 Gmina Świdwin Bierzwnica 1 1 51 51 0 0 0 0 0 0 0 0 Lekowo 1 1 82 82 0 0 0 0 0 0 0 0 Gmina Czaplinek Czaplinek 1 1 366 366 1 0 25 0 0 0 0 0 Trzciniec 0 0 0 0 1 0 50 0 0 0 0 0 Gmina Drawsko Pom. Drawsko Pomorskie 1 1 513 513 0 0 0 0 1 0 77 0 powiat drawski Gmina Kalisz Pom. Kalisz Pomorski 1 1 249 249 0 0 0 0 0 0 0 0 Gmina Ostrowice Nowe Worowo 1 1 48 48 0 0 0 0 0 0 0 0 Osrowice 1 1 45 45 0 0 0 0 0 0 0 0 Gmina Świerczyna Świerczyna 1 1 35 35 0 0 0 0 0 0 0 0 Wierzchowo 1 1 87 87 0 0 0 0 0 0 0 0 Gmina Złocieniec Złocieniec 2 2 417 417 0 0 0 0 0 0 0 0 Bobrowo 0 0 0 0 1 0 12 0 0 0 0 0 Centralna Strefa Funkcjonalna - ogółem 23 22 4245 4203 6 154 2 1 151 74 Opracowanie własne na podstawie danych GUS (2013) 15

Tabela 7 Profile kształcenia oraz zdawalność w szkołach ponadgimnazjalnych Jednostka powiat powiat powiat łobeski miary drawski świdwiński CSF Szkoły ponadgimnazjalne dla młodzieży (bez szkół specjalnych) według grup kierunków kształcenia Zasadnicze szkoły zawodowe bez specjalnych Artystyczne osoba - 2-2 Ekonomiczne i administracyjne osoba 18 43 28 89 Inżynieryjno-techniczne osoba 50 109 134 293 Produkcji i przetwórstwa osoba 28 32 6 66 Architektury i budownictwa osoba 13 19 15 47 Rolnicze, leśne i rybactwa osoba 1-1 2 Usługi dla ludności osoba 37 55 86 178 Technika (łącznie z technikami uzupełniającymi, liceami profilowanymi oraz szkołami ogólnokształcącymi, szkołami artystycznymi dającymi uprawnienia zawodowe) bez specjalnych Ekonomiczne i administracyjne osoba - 13-13 Społeczne osoba - - 138 138 Informatyczne osoba 69-123 192 Inżynieryjno-techniczne osoba 5 70 257 332 Produkcji i przetwórstwa osoba - 23-23 Usługi dla ludności osoba 56 202 332 590 Architektury i budownictwa osoba - - 32 32 Szkoły ponadgimnazjalne dla dorosłych według grup kierunków kształcenia Technika (łącznie z technikami uzupełniającymi, liceami profilowanymi) dla dorosłych Ekonomiczne i administracyjne osoba - 5-5 Inżynieryjno-techniczne osoba - 3 24 27 Usługi dla ludności osoba - 3 28 31 Szkoły policealne dla dorosłych Ekonomiczne i administracyjne osoba 38 57 74 169 Opieka społeczna osoba - 21 33 54 Ochrona i bezpieczeństwo osoba - 48 18 66 SKOLARYZACJA Współczynniki skolaryzacji (szkolnictwo podstawowe i gimnazjalne) Współczynnik skolaryzacji brutto Szkoły podstawowe % 95,67 91,97 92,83 96,19* Gimnazja % 95,40 100,16 96,74 97,54* Współczynnik skolaryzacji netto Szkoły podstawowe % 89,08 88,28 89,05 91,01* Gimnazja % 78,97 86,52 84,17 87,36* * - dane dla województwa zachodniopomorskiego Opracowanie własne na podstawie danych GUS (2013) 16

