Spis treści xiii Od redaktora xiv Od autora 1 Wstęp 3 Zakres terytorialny i chronologiczny pracy 5 Sztukaterie italianizujące a listwowe dekoracje sklepienne 9 Specyfika badań nad sztukateriami 17 Stan badań 25 Materiał i technika 37 Zarys dziejów europejskiego sztukatorstwa 81 Fundatorzy i ich orientacja artystyczna 95 Projektanci i projekty 103 Rola sztukaterii w kształtowaniu przestrzeni architektonicznej 113 Artyści i warsztaty 118 Jan Trevano i sztukator Jan 122 Mistrz Przęsła Krzyżowego Kościoła Karmelitów w Wiśniczu i sztukator Filibert 124 Mistrz Kaplicy św. Ignacego w Kościele śś. Piotra i Pawła w Krakowie 124 Jan Chrzciciel Falconi 137 Mistrz Kaplicy Czarneckiego w Kościele śś. Piotra i Pawła w Krakowie 139 Mistrz tarłowski 145 Mistrz Kaplicy św. Michała w Kościele śś. Piotra i Pawła w Krakowie 146 Mistrz Kaplicy Św. Krzyża w Kościele śś. Piotra i Pawła w Krakowie 147 Kazimierz Kaliski starszy i młodszy 159 Jan Liszkowic starszy i młodszy 162 Bianco 166 Baltazar Fontana 186 Franciszek Fontana 187 Typy kompozycyjne i ornamentyka dekoracji sztukatorskich 211 Rzeźba figuralna 219 Zakończenie vii
katalog 222 1. Baranów Sandomierski, zamek, gabinet w baszcie wsch. 224 2. Baranów Sandomierski, zamek, skrzydło pn.-zach. 229 3. Bielany koło Krakowa, kościół Kamedułów p.w. Wniebowzięcia Najśw. Marii Panny 231 3.1. Dekoracja architektoniczna nawy i prezbiterium 232 3.2. Płaskorzeźby w nawie 232 3.3. Kartusz nad arkadą kaplicy Królewskiej 233 3.4. Kaplice p.w. śś. Władysława i Bonifacego (św. Benedykta, Królewska) i św. Romualda (Delpacowska) 233 3.5. Kaplice p.w. św. Jana Chrzciciela (śś. Janów) i śś. Piotra i Pawła 234 3.6. Kaplice p.w. św. Anny (Zwiastowania Najśw. Marii Pannie) i św. Michała 234 3.7. Kaplice p.w. śś. Mikołaja, Wojciecha i Hieronima (św. Krzyża) oraz św. Sebastiana 247 4. Brzeżany, kaplica pd.-zach. przy kościele zamkowym p.w. Trójcy Św. 255 5. Brzeżany, kościół ormiańskokatolicki p.w. Niepokalanego Poczęcia Najśw. Marii Panny 258 6. Działoszyce, kaplica Matki Boskiej Różańcowej przy kościele par. p.w. Trójcy Św. 260 7. Gołąb, Domek Loretański 267 8. Grodzisko koło Skały, kościół p.w. Wniebowzięcia Najśw. Marii Panny, zwieńczenie środkowego pola ołtarza gł. 271 9. Janowiec, zamek, część zach. skrzydła pd. 275 10. Jasna Góra, kościół Paulinów p.w. Znalezienia Krzyża Św. i Narodzenia Najśw. Marii Panny, portal do atrium kaplicy Cudownego Obrazu 278 11. Jasna Góra, kaplica Denhoffów p.w. św. Pawła Pustelnika przy kościele Paulinów p.w. Znalezienia Krzyża Św. i Narodzenia Najśw. Marii Panny 281 12. Jasna Góra, kaplica p.w. Narodzenia Najśw. Marii Panny przy kościele Paulinów p.w. Znalezienia Krzyża Św. i Narodzenia Najśw. Marii Panny, dekoracja nawy gł. 287 13. Jasna Góra, klasztor Paulinów, Aula Mariana (Sala Rycerska) 290 14. Jasna Góra, kościół Paulinów p.w. Znalezienia Krzyża Św. i Narodzenia Najśw. Marii Panny 300 15. Jasna Góra, kaplica p.w. św. Antoniego przy kościele Paulinów p.w. Znalezienia Krzyża Św. i Narodzenia Najśw. Marii Panny viii
303 16. Kalwaria Zebrzydowska, kaplica p.w. Matki Boskiej Cudownej przy kościele Bernardynów p.w. Matki Boskiej Anielskiej 307 17. Kalwaria Zebrzydowska, kościół Bernardynów p.w. Matki Boskiej Anielskiej 309 18. Kamieniec Podolski, kaplica Humieckich p.w. Chrystusa Ukrzyżowanego i portale kaplicy p.w. Matki Boskiej Różańcowej przy kościele Dominikanów p.w. św. Mikołaja 314 19. Kazimierz Dolny, kaplica p.w. Wniebowzięcia Najśw. Marii Panny przy kościele par. p.w. śś. Jana Chrzciciela i Bartłomieja 321 20. Kęty, kościół par. p.w. śś. Małgorzaty i Katarzyny 324 21. Klimontów, kościół kolegiacki p.w. św. Józefa 326 22. Kraków, Zamek Królewski na Wawelu 328 22.1. Wieża Zygmunta iii, sień i gabinet na i piętrze 328 22.2. Wieża Zygmunta iii, sień i gabinet na ii piętrze 329 22.3. Kaplica 333 23. Kraków, kościół Jezuitów p.w. śś. Piotra i Pawła 336 23.1. Apsyda 337 23.2. Kopuła 338 23.3. Kaplica św. p.w. Ignacego Loyoli 338 23.4. Kaplica św. p.w. Franciszka Ksawerego 339 23.5. Kaplica Czarneckiego p.w. Matki Boskiej Loretańskiej 340 23.6. Kaplica p.w. św. Michała 340 23.7. Kaplica p.w. św. Krzyża 341 23.8. Kaplica p.w. św. Franciszka Borgiasza 350 24. Kraków, kaplica Zbaraskich p.w. św. Katarzyny Sieneńskiej przy kościele Dominikanów p.w. Trójcy Św. 353 25. Kraków, kaplica biskupa Piotra Gamrata (kanonika Jerzego Grochowskiego) p.w. św. Katarzyny Aleksandryjskiej przy katedrze 356 26. Kraków, kaplica biskupa Jakuba Zadzika p.w. św. Jana Chrzciciela przy katedrze 361 27. Kraków, kaplica p.w. Zwiastowania Najśw. Marii Pannie (prepozyta Jacka Liberiusza) przy kościele Kanoników Regularnych Laterańskich p.w. Bożego Ciała 364 28. Kraków, kaplica Wazów p.w. Niepokalanego Poczęcia Najśw. Marii Panny przy katedrze 369 29. Kraków, kościół Reformatów p.w. św. Kazimierza, fasada 371 30. Kraków, klasztor Karmelitów Trzewiczkowych na Piasku, klatka schodowa ix
374 31. Kraków, kościół Bernardynów p.w. św. Bernardyna ze Sieny, fasada 377 32. Kraków, kamienica Pod Ewangelistami (Rynek Główny 21) dekoracja sali i piętra 380 33. Kraków, tzw. skarbiec kościoła par. p.w. Wniebowzięcia Najśw. Marii Panny 382 34. Kraków, klasztor Karmelitów Trzewiczkowych na Piasku 382 34.1. Zakrystia 383 34.2. Skarbiec 385 35. Kraków, kościół Wizytek p.w. św. Franciszka Salezego 394 36. Kraków, kościół kolegiacki p.w. św. Anny 434 37. Kraków, kościół Karmelitów Bosych p.w. śś. Michała i Józefa 437 38. Kraków, kaplica Włoska p.w. św. Jana Chrzciciela przy krużganku klasztoru Franciszkanów 440 39. Kraków, kościół Kanoników Regularnych Laterańskich p.w. Bożego Ciała, kaplica Matki Boskiej Loretańskiej 443 40. Kraków, kościół Karmelitów Trzewiczkowych na Piasku p.w. Nawiedzenia Najśw. Marii Panny, fasada 447 41. Kraków, kościół Klarysek p.w. św. Andrzeja 455 42. Kraków, kaplica p.w. św. Jacka przy kościele Dominikanów p.w. Trójcy Św. 460 43. Kraków, kamienica Hipolitów (Zaleskich; plac Mariacki 3) 462 44. Kraków, pałac Pod Krzysztofory (Rynek Główny 35) 463 44.1. Gabinet 464 44.2. Salon 467 45. Kraków, pałac Pod Baranami (Rynek Główny 27), sala w przyziemiu 469 46. Kraków, kamienica Pod Gruszką (ul. Szczepańska 1), salon i gabinet i piętra 473 47. Kraków, kamienica Pod Blachą (Rynek Główny 29), dekoracja w sali i piętra 475 48. Krasiczyn, kaplica zamkowa p.w. Wniebowzięcia Najśw. Marii Panny i Wszystkich Świętych 484 49. Krosno, kaplica Porcjuszów p.w. śś. Piotra i Pawła przy kościele par. p.w. Trójcy Św. 489 50. Krosno, kaplica Oświęcimów p.w. Najśw. Marii Panny i św. Stanisława przy kościele Franciszkanów p.w. Nawiedzenia Najśw. Marii Panny 494 51. Książ Wielki, kaplica pałacowa p.w. śś. Piotra i Zofii 496 52. Kurozwęki, kaplica Lanckorońskich przy kościele par. p.w. Wniebowzięcia Najśw. Marii Panny i św. Augustyna x
501 53. Lublin, kaplica Jana Symeona Olelkowicza Słuckiego p.w. św. Stanisława Kostki przy kościele Jezuitów p.w. śś. Janów 506 54. Lublin, kaplica Janusza Tyszkiewicza Łohojskiego p.w. św. Krzyża przy kościele Dominikanów p.w. św. Stanisława 512 55. Ludwinów koło Krakowa, kościół p.w. św. Bartłomieja 514 56. Lwów, kaplica Boimów p.w. Męki Pańskiej (Ogrójcowa) 523 57. Lwów, kościół Dominikanów, p.w. św. Marii Magdaleny, ołtarz gł. 528 58. Lwów, kaplica p.w. śś. Trzech Hierarchów przy cerkwi Wołoskiej (Uspieńskiej) 530 59. Łańcut, zamek, gabinet w baszcie płn. zach. 532 60. Niepołomice, kaplica Lubomirskich p.w. św. Karola Boromeusza przy kościele par. p.w. Dziesięciu Tysięcy Męczenników 532 60.1. Dekoracja ścian i pendentywów 533 60.2. Dekoracja arkady wejściowej 537 61. Nowy Korczyn, kaplica p.w. Matki Boskiej Różańcowej przy kościele par. p.w. Trójcy Św. 540 62. Nowy Sącz, kaplica Konstantego Lubomirskiego p.w. Przemienienia Pańskiego przy kościele Franciszkanów p.w. Narodzenia Najśw. Marii Panny 543 63. Nowy Wiśnicz, kościół Karmelitów p.w. Chrystusa Zbawiciela 545 63.1. Dekoracja architektoniczna 546 63.2. Przęsło krzyżowe 546 63.3. Kaplice 547 63.4. Krypta 547 63.5. Zakrystia 552 64. Nowy Wiśnicz, zamek 553 64.1. Kaplica zamkowa, sklepienie empory pn. i piętra 553 64.2. Gabinet w baszcie pn. 554 64.3. Gabinet w baszcie zach. 557 65. Pieskowa Skała, kaplica zamkowa p.w. św. Michała 560 66. Pilica, kościół kolegiacki p.w. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty 561 66.1. Kaplica p.w. św. Józefa 561 66.2. Nawa 562 66.3. Dekoracja zewnętrzna 565 67. Podhorce, kaplica pałacowa p.w. Matki Boskiej Bolesnej 568 68. Podkamień, kaplica Cetnerów p.w. św. Dominika przy kościele Dominikanów p.w. Matki Boskiej Różańcowej xi
573 69. Rytwiany, kościół Kamedułów p.w. Zwiastowania Najśw. Marii Pannie 585 70. Rzeszów, kościół Bernardynek (później Pijarów) p.w. Św. Jana Chrzciciela 589 71. Sandomierz, kaplica Szemberków p.w. śś. Męczenników Sandomierskich przy kościele Dominikanów p.w. św. Jakuba 592 72. Stary Sącz, kościół Klarysek p.w. Trójcy Św., dekoracja trzech retabulów w prezbiterium 596 73. Święta Anna koło Przyrowa, kaplica p.w. św. Anny przy kościele Bernardynów p.w. św. Anny 600 74. Tarłów, kościół par. p.w. śś. Wojciecha i Stanisława 616 75. Wieliczka, kaplica Morsztynów przy kościele par. p.w. św. Klemensa 619 76. Zamość, kaplica Zamoyskich p.w. Przemienienia Pańskiego przy kościele kolegiackim p.w. Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza 622 77. Złoczów, kościół par. p.w. Wniebowzięcia Najśw. Panny Marii i św. Jacka 624 78. Żębocin, kościół par. p.w. śś. Małgorzaty i Stanisława 627 79. Żywiec, kaplica Komorowskich p.w. Wniebowzięcia Najśw. Marii Panny przy kościele par. p.w. Narodzenia Najśw. Marii Panny 629 Summary 635 Indeks nazw miejscowych i zabytków 643 Indeks nazw osobowych 651 Bibliografia 673 Źródła ilustracji xii