Operator koparko-ładowarki (811105)

Operator koparko-ładowarki (811105) Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich Publikacja opracowana w ramach projektu systemowego pn. Rozwijanie zbioru krajowych standardów kompetencji zawodowych wymaganych przez pracodawców. Priorytet I PO KL, Działanie 1.1 Krajowy standard kompetencji zawodowych Operator koparko-ładowarki (811105) Copyright by Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich, Warszawa 2013 Kopiowanie i rozpowszechnianie może być dokonane za podaniem źródła ISBN 978-83-7951-000-9 (całość) ISBN 978-83-7951-272-0 (272) Nakład 1000 egz. Publikacja bezpłatna Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich 00-697 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 65/79, tel. (22) 237-00-00, fax (22) 237-00-99 e-mail: sekretariat@crzl.gov.pl http://www.crzl.gov.pl Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji Państwowego Instytutu Badawczego 26-600 Radom, ul. K. Pułaskiego 6/10, tel. centr. (48) 364-42-41, fax (48) 364-47-65 e-mail: instytut@itee.radom.pl http://www.itee.radom.pl 2

Spis treści 1. Dane identyfikacyjne zawodu... 4 1.1. Kod, nazwa zawodu i usytuowanie zawodu w klasyfikacjach... 4 1.2. Notka metodologiczna i autorzy... 4 2. Opis zawodu... 6 2.1. Synteza zawodu... 6 2.2. Opis pracy i sposobu jej wykonywania, obszary występowania zawodu... 6 2.3. Środowisko pracy (warunki pracy, maszyny i narzędzia pracy, zagrożenia, organizacja pracy)... 6 2.4. Wymagania psychofizyczne, zdrowotne, w tym przeciwwskazania do wykonywania zawodu... 7 2.5. Wykształcenie i uprawnienia niezbędne do podjęcia pracy w zawodzie... 7 2.6. Możliwości rozwoju zawodowego, potwierdzania/walidacji kompetencji... 7 2.7. Zadania zawodowe... 8 2.8. Wykaz kompetencji zawodowych... 8 2.9. Relacje między kompetencjami zawodowymi a poziomem kwalifikacji w ERK/PRK... 8 3. Opis kompetencji zawodowych... 10 3.1. Użytkowanie koparko-ładowarki Kz1... 10 3.2. Obsługiwanie koparko-ładowarki Kz2... 11 3.3. Kompetencje społeczne KzS... 11 4. Profil kompetencji kluczowych... 12 5. Słownik... 13 3

1. Dane identyfikacyjne zawodu 1.1. Kod, nazwa zawodu i usytuowanie zawodu w klasyfikacjach Według Klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy (KZiS 2010): 811105 Operator koparko-ładowarki Grupa wielka 8 Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń (w Międzynarodowej Klasyfikacji Standardów Edukacyjnych ISCED 2011 poziom 3). Grupa elementarna 8111 Górnicy podziemnej i odkrywkowej eksploatacji złóż i pokrewni (w Międzynarodowym Standardzie Klasyfikacji Zawodów ISCO-08 odpowiada 8111 Miners and quarriers). Według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD 2007): Sekcja F. Budownictwo, Dział 43. Roboty budowlane specjalistyczne, Grupa 43.1. Rozbiórka i przygotowanie terenu pod budowę, Klasa 43.11. Rozbiórka i burzenie obiektów budowlanych, Klasa 43.12. Przygotowanie terenu pod budowę, Klasa 43.13. Wykonywanie wykopów. 1.2. Notka metodologiczna i autorzy Opis standardu kompetencji zawodowych wykonano na podstawie: analizy źródeł (akty prawne, klasyfikacje krajowe, międzynarodowe) oraz głównie wyników badań analitycznych na 6 stanowiskach pracy w 9 przedsiębiorstwach (duże 1, średnie 1, małe 3 mikro 4, w tym produkcyjne 2, usługowe 7), przeprowadzonych w lutym i marcu 2013 r. Zespół Ekspercki: Kazimierz Worek IZOL-MONT w Gdańsku, Tadeusz Lisak C&K System Spółka Komandytowa w Poznaniu, Piotr Szymańczak Usługi roboty ziemne i wodnokanalizacyjne w Tarczynie, Tadeusz Sagan ekspert niezależny, były pracownik Instytutu Technologii Eksploatacji PIB w Radomiu. 4

