Polska Bezpieczeństwo stosowania herbicydów w uprawie buraka cukrowego Aktualności Produkty 20.03.2015 W okresie wegetacji, uprawy rolnicze mogą być narażone na kontakt z innymi substancjami czynnymi herbicydów, niezalecanymi do ich ochrony. Zagrożenie upraw buraka cukrowego takimi substancjami wynika z dwóch głównych przyczyn. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z pozostałościami stosowanych substancji czynnych herbicydów w glebie. Natomiast drugim powodem są błędy popełniane w trakcie sporządzania cieczy opryskowej (niedomycie opryskiwacza, pomylenie herbicydu czy dawki) lub wykonanie zabiegu w niesprzyjających warunkach klimatycznych (wysoka temperatura i silne porywy wiatru). Większość substancji czynnych stosowanych w uprawach rozkłada się podczas sezonu wegetacyjnego. Jeśli w etykietach herbicydów zostały zamieszczone ostrzeżenia to głównie dotyczą upraw następczych, zakładanych w przypadku wcześniejszego zlikwidowania plantacji (wymarznięcie, gradobicie). Niemniej jednak, w przypadku wyboru stanowiska po roślinach zbożowych i rzepaku należy zwrócić uwagę na niektóre substancje czynne herbicydów, wymagające dłuższej niż jeden sezon wegetacyjny przerwy pomiędzy ich zastosowaniem a uprawą buraka cukrowego na danym polu: (chlorosulfuron Glean 75 WG, sulfosulfuron - Apyros 75WG: Nylon 75 WG (24 mc); chlopyralid, pikloram,aminopyralid Astor 360 SL (18 mc); propoksykarbazon sodowy Attribut 70 WG (12mc); 2,4 D, aminopyralid, florasulam Mustang 195 SE(11-13 mc); etametsulfuron metylu Olleas 75 WG (12 mc). W pozostałych uprawach, zastosowane herbicydy rozkładają się w okresie wegetacji, nie stwarzając zagrożenia dla roślin następczych. Jednak w skrajnie niekorzystnych warunkach glebowoklimatycznych, w glebach piaszczystych, łatwo przesychających, w niskim ph, przy dużej zawartości substancji organicznej, niskich temperaturach w okresie zimy oraz na uwrociach, mogą wystąpić
przejściowe objawy uszkodzeń buraka cukrowego (bielenie, zahamowanie wzrostu). Wymienione uwagi w głównej mierze dotyczą mezotrionu, czyli substancji czynnej powszechnie stosowanej w uprawach kukurydzy. Analogiczne ostrzeżenia zamieszczono dla propyzamidu, zarejestrowanego do odchwaszczania rzepaku, lucerny oraz cykorii. Herbicydy wykorzystywane do ochrony pól uprawnych możemy podzielić według budowy chemicznej, miejsca działania substancji czynnej, selektywności lub metody ich aplikacji. Jednak w przypadku diagnostyki uszkodzeń najlepszym kryterium podziału jest sposób działania: regulatory wzrostu, inhibitory syntezy aminokwasów, inhibitory syntezy lipidów, inhibitory wzrostu siewek, inhibitory fotosyntezy, inhibitory syntezy pigmentów oraz destruktory błon komórkowych. A. Regulatory wzrostu Objawy fitotoksycznego działania herbicydów należących do grupy regulatorów wzrostu pojawiają się zwykle kilka godzin po wykonaniu oprysku. Charakterystyczną cechą ich fitotoksycznego działania jest skręcenie i podwijanie ku górze blaszek liściowych i łodyg oraz zahamowanie wzrostu (zdjęcie 1: 2,4 D). B. Inhibitory syntezy aminokwasów Uszkodzenia roślin powodowane przez herbicydy należące do grupy inhibitorów syntezy aminokwasów pojawiają się zwykle od kilku do kilkunastu dni po aplikacji. W pierwszym okresie ulega zahamowaniu wzrