Stosowanie norm polskich i międzynarodowych w budownictwie Podstawowym aktem prawnym określającym zasady i cele normalizacji krajowej jest ustawa z 2002 r. o normalizacji, która weszła w życie 1 stycznia 2003 r. Ustawa ta w zasadniczych swoich postanowieniach wprowadza system normalizacji zgodny z funkcjonującym w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Co po wejściu Polski do UE??? Od chwili przystąpienia Polski do Unii Europejskiej (a dokładniej, od uzyskania przez PKN członkostwa w CEN), krajowy system normalizacyjny został ściśle połączony z systemem europejskim. Kto opracowuje NORMY??? Normy opracowuje Komitet Techniczny (KT) W chwili obecnej w budownictwie jest około 34 Komitetów. PKN powołał dotychczas około 270 Komitetów. 100 ds. WYROBÓW Z DREWNA I MATERIAŁÓW DREWNOPOCHODNYCH 102 ds. PODSTAW PROJEKTOWANIA KONSTRUKCJI BUDOWLANYCH 108 ds. KRUSZYW I KAMIENIA BUDOWLANEGO 128 ds. PROJEKTO WANIA I WYKONAWSTWA KONSTRUKCJI METALOWYCH 169 ds. OKIEN, DRZWI, ŻALUZJI I OKUĆ 179 ds. OCHRONY CIEPLNEJ BUDYNKÓW 180 ds. BEZPIECZEŃSTWA POŻAROWEGO OBIEKTÓW 181 ds. GOSPODARKI LEŚNEJ 193 ds. ELEMENTÓW PREFABRYKOWANYCH Z BETONU KOMÓRKOWEGO I ELEMENTÓW NIEZBROJONYCH Z BETONU LEKKIEGO KRUSZYWOWEGO 194 ds. GIPSU I WYROBÓW Z GIPSU 195 ds. PREFABRYKATÓW Z BETONU 196 ds. CEMENTU I WAPNA 231 ds. KOORDYNACJI I TOLERANCJI WYMIARÓW W BUDOWNICTWIE 232 ds. ZASAD SPORZĄDZANIA DOKUMENTACJI PROJEKTOWEJ W BUDOWNICTWIE 233 ds. KONSTRUKCJI MUROWANYCH 234 ds. ELEMENTÓW DO POKRYĆ DACHOWYCH 251 ds. OBIEKTÓW MOSTOWYCH 252 ds. PROJEKTOWANIA KONSTRUKCJI MUROWYCH 253 ds. AKUSTYKI ARCHITEKTONICZNEJ 254 ds. GEOTECHNIKI 274 ds. BETONU 278 ds. WODOCIĄGÓW I KANALIZACJI 279 ds. CIEPŁOWNICTWA, OGRZEWNICTWA I WENTYLACJI 297 ds. INFORMACJI GEOGRAFICZNEJ 298 ds. GEODEZJI 307 ds. ZRÓWNOWAŻONEGO BUDOWNICTWA 1
Co to jest NORMA??? Przez normę, zgodnie z ustawą o normalizacji, rozumie się dokument, przyjmowany na zasadzie konsensu i zatwierdzony przez upoważnioną jednostkę, ustalający - do powszechnego i wielokrotnego stosowania - zasady, wytyczne lub charakterystyki odnoszące się do różnych rodzajów działalności lub ich wyników i zmierzające do uzyskania optymalnego stopnia uporządkowania w określonym zakresie. Co to zatem jest konsens??? Przez termin konsens rozumie się ogólne porozumienie charakteryzujące się brakiem trwałego sprzeciwu znacznej części zainteresowanych w odniesieniu do zagadnień istotnych, osiągnięte w procesie rozpatrywania poglądów wszystkich zainteresowanych stron i zbliżania przeciwstawnych stanowisk, Konsens nie musi oznaczać jednomyślności. Numerowanie POLSKICH NORM Polska Norma oznaczana jest zgodnie z ustawą o normalizacji na prawach wyłączności symbolem PN. Jeżeli jest ona wprowadzeniem normy europejskiej, oznacza się ją symbolem PN-EN lub PN-EN ISO (gdy norma europejska jest już wprowadzeniem normy międzynarodowej), a gdy wprowadza ona normę międzynarodową - symbolem PN-ISO. W przypadku wprowadzenia, o którym mowa wyżej, normy w języku oryginału, do symbolu normy dodaje się oznakowanie (oryg.). W normach ustanawianych/zatwierdzanych po 1 stycznia 1994 r., po numerze normy podany jest rok poprzedzony dwukropkiem. Aktualnie w zbiorze norm mamy: PN -.../B -... - norma (własna) ustanowiona do 31.12.1993 r. (np. PN-B-10425:1989), PN - B -... - norma (własna) ustanowiona po 1.01.1994 r. (np. PN-B-03246:2002), PN-EN-.. :.. - norma PN wdrażająca normę europejską EN o tym samym numerze i z nią identyczna, (np. PN-EN 386:2002), PN-EN ISO... :..