Do najbardziej popularnych kierunków kształcenia należą klasy o profilu informatycznotechnicznym oraz usług dla ludności. Mało jest z kolei chętnych na kierunki związane z uwarunkowaniami obszaru tj. rolnicze, leśne i rybactwa oraz produkcji i przetwórstwa, na które zapotrzebowanie może wzrosnąć w ciągu najbliższych kilku lat. Brakuje szerszej oferty edukacyjnej, co jest związane z brakiem wiodącego ośrodka miejskiego, nie mniej jednak, ofertę można uzupełniać tworząc zajęcia fakultatywne dla osób, które będą zainteresowane utworzeniem odpowiednich dla swoich, indywidualnych potrzeb kierunków kształcenia. Wymaga to jednak badań rynku pracy oraz zainteresowań młodzieży w celu stworzenia nie tyle pełnej, ale w pełni zaspokajającej potrzeby wszystkich zainteresowanych oferty edukacyjnej. Nauką podstawową objęta jest zdecydowana większość dzieci i młodzieży jednak wyniki skolaryzacji w porównaniu z danymi dla całego województwa nie wypadają optymistycznie, co może wynikać z niedostatecznej liczby placówek oświatowych tego poziomu, a to z kolei konsekwencją niskiej gęstości zaludnienia, która powoduje wzrost kosztów prowadzenia sieci szkół. Zdawalność egzaminu maturalnego w szkołach zawodowych jest niższa w porównaniu z całym województwem, przeciwnie jest biorąc pod uwagę wyniki osiągane w liceach ogólnokształcących, które charakteryzują się najwyższym poziomem w powiecie drawskim gdzie notuje się jednocześnie najniższy poziom zdawalności w technikach. 6.2. Kultura i media Tabela 8 Obiekty użyteczności kulturalnej na terenie strefy BIBLIOTEKI Placówki biblioteczne powiat świdwiński powiat drawski powiat łobeski biblioteki i filie ob. 15 ob. 14 ob. 9 księgozbiór wol. 177874 wol. 224064 wol. 231609 KINA Kina stałe wg formy własności powiat świdwiński powiat drawski powiat łobeski ogółem ob. 1 ob. 1 sale - 1-1 miejsca na widowni msc 200 msc 221 seanse ogółem - 9-540 MUZEA Muzea powiat świdwiński powiat drawski powiat łobeski muzea łącznie z oddziałami ob. 1 ob. 1 17

DZIAŁALNOŚĆ DOMÓW, OŚRODKÓW KULTURY, KLUBÓW I ŚWIETLIC Domy i ośrodki kultury, kluby i świetlice - Imprezy organizowane przez jednostkę i powiat świdwiński powiat drawski powiat łobeski uczestnicy ogółem ob. 23 ob. 22 ob. 18 sektor publiczny ob. 23 ob. 22 ob. 18 imprezy szt. 758 szt. 1163 szt. 620 uczestnicy imprez osoba 93882 osoba 83242 osoba 60554 Opracowanie własne na podstawie danych GUS (2013) Rozproszona infrastruktura kulturalna na terenie strefy koncentruje się w miastach powiatowych oraz w Złocieńcu. Poza obszarami miejskimi znajdują się świetlice oraz kluby wiejskie, skupiające wokół siebie działalności kulturowe okolicznej ludności. Problemem jest słaba dostępność do kin, które w związku z niedużą liczbą osób w swoim zasięgu działają na granicy opłacalności i są dotowane przez lokalne samorządy. 6.3. Ochrona zdrowia Na terenie Strefy Centralnej funkcjonują 4 szpitale. Po jednym w powiecie świdwińskim w Połczynie-Zdroju i jeden w powiecie łobeskim w Resku. W powiecie drawskim funkcjonuje szpital w Drawsku Pomorskim oraz szpital MSWiA w Kańsku w Złocieńcu. Szpital w Drawsku Pomorskim Oddziały: Izba Przyjęć Szpitalny Oddział Ratunkowy Oddział Chirurgiczny Oddział Ortopedyczny Blok Operacyjny Oddział Intensywnej Terapii Oddział Pediatryczno - Neonatologiczny Oddział Ginekologiczno - Położniczy Oddział Wewnętrzny 18

Szpital w Złocieńcu (Kańsko) Oddziały: Oddział Rehabilitacji Nurologicznej Oddział Rehabilitacji Ogólnoustrojowej Oddział Rehabilitacji Kardiologicznej Oddział Leczenia Zaburzeń Nerwicowych Dział usprawniania leczniczego Szpital w Połczynie-Zdroju Oddziały: Oddział chorób wewnętrznych Oddział ginekologiczno położniczy Oddział chirurgii ogólnej Oddział pediatryczny Izba Przyjęć Szpital w Resku Oddziały: Oddział Wewnętrzny, z pododdziałem kardiologii, Oddział Chirurgii, z pododdziałem ortopedii-traumatologi i urologii, Izba Przyjęć, Oraz zakłady i pracownie Zakład Radiologii, z Pracownią Mammografii Zakład Diagnostyki Laboratoryjnej, Zakład Opiekuńczo-Leczniczy o profilu rehabilitacji neurologicznej, Pracownia Endoskopowa, Kolonoskopowa, 19

