Historia SP Roczny plan pracy z historii dla klasy szóstej szkoły podstawowej do programu nauczania Wczoraj i dziś Wymagania na poszczególne oceny Temat lekcji 1. Wielkie odkrycia geograficzn e Zagadnienia średniowieczne wyobrażenia o Ziemi wypraw żeglarskich na przełomie XV i XVI w. najważniejsze wyprawy przełomu XV i XVI w. oraz ich dowódcy Ocena dopuszczająca Uczeń: mapie Indie, Amerykę podaje przykłady towarów sprowadzanych z Indii (przyprawy, jedwab) Krzysztofa Kolumba jako odkrywcę Ameryki podaje rok odkrycia Ameryki (1492 r.) i określa, w którym wieku doszło do tego wydarzenia Ocena dostateczna Uczeń: Wymagania na poszczególne oceny Ocena dobra Uczeń: Rozdział I. Narodziny nowożytnego świata nowości w technice żeglarskiej, które umożliwiły dalekomorskie wyprawy karawela, kompas podaje lata pierwszej wyprawy dookoła Ziemi (1519 1522 r.) i określa, w którym wieku doszło do tego wydarzenia Ferdynanda Magellana jako dowódcę wyprawy podaje wielkich odkryć geograficznych mapie trasy najważniejszych wypraw przełomu XV i XVI w. oraz wymienia ich dowódców (Krzysztof Kolumb, Ferdynand Magellan, Vasco da Gama, Bartłomiej Diaz) tubylec Ocena bardzo dobra Uczeń: poszukiwania morskiej drogi do Indii podaje i zaznacza na osi czasu daty wypraw Bartłomieja Diaza i Vasco da Gamy astrolabium, dlaczego Krzysztof Kolumb i Ferdynand Magellan skierowali swoje Ocena celująca Uczeń: tłumaczy pochodzenie nazwy Ameryka związek między wynalazkami z dziedziny żeglugi a podejmowaniem dalekich wypraw morskich 1
2. Skutki odkryć geograficzn ych 3. Renesans cywilizacje prekolumbijskie i ich dokonania podbój Ameryki przez Hiszpanów i Portugalczyków oraz jego następstwa zmiany w życiu ludzi w wyniku odkryć geograficznych renesans cechy nazwy rdzennych ludów Ameryki (Majowie, Aztekowie i Inkowie) przy pomocy nauczyciela Stary Świat, Nowy Świat podaje przykłady towarów, które przewożono między Ameryką a Europą zaznacza na osi czasu epokę dookoła świata i przedstawia jej znaczenie cywilizacje prekolumbijskie mapie tereny zamieszkałe przez Majów, Azteków i Inków dokonania rdzennych ludów Ameryki po jednym pozytywnym i negatywnym skutku wielkich odkryć geograficznych odkrycie Ameryki jako początek epoki nowożytnej, dlaczego ludność tubylczą Ameryki nazwano Indianami kolonia, niewolnik, plantacja politykę Hiszpanów i Portugalczyków w Nowym Świecie tłumaczy przewagi Europejczyków nad tubylczą ludnością Ameryki opowiada o sytuacji niewolników na plantacjach w Ameryce, w jaki sposób w Ameryce pojawiła się ludność afrykańska wyprawy drogą na zachód pozytywne i negatywne skutki wielkich odkryć geograficznych konkwistador działalność konkwistadorów i wymienia najbardziej znanych konkwistadorów (Hernán Cortez, Francisco Pizarro) mapie tereny skolonizowane przez Hiszpanów i Portugalczyków wpływ wynalezienia zmiany w życiu ludzi w wyniku odkryć geograficznych na podstawie mapy nazwy współczesnych państw położonych na obszarach dawniej zamieszkiwanych przez cywilizacje prekolumbijskie Erazma z 2
narodziny nowej epoki 4. Kultura renesansu w Europie 5. Reformacja czas wielkich charakterystyczn e epoki humaniści i ich poglądy ideał człowieka w dobie renesansu wynalezienie druku i jego znaczenie renesansowa radość życia architektura renesansu wybitni twórcy odrodzenia i ich dzieła kryzys Kościoła katolickiego Marcin Luter i jego poglądy renesansu Jana Gutenberga jako wynalazcę druku Leonarda da Vinci jako człowieka renesansu i określa dwie trzy dziedziny jego zainteresowań Włochy jako kolebkę renesansu, Leonarda da Vinci i Michała Anioła jako wybitnych twórców włoskiego odrodzenia wystąpienie Marcina Lutra jako początek renesans, podaje czas trwania epoki renesansu ideał człowieka w epoce odrodzenia i wyjaśnia termin: człowiek renesansu dokonania Leonarda da Vinci i uzasadnia słuszność twierdzenia, że był on człowiekiem renesansu, w czym przejawiała się renesansowa radość życia mecenat wybitnych twórców epoki odrodzenia i podaje przykłady ich dzieł reformacja, antyk, humanizm epokę renesansu nazwę nowej epoki sztukę renesansową, wskazując główne motywy podejmowane przez twórców, fresk, podaje przykład dzieła wykonanego tą techniką pastor, celibat, druku na rozprzestrzeniani e się idei renesansu poglądy humanistów attyka, arkada, kopuła do opisu budowli renesansowych poglądy Marcina Lutra Rotterdamu jako wybitnego humanistę i przedstawia jego poglądy porównuje pracę kopisty z pracą w średniowiecznej drukarni perspektywa podaje przykłady dzieł, w których zastosowano perspektywę poglądy głoszone przez Jana Kalwina 3