- norma PN wdrażająca normę europejską EN identyczną z normą międzynarodową ISO (np. PN-EN ISO 12241:2001), PN-ISO... :... - norma PN wdrażająca normę międzynarodową ISO o tym samym numerze i z nią identyczna (np. PN-ISO 9836:1997). Ile mamy norm? Według stanu na 4 sierpnia 2009 r. liczba norm aktualnych w zbiorze Polskich Norm wynosi 32948, a norm z zakresu budownictwa 2 698, w tym: PN-B-648; PN-EN(1739) i PN-EN ISO(198)-1937, w tym PN-EN(oryg.) - 619, PN-ENV-12, PN-ISO-101. Do norm wprowadzane są niekiedy zmiany lub poprawki, które mogą być włączane do ich treści lub publikowane oddzielnie. Zmiany i poprawki oznacza się uzupełniając numer normy dodatkowym symbolem:.../a - zmiana do normy PN odzwierciedlająca w stopniu identycznym zmiany do normy europejskiej lub międzynarodowej, publikowana oddzielnie, /Ap - poprawka krajowa do normy PN publikowana oddzielnie, /AC - poprawka do normy PN odzwierciedlająca w stopniu identycznym poprawki do normy europejskiej lub międzynarodowej, publikowana oddzielnie, 2
Do norm wprowadzane są niekiedy zmiany lub poprawki, które mogą być włączane do ich treści lub publikowane oddzielnie. Zmiany i poprawki oznacza się uzupełniając numer normy dodatkowym symbolem: /Az - zmiana krajowa do normy PN publikowana oddzielnie,...+ac - norma z poprawką włączoną do treści, +A2 - norma ze zmianą nr 2 włączoną do treści, Przykład: PN-B-02010:1980/Az1:2006 oznacza opublikowaną oddzielnie pierwszą zmianę do normy PN-B-02010:1980, zatwierdzoną w 2006 r....+a# - norma z kilkoma zmianami włączonymi do treści. W zależności od rodzaju postanowień, jakie norma podaje, wyróżnia się wg PN-EN 45020:2000 - następujące typy norm: norma podstawowa - norma obejmująca szeroki zakres zagadnień lub zawierająca ogólne postanowienia dotyczące jednej, określonej dziedziny; norma terminologiczna - norma dotycząca terminów, zawierająca zwykle także ich definicje, oraz - w niektórych przypadkach - odpowiednie objaśnienia, ilustracje, przykłady itp.; norma badań - norma dotycząca metod badań, w niektórych przypadkach uzupełniona innymi postanowieniami dotyczącymi badań, na przykład dotyczącymi pobierania próbek, wykorzystywania metod statystycznych, kolejności badań; W zależności od rodzaju postanowień, jakie norma podaje, wyróżnia się wg PN-EN 45020:2000 - następujące typy norm: norma wyrobu - norma określająca wymagania, które powinien spełnić wyrób lub grupa wyrobów w celo zapewnienia ich funkcjonalności; norma procesu - norma określająca wymagania, które powinny być spełnione przez proces w celu zapewnienia jego funkcjonalności; norma usługi - norma określająca wymagania, które powinny być spełnione przez usługę w celu zapewnienia jej funkcjonalności; norma interfejsu - norma określająca wymagania dotyczące kompatybilności wyrobów lub systemów w miejscach ich wzajemnego łączenia; norma danych- norma zawierająca wykaz