Tabela 9 Dane dotyczące szpitali w strefie centralnej Jednostka terytorialna szpitale ogółem szpitale publiczne łóżka ogółem łączna liczba dni pobytu pacjentów (osobodni) ob. ob. - os.dzień Drawsko Pomorskie 1 1 155 34696 Połczyn-Zdrój 1 1 150 25749 Resko 1 1 71 21071 Opracowanie własne na podstawie danych GUS (2003) W porównaniu z liczbą ludności oraz danych dotyczących łącznej liczby dni pobytu pacjentów wynika, że najwięcej świadczeń zostało zrealizowanych w powiecie drawskim. W ogólnych statystykach nie występuje szpital w Złocieńcu jako specjalistyczna jednostka nie będąca w gestii samorządu powiatowego. Tabela 10 Wskaźniki infrastruktury opieki zdrowia Jednostka miary świdwiński drawski łobeski CSF Szpitale uzdrowiskowe i sanatoria uzdrowiskowe łóżka stan w dniu 31.12-996 996 Przychodnie ogółem ob. 23 23 27 73 przychodnie na 10 tys. ludności ob. 5 4 7 5 Apteki ogólnodostępne apteki ob. 13 15 12 40 ludność na aptekę ogólnodostępną osoba 3737 3894 3164 3624 Dzieci objęte opieką w żłobkach dzieci w wieku do 3 lat ogółem ogółem osoba 1303 1789 1081 4173 w miastach osoba 608 1091 472 1171 na wsi osoba 695 698 609 2002 Placówki stacjonarnej pomocy społecznej podległe samorządowi powiatów domy (ośrodki) ob. 2 1 1 4 miejsca (łącznie z filiami) msc 159 66 140 365 mieszkańcy (łącznie z filiami) osoba 147 66 140 353 organ prowadzący - niepubliczny domy (ośrodki) ob. 1 1 3 4 miejsca (łącznie z filiami) msc 10 15 113 138 mieszkańcy (łącznie z filiami) osoba 10 16 106 132 Opracowanie własne na podstawie danych GUS (2013) 20

Dostępność do usług medycznych najlepsza jest na terenie powiatu łobeskiego, gdzie znajduje się najwięcej przychodni oraz aptek w stosunku do liczby mieszkańców. Rysunek 6 Ratownictwo medyczne w województwie zachodniopomorskim Opracowanie: Regionalne Biuro Gospodarki Przestrzennej Województwa Zachodniopomorskiego Na terenie powiatów strefy centralnej funkcjonuje siedem zespołów ratownictwa medycznego w: Czaplinku, Złocieńcu, Drawsku Pomorskim, Łobzie, Świdwinie, Połczynie-Zdroju i Resku, a część gminy Sławobirze znajduje się pod zasięgiem działania zespołu w Rymaniu z powiatu kołobrzeskiego, gmina Dobra zespołu z Nowogradu w powiecie Goleniowskim 21

7. Gospodarka Podstawowym problemem dla rozwoju gospodarczego regionu jest słaba dostępność komunikacyjna oraz odległości do większych ośrodków ponadlokalnych. Dodatkowo sytuację pogarsza niska gęstość zaludnienia, która powoduje, że działalność wielu usług dla ludności tego terenu nie jest atrakcyjna ekonomicznie. Gospodarka CSF reprezentowana jest głównie przez takie branże jak: rolnictwo, przetwórstwo rolno-spożywcze; w przemyśle dominują branże: drzewna, odzieżowa i budowlana. W widoczny sposób rozwija się rzemiosło i drobna wytwórczość. Pod względem małej i średniej przedsiębiorczości wyróżnia się Złocieniec. Czaplinek pełni funkcję centrum turystycznego regionu. Drawsko Pomorskie jest miastem, gdzie znajduje się większość administracji powiatowej oraz instytucji o charakterze regionalnym. Wierzchowo jest gminą typowo rolniczą, gdzie w ostatnim czasie intensywnie rozwija się branża drzewna. Ostrowice natomiast jest gminą o typowym charakterze rolniczym z potencjałem terenów pod inwestycje. Na terenie CSF występują zakłady przetwórstwa mięsnego, budownictwa, przemysłu wydobywczego i ceramicznego, przemysłu elektrotechnicznego oraz odzieżowego. Najbardziej zaś rozwiniętą gałęzią przemysłu jest na tym terenie przemysł drzewny. Warunki naturalne regionu skłaniają do rozwoju różnych form turystyki, a zasoby surowców (drewno, iły ceramiczne i torfy) umożliwiają rozwój przemysłu surowcowego i przetwórczego. Na rynkach lokalnych zauważyć można zapotrzebowanie na usługi, które na przestrzeni ostatnich lat zanikły (szewc, krawiec czy zdun). Poprzez zrzeszanie się w organizacje broniące swych interesów pojawia się szansa na rozwój lokalnego rynku małej i średniej przedsiębiorczości. Przeciwstawiają się one tworzeniu masowego rynku sprzedaży bezpośredniej. Tworzy się system promocji sprzedaży lokalnych produktów. Przykładem może być Zrzeszenie Podmiotów Gospodarczych w Złocieńcu, które organizuje targi lokalnej wytwórczości pod nazwą Targi wystawienniczo-handlowe. Gminy coraz bardziej dbają o producentów, handlowców i usługodawców ze swojego terenu. Poprzez lokalne preferencje dają możliwość kontraktów handlowych na terenie zamieszkania i działania. 22

Sytuacja na rynku pracy jest wysoce niekorzystna szczególnie w powiecie łobeskim gdzie bezrobocie rejestrowane wynosi prawie 30%, zaledwie nieco lepiej jest w powiecie świdwińskim i drawskim gdzie bezrobocie nie spada poniżej 25%. Są to obszary najbardziej dotknięte tym problemem, co stało się podstawą do zdelimitowania obszaru. Tabela 11 Bezrobocie rejestrowane w powiatach Centralnej Strefy Funkcjonalnej na tle województwa Powiat 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 łobeski 29,0 23,9 30,5 27,6 29,3 29,0 28,7 świdwiński 28,7 23,1 25,4 27,5 26,2 25,6 27,0 drawski 27,7 23,2 28,2 25,9 26,6 25,1 25,0 zachodniopomorskie 16,4 13,3 17,1 17,8 17,6 18,2 18,0 Opracowanie własne na podstawie danych GUS (2007-2013) 7.1 Usługi Działalność usługowa opiera się w większości na niewielkich, ale licznych podmiotach drobnego handlu i napraw, które bezpośrednio obsługują ludność i zaspokajają podstawowe potrzeby. Struktura działalności jest analogiczna na terenie całego województwa z wyjątkiem pasa nadmorskiego gdzie zaczynają dominować obiekty turystyczne. Brak rozwiniętej bazy noclegowej na terenie strefy centralnej przy korzystnych uwarunkowaniach może stanowić istotny kierunek rozwoju. 23

Rysunek 7 Struktura usług w województwie zachodniopomorskim Opracowanie: Regionalne Biuro Gospodarki Przestrzennej Województwa Zachodniopomorskiego 24

7.2. Rolnictwo i leśnictwo Tabela 12. Struktura użytkowania terenów w Centralnej Strefie Funkcjonalnej powierzchnia użytków rolnych Lasy Jednostka ogółem grunty ogółem % terytorialna w ha orne sady łąki pastwiska ogółem % ha ha % ha ha ha ha ha % Czaplinek 36472 14690 40 12683 18 1178 811 14725 40 Drawsko Pomorskie 34476 15733 46 12830 47 1995 861 12697 37 Kalisz Pomorski 48053 8845 18 7512 59 940 334 28283 59 Ostrowice 15042 8309 55 6800 8 918 583 4565 30 Wierzchowo 22925 6968 30 6341 32 231 364 14654 64 Złocieniec 19453 7284 37 6039 9 909 327 7360 38 Świdwin (miasto) 2251 962 43 746 61 97 58 187 8 Brzeżno 11084 6776 61 5679 12 614 471 3033 27 Połczyn-Zdrój 34371 18064 53 14995 238 1246 1585 12895 38 Rąbino 18000 10098 56 9111 31 467 489 6685 37 Sławoborze 18870 8495 45 6298 6 1581 610 9218 49 Świdwin 24734 15708 64 13740 66 1165 737 6786 27 Dobra 11610 8955 77 7197 10 1067 681 1461 13 Łobez 22768 11788 52 9937 51 821 979 8494 37 Radowo Małe 18040 11756 65 10264 12 857 623 4774 26 Resko 28524 13645 48 11265 23 1497 860 12714 45 Węgorzyno 25619 15092 59 12325 27 1514 1226 6527 25 CSF 392292 183168 47 153762 710 17097 11599 155058 40 Opracowanie własne na podstawie danych GUS (2013) Przestrzeń produkcji rolnej na terenie strefy zajmuje łącznie prawie połowę całości terenu, przy czym zróżnicowanie na terenie poszczególnych jednostek jest dość znaczne i kształtuje się od 18% i 30% jako najniższe wartości na terenie gminy miejsko-wiejskiej Kalisz Pomorski i Wierzchowo oraz 77% - jako najwyższe w gminie Dobra. Jakość tych obszarów nie jest na najwyższym poziomie (grunty należy do najsłabszych w regionie szczególnie w południowo-wschodnich gmina Strefy). Pozostałe dają nieznaczne lepsze rezultaty. Lesistość jednostek terytorialnych obszaru jest przeciwnie proporcjonalna do powierzchni użytków rolnych Rysunek tutaj za zielone płuca można uznać gminy Kalisz Pomorski (59%) oraz Wierzchowo (64%) pozostałe gminy nie osiągają 50%, ale w odniesieniu do całego obszaru wskaźnik ten wynosi 40%. Najgorzej pod tym względem jest w Świdwinie oraz gminie Dobra. Duża lesistość obszaru, przewyższająca wskaźnik dla całego województwa (będącego na 4 miejscu w Polsce) stanowi znaczny potencjał do wykorzystania w postaci produkcji, turystyki Rysunek innych działalności czerpiących zasoby z obszarów leśnych. 25