Ewaluatorzy: Michał Turlej VIABUD Jacek Gruszkiewicz w Czarnkowie, Paweł Nowak Warbus Spółka z o.o. w Warszawie. Recenzenci: Marcin Damps Zakład usługowy Marek Krawczyk w Chwaszczynie, Grzegorz Śliwiński KWK Budryk w Ornontowicach. Komisja Branżowa (zatwierdzająca): Sylwester Odziemczyk (przewodniczący) Cech Rzemieślników i Przedsiębiorców Branży Budowlanej w Lublinie, Roman Szewczyk Regionalna Organizacja Pracodawców w Częstochowie, Norbert Brożek Zarząd Główny Forum Związków Zawodowych w Krakowie. Data zatwierdzenia: 17.10.2013 r. 5

2. Opis zawodu 2.1. Synteza zawodu Operator koparko-ładowarki wykonuje roboty ziemne specjalistyczne oraz pomocnicze związane z budownictwem i górnictwem za pomocą koparko-ładowarki. 2.2. Opis pracy i sposobu jej wykonywania, obszary występowania zawodu Operator koparko-ładowarki jest zawodem o charakterze usługowym. Celem pracy operatora jest wykonywanie wykopów, załadunek i przemieszczanie mas ziemnych, odspajanie i przewożenie urobku, sortowanie oraz rozmieszczanie materiałów na terenie składowania. Operator wykonuje również pomocnicze prace przeładunkowe i transportowe, a także prace porządkowe. Kontroluje stan techniczny oraz odpowiada za prawidłową i bezpieczną eksploatację koparko-ładowarki. Miejscem pracy operatora koparko-ładowarki najczęściej jest: teren budowy, teren burzenia i rozbiórki budynków, żwirownie, piaskownie, rowy melioracyjne. 2.3. Środowisko pracy (warunki pracy, maszyny i narzędzia pracy, zagrożenia, organizacja pracy) Środowiskiem pracy operatora koparko-ładowarki są tereny budów, żwirownie, piaskownie, kamieniołomy, kopalnie oraz miejsca garażowania (zaplecze remontowo-obsługowe). Pracuje zarówno w kabinie koparko-ładowarki, jak i poza nią. Wykonuje zadania zawodowe w różnych, często zmiennych warunkach atmosferycznych. Pracuje w systemie jedno-, dwu- lub trzyzmianowym. Narażony jest na hałas, drgania, zapylenie. Praca operatora wiąże się z zagrożeniami dla życia (przysypanie osuwającą się ziemią podczas przebywania operatora w wykopie, wybuch lub pożar w sytuacji uszkodzenia rurociągu, porażenie prądem elektrycznym podczas pracy w pobliżu napowietrznych linii elektroenergetycznych) oraz zdrowia (choroby układu kostno-stawowego spowodowane pracą w wymuszonej pozycji ciała, choroby reumatyczne wywołane pracą w trudnych warunkach atmosferycznych). Operator pod nadzorem przełożonego wykonuje zadania wynikające z planu prac, realizując je samodzielnie lub w zespole. 6

