Barbara Antczak STATYSTYKA nie taki diabeł straszny Józefów 2010
Komitet Wydawniczy: Magdalena Sitek, Sylwia Ćmiel Projekt okładki: Ernst de Vries ISBN 978-83-930102-8-8 Copyright by Wydawnictwo WSGE ACAD, Józefów 2010 Wydawnictwo Wyższej Szkoły Gospodarki Euroregionalnej im. Alcide De Gasperi 05-410 Józefów, ul. Sienkiewicza 2 tel./fax: (48) 022 789 19 03 www.wsge.edu.pl e-mail: wydawnictwo@wsge.edu.pl
Nigdy nie pozbawiaj nikogo nadziei, może to wszystko, co mu zostało. H. Jackson Brown
SPIS TREŚCI Ws t ę p 7 Rozdział 1. Statystyka jako dyscyplina naukowa 1.1. Ro d owó d stat yst y k i 1.2. Przedmiot i zadania statystyki 1.3. Stat yst y k a m i ę d z y n a r o d owa Rozdział 2. Badania statystyczne 2.1. Pr z e d m i o t b a d a ń 2.2. Po d s t aw o w e p o j ę c i a 2.2.1. Projektowanie badania statystycznego 2.2.2. Ob s e r w a c j a stat yst ycz na 2.2.3. Opracowanie materiału statystycznego 2.2.4. Opis i wnioskowanie statystyczne Rozdział 3. Metody opisu struktury zjawisk 3.1. Szeregi strukturalne o cechach mierzalnych 3.1.1. Formy prezentacji tabelarycznej 3.1.2. Ws k a ź n i k s t r u k t u ry 3.1.3. Ws k a ź n i k g ę s t o ś c i 3.1.4. Opi s a n a l i t y c z n y 3.2. Miary poziomu wartości zmiennej 3.2.1. Śr e d n i a a ry t m e t y c z n a 3.2.2. Śr e d n i a h a r m o n i c z n a 3.2.3. Do m i n a n t a 3.2.4. Me d i a n a 3.2.5. Kw a r t y l e 3.3. Miary zróżnicowania wartości zmiennej 3.3.1. Rozstęp empiryczny obszar zmienności 3.3.2. Odc h y l e n i e ć w i a r t k o w e 3.3.3. Wa r i a n c j a 3.3.4. Od c h y l e n i e s t a n d a r d o w e 3.3.5. Od c h y l e n i e pr z e c i ę t n e 9 11 13 14 15 17 17 19 19 19 24 25 27 27 30 32 33 33 34 44 46 50 58 64 65 66 69 69 72
3.3.6. Stosunkowe miary zróżnicowania 3.4. Miary asymetrii rozkładu wartości zmiennej 3.5. Miary koncentracji wartości zmiennej 3.5.1. Tabelaryczny opis koncentracji 3.5.2. Kr z y w a k o n c e n t r ac j i 3.5.3. Wsp ó ł cz y n n i k k o n c e n t r ac j i Rozdział 4. Metody opisu współzależności zjawisk 4.1. Zależność stochastyczna dwóch cech 4.2. Zależność korelacyjna dwóch cech Rozdział 5. Metody opisu dynamiki zjawisk 5.1. Rodzaje wskaźników statystycznych 5.2. Ro d z a j e i n d e k s ó w 5.3. Śr e d n i a g e o m e t ry c z n a 75 77 81 81 84 85 89 91 93 95 97 100 105 Li t e r at u r a 109 Wykaz podstawowych wzorów statystycznych 111
WSTĘP Statystyka to dyscyplina naukowa, która przekazuje wiedzę z zakresu ilościowych metod analizy zjawisk gospodarczych i społecznych oraz dostarcza szeroką gamę narzędzi opisu i wnioskowania na temat tych zjawisk w czasie i przestrzeni. Wszystko to daje możliwość zapoznania się z zastosowaniem różnych metod i mierników statystycznych w konkretnych analizach dotyczących stanu i struktury różnorodnych zjawisk oraz pozwala nabyć sprawność w interpretacji wyników badań empirycznych. Skrypt ten przeznaczony jest dla studentów różnych kierunków kształcenia z zakresu podstaw statystyki. Zawiera bardzo dokładnie przeanalizowane przykłady oraz zadania do samodzielnego rozwiązania. Rozdział pierwszy pokrótce informuje o historii statystyki, jej zadaniach oraz kierunkach badań krajowych i międzynarodowych. W rozdziale drugim przedstawiono podstawowe pojęcia statystyczne oraz etapy badania statystycznego wraz z różnymi możliwościami prezentacji graficznej. Obszerny rozdział trzeci dotyczy metod opisu struktury zjawisk. Omówione są takie zagadnienia jak: szeregi strukturalne ich rodzaje i tworzenie, miary poziomu i zróżnicowania wartości zmiennej klasyczne i precyzyjne, miary asymetrii i koncentracji wraz z wieloma zadaniami. Rozdział czwarty dotyczy metod opisu współzależności zjawisk, ograniczając się do dwóch cech, natomiast rozdział piąty ukazuje możliwości badań statystycznych w czasie. Skrypt zawiera również wykaz wszystkich wzorów, a ich oznakowanie (symbolika), celem ujednolicenia, przyjęto za prof. Kazimierzem Romaniukiem. Na końcu okaże się, że nie taki diabeł straszny 7