Rysunek 8. Ogólny wskaźnik jakości przestrzeni produkcyjnej Opracowanie: Regionalne Biuro Gospodarki Przestrzennej Województwa Zachodniopomorskiego na podstawie IUNG Puławy 26

7.3. Turystyka Obszar Centralnej Strefy Funkcjonalnej jest terenem o szczególnych walorach turystycznych. Walory turystyczne obszaru analizowanego możemy podzielić na: krajobrazowo- przyrodnicze oraz zabytki i ślady działalności człowieka. Rysunek 9 Baza turystyczna (obiekty i miejsca noclegowe) na terenie województwa zachodniopomorskiego Opracowanie: Regionalne Biuro Gospodarki Przestrzennej Województwa Zachodniopomorskiego W powiecie świdwińskim znajduje się 7 hoteli i pensjonatów, oferujących łącznie 334 miejsc noclegowych. Młodzież odwiedzająca Świdwin ma możliwość zakwaterowania w sezonowym schronisku młodzieżowym, znajdującym się w internacie Centrum Szkolenia Praktycznego. Schronisko oferuje 200 miejsc noclegowych. 27

534 miejsca noclegowe nie są liczbą dostateczną, zwłaszcza w przypadku powiatu, który za jedną z podstawowych funkcji rozwojowych obrał właśnie turystykę. Dodatkowo należy zwrócić uwagę na dość słaby stan bazy noclegowej, mogący nie spełniać oczekiwań turystów nastawionych na bardziej komfortowe warunki pobytu. powiatu łobeskiego) (Strategia 7.4. Przemysł Na terenie strefy centralnej występuje jedynie kilka dużych przedsiębiorstw w których zatrudnienie może znaleźć (w każdym) od 250 do 999 osób, zlokalizowane są one w gminach Czaplinek, Łobez oraz Połczynie-Zdroju związane z przemysłem chemicznym, produkcją maszyn i urządzeń elektrycznych i elektronicznych. Ponadto zakłady przetwórstwa spożywczego, przemysłu drzewnego, można znaleźć prawie w każdej gminie jednakże stanowią one średnie, małe i mikro przedsiębiorstwa zatrudniające od średnio od 10 do 49 osób. Na poniższej mapie zilustrowano lokalizację oraz wielkość produkcji przemysłowej. 28

Rysunek 10 Lokalizacja produkcji przemysłowej Opracowanie: Regionalne Biuro Gospodarki Przestrzennej Województwa Zachodniopomorskiego 29

8. Infrastruktura transportowa 8.1 Dostępność transportowa obszaru Obszar położony w środkowej części województwa charakteryzuje się wybitnym brakiem głównych szlaków transportowych. Jedynym istotnym powiązaniem jest szlak kolejowy łączący Stargard Szczeciński z Gdańskiem przez Łobez i Świdwin oraz łącząca się z nim linia z Runowa Pomorskiego do Chojnic przez Węgorzyno, Drawsko Pomorskie, Złocieniec i Czaplinek. Szczególnie istotne jest położenie strefy na rozwidleniu szlaków ze Szczecina do Gdańska i Bydgoszczy oraz prostopadłego do niego korytarza z Poznania do Kołobrzegu i Koszalina. Przecięcie się obu połączeń mogłoby się stać ważnym impulsem dla rozwoju wielu działalności jednak polityka trasowania nowych, bezkolizyjnych szlaków w dalszym ciągu omija te tereny. Zmiana działań mogłaby doprowadzić do zmian wybitnie niekorzystnej dostępności obszaru do miast o znaczeniu ponadregionalnym. Dotyczy to szczególnie wschodnich części powiatów drawskiego i świdwińskiego. 30