2.4. Wymagania psychofizyczne, zdrowotne, w tym przeciwwskazania do wykonywania zawodu Wykonywanie zawodu operatora koparko-ładowarki wymaga zdolności koncentracji uwagi, spostrzegawczości, refleksu. Operator powinien mieć dobry wzrok, słuch i dobrą koordynację ruchową. Powinien cechować się dokładnością, rzetelnością, dbałością o bezpieczeństwo. Specyfika zawodu operatora wymaga umiejętności pracy w zespole, uzdolnień technicznych i manualnych. Powinien przechodzić okresowe badania lekarskie i psychotechniczne. Przeciwwskazaniem do wykonywania tego zawodu są zaburzenia świadomości i równowagi, wady wzroku, których nie można skorygować okularami, schorzenia słuchu, choroby kręgosłupa, choroby serca i schorzenia układu oddechowego i krążenia. 2.5. Wykształcenie i uprawnienia niezbędne do podjęcia pracy w zawodzie Zawód operatora koparko-ładowarki może wykonywać osoba, która ukończyła 18 lat, ma wykształcenie zasadnicze zawodowe lub podstawowe (gimnazjalne), ukończyła specjalistyczne szkolenie i uzyskała pozytywny wynik sprawdzianu przeprowadzonego przez uprawnioną komisję. Kandydat, który uzyska pozytywny wynik sprawdzianu, otrzymuje Książkę operatora maszyn roboczych z odpowiednim wpisem dotyczącym rodzaju otrzymanych uprawnień. Uprawnienia są bezterminowe. Do podjęcia pracy w zawodzie niezbędne jest również posiadanie uprawnień do poruszania się koparko-ładowarką po drogach publicznych (prawa jazdy przynajmniej kategorii T lub B). Operator koparko-ładowarki powinien mieć też aktualne zaświadczenie lekarskie wystawione przez lekarza medycyny pracy. 2.6. Możliwości rozwoju zawodowego, potwierdzania/ /walidacji kompetencji Posiadając kompetencje w zawodzie operatora koparko-ładowarki, można podwyższać kwalifikacje zawodowe poprzez różnorodne formy kształcenia, dokształcania i doskonalenia. Kompetencje zawodowe w zakresie eksploatacji maszyn i innych urządzeń technicznych do robót ziemnych, budowlanych i drogowych można doskonalić, kończąc kursy organizowane przez uprawnione do tego organizacje branżowe lub wyspecjalizowane szkoły i ośrodki szkoleniowe. Wymogi kwalifikacyjne, tryb szkolenia, jak również zasady przyznawania tytułu zawodowego operatora maszyn i innych urządzeń technicznych do robót ziemnych, budowlanych i drogowych w określonych grupach i klasach urządzeń określa stosowne rozporządzenie. 7

2.7. Zadania zawodowe Z1. Określanie i przygotowywanie terenu do pracy (niezbędne kompetencje Kz1, KzS). Z2. Przygotowywanie koparko-ładowarki do pracy (niezbędne kompetencje: Kz1, Kz2, KzS). Z3. Wyrównywanie terenu za pomocą koparko-ładowarki (niezbędne kompetencje (Kz1, KzS). Z4. Wykonywanie wykopów, odspajanie gruntu terenu za pomocą koparko-ładowarki (niezbędne kompetencje: Kz1, KzS). Z5. Rozmieszczanie i segregowanie produktów pracy koparko- -ładowarki (niezbędne kompetencje: Kz1, KzS). Z6. Kontrolowanie jakości wykonywanej pracy (niezbędne kompetencje: Kz1, Kz2, KzS). Z7. Wymienianie płynów eksploatacyjnych oraz usuwanie drobnych usterek w koparko-ładowarce (niezbędne kompetencje: Kz2, KzS). Z8. Sporządzanie dziennego raportu z wykonanej pracy (niezbędne kompetencje: Kz1, KzS). 2.8. Wykaz kompetencji zawodowych Kz1 Użytkowanie koparko-ładowarki (potrzebne do wykonywania zadań: Z1, Z2, Z3, Z4, Z5, Z6, Z8). Kz2 Obsługiwanie koparko-ładowarki (potrzebne do wykonywania zadań: Z2, Z6, Z7). KzS Kompetencje społeczne (potrzebne do wykonywania zadań: Z1 Z8). 2.9. Relacje między kompetencjami zawodowymi a poziomem kwalifikacji w ERK/PRK Kompetencje zawodowe potrzebne do wykonywania zadań w zawodzie sugeruje się wykorzystać do opisu kwalifikacji na poziomie 3 właściwym dla wykształcenia zasadniczego zawodowego w Europejskiej i Polskiej Ramie Kwalifikacji. Poziom ten jest uzasadniony miejscem usytuowania zawodu w Klasyfikacji zawodów i specjalności (grupa wielka 8 i jej odpowiednik w ISCED 2011). Osoba wykonująca zawód operatora koparko-ładowarki: 1) w zakresie wiedzy zna: budowę, zasady działania oraz podstawy eksploatacji koparko-ładowarki, przepisy BHP, ppoż. ergonomii i ochrony środowiska, a w szczególności zasady doboru osprzętu oraz bezpiecznej i ekonomicznej pracy w budownictwie i górnictwie; 8

