Program profilaktyki uzależnień od alkoholu i narkotyków. Zapobieganie przemocy i agresji. Szkoła Podstawowa nr 7 w Specjalnym Ośrodku Szkolno - Wychowawczym dla Dzieci Słabo Widzących i Niewidomych im. Zofii Książek - Bregułowej w Dąbrowie Górniczej Dąbrowa Górnicza 2014
Tytuł programu: Działaj, zanim będzie za późno Czas i miejsce realizacji programu: Realizacja programu odbywać się będzie na terenie Specjalnego Ośrodka Szkolno - Wychowawczego dla Dzieci Niewidomych i Słabo Widzących im. Zofii Książek - Bregułowej w Dąbrowie Górniczej w terminie: od 17.02.2014r. do 30.05.2014r. Realizatorzy programu: Wioletta Ożóg nauczyciel w SOSW dla Dzieci Słabo Widzących i Niewidomych im. Zofii Książek - Bregułowej w Dąbrowie Górniczej. Studia magisterskie: pedagogika opiekuńczo - wychowawcza, studia licencjackie: zintegrowana edukacja wczesnoszkolna i wychowanie przedszkolne, studia podyplomowe: wczesne wspomaganie rozwoju i logopedia, kursy kwalifikacyjne: tyflopedagogika i oligofrenopedagogika. Doświadczenie zawodowe: 4 lata pracy w zawodzie nauczyciela w szkolnictwie specjalnym. Ewa Wołos nauczyciel w SOSW dla Dzieci Słabo Widzących i Niewidomych im. Zofii Książek - Bregułowej w Dąbrowie Górniczej. Studia magisterskie: edukacja wczesnoszkolna, kursy kwalifikacyjne: tyflopedagogika, oligofrenopedagogika, pedagogika opiekuńczo wychowawcza, orientacja przestrzenna. Doświadczenie zawodowe: 6 lat pracy w zawodzie nauczyciela w szkolnictwie specjalnym. Diagnoza społeczności szkolnej: Uczniowie klas IV-VI uczęszczający do szkoły podstawowej nr 7 w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Dąbrowie Górniczej pochodzą z różnych miast województwa śląskiego, a także z różnych domów rodzinnych. Ze względu na specyfikę naszej szkoły, do której uczęszcza bardzo dużo uczniów z różnych środowisk, trudno badaniami (ankietami) objąć całą młodzież. Program powstał na bazie ankiety Analizy sytuacji wychowawczej klasy, którą wypełniają wychowawcy, obserwacji uczniów, indywidualnych rozmów z uczniami, nauczycielami, rodzicami. Właśnie w okresie dorastania u wielu dzieci i młodzieży następuje czas poznawania siebie, poszukiwania 2
sensu własnego istnienia, swojej roli w życiu. Jest to podstawowy dylemat z którym musi się uporać każdy nastolatek. W okresie dorastania szczególnie silnie odczuwana jest potrzeba akceptacji, szacunku i uznania. Potrzeby te zaspakajane są przede wszystkim przez rodzinę, szkołę i środowisko, w którym najważniejszą rolę odgrywają grupy rówieśnicze. Jeżeli młody człowiek nie znajdzie na tym etapie rozwoju zrozumienia i wsparcia ze strony najbliższych mu osób, wówczas może podjąć nieprzemyślane i niewłaściwe decyzje życiowe. Diagnoza środowiska szkolnego wykazała, że program profilaktyczny w szkole podstawowej powinien obejmować w szczególności działania mające na celu zapobieganie ryzykownym zachowaniom: (przemocy, agresji) oraz podniesienie kultury osobistej wśród uczniów, a także działania związane z zapobieganiem uzależnieniom: (alkohol, narkotyki, nikotyna) oraz propagowaniem zdrowego stylu życia. Działania profilaktyczne, prowadzone w naszej szkole to przede wszystkim: ochrona młodych ludzi przed zagrożeniami, niepożądanymi zachowaniami oraz pomoc i wspieranie ich w sytuacjach kryzysowych. Założenia programu: Program ten podyktowany jest troską o dobro naszych uczniów, zależy nam na tym, aby każdy z nich potrafił wybrać odpowiednią drogę, bez alkoholu, narkotyków, agresji i przemocy. Chcemy ustrzec ich przed złymi wyborami, wynikającymi z niewiedzy, naiwności, nudy, braku krytycyzmu, czy szpanu. Głównym założeniem programu jest promocja zdrowego, aktywnego i