Rysunek 11 Główne elementy sieci transportowej 2011 oraz obszary o najgorszej dostępności czasowej Opracowanie: Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 8.2 Infrastruktura drogowa Podstawową sieć transportu drogowego w strefie centralnej stanowią drogi wojewódzkie. Jedynymi szlakami pod zarządem GDDKiA i jest odcinek drogi nr 20 z Gdyni do Stargardu Szczecińskiego przez Czaplinek, Złocieniec, Drawsko Pomorskie i Węgorzyno oraz droga nr 10 ze Szczecina (Lubieszyna) do Warszawy (Płońska) przechodząca przez gminę i miasto Kalisz Pomorski, która nie ma istotnego znaczenia dla strefy przez swoje położenie. Podobnie jest w przypadku dróg nr 6 i 11, które omijają strefę centralną od zachodu, północy dużego wschodu. Szczególnie istotne dla strefy są drogi wojewódzkie nr 151 z Gorzowa Wielkopolskiego do Świdwina i dalej do Kołobrzegu jako droga nr 162, droga nr 163 z Wałcza do Kołobrzegu oraz 152 i 172 Łączące Szczecinek z Parłówkiem i dalej ze Świnoujściem. Na tych odcinkach występuje największe natężenie ruchu w punktach pomiarowych zlokalizowanych w: Świdwinie (droga nr 162) SDR 6817 Machnowo 31

Tabela 13 Przebieg i numeracja dróg wojewódzkich w Strefie Lp. Nr drogi Klasa drogi Długość (w km) Nazwa drogi 1. 2144 G 30,1 Nowogard- Dobra- Chociwel 2. 6 2146 Z 31,4 Jenikowo- Dobra- Strzmiele. 7 3. 2147 Z 31,1 Wierzbięcin- Troszczyno- Wołkowo- Łobez. 8 4. 2148 G 34,0 Stargard Łobeski- Łobez- Drawsko Pomorskie. 9 5. 3151 G 125,6 Świdwin - Łobez - Węgorzyno - Recz - Barlinek- Gorzów. 0 Wielkopolski 6. 3152 G 58,0 Płoty- Resko- Świdwin- Buślary. 1 7. 3162 G 69,3 Rościęcino- Świdwin- Zarańsko. 4 8. 3163 GP 130,4 Kołobrzeg- Białogard- Połczyn Zdrój- Czaplinek- Wałcz. 5 9. 3167 G 50,0 Koszalin- Tychowo- Ogartowo. 8 10. 4171 G 53,8 Bobolice- Barwice- Czaplinek. 1 11. 4172 G 42,5 Połczyn Zdrój- Szczecinek. 2 12. 4173 G 36,8 Połczyn Zdrój- Drawsko Pomorsie. 3 13. 4175 G 64,8 Drawsko Pomorskie- Kalisz Pomorski- Choszczno. 14. 4177 Z/G 66,6 Czaplinek- Mirosławiec- Człopa- Wieleń. 5 Opracowanie własne na podstawie danych ZZDW. Tabela 14 Wskaźniki dróg powiatowych i gminnych na terenie Strefy o nawierzchni Kod o nawierzchni o nawierzchni Jednostka Ogółem twardej twardej gruntowej terytorialna ulepszonej km km km km Powiat drawski 337,8 135,0 107,0 202,8 Drogi Gminne Powiat świdwiński 171,9 84,8 62,1 87,1 Powiat łobeski * 275,3 49,4 37,8 225,9 Ogółem 785,0 269,2 206,9 515,8 Powiat drawski 400,0 371,4 344,7 28,6 Drogi Powiatowe Powiat świdwiński 388,0 338,3 314,2 49,7 Powiat łobeski * 375,3 350,7 324,2 24,6 Ogółem 1163,3 1060,4 983,1 102,9 Opracowanie własne na podstawie danych GUS (2012) 32

8.3 Infrastruktura kolejowa Przez obszar strefy centralnej przebiegają 3 linie kolejowe obsługujące ruch pasażerski: 202 Gdańsk Główny Stargard Szczeciński zelektryfikowana linia jednotorowa do Runowa Pomorskiego dalej do Stargardu Szczecińskiego dwutorowa, wykorzystywana przez pociągi regionalne w relacjach Szczecin Główny Stargard Szczeciński Koszalin Słupsk i TLK relacji Szczecin Główny Słupsk Gdańsk Główny. Ze stacjami: Tabela 15 Obłożenie pociągami stacji na linii kolejowej nr 202 Nazwa stacji Ilość i rodzaj pociągów Ilość i rodzaj pociągów Cieszyno Łobeskie 9 regio 11 regio Runowo Pomorskie 9 Regio + 4 TLK 6 regio + 4 TLK Lesięcin 5 regio 6 regio Łobez 5 regio + 4 TLK 6 regio + 4 TLK Worowo 5 regio 6 regio Klępnica 5 regio 5 regio Świdwin 5 regio + 4 TLK 7 regio + 4 TLK Nielep 4 regio 4 regio Rąbino 5 regio 7 regio Opracowanie własne na podstawie danych PKP (stan na 31 października 2014 roku) 210 Chojnice Runowo Pomorskie dwutorowa linia bez trakcji elektrycznej z ruchem pociągów regio relacji Szczecinek (Runowo Pomorskie) (Stargard Szczeciński) Szczecin Główny ze stacjami Tabela 16 Obłożenie pociągamistacji na linii kolejowej nr 210 Nazwa stacji Ilość i rodzaj pociągów Ilość i rodzaj pociągów Runowo Pomorskie 9 regio + 4 TLK 6 regio Węgorzyno 5 regio 6 regio Wiewiecko 5 regio 5regio Jankowo Pomorskie 5 regio 6 regio 33

Drawsko Pomorskie 5 regio 6 regio Suliszewo Drawskie 5 regio 5 regio Rzęśnica 5 regio 5 regio Złocieniec 5 regio 6 regio Bobrowo Pomorskie 5 regio 5 regio Żelisławie Pomorskie 4 regio 5 regio Czaplinek 5 regio 5 regio Czarne Małe 4 regio 5 regio Opracowanie własne na podstawie danych PKP (stan na 31 października 2014 roku) 405 Piła Północ Ulikowo linia jednotorowa niezelektryfikowana na której odbywa się ruch pociągów regio relacji Piła Główna (Wałcz) - (Stargard Szczeciński) Szczecin Główny Tabela 17 Obłożenie pociągami stacji na linii kolejowej nr 410 Nazwa stacji Ilość i rodzaj pociągów Ilość i rodzaj pociągów Prostynia 4 regio 5 regio Cybowo 4 regio 5 regio Kalisz Pomorski 5 regio 5 regio Biały Zdrój Południowy 4 regio 5 regio Opracowanie własne na podstawie danych PKP (stan na 31 października 2014 roku) oraz nieczynne linie lub z dostępne dla przewozu towarów 410 linia jednotorowa z ruchem towarowym na odcinku Złocieniec - Mirosławiec 421 Linia jednotorowa z ruchem towarowym na odcinku Świdwin Smardzko Na obszarze istnieją pozostałości nieczynnych linii kolejowych, które z powodu braku bezpośredniego połączenia z głównymi ośrodkami regionu zostały zamknięte, co spowodowało ich degradację i uniemożliwiło użytkowanie. Są to linie 34

410 Mirosławiec Kalisz Pomorski - Choszczno oraz Grzmiąca Połczyn Zdrój - Złocieniec 416 Wałcz Raduń Wierzchowo Pomorskie 420 Worowo Wysoka Kamieńska 421 Połczyn Zdrój Świdwin Obecnie linie te ulegają dalszej degradacji lub zostają zagospodarowane jako ścieżki rowerowe (Złocieniec Połczyn Zdrój) co podnosi koszty ich rewitalizacji. Problem likwidacji linii kolejowych może być zahamowany jeśli odcinki szlaków będą łączyć w sposób alternatywny istotne ośrodki regionu, w różnych wariacjach np. Stargard ze Szczecinkiem, Piłę z Kołobrzegiem czy Koszalin z Gorzowem Wlkp, Koszalin ze Stargardem Szcz., Kołobrzeg z Gorzowem Wlkp. itp. 8.4 Komunikacja zbiorowa Oprócz omówionej zbiorowej komunikacji szynowej na obszarze powiatów świdwińskiego, drawskiego i łobeskiego funkcjonuje rozwinięta komunikacja samochodowa świadczona przez przedsiębiorstwa komunikacji samochodowej ze Szczecinka (oddział w Złocieńcu) oraz Gryfic, będącymi spadkobiercami państwowych PKS. Dodatkowo ofertę przewozową uzupełniają dalekobieżne i w większości przelotowe połączenia autobusowe w kierunku Bydgoszczy, Białegostoku, Koszalina, Poznania, Jeleniej Góry, Zielonej Góry i Szczecina oraz przewoźnicy prywatni obsługujący krótsze odcinki oraz regularne połączenia do największych ośrodków ponadlokalnych. Połączenia odbywają się głównie po drogach wojewódzkich i wzdłuż nich dostępność do komunikacji zbiorowej jest najlepsza. 35