zmian 6. Kontrrefor macja reformacja i jej następstwa soboru trydenckiego działalność jezuitów wojna trzydziestoletnia i jej następstwa reformacji odpust wyznania protestanckie sobór przy pomocy nauczyciela przedstawia zwołania soboru w Trydencie zakon jezuitów jako instytucję powołaną do walki z reformacją oblicza, jak długo obradował sobór trydencki i zaznacza to na osi czasu (daty powinny być protestanci określa początek reformacji (1517 r.) i zaznacza tę datę na osi czasu sprzedaż odpustów jako jedną z przyczyn reformacji wyznania protestanckie i podaje ich założycieli kontrreformacja, seminarium duchowne zadania seminariów duchownych w dobie kontrreformacji cel założenia zakonu jezuitów Ignacego Loyolę jako założyciela zakonu jezuitów zbór objawy kryzysu w Kościele katolickim jako przyczynę reformacji okoliczności powstania anglikanizmu skutki reformacji soboru trydenckiego heretyk, inkwizycja, indeks ksiąg zakazanych cel utworzenia inkwizycji i indeksu ksiąg zakazanych pokoju w Augsburgu (1555 r.) i wyjaśnia zasadę czyj kraj, tego religia na mapie podział religijny Europy działalność zakonu jezuitów zasady obowiązujące jezuitów zmiany wprowadzone w liturgii protestanckiej wybuchu wojny trzydziestoletniej podaje datę podpisania pokoju westfalskiego (1648 r.) i jego najważniejsze 4
podane przez nauczyciela) Rozdział II. W szlacheckiej 1. Demokracj a szlachecka 2. W folwarku szlachecki m szlachta i jej zajęcia prawa i obowiązki szlachty sejm walny i sejmiki ziemskie folwark szlachecki gospodarcza działalność szlachta, herb, szabla prawa szlachty odziedziczone po rycerskich przodkach zajęcia szlachty ilustracji postać szlachcica folwark, dwór demokracja szlachecka, przywilej, magnateria, szlachta średnia, szlachta zagrodowa, gołota izby sejmu walnego zróżnicowanie stanu szlacheckiego funkcjonowanie zasady liberum veto spław wiślany, szkuta, prawa i obowiązki szlachty, pospolite ruszenie wpływ przywilejów szlacheckich na pozycję tego stanu podaje i zaznacza na osi czasu datę uchwalenia konstytucji Nihil novi (1505 r.), określa wiek, w którym doszło do tego wydarzenia prawa otrzymane przez szlachtę na mocy konstytucji Nihil novi najważniejsze zabudowania folwarku i sejm walny, sejmiki ziemskie decyzje podejmowane na sejmie walnym rolę sejmików ziemskich i zakres ich uprawnień skład izb sejmu walnego znaczenie odzyskania przez Polskę Pomorza, w jaki sposób doszło do ukształtowania się demokracji szlacheckiej porównuje parlamentaryzm XVI XVII w. z parlamentaryzme m współczesnej Polski, kto sprawował władzę w wpływ ustaw antychłopskich i antymieszczański 5
3. W czasach ostatnich Jagiellonów szlachty spław wiślany statuty piotrkowskie ostatni Jagiellonowie na tronie Polski wojna z zakonem krzyżackim 1519 1521 hołd pruski i jego polityka wschodnia ostatnich Jagiellonów na podstawie ilustracji z podręcznika wymienia elementy wchodzące w skład folwarku szlacheckiego zajęcia chłopów i mieszczan ostatnich władców z dynastii Jagiellonów: Zygmunta I Starego i Zygmunta Augusta podaje i zaznacza na osi czasu datę hołdu pruskiego (1525 r.), określa wiek, w którym doszło do tego wydarzenia obrazie Jana Matejki Hołd pruski postaci Zygmunta Starego i Albrechta Hohenzollerna spichlerz, pańszczyzna gospodarczą działalność szlachty mapie Pomorze Gdańskie i najważniejsze porty położone nad Wisłą towary wywożone z Polski i sprowadzane do kraju mapie Prusy Książęce, Prusy Królewskie, Inflanty zależność Prus Książęcych od Polski najazdu Iwana Groźnego na Inflanty wskazuje ich funkcje i sposoby powiększania się majątków szlacheckich tłumaczy, dlaczego szlachta uchwaliła ustawy antychłopskie i antymieszczański e wojny Polski z zakonem krzyżackim (1519 1521 r.) państwa walczące o Inflanty i wskazuje sporne terytorium na mapie skutki rywalizacji Polski, Szwecji, Moskwy i Danii o Inflanty Gdańskiego dla rozwoju gospodarki najważniejsze ustawy wymierzone przeciw chłopom i mieszczanom następstwa ożywienia gospodarczego hołd lenny hołdu pruskiego (1525 r.) i jego skutki ch na położenie tych grup społecznych i rozwój polskiej gospodarki korzyści i zagrożenia wynikające z postanowień hołdu pruskiego politykę wschodnią ostatnich Jagiellonów i jej następstwa 4. idee Mikołaja, 6