społecznie akceptowanego stylu życia oraz nauka właściwych postaw wobec własnej osoby, własnych problemów, indywidualnych kontaktów z jednostkami i grupą społeczną. Naszym celem jest eliminacja sytuacji i okoliczności sprzyjających pojawianiu się czynników zagrażających zdrowiu i życiu uczniów. Realizacja programu pozwoli kształtować u dzieci i młodzieży postawy prozdrowotne i prospołeczne. Nauczy podejmować świadome decyzje, oparte na wiedzy i zrozumieniu problemu, pomoże wzmocnić wiarę w siebie i poczucie własnej wartości. Ponadto ukierunkuje dziecko w jego dążeniach, pomoże zbudować właściwą hierarchię wartości, nauczy poszanowania dla potrzeb drugiego człowieka z jednoczesnym poszanowaniem własnych praw. Program ma pomóc uczniowi odnaleźć się i nauczyć go, jak radzić sobie w trudnej dla niego rzeczywistości. 3
Cele programu: v Zapobieganie patologiom w zachowaniach uczniów: (przemocy, agresji, wagarowaniu, niewłaściwym zachowaniu). v Właściwe reagowanie w chwili pojawiania się nieodpowiednich zachowań. v Osłabienie czynników ryzyka przez dostarczenie adekwatnych informacji na temat skutków zachowań ryzykownych. v Ochrona uczniów przed uzależnieniami (kontaktem z używkami), które hamują bądź zakłócają ich rozwój. v Zapobieganie powstawania nowych problemów społecznych wynikających z używania środków uzależniających. v Promowanie zdrowego stylu życia i zachęcanie do aktywnego spędzania wolnego czasu. v Pomoc w rozwijaniu zdolności do samokontroli, samoobserwacji. v Wyposażenie uczniów w wiadomości i umiejętności, które pomogą im radzić sobie w trudnych sytuacjach. v Kształtowanie świadomości uczniów poczucia odpowiedzialności za siebie i swoje decyzje. v Wzmacnianie samooceny i budowanie poczucia własnej wartości. v Kształtowanie umiejętności podejmowania właściwych decyzji. Adresaci działań: Uczniowie Szkoły Podstawowej klas IV VI około 18 osób (grupa do 9 osób) I grupa do 9 osób - Czuję się bezpiecznie bo agresji, przemocy, alkoholowi i narkotykom mówię Stop. II grupa do 9 osób - Zagrożeniom mówię NIE. Opis programu: Metody pracy v Dyskusja w kręgu podczas siedzenia w kręgu kontakt wzrokowy ułatwi uczniom wzajemną komunikację, stworzy możliwość lepszego poznania się i zrozumienia, ułatwi zbudowanie przyjaznej atmosfery. 4
v Mini wykład krótka pogadanka, która wprowadzi uczestników w nową tematykę, pozwoli na usystematyzowanie wiedzy oraz jej podsumowanie. v Pokaz jest to kolejności działań praktycznych jakie należy podjąć, aby prawidłowo wykonać ćwiczenie lub zadanie. v Psychodramy odgrywanie scenek, które pozwolą uczniom bardziej świadomie doświadczyć i zrozumieć całokształt sytuacji oraz uczucia i myśli innych ludzi. v Burza mózgów dzielenie się twórczymi, spontanicznymi pomysłami dotyczącymi rozwiązania konkretnego problemu podczas grupowej dyskusji. v Uzupełnianie zdań pozwala uzyskać wiele ciekawych informacji o uczniach, daje im możliwość lepszego poznania siebie nawzajem, pozwala im dostrzec podobieństwa i różnice miedzy sobą. v Ćwiczenia praktyczne dają uczniom szansę na wypróbowanie nowo zdobytych umiejętności w praktyce. Formy pracy: v Zajęcia grupowe główna forma pracy, która pobudza aktywność uczestników, pozwala na stworzenie klimatu zaufania i bezpieczeństwa oraz kształtuje umiejętność pracy zespołowej. v Praca indywidualna daje możliwość wyrażenia własnej opinii na określony temat, zapewnia komfort dobrowolności uczestnictwa podczas zajęć. Sposoby realizacji: Treści Szkolnego Programu Profilaktyki realizowane będą po godzinach lekcyjnych, zawsze o tej samej godzinie i w tym samym miejscu. Nauczyciel sam decyduje o metodzie służącej do realizacji celu, przeważnie będą to zajęcia warsztatowe, pogadanki, dyskusje, burze mózgów. Formą realizacji będzie też propaganda wizualna, czyli gazetki informacyjne, plakaty, ulotki informacyjne, wystawy. Przewidywane efekty: Efektem realizacji zamierzonych przez nas działań ujętych w programie jest uzyskanie przez uczniów wiedzy, umiejętności i kompetencji w zakresie myślenia, uczenia się, komunikowania się, współpracy i działania oraz sposobów ciekawego, aktywnego spędzania czasu wolnego. 5
Harmonogram realizacji zadań: v Zajęcia dla grupy I (W. Ożóg) piątek, godz. 13.30-15.00, sala-1,15. v Zajęcia dla grupy II (E. Wołos) środa, godz. 13.30-15.00, sala-1,18. Dokumentacja programu v Imienny wykaz uczniów objętych programem. v Wykaz tematyki poszczególnych zajęć. v Scenariusze zajęć. v Kwestionariusze ankiet. Grupa I Prowadząca: Wioletta Ożóg Czuję się bezpiecznie bo agresji, przemocy, alkoholowi i narkotykom mówię Stop Tematyka zajęć Realizowane treści Czas Integracja z grupą. Jestem sobą każdego dnia, a ty? v Wzajemne poznanie. v Budowanie klimatu koleżeństwa i zaufania w grupie. v Kształtowanie umiejętnego nazywania emocji u siebie i u innych. Pozytywna i negatywna energia. v Poznawanie własnych zdolności, umiejętności, niedoskonałości i ograniczeń. v Rozpoznawanie negatywnych i pozytywnych cech. v Zwiększenie własnej samooceny. Ja w różnych grupach. v Analiza swego postępowania na tle grupy. v Poszanowanie normy i zasad społecznych, dyskusja. v Grupa w której najlepiej się czuję, wyrażenie emocji poprzez pracę plastyczną. 6
Stres wróg czy przyjaciel? v Budowanie poczucia własnej wartości, zwiększanie samooceny. v Wyjaśnienie pojęcia stres. v Sposoby radzenia sobie ze stresem. v Kształtowanie umiejętności wyrażania swojego wnętrza. Kształtowanie umiejętności rozpoznawania sytuacji dziwnych i niepokojących. Jak bezpiecznie zachować się w trudnej sytuacji? v Wyjaśnienie znaczenia trudna sytuacja. v Podstawowe informacje na temat niebezpiecznych zachowań. v Sposoby radzenia podczas niebezpiecznych sytuacji. Jestem wyjątkowy, wyjątkowa. v Definicja wyjątkowości. v Uświadomienie własnej wyjątkowości i niepowtarzalności. v Umiejętność zrozumienia siebie i innych. Nie palę, bo nie chcę. Narkotyki to cicha śmierć. v Informacje na temat palenia. v Poznanie objawów i skutków uzależnienia od nikotyny. v Umiejętność mówienia: nie palę, bo nie chcę. Asertywność. v Przedstawienie informacji na temat narkotyków. v Biała śmierć wyjaśnienie terminu. v Zdobycie umiejętności prawidłowego rozpoznawania zmian w funkcjonowaniu organizmu na skutek zażywania różnych substancji odurzających. Dlaczego sięgasz po alkohol? v Dyskusja na temat niebezpieczeństw związanych z piciem alkoholu. v Kształtowanie umiejętność rozpoznawania objawów i skutków uzależnienia od alkoholu. v Kształtowanie postawy asertywnej wobec różnych propozycji użycia alkoholu. 7
Agresja i przemoc nie jedno ma imię. v Definiowanie pojęć: agresja i przemoc. v Sposoby unikania sytuacji niebezpiecznych. v Stworzenie okazji do zastanowienia się nad problemem agresji i przemocy, przeanalizowanie własnych relacji z innymi ludźmi. Moje zainteresowania. v Kształtowanie umiejętności wyrażania swoich myśli, poglądów, opinii na dany temat. v Pogłębienie wiedzy na tematy interesujące. v Umiejętność rozwijania zainteresowań i dzielenia się zdobytą wiedzą. Mój stosunek do świata. v Zwrócenie uwagi na krzywdę drugiego człowieka. v Poszukiwanie przyczyn złych wyborów. v Identyfikacja z człowiekiem wolnym od nałogów i uzależnień. Sztuka negocjacji v Uczenie się argumentacji. v Trenowanie zachowań asertywnych. v Kształtowanie skutecznych metod negocjacji. Zdrowy tryb życia. v Zdrowie i życie jako dobro najwyższe. v Zachęcanie do podejmowania własnej aktywności na polu profilaktyki uzależnień. v Trenowanie zachowań asertywnych. Sposoby spędzania czasu wolnego. v Co to znaczy mieć czas wolny? Dyskusja. v Wypoczynek czynny i bierny. v Przedstawienie możliwości spędzania czasu wolnego. 8