właściwości, dla których powinny być podane wartości lub inne dane, w celu określenia wyrobu, procesu lub usługi. Stosowanie Polskich Norm w przepisach techniczno-budowlanych Aktualna ustawa o normalizacji umożliwia powoływanie Polskich Norm w przepisach prawnych, pod warunkiem jednak, że są one opublikowane w języku polskim. Poprzednia ustawa, która obowiązywała do końca 2002 r. nie dawała takiego upoważnienia, ale zgodnie z nią istniało pojęcie obowiązujących Polskich Norm, których wykazy tworzyli ministrowie poszczególnych resortów. Możliwość powoływania norm w przepisach niesie ze sobą szereg zalet, a mianowicie: zwalnia użytkownika z konieczności samodzielnego rozwiązywania skomplikowanych problemów technicznych w zakresie objętym regulowanym przepisem; użytkownik może polegać na kompetencjach wyspecjalizowanych zespołów opracowujących normy w ramach organizacji normalizacyjnych, 3
Możliwość powoływania norm w przepisach niesie ze sobą szereg zalet, a mianowicie: dzięki opartej na konsensie, otwartej i przejrzystej procedurze opracowania norm oraz wynikającej z tego powszechnej ich akceptacji, użytkownik może również spodziewać się szerokiej akceptacji swoich aktów prawnych, Możliwość powoływania norm w przepisach niesie ze sobą szereg zalet, a mianowicie: istnieje gwarancja, że przepisy wykorzystujące normy będą, tak jak te powołane normy, odzwierciedlać aktualny stan techniki; należy tu jednak zauważyć, że utrzymanie takiej zależności wymaga regularnego przeglądania i nowelizowania przepisów. Normy w WT Możliwość powoływania Polskich Norm w przepisach techniczno-budowlanych jest wykorzystywana w szerokim zakresie. Przykładowo, w rozporządzenia ministra infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, Polskie Normy powołane są w ponad 50 paragrafach - łącznie dotyczy to ok. 140 Polskich Norm. Eurokody Eurokodami nazywana jest grupa Norm Europejskich dotyczących projektowania konstrukcji budowlanych. Zawiera one wspólne reguły umożliwiają projektowanie zarówno obiektów budowlanych, jak i elementów oraz wyrobów budowlanych wykonanych z różnych materiałów Program prac nad Eurokodami przewidywał opracowanie 10 Eurokodów, które zostały już udostępnione przez Europejski Komitet Normalizacyjny, CEN, krajowym instytucjom normalizacyjnym, są to: EN 1990 Eurokod 0: Podstawy projektowania konstrukcji EN 1991 Eurokod 1: Oddziaływania na konstrukcje EN 1992 Eurokod 2: Projektowanie konstrukcji z betonu EN 1993 Eurokod 3: Projektowanie konstrukcji stalowych EN 1994 Eurokod 4: Projektowanie konstrukcji zespolonych stalowo-betonowych EN 1995 Eurokod 5: Projektowanie konstrukcji drewnianych EN 1996 Eurokod 6: Projektowanie konstrukcji murowych EN 1997 Eurokod 7: Projektowanie geotechniczne EN 1998 Eurokod 8:Projektowanie konstrukcji odpornych na trzęsienie ziemi EN 1999 Eurokod 9: Projektowanie konstrukcji aluminiowych 4