9. Infrastruktura techniczna 9.1 Zaopatrzenie w energię elektryczną i gaz Sieć energetyczna Powiatu Drawskiego obsługiwana jest przez Zakład Energetyczny Koszalin S.A. Rejon Energetyczny Drawsko Pom. poprzez jednostki terenowe Posterunku Energetycznego Czaplinek, Kalisz Pomorski, Złocieniec oraz z niewielkim udziałem Zakładów Energetycznych Szczecin i Gorzów. Obecnie potrzeby odbiorców indywidualnych i przemysłowych są zaspakajane w całości. Niemniej jednak w przyszłości wymagają rozbudowy: linie przemysłowe 110 kv, rozdzielni sieci (RS) w Kaliszu Pomorskim i Nowym Worowie, oraz budowy nowej RS 15/15 kv w Wierzchowie. Sukcesywnej rozbudowy wymaga również sieć lokalna 15kV, w zależności od pojawiających się potrzeb. Teren Powiatu Drawskiego znajduje się w drugiej strefie parcia wiatru, co w przyszłości może być wykorzystane jako niekonwencjonalne źródło energii, poprzez ustawienie małych elektrowni wiatrowych. W Powiecie eksploatowana jest elektrownia wodna w Borowie, o mocy 1MW na rzece Drawie, na której można wybudować do trzech małych elektrowni. Spośród wszystkich gmin powiatu łobeskiego, tylko gmina Łobez posiada sieć gazową. Istnieje 1 107 połączeń prowadzących do budynków mieszkalnych, łączna długość sieci wynosi 30,3 km. W W powiecie świdwińskim wg danych przedłożonych przez Zakład Energetyczny wszystkie gospodarstwa domowe posiadają zasilanie w energię elektryczną. Powiat zasilany jest z dwóch stacji elektroenergetycznych 110/15 kv (GPZ Świdwin i GPZ Połczyn). Istnieje również potencjalna możliwość zasilania awaryjnego liniami 15 kv z nowych obiektów położonych w sąsiednich powiatach. Stacje elektroenergetyczne 110/15 kv posiadają rezerwy mocy, które są w stanie pokryć wzrost zapotrzebowania na moc w najbliższych latach. Obiekty elektroenergetyczne są w większości w dobrym stanie technicznym. Sukcesywnie są wymieniane awaryjne linie kablowe 15 kv, dokonywany jest remont sieci 110,15, i 0,4 kv. Prowadzone są na bieżąco inwestycje poprawiające sprawność systemu energetycznego. Nakłady inwestycyjne i remontowe na terenie powiatu wynoszą ok. 300 tys. zł na rok. Systematycznie prowadzone są inwestycje związane z przyłączeniem nowych obiektów do istniejącej sieci. Nakłady związane z przyłączeniem nowych odbiorców wynoszą 36

ok. 200-300 tys. zł na rok. Średnie zużycie energii wynosi ok. 5.000 kwh. Planuje się wzrost zużycia energii na najbliższe lata o ok. 2%. 9.2 Gospodarka wodno-ściekowa Zużycie wody w gminach strefy kształtuje się średnio na poziomie 30-40 m3 na rok na 1 mieszkańca. W celu pełnego zaspokojenia potrzeb ludności i gospodarki w zakresie zaopatrzenia w wodę należy sukcesywnie wykonywać prace inwestycyjne w gminach CSF w zakresie budowy sieci wodociągowej oraz dokonywać modernizacji hydroforni. W poszczególnych gminach odsetek ludności obsługiwany przez oczyszczalnie waha się między 30 a 60 %. Aby w pełni zaspokoić potrzeby ludności konieczne jest dokonanie wielu inwestycji w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków. Priorytetowe powinny być te inwestycje, które przyczynią się do wyeliminowania zanieczyszczeń jezior i rzek znajdujących się na terenie strefy. 9.3 Gospodarka odpadami W Powiecie Drawskim gospodarka odpadami stanowi bardzo poważny problem. Większość składowisk nie odpowiada standardom technicznym budowy i eksploatacji. Obecnie na terenie Powiatu istnieją cztery gminne składowiska. Znikoma część odpadów poddawana jest powtórnemu użyciu, gdyż w gminach nie prowadzi się selektywnej i systematycznej zbiórki odpadów. Aby w pełni unieszkodliwić oraz dokonać prawidłowego składowania odpadów komunalnych i przemysłowych należy przede wszystkim zlikwidować nielegalne wysypiska odpadów, których liczbę na terenie strefy trudno obecnie określić. 37