Odrodzenie na ziemiach polskich 5. Rzeczpospo lita Obojga Narodów renesansowe w Polsce literatura polskiego renesansu i jej twórcy renesansowy Wawel Jagiellonów odkrycie Mikołaja Kopernika geneza unii lubelskiej unii lubelskiej struktura narodowa i wyznaniowa I Rzeczpospolitej Mikołaja Kopernika jako twórcę teorii heliocentrycznej Wawel jako przykład budowli renesansowej w Polsce włoszczyzna i wskazuje jego pochodzenie mapie Lublin i Rzeczpospolitą Obojga Narodów obrazie Jana Matejki Unia lubelska postać Zygmunta II Augusta jako autora i pomysłodawcę unii Reja i Jana Kochanowskiego jako twórców literatury renesansowej w Polsce twórczości literackiej w języku polskim odkrycie Mikołaja Kopernika i pokazuje różnice między teorią polskiego astronoma a dotychczas obowiązującą koncepcją budowy wszechświata unia personalna, unia realna nazwę Rzeczpospolita Obojga Narodów mapie Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie arras, krużganki, mecenat krótko twórczość Mikołaja Reja i Jana Kochanowskiego Wawel jako przykład architektury renesansu w Polsce uzasadnia tezę, że Mikołaj Kopernik był człowiekiem renesansu przywołuje Galileusza jako zwolennika teorii Kopernika unii lubelskiej strukturę narodową i wyznaniową I analizuje wygląd herbu I i porównuje go z teoria geocentryczna, teoria heliocentryczna rozwoju kultury renesansowej w Polsce zasługi ostatnich Jagiellonów dla rozwoju renesansu poglądy Andrzeja Frycza Modrzewskiego jako pisarza politycznego doby renesansu skutki utworzenia Obojga Narodów korzyści płynące z wielokulturowości mapie Wołyń, Podole i Ukrainę dlaczego XVI stulecie nazwano złotym wiekiem w historii Polski wybraną budowlę renesansową w swoim regionie korzyści i zagrożenia wynikające z utworzenia Obojga Narodów 7
6. Państwo bez stosów 7. Pierwsza wolna elekcja Rzeczpospolita państwem wielowyznaniowy m Akt konfederacji warszawskiej reformacja w Polsce elekcyjności tronu polskiego przebieg pierwszej wolnej podaje i zaznacza na osi czasu datę podpisania unii lubelskiej (1569 r.), określa wiek, w którym doszło do tego wydarzenia wielowyznaniowoś ć I tolerancja zauważa potrzebę poszanowania odmienności religijnej i kulturowej elekcja krótko opisuje, dlaczego polskich wyznania zamieszkujące Rzeczpospolitą Obojga Narodów cel podpisania konfederacji warszawskiej podaje i zaznacza na osi czasu datę podpisania konfederacji warszawskiej (1573 r.), określa wiek, w którym doszło do tego wydarzenia, co oznacza, że Polska była nazywana państwem bez stosów wolna elekcja, bezkrólewie podaje i zaznacza herbem Królestwa Polskiego konfederacji warszawskiej innowierca nazywa świątynie różnych wyznań mapie Raków i Pińczów jako ważne ośrodki reformacji w Polsce omawia wkład innych wyznań w rozwój szkolnictwa I zasady wyboru monarchy na podstawie obrazu Canaletta katolicyzm, judaizm, luteranizm, prawosławie strukturę wyznaniową I, kim byli arianie i przedstawia zasady ich religii tłumaczy niechęci szlachty polskiej wobec arian warunki, które musieli spełnić królowie elekcyjni nazywa i wskazuje na mapie ziemie zamieszkałe przez przedstawicieli poszczególnych wyznań związek między narodowością a wyznawaną religią wśród mieszkańców I wpływ Artykułów henrykowskich i pacta conventa na pozycję 8
elekcji Artykuły henrykowskie i pacta conventa następstwa wolnych elekcji władców zaczęto wybierać drogą wolnej elekcji Henryka Walezego jako pierwszego króla elekcyjnego na osi czasu datę pierwszej wolnej elekcji przebieg pierwszego bezkrólewia i wyjaśnia, kim był interrex opisuje miejsce i przebieg wolnej elekcji skutki wolnych elekcji Artykuły henrykowskie, pacta conventa monarchy w Rozdział III. W obronie granic 1. Wojny z Rosją wojny Stefana Batorego o Inflanty dymitriada i polska interwencja w Rosji pokój w Polanowie mapie Inflanty i Carstwo Rosyjskie Stefana Batorego jako kolejnego po Henryku Walezym władcę Polski hetman, w jakim celu została utworzona piechota wybraniecka, jak zakończyły się wojny o Inflanty prowadzone przez Stefana Batorego podaje i zaznacza na osi czasu datę bitwy pod Kłuszynem (1610 r.), określa wiek, w którym doszło do tego wydarzenia opowiada o znaczeniu bitwy pod Kłuszynem przywołuje Stanisława Żółkiewskiego jako dowódcę bitwy pod Kłuszynem najazdu Iwana Groźnego na Inflanty piechota wybraniecka, dymitriada, Kreml, bojar następstwa dymitriady mapie tereny przyłączone przez Polskę w wyniku interwencji w Rosji (po pokoju w Polanowie i Jamie Zapolskim) poparcia Dymitra Samozwańca przez magnatów i duchowieństwo obalenia Dymitra Samozwańca cel polskiej interwencji w Rosji podaje datę podpisania pokoju w Polanowie (1634 r.) ocenia politykę Zygmunta III wobec Rosji pokoju w Polanowie 9
2. Początek wojen ze Szwecją 3. Powstanie Chmielnicki ego Wazowie na tronie Polski wojen ze Szwecją wojna o Inflanty walka o ujście Wisły skutki wojen polskoszwedzkich w I poł. XVII w. Warszawa stolicą Polski sytuacja Kozaków zaporoskich powstanie Kozaków na Ukrainie ugoda w Perejasławiu elementy uzbrojenia husarza i pokazuje je na ilustracji mapie Szwecję, Inflanty i Wisłę stolice Polski (Gniezno, Kraków, Warszawa) Bohdana Chmielnickiego jako przywódcę powstania Kozaków na Ukrainie elementy uzbrojenia Kozaków i pokazuje je na ilustracji rozpoznaje na mapie Moskwę i Kłuszyn mapie Kircholm i Pomorze Gdańskie podaje datę bitwy pod Kircholmem (1605 r.) i nazwisko dowódcy polskich wojsk (Jan Karol Chodkiewicz), dlaczego przeniesiono stolicę z Krakowa do Warszawy, kim byli Kozacy Zaporoże mapie Ukrainę, Zaporoże i Dzikie Pola podaje i zaznacza na osi czasu datę wybuchu powstania kozackiego (1648 r.) wojen polskoszwedzkich w XVII w. cło opowiada przebieg wojny o Inflanty mapie Oliwę podaje datę bitwy pod Oliwą (1627 r.) i wyjaśnia znaczenie tego starcia, kim byli Kozacy rejestrowi zajęcia i sytuację Kozaków mapie najważniejsze bitwy powstania (Żółte Wody, Korsuń, Beresteczko) uzasadnia tezę,, dlaczego Zygmunt III Waza utracił tron Szwecji zablokowania ujścia Wisły przez Szwedów tłumaczy, dlaczego Polska często nie wykorzystywała swoich sukcesów militarnych wybuchu powstania na Ukrainie omawia główne etapy powstania, dlaczego powstanie Chmielnickiego przerodziło się w wojnę polskorosyjską i podaje daty podpisania rozejmu w Starym Targu (1629 r.) i Sztumskiej Wsi (1635 r.) skutki powstania Chmielnickiego rozejm w Andruszowie jako moment zakończenia powstania i wojny polsko-rosyjskiej (1667 r.) ocenia politykę szlachty wobec Kozaków 10
4. Potop szwedzki wojen ze Szwecją najazd Szwedów na Polskę w latach 1655 1660 postawa społeczeństwa polskiego wobec najeźdźcy skutki potopu ilustracji Kozaka wśród przedstawicieli innych grup społecznych potop szwedzki Stefana Czarnieckiego jako bohatera walk ze Szwedami obronę Jasnej Góry jako przełomowy moment potopu szwedzkiego mapie Częstochowę i Inflanty, dlaczego najazd Szwedów nazwano potopem na ilustracji uzbrojenie piechoty szwedzkiej postaci Stefana Czarnieckiego i Augustyna Kordeckiego uzasadnia znaczenie bohaterskiej obrony Częstochowy dla prowadzenia dalszej walki z najeźdźcą podaje i zaznacza na osi czasu daty potopu szwedzkiego (1655 1660 r.) oraz pokoju w Oliwie (1660 r.) postępowanie Szwedów wobec ludności polskiej że powstanie Chmielnickiego było wojną domową wojna podjazdowa prowadzenia wojny podjazdowej przez Polskę mapie Lwów i Prusy Książęce zobowiązania Jana Kazimierza złożone podczas ślubów lwowskich mapie Perejasław podaje i zaznacza na osi czasu datę ugody w Perejasławiu (1654 r.) wojen polskoszwedzkich początkowych niepowodzeń w czasie potopu szwedzkiego pokoju w Oliwie skutki potopu szwedzkiego zagrożenie płynące dla z powodu utraty lenna pruskiego 11
5. Wojny z Turcją 6. Kryzys Rzeczyposp imperium osmańskie wojen z Turcją w XVII w. wojna o Mołdawię najazd Turków na Polskę w II poł. XVIII w. i jego skutki odsiecz wiedeńska Jana III Sobieskiego skutki wojen prowadzonych sułtan, husarz, janczar podaje wyprawy Jana III Sobieskiego pod Wiedeń mapie Wiedeń XVII stulecie jako islam, wezyr postaci Jana III Sobieskiego i Kara Mustafy podaje i zaznacza na osi czasu daty bitwy pod Chocimiem (1673 r.) oraz odsieczy wiedeńskiej (1683 r.) skutki wojen z Turcją mapie Podole, Chocim i Kamieniec Podolski skutki wojen toczonych haracz, ekspansja podaje i zaznacza na osi czasu daty najazdu tureckiego i oblężenia Kamieńca Podolskiego (1672 r.) mapie tereny, na których toczyła się wojna (Podole) oraz miejsca najważniejszych wydarzeń (Cecora Kamieniec Podolski, Chocim) początkowych niepowodzeń wojsk polskich w walce z Turkami w II poł. XVII w. omawia wojen polsko-tureckich w XVII w. walkę o Mołdawię hetmanów Stanisława Żółkiewskiego i Jana Karola Chodkiewicza oraz bitwy z Turcją, w których dowodzili (Cecora 1620 r., obrona Chocimia 1621 r.) funkcjonowanie traktatu w Buczaczu następstwa wojen polsko-tureckich w XVII w. 12
olitej 7. Barok i sarmatyzm przez Rzeczpospolitą w XVII w. sytuacja politycznogospodarcza kraju na przełomie XVII i XVIII w. barok epoka kontrastów cechy charakterystyczn e stylu barokowego architektura i sztuka barokowa Sarmaci i ich obyczaje czas wielu konfliktów wojennych prowadzonych przez Rzeczpospolitą mapie państwa, z którymi Rzeczpospolita prowadziła wojny w XVII w. opowiada o sposobach spędzania czasu wolnego przez szlachtę na przełomie XVII i XVIII w. pozytywne i negatywne cechy szlachty polskiej tego okresu najwybitniejsze dzieła sztuki przez Rzeczpospolitą w XVII w., w tym m.in. wyniszczenie kraju i straty terytorialne barok zaznacza na osi czasu epokę baroku dwie trzy cechy charakterystyczne architektury barokowej z ilustracji przedstawiających zabytki wybiera te, które zostały zbudowane w stylu liberum veto mapie tereny utracone przez Rzeczpospolitą (Inflanty, Podole, Prusy Książęce, część Ukrainy) uzależnienia Polski od obcych państw malarstwo i rzeźbę epoki baroku ideologię sarmatyzmu pochodzenie terminu sarmatyzm znaczenie określenia złota wolność aparatu władzy na przełomie XVII i XVIII w., zwracając uwagę na słabość władzy królewskiej, zrywanie sejmów i wzrost znaczenia magnaterii objawy kryzysu państwa podaje i objawy kryzysu gospodarczego putto, ornament genezę epoki baroku wpływ rosnącej pobożności na architekturę i sztukę epoki następstwa bezkrytycznego rokoszu Lubomirskiego, dlaczego w coraz większą rolę zaczynali odgrywać magnaci postać Władysława Sicińskiego, który w 1652 r. doprowadził do pierwszego w historii zerwania sejmu, na czym polega związek kultury barokowej z ruchem kontrreformacyjn ym barok jako epokę kontrastów 13
1. Monarchia absolutna we Francji 2. Monarchia parlamenta rna w Anglii Edykt nantejski i jego skutki umacnianie władzy monarchy we Francji rządy absolutne Ludwika XIV Francja potęgą militarną i gospodarczą absolutyzm angielski konflikt Karola I z parlamentem dyktatura Olivera Cromwella ukształtowanie się monarchii parlamentarnej barokowej w Polsce i Europie (np. Wersal, pałac w Wilanowie) krótko opisuje zakres władzy króla w monarchii absolutnej przywołuje postać Ludwika XIV jako władcy absolutnego mapie Francję mapie Anglię i Londyn przy pomocy nauczyciela parlament organy barokowym, czym były kalwarie szlachecka strój sarmacki na podstawie ilustracji Rozdział IV. Od absolutyzmu do republiki monarchia absolutna uprawnienia monarchy absolutnego, dlaczego Ludwika XIV określano mianem Króla Słońce czas panowania Ludwika XIV (XVII w.) życiu w Wersalu w czasach Ludwika XIV monarchia parlamentarna Anglię jako kraj o ustroju monarchii parlamentarnej manufaktura, cło, import, eksport, dlaczego Francja była europejską potęgą, w jaki sposób doszło do wzmocnienia władzy królewskiej we Francji konfliktu Karola I z parlamentem Deklarację praw narodu angielskiego stosunku szlachty do ustroju państwa hugenoci, jak zakończyły się wojny religijne we Francji (przywołuje Edykt nantejski) omawia politykę gospodarczą ministra Colberta opowiada o twórczości Moliera purytanie, nowa szlachta, rojaliści postać Olivera Cromwella i jego dokonania działania kardynała Richelieu zmierzające do wzmocnienia pozycji monarchy pozytywne i negatywne strony panowania Ludwika XIV główne etapy kształtowania się monarchii parlamentarnej w Anglii porównuje ustrój monarchii parlamentarnej i 14
3. Oświecenie w Europie ideologia oświecenia wybitni myśliciele doby oświecenia trójpodział władzy według Monteskiusza najważniejsze dokonania naukowe oświecenia architektura oświeceniowa władzy w monarchii parlamentarnej oświecenie zaznacza na osi czasu epokę oświecenia podaje przykład dokonania naukowego lub technicznego epoki oświecenia (np. termometr lekarski, maszyna parowa) i krótko charakteryzuje postaci Karola I Stuarta, Olivera Cromwella i Wilhelma Orańskiego zakres władzy dyktatora klasycyzm przykłady budowli klasycystycznych w Polsce i Europie styl klasycystyczny z ilustracji przedstawiających zabytki wybiera te, które zostały zbudowane w stylu klasycystycznym najważniejsze dokonania naukowe i techniczne epoki oświecenia tłumaczy, dlaczego nowa ustrój monarchii parlamentarnej ideologię oświecenia postać Monteskiusza i wyjaśnia, na czym polegała opracowana przez niego koncepcja trójpodziału władzy 1689 r. jako czas ukształtowania się monarchii parlamentarnej w Anglii postaci Woltera i Jana Jakuba Rousseau ateizm omawia koncepcję umowy społecznej zaproponowaną przez Jana Jakuba Rousseau krytyki absolutyzmu i Kościoła przez filozofów doby oświecenia monarchii absolutnej wpływ dokonań naukowych i technicznych na zmiany w życiu ludzi zasługi Denisa Diderota dla powstania Wielkiej encyklopedii francuskiej 15
4. Nowe potęgi europejskie 5. Stany Zjednoczon e Ameryki absolutyzm oświecony narodziny potęgi Prus monarchia austriackich Habsburgów Cesarstwo Rosyjskie w XVIII w. kolonie brytyjskie w Ameryce Północnej konflikt kolonistów z rządem brytyjskim wojna o niepodległość mapie Rosję, Austrię i Prusy w XVIII w. Marię Teresę, Józefa II, Piotra I i Fryderyka Wielkiego jako władców Austrii, Rosji i Prus Rosję, Austrię i Prusy jako potęgi europejskie XVIII stulecia mapie Stany Zjednoczone określa czas powstania Stanów Zjednoczonych Tadeusza Kościuszkę i Kazimierza epoka w kulturze europejskiej została nazwana oświeceniem absolutyzm, absolutyzm oświecony podaje przykłady reform w monarchiach absolutyzmu oświeconego wpływ ideologii oświecenia na reformy w krajach absolutyzmu oświeconego mapie Petersburg jako nową stolicę Rosji kolonia, konstytucja mapie kolonie brytyjskie w Ameryce Północnej strony konfliktu w wojnie o reformy przeprowadzone w Rosji, Austrii i Prusach, dlaczego monarchowie absolutyzmu oświeconego nazywali siebie sługami ludu związki między pojawieniem się nowych potęg w Europie Środkowej a sytuacją w wybuchu wojny między kolonistami a rządem brytyjskim wydarzenie zwane reformy przeprowadzone w Rosji, Austrii i Prusach wpływ reform na wzrost znaczenia tych państw skutki uzyskania przez Rosję dostępu do Bałtyku najważniejsze etapy walki o niepodległość USA mapie Boston, Filadelfię i Yorktown omawia zasługi porównuje monarchię absolutną z monarchią absolutyzmu oświeconego podaje daty powstania Królestwa Pruskiego (1701 r.) i Cesarstwa Rosyjskiego (1721 r.) Kongres, Izba Reprezentantów charakteryzuje ustrój polityczny USA 16
Stanów Zjednoczonych ustrój polityczny USA Pułaskiego jako polskich bohaterów walki o niepodległość USA przywołuje postać Jerzego Waszyngtona jako pierwszego prezydenta USA niepodległość Stanów podaje i zaznacza na osi czasu datę uchwalenia konstytucji USA pierwszej takiej ustawy na świecie (1787 r.), dlaczego Amerykanie mówią w języku angielskim porównuje pierwszą flagę USA z flagą współczesną, wskazując zauważone podobieństwa i różnice bostońskim piciem herbaty bojkot podaje i zaznacza na osi czasu datę powstania Stanów Zjednoczonych (4 lipca 1776 r.) znaczenie Deklaracji niepodległości udział Polaków w walce o niepodległość USA Jerzego Waszyngtona dla powstania USA idee oświeceniowe zapisane w konstytucji USA miejsca związane z udziałem Polaków w wojnie o niepodległość USA Rozdział V. Upadek 1. Rzeczpospo lita pod rządami Wettinów unia personalna z Saksonią początek ingerencji Rosji w sprawy Polski podwójna elekcja w 1733 r. rządy Augusta III projekty reform Augusta II Mocnego i Augusta III Sasa jako monarchów sprawujących władzę w Polsce na początku XVIII w. konsekwencje wyboru dwóch władców unia personalna, anarchia mapie Saksonię anarchii w Polsce Stanisława konfederacja, liberum veto, wolna elekcja, przywileje, złota wolność szlachecka sens powiedzeń: Od Sasa do Lasa i Za genezę i sejmu niemego podaje i zaznacza na osi czasu datę obrad sejmu niemego (1717 r.) przyczynę ingerencji Rosji w okres rządów Augusta II Mocnego reformy niezbędne dla wzmocnienia 17
2. Pierwszy rozbiór Polski Stanisław August Poniatowski królem Polski pierwsze reformy nowego władcy konfederacja barska I rozbiór Polski jednocześnie rozbiory Polski podaje i zaznacza na osi czasu datę pierwszego rozbioru Polski (1772 r.) państwa, które dokonały pierwszego rozbioru Polski i wskazuje je na mapie przywołuje postać Stanisława Augusta Poniatowskiego jako ostatniego króla Polski Konarskiego jako reformatora i krótko opisuje propozycje jego reform postać Stanisława Augusta Poniatowskiego mapie ziemie utracone przez Polskę podczas pierwszego rozbioru pierwszego rozbioru Polski ocenia postawę Tadeusza Rejtana ambasador, emigracja króla Sasa jedz, pij i popuszczaj pasa postać Stanisława Leszczyńskiego projekty reform w I poł. XVIII w. okoliczności wyboru Stanisława Augusta na króla Polski reformy Stanisława Augusta w celu naprawy oświaty i gospodarki w II poł. XVIII w. następstwa konfederacji barskiej porównuje postawy rodaków wobec rozbioru państwa na podstawie analizy obrazu Jana Matejki Rejtan Upadek Polski sprawy Polski pozytywne i negatywne skutki rządów Augusta III prawa kardynalne podaje datę zawiązania konfederacji barskiej (1768 r.) cel walki konfederatów barskich opowiada o przebiegu i decyzjach sejmu rozbiorowego zawiązania konfederacji barskiej 18