Akty prawne: ZASADY OBLICZANIA POWIERZCHNI I KUBATURY OBIEKTÓW BUDOWLANYCH POLSKIE NORMY ORAZ AKTY PRAWNE ZAWIERAJĄCE PRZEPISY ODNOSZĄCE SIĘ DO OBMIARU I OBLICZANIA POWIERZCHNI I KUBATUR BUDYNKÓW. 1 PN-70/B-02365 Powierzchnia budynków. Podział, określenia i zasady obmiaru Norma weszła w życie z dniem 1 stycznia 1970 r. i zachowała moc obowiązującą do dnia 2 kwietnia 1999 r., tzn. do utraty ważności rozporządzenia Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 24 czerwca 1994 r. w sprawie wprowadzenia obowiązku stosowania niektórych Polskich Norm z zakresu budownictwa, gospodarki przestrzennej i komunalnej oraz geodezji i kartografii (Dz.U. nr 84, poz. 387, zm. 1995r.nr45,poz.235). Norma może być nadal zastosowana, jako nieobowiązująca, a jej nabycie jest możliwe w drodze indywidualnego zamówienia kserokopii w PKN. Akty prawne: 2 PN-ISO 9836:1997 Właściwości użytkowe w budownictwie. Określenie i obliczanie wskaźników powierzchniowych i kubaturowych Norma weszła w życie z dniem 1 stycznia 1998 r., czyli po wejściu w życie ustawy z dnia 3 kwietnia 1993 r. o normalizacji (Dz. U. nr 55 poz. 251 z póź. Zm.), która zniosła obligatoryjność Polskich Norm. Minister GiB nie zamieścił nigdy w wykazie Polskich Norm obowiązujących w budownictwie normy PN-ISO 9836:1997 w części obejmującej pkt 5.1., w której zostały określone zasady obmiaru i obliczania powierzchni w budynkach. Tekst normy jest do nabycia w punktach sprzedaży norm PKN. Akty prawne: 3 Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 100, poz. 1086 z późn. zm) Ustawa z dnia 17 maja 1998 r. ustalała w pierwotnym brzmieniu (art. 20 ust. 1 pkt 2) obowiązek zamieszczenia w ewidencji budynków ich położenia, przeznaczenia, funkcji użytkowych i ogólnych danych technicznych. Dopiero ustawą z dnia 24 lipca 1998 r. (Dz. U. nr 106 poz. 668), która weszła w życie z dniem 1 stycznia 1989 r., dodano w art. 20 ust. 1 ustawy Prawo geodezji i kartografii nowy pkt 3), który rozszerzał zakres ewidencji budynków o wskazanie ich położenia, funkcji użytkowych oraz powierzchni użytkowej. Akty prawne: Akty prawne: 4 Ustawa z dnia 2 lipca 1994 r. o najmnie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych (t.j. Dz.U. z 1998 r., Nr 120, poz. 787 z późn.zm.) Ustawa dotyczy tylko budynków mieszkalnych, a ściślej budynków z lokalami mieszkalnymi przeznaczonymi do wynajmu, ale została przytoczona tutaj ze względu na powołanie jej w ustaleniach rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 r. 5 Ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie i zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. Nr 71, poz. 733 z późn. zm.) Ustawa została przywołana tutaj ze względu na związek niektórych przepisów (art. 2) z zasadami ewidencji budynków. Związek ten wynika z treści załącznika nr 1 do rozporządzenia MI z dnia 23 czerwca 2003 r. (patrz: Lp. 6), w którym został przedstawiony wzór ewidencji budynków ze wskazaniem, że podstawą obliczania powierzchni użytkowej budynku są zasady obmiaru i obliczania powierzchni użytkowej ustalone w ustawie z dnia 21 czerwca 2001 r. 5