2) w zakresie umiejętności: potrafi zgodnie z obowiązującymi przepisami obsługiwać i użytkować koparko-ładowarkę, dobierać narzędzia i osprzęt koparko-ładowarki, w zmiennych warunkach rozwiązywać proste typowe problemy oraz wykonywać niezbyt proste zadania. 9

3. Opis kompetencji zawodowych Opis kompetencji dotyczy tylko kompetencji zawodowych zdefiniowanych w badaniach na stanowiskach pracy. Wykonanie zadań zawodowych Z1, Z2, Z3, Z4,Z5, Z6, Z8, wymaga posiadania kompetencji zawodowej Kz1. 3.1. Użytkowanie koparko-ładowarki Kz1 Wiedza zna i rozumie podstawowe pojęcia oraz zasady użytkowania koparko-ładowarek, w szczególności zna: zasady i przepisy BHP, ochrony ppoż., ergonomii i ochrony środowiska; zasady użytkowania koparko- -ładowarki; podział i przeznaczenie koparko-ładowarek; zasady przygotowania terenu do pracy koparko-ładowarki; podstawy oceny zagrożeń występujących podczas pracy koparko-ładowarki i sposoby im zapobiegania; zasady dokumentowania procesu użytkowania koparko- -ładowarek. Umiejętności wykonuje roboty ziemne za pomocą koparko-ładowarki zgodnie z instrukcją i technologią, w szczególności potrafi: przestrzegać zasad i przepisów BHP, ochrony ppoż., ergonomii i ochrony środowiska; rozpoznawać rodzaje i typy koparko-ładowarek; sterować koparko-ładowarką; rozróżniać rodzaje gruntów i materiałów; oceniać jakość i dokumentować wykonaną pracę, przewidywać możliwość powstania zagrożeń. 10

Wykonanie zadań zawodowych Z2, Z6, Z7, wymaga posiadania kompetencji zawodowej Kz2. 3.2. Obsługiwanie koparko-ładowarki Kz2 Wiedza zna i rozumie podstawowe pojęcia oraz zasady obsługiwania koparko-ładowarek, w szczególności zna: zasady i przepisy BHP, ochrony ppoż., ergonomii i ochrony środowiska; budowę i podstawowe parametry koparko-ładowarek; podstawy obsługiwania koparko-ładowarek; instrukcję obsługi koparko-ładowarek; klasyfikację i właściwości smarów i płynów eksploatacyjnych; dokumentację obsługowo-naprawczą. Umiejętności wykonuje obsługę oraz drobne naprawy koparko-ładowarek, według instrukcji, w szczególności potrafi: wykonywać obsługę codzienną koparko-ładowarki; montować i demontować osprzęt; diagnozować uszkodzenia koparko-ładowarki; posługiwać się dokumentacją techniczno-ruchową; uzupełniać smary i płyny eksploatacyjne; odczytywać wskaźniki pomiarowo-kontrolne; usuwać drobne awarie i uszkodzenia koparko-ładowarki; posługiwać się podstawowymi narzędziami naprawczymi; dokumentować wykonane obsługi. Wykonanie wszystkich zidentyfikowanych w standardzie zadań zawodowych wymaga posiadania kompetencji społecznych KzS. 3.3. Kompetencje społeczne KzS: ponosi odpowiedzialność za koparko-ładowarkę oraz realizację robót ziemnych, dostosowuje zachowanie do zmiennych warunków pracy koparkoładowarki, pracuje częściowo samodzielnie i podejmuje współpracę w zorganizowanych warunkach podczas prac ziemnych, ocenia wpływ swoich działań realizowanych w ramach współpracy zespołowej i ponosi odpowiedzialność za ich skutki. 11