3. Kultura polskiego oświecenia 4. Sejm Wielki i Konstytucja 3 Maja literatura okresu oświecenia Teatr Narodowego i jego zadania mecenat Stanisława Augusta Poniatowskiego architektura i sztuka klasycystyczna w Polsce reforma szkolnictwa w Polsce reformy Sejmu Wielkiego Konstytucja 3 Maja wojna polskorosyjska w 1792 r. drugi rozbiór Polski Stanisława Augusta jako oświeceniowego mecenasa sztuki podaje przykład zasług ostatniego króla dla rozwoju kultury polskiej szkoła parafialna podaje przykłady przedmiotów nauczanych w szkołach parafialnych konstytucja podaje i zaznacza na osi czasu datę obiady czwartkowe powołania Komisji Edukacji Narodowej cel wychowania i edukacji młodzieży w XVIII w. podaje i zaznacza na osi czasu daty obrad Sejmu Wielkiego (1788 1792 r.) i drugiego rozbioru (1793 r.) architekturę i sztukę klasycystyczną podaje przykłady budowli klasycystycznych twórczość Ignacego Krasickiego zadania Teatru Narodowego i czasopisma Monitor omawia zmiany wprowadzone w polskim szkolnictwie przez KEN postać Stanisława Małachowskiego sytuację w Polsce po pierwszym rozbiorze pisarzy politycznych II poł. XVIII w. (Hugo Kołłątaj, Stanisław Staszic) oraz ich propozycje reform zasługi Stanisława Augusta dla rozwoju kultury i sztuki oświecenia malarzy tworzących w Polsce (Canaletto, Marcello Bacciarelli), dlaczego obrazy Canaletta są ważnym źródłem wiedzy historycznej najważniejsze reformy Sejmu Czteroletniego ustrój polityczny wprowadzony przez Konstytucję twórczość Juliana Ursyna Niemcewicza i Wojciecha Bogusławskiego podaje przykłady budowli klasycystycznych w swoim regionie zmiany wprowadzone przez Konstytucję 3 maja i wskazuje ich skutki 19
5. Powstanie kościuszko wskie i trzeci rozbiór Polski wybuch powstania kościuszkowskieg o Uniwersał połaniecki przebieg powstania trzeci rozbiór Polski uchwalenia Konstytucji 3 maja (1791 r.) państwa, które dokonały drugiego rozbioru Polski na obrazie Jana Matejki Konstytucja 3 maja 1791 roku wskazuje współtwórców konstytucji: Stanisława Augusta Poniatowskiego i Stanisława Małachowskiego naczelnik, kosynierzy, zaborcy Tadeusza Kościuszkę jako naczelnika powstania państwa, które dokonały trzeciego najważniejsze reformy Sejmu Czteroletniego najważniejsze Konstytucji 3 maja (zniesienie liberum veto i wolnej elekcji) mapie ziemie utracone przez Polskę podczas drugiego rozbioru postać Tadeusza Kościuszki insurekcja podaje i zaznacza na osi czasu daty insurekcji kościuszkowskiej (1794 r.) oraz trzeciego rozbioru podaje cel obrad Sejmu Wielkiego okoliczności zawiązania konfederacji targowickiej i podaje jej datę (1792 r.) mapie Targowicę, Dubienkę i Zieleńce postać Wojciecha Bartosa opowiada o bitwie pod Racławicami i przedstawia jej znaczenie mapie Racławice i Połaniec, dlaczego 3 maja genezę ustanowienia Orderu Virtuti Militari przebieg wojny polsko-rosyjskiej (1792 r.), sejmu w Grodnie uniwersał zapisy Uniwersału połanieckiego przebieg powstania kościuszkowskieg o i podaje jego najważniejsze wydarzenia w najważniejsze upadku w XVIII w. 20
1. Rewolucja francuska sytuacja we Francji przed wybuchem rewolucji burżuazyjnej stany społeczne we Francji wybuch rewolucji francuskiej uchwalenie Deklaracji praw człowieka i obywatela Francja monarchią konstytucyjną rozbioru Polski Polski (1795 r.) wybuchu i upadku powstania kościuszkowskiego mapie Kraków i tereny utracone przez Polskę podczas trzeciego rozbioru Kościuszko zdecydował się wydać Uniwersał połaniecki następstwa upadku powstania kościuszkowskieg o Rozdział VI. Rewolucja francuska i okres napoleoński mapie Francję i Paryż wybuchu burżuazja, Stany rewolucji Generalne burżuazyjnej i konstytucja, charakteryzuje położenie stanów rewolucja, Bastylia stany społeczne we społecznych we podaje Francji Francji wydarzenie, które podaje i zaznacza rozpoczęło na osi czasu datę zadania rewolucję wybuchu rewolucji Konstytuanty francuską burżuazyjnej we, Francji (14 lipca najważniejsze dlaczego Francuzi 1789 r.) zapisy Deklaracji obchodzą swoje praw człowieka i święto narodowe postać Ludwika XVI obywatela 14 lipca monarchia konstytucyjna kolejności chronologicznej mapie Maciejowice i przedstawia znaczenie tej bitwy dla losów powstania sytuację we Francji przez wybuchem rewolucji decyzje Konstytuanty podjęte po wybuchu rewolucji i wskazuje ich podaje datę uchwalenia konstytucji francuskiej (1791 r.) ustrój Francji po wprowadzeniu konstytucji okoliczności i cel powstania Zgromadzenia Narodowego ponadczasowe znaczenie Deklaracji praw człowieka i obywatela 21