Akty prawne: 6 Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz. U. Nr 38, poz. 454) Zgodnie z 63 ust. 1, pkt 13 w ewidencji budynków zamieszcza się łączne, wyrażone w m 2 pole powierzchni użytkowej: a) wszystkich lokali, b) pomieszczeń przynależnych do lokali. Akty prawne: 7 Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie wzoru i sposobu prowadzenia ewidencji rozpoczynanych i oddawanych do użytkowania obiektów budowlanych (Dz. U. nr 120, poz. 1130) Rozporządzenie zostało wydane na podstawie delegacji ustanowionej w ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (art. 84 ust. 5) i określa wzór ewidencji rozpoczynanych i oddawanych do użytkowania obiektów budowlanych. Rozporządzenie nie wskazuje wprost związku z postanowieniami ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne, natomiast nie ulega wątpliwości, że dane przewidziane we wzorach ewidencji załączonych do rozporządzenia MI powinny być wykorzystane do geodezyjnej ewidencji budynków. Porównanie norm: 6
ZASADY OBMIARU DO OBLICZANIA POWIERZCHNI W BUDYNKACH WG POLSKICH NORM UWAGI 1) Zgodnie z normą PN-70/B-02365 zasada dokonywania obmiaru w świetle stanu surowego obowiązywała również w odniesieniu do budynku istniejącego w stanie wykończonym. W tym celu, przy obmiarze z natury pomieszczeń i budynków w stanie wykończonym, norma wymagała uwzględnienia nominalnej grubości tynku wewnętrznego 2 cm i tynku zewnętrznego 3 cm, natomiast okładzin zewnętrznych 5 cm. 2) Zgodnie z normą PN-ISO 9836:1997 wszelkie obliczenia powierzchni należy wykonywać w świetle wykończonych ścian, przy czym norma nie wskazuje nominalnej grubości tynków i okładzin, co oznacza, że w obliczeniach wykonywanych przed wykonaniem budynku do wymiarów przedstawionych w projekcie budowlanym w stanie surowym należy dodawać grubości tynków i okładzin wg odnośnych norm lub specyfikacji technicznej, natomiast w budynku istniejącym w stanie wykończonym obmiar należy wykonywać zgodnie ze stanem faktycznym. 7
RODZAJE KUBATUR KUBATURA BRUTTO BUDYNKU ( 3 pkt 24) wg. W.T. Do kubatury brutto budynku wlicza się kubaturę wszystkich kondygnacji w obrysie przegród zewnętrznych (zakreskowaną skośnie na rysunku), licząc od poziomu warstwy osłaniającej izolację cieplną stropu lub stropodachu nad najwyżej położoną kondygnacją. KUBATURA BRUTTO BUDYNKU ( 3 pkt 24) wg. W.T. Do kubatury budynku wlicza się przejścia, prześwity i przejazdy bramowe, podcienie (Pdc), wykusze (Wk), loggie (Lg), ganki, krużganki, werandy(wr) oraz liczone do wysokości balustrady balkony (Bl) i tarasy (Tr), a także poddasza nieużytkowe, czyli strychy. KUBATURA BRUTTO BUDYNKU ( 3 pkt 24) wg. W.T. Do kubatury brutto nie wlicza się ław i stóp fundamentowych, kanałów i studzienek instalacyjnych oraz studzienek przy okienkach piwnicznych (Sp), zewnętrznych schodów (Sz), ramp i pochylni, daszków i osłon (np. przeciwsłonecznych ), kominów i attyk ponad płaszczyzną dachu. 8
Zasady obmiaru: Wg. PN: Hk wysokość kondygnacji brutto, Pi poziom osłony izolacji cieplnej, Pt poziom terenu. 9
Zasady obmiaru: Wg. PN-ISO: a) z posadzką wykonaną na płycie betonowej, b) z podłogą na legarach. Bl belka stropowa, Hb wysokość kondygnacji brutto, Hn wysokość kondygnacji netto, Lp legar podłogowy, Pd podłoga, Pf posadzka, Pk płyta konstrukcyjna podłogi, Ps posadzka, St strop. Dokumentacja obiektu budowlanego Właściciel lub zarządca obiektu budowlanego jest obowiązany przechowywać przez okres istnienia obiektu dokumenty, tj. dokumentację budowy i dokumentację powykonawczą, decyzje dotyczące obiektu, a także, w razie potrzeby, instrukcje obsługi i eksploatacji: obiektu, instalacji i urządzeń związanych z tym obiektem oraz opracowania projektowe i dokumenty techniczne robót budowlanych wykonywanych w obiekcie w toku jego użytkowania. W przypadku opracowania świadectwa charakterystyki energetycznej budynku o powierzchni użytkowej przekraczającej 1000m 2, który jest zajmowany przez organy administracji publicznej lub, w którym świadczone są usługi znacznej liczbie osób, jak dworce, lotniska, muzea, hale wystawiennicze, świadectwo charakterystyki energetycznej powinno być umieszczone w widocznym miejscu w budynku. Właściciel budynku, z wyjątkiem: budynków podlegających ochronie na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami; używanych jako miejsca kultu i do działalności religijnej; przeznaczonych do użytkowania w czasie nie dłuższym niż 2 lata; niemieszkalnych służących gospodarce rolnej; przemysłowych i gospodarczych o zapotrzebowaniu na energię nie większym niż 50 kwh/m 2 /rok; mieszkalnych przeznaczonych do użytkowania nie dłużej niż 4 miesiące w roku; wolnostojących o powierzchni użytkowej poniżej 50 m 2, jest obowiązany zapewnić sporządzenie świadectwa charakterystyki energetycznej budynku, jeżeli: upłynął termin ważności świadectwa charakterystyki energetycznego budynku; w wyniku przebudowy lub remontu budynku, uległa zmianie jego charakterystyka energetyczna. 10
Książka obiektu budowlanego 1. Właściciel lub zarządca jest obowiązany prowadzić dla każdego budynku oraz obiektu budowlanego niebędącego budynkiem, którego projekt jest objęty obowiązkiem sprawdzenia pod względem zgodności z przepisami, w tym techniczno budowlanymi, przez osobę posiadającą uprawnienia budowlane do projektowania bez ograniczeń w odpowiedniej specjalności lub rzeczoznawcę budowlanego, książkę obiektu budowlanego, stanowiącą dokument przeznaczony do zapisów dotyczących przeprowadzanych badań i kontroli stanu technicznego, remontów i przebudowy, w okresie użytkowania obiektu budowlanego. Obowiązek prowadzenia książki obiektu budowlanego, o którym mowa w pkt. 1, nie obejmuje właścicieli i zarządców: 1) budynków mieszkalnych jednorodzinnych; 2) obiektów budowlanych: a) budownictwa zagrodowego i letniskowego, b) dla których nie ma obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę. 3) dróg lub obiektów mostowych, jeżeli prowadzą książkę drogi lub książkę obiektu mostowego na podstawie przepisów o drogach publicznych. 3. Protokoły z kontroli obiektu budowlanego, oceny i ekspertyzy dotyczące jego stanu technicznego, świadectwo charakterystyki energetycznej oraz dokumenty techniczne związane z utrzymaniem obiektu powinny być dołączone do książki obiektu budowlanego. 4. Minister właściwy do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej określi, w drodze rozporządzenia, wzór książki obiektu budowlanego i sposób jej prowadzenia. 5. Właściciel lub zarządca obiektu budowlanego jest obowiązany udostępniać dokumenty załączone do książki obiektu przedstawicielom właściwego organu oraz innych jednostek organizacyjnych i organów upoważnionych do kontroli utrzymania obiektów budowlanych we właściwym stanie technicznym oraz do kontroli przestrzegania przepisów obowiązujących w budownictwie. 11