Grupa II Prowadząca: Ewa Wołos Zagrożeniom mówię NIE! Tematyka zajęć Realizowane treści Czas Jak lepiej rozumieć siebie i innych ludzi? v Integracja grupy. Komunikacja interpersonalna. v Poznawanie swoich mocnych stron. Mowa werbalna i niewerbalna. v Kształtowanie umiejętności odpowiedniego nazywania uczuć i emocji u siebie i innych. Poszukiwanie szczęścia. v Zdefiniowanie zwrotu: poszukiwanie szczęścia. v Dyskusja na temat: co to jest szczęście? v Wzmacnianie samodzielności i indywidualności. Co to jest uzależnienie? v Wyjaśnienie definicji: uzależnienie. v Dyskusja na temat różnych uzależnień, które dotykają ludzi. v Kształtowanie umiejętności rozpoznawania różnorakich uzależnień. Zachowania ryzykowne. v Wyjaśnienie pojęcia: zachowania ryzykowne. v Kształtowanie umiejętności zapobiegania wszelkim objawom agresji, przemocy, uzależnieniom. v Doskonalenie technik asertywności. Alkohol kradnie wolność. v Rozwinięcie i uzasadnienie pojęcia: alkohol kradnie wolność. v Czynniki wpływające na podjęcie nieprawidłowych decyzji. v Refleksje nad nieprawidłowo podjętymi decyzjami. Używanie i nadużywanie. v Rozwinięcie pojęć: używanie i nadużywanie. v Propagowanie zdrowego stylu życia - bez nałogów i uzależnień. v Kształtowanie postawy asertywnej. 9
Czy narkotyki to ucieczka w niewolę? v Wyjaśnienie zwrotu: ucieczka w niewolę. v Definicja: narkotyk, narkoman, narkomania. v Budowanie skutecznych form przeciwko narkotykom. Jak nie stracić tego, co jest w życiu ważne? v Ukazywanie i propagowanie rzeczy ważnych. v Kształtowanie umiejętności rozpoznawania, co jest w życiu ważne. v Uczenie się właściwych zachowań. Jak bawić się bez używek? v Wyjaśnienie pojęcia: co znaczy dobrze bawić się bez używek? v Komunikacja wśród młodzieży podczas zabaw. v Trening asertywności. Dlaczego nastolatki biją? v Rozmowa na temat zachowania dzisiejszych nastolatków. v Przypomnienie i zastanowienie się nad normami i zasadami społecznymi. v Kształtowanie umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Przemocy powiedz stop! v Ćwiczenia kształtujące Umiejętność właściwego dokonywania wyborów. v Kształtowanie umiejętności rozpoznawania sytuacji dziwnych i niepokojących. v Wzmacnianie pozytywnych więzi wśród kolegów. Czy jesteś tolerancyjny, tolerancyjna? v Poszanowanie praw i potrzeb innych ludzi. v Kształtowanie zachowań tolerancyjnych. v Sposoby poznania i porównania różnych możliwości w zakresie tolerancyjności. Wrażliwość, empatia, uwaga. v Wyjaśnienie pojęć: wrażliwość, empatia, uwaga. v Rozwijanie umiejętności podejmowania odpowiednich decyzji. v Rozwijanie umiejętności dokonywania właściwych wyborów. 10
Ewaluacja: Przebieg pracy profilaktycznej i jej efekty poddawane są systematycznej obserwacji i ocenie. Informacje zwrotne pochodzące od uczniów i innych obserwatorów służą dalszemu doskonaleniu pracy i wyciąganiu wniosków na przyszłość. Najlepszych efektów można się spodziewać, gdy ewaluacji programu dokonuje się na podstawie systematycznych obserwacji procesu profilaktycznego. Sposoby i środki ewaluacji: v obserwacja zachowania uczniów, v obserwacja postępów w nauce i zachowaniu, v udział uczniów w konkursach i osiągane przez nich wyniki, v frekwencja na zajęciach szkolnych, v udział w zajęciach pozalekcyjnych, v ocena samopoczucia ucznia w szkole, v ocena pracy profilaktycznej. 11