2. Republika Francuska 3. Epoka Napoleona Bonaparteg o Francja republiką terror jakobinów upadek rządów jakobinów obalenie rządów dyrektoriatu Napoleon Bonaparte cesarzem Francuzów Kodeks Napoleona Napoleon u szczytu potęgi gilotyna, terror okoliczności stracenia Ludwika XVI krótko postać Napoleona Bonapartego jako cesarza Francuzów i wybitnego dowódcę określa I poł. XIX w. jako epokę napoleońską na infografice uzbrojenie żołnierzy epoki obalenia władzy Ludwika XVI republika postać Maksymiliana Robespierre a mapie państwa, z którymi walczyła rewolucyjna Francja mapie państwa, z którymi toczyła wojny napoleońska Francja podaje datę decydującej bitwy pod Austerlitz i wskazuje tę miejscowość na mapie zamach jakobini, dyrektoriat rządy jakobinów, dlaczego rządy jakobinów nazwano Wielkim Terrorem, w jaki sposób jakobinów odsunięto od władzy rządy dyrektoriatu położenie Francji w Europie podczas rządów dyrektoriatu blokada kontynentalna wprowadzenia blokady radykalizm na przykładzie postaci Maksymiliana Robespierre a sens powiedzenia: Rewolucja pożera własne dzieci skutki rządów jakobinów upadku rządów jakobinów niezadowolenia społecznego podczas rządów dyrektoriatu etapy kariery Napoleona podaje datę koronacji cesarskiej Napoleona (1804 r.), dlaczego jakobini przejęli rządy we Francji ocenia terror jako narzędzie walki politycznej okoliczności powstania i charakter Związku Reńskiego 22
4. Upadek Napoleona wyprawa na Rosję odwrót Wielkiej Armii bitwa pod Lipskiem i klęska cesarza napoleońskiej Wielka Armia mapie Rosję i Moskwę, jak zakończyła się wyprawa Napoleona na Rosję stanu okoliczności przejęcia władzy przez Napoleona mapie tereny zależne od Francji wyprawy Napoleona na Rosję, w jakich warunkach atmosferycznych wycofywała się Wielka Armia, dlaczego bitwa pod Lipskiem została nazwana bitwą narodów mapie państwa koalicji antyfrancuskiej, Elbę i Lipsk kontynentalnej przeciw Anglii Kodeks Napoleona i podaje datę jego uchwalenia (1804 r.) reformy wprowadzone przez Napoleona taktyka spalonej ziemi, wojna podjazdowa, abdykacja strategię obronną Rosji skutki wyprawy Napoleona na Rosję podaje datę bitwy pod Lipskiem (1813 r.) skutki klęski Napoleona pod Lipskiem, dlaczego Napoleon koronował się na cesarza Francuzów podaje datę pokoju w Tylży (1807 r.) i przedstawia jego omawia przebieg kampanii rosyjskiej Napoleona podaje datę bitwy pod Borodino (1812 r.) mapie Borodino omawia, jak przebiegał odwrót Wielkiej Armii klęski Napoleona 5. Legiony Polacy po,, w jaki 23
Polskie we Włoszech 6. Księstwo Warszawski e utracie niepodległości utworzenie Legionów Polskich we Włoszech organizacja i zasady życia legionowego udział legionistów w wojnach napoleońskich utworzenie Księstwa Warszawskiego konstytucja Księstwa Warszawskiego Polacy pod rozkazami Napoleona upadek Księstwa Warszawskiego państwa zaborcze, kim byli Jan Henryk Dąbrowski i Józef Wybicki podaje nazwę hymnu Polski i wskazuje jego związek z Legionami Polskimi we Włoszech mapie Księstwo Warszawskie podaje likwidacji Księstwa Warszawskiego legiony, emigracja podaje i zaznacza na osi czasu datę utworzenia Legionów Polskich we Włoszech (1797 r.) mapie Włochy, Francję i San Domingo cel utworzenia Legionów Polskich i opisuje walki z ich udziałem okoliczności utworzenia Księstwa Warszawskiego, mapie Tylżę podaje i zaznacza na osi czasu daty utworzenia i likwidacji Księstwa Warszawskiego (1807 r., 1815 r.) dlaczego Polacy wiązali nadzieję na niepodległość z Napoleonem udział legionistów w wojnach napoleońskich powody wysłania legionistów na San Domingo postać księcia Józefa Poniatowskiego okoliczności powiększenia terytorium Księstwa Warszawskiego mapie Raszyn znaczenie mitu napoleońskiego dla podtrzymania pamięci o położenie ludności polskiej po utracie niepodległości zasady obowiązujące w Legionach Polskich, dlaczego Legiony były szkołą patriotyzmu i demokracji omawia zapisy konstytucji Księstwa Warszawskiego związek między zapisami konstytucji Księstwa Warszawskiego a ideami rewolucji francuskiej mapie Somosierrę opowiada o szarży polskich sposób i skąd rekrutowano żołnierzy do polskich oddziałów wojskowych bitwy stoczone przez napoleońską Francję z udziałem Polaków podaje datę bitwy pod Raszynem (1809 r.) 24
Legionach szwoleżerów pod Somosierrą i wskazuje jej znaczenie dla toczonych walk 25