4. Profil kompetencji kluczowych Ocenę ważności kompetencji kluczowych dla zawodu operatora koparko-ładowarki przedstawia rys. 1. Wykaz kompetencji kluczowych opracowano na podstawie wykazu stosowanego w Międzynarodowym Badaniu Kompetencji Osób Dorosłych projekt PIAAC (OECD). Rozwiązywanie problemów Współpraca w zespole Komunikacja ustna Wywieranie wpływu/przywództwo Planowanie i organizowanie pracy Sprawność motoryczna Umiejętność czytania ze zrozumieniem i pisania Umiejętności matematyczne Umiejętność obsługi komputera i wykorzystania Internetu Serie1 1 2 3 4 5 Zbędne Mało ważne Istotne Ważne Bardzo ważne Rys. 1. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu 811105 Operator koparko-ładowarki 12

5. Słownik Zawód Specjalność Zadanie zawodowe Kompetencje zawodowe Wiedza Umiejętności Kompetencje społeczne Kompetencje kluczowe Standard kompetencji zawodowych Kwalifikacja Europejska Rama Kwalifikacji Polska Rama Kwalifikacji Krajowy System Kwalifikacji zbiór zadań (zespół czynności) wyodrębnionych w wyniku społecznego podziału pracy, wykonywanych stale lub z niewielkimi zmianami przez poszczególne osoby i wymagających odpowiednich kwalifikacji i kompetencji (wiedzy, umiejętności oraz kompetencji społecznych) zdobytych w wyniku kształcenia lub praktyki. Wykonywanie zawodu stanowi źródło dochodów. jest wynikiem podziału pracy w ramach zawodu, zawiera część czynności o podobnym charakterze (związanych z wykonywaną funkcją lub przedmiotem pracy) wymagających pogłębionej lub dodatkowej wiedzy i umiejętności zdobytych w wyniku dodatkowego szkolenia lub praktyki. logiczny wycinek lub etap pracy w ramach zawodu o wyraźnie określonym początku i końcu, wyodrębniony ze względu na rodzaj lub sposób wykonywania czynności zawodowych powiązanych jednym celem, kończący się produktem, usługą lub decyzją. wszystko to, co pracownik wie, rozumie i potrafi wykonać, odpowiednio do sytuacji w miejscu pracy. Opisywane są trzema zbiorami: wiedzy, umiejętności oraz kompetencji społecznych. zbiór opisów faktów, zasad, teorii i praktyk przyswojonych w procesie uczenia się, odnoszących się do dziedziny uczenia się lub działalności zawodowej. zdolność wykonywania zadań i rozwiązywania problemów właściwych dla dziedziny uczenia się lub działalności zawodowej. zdolność autonomicznego i odpowiedzialnego uczestniczenia w życiu zawodowym i społecznym oraz kształtowania własnego rozwoju, z uwzględnieniem kontekstu etycznego. wiedza, umiejętności i postawy odpowiednie do sytuacji, niezbędne do samorealizacji i rozwoju osobistego, bycia aktywnym obywatelem, integracji społecznej i zatrudnienia. norma opisująca kompetencje zawodowe konieczne do wykonywania zadań zawodowych wchodzących w skład zawodu, akceptowana przez przedstawicieli organizacji zawodowych i branżowych, pracodawców, pracobiorców i innych kluczowych partnerów społecznych. zestaw efektów uczenia się (zasób wiedzy, umiejętności oraz kompetencji społecznych), których osiągnięcie zostało formalnie potwierdzone przez uprawnioną instytucję. przyjęta w Unii Europejskiej struktura i opis poziomów kwalifikacji, umożliwiający porównywanie kwalifikacji uzyskiwanych w różnych krajach. W Europejskiej Ramie Kwalifikacji wyróżniono 8 poziomów kwalifikacji opisywanych za pomocą efektów uczenia się; stanowią one układ odniesienia krajowych ram kwalifikacji. opis hierarchii poziomów kwalifikacji wpisywanych do zintegrowanego rejestru kwalifikacji w Polsce. ogół rozwiązań służących ustanawianiu i nadawaniu kwalifikacji (potwierdzaniu efektów uczenia się) oraz zapewnianiu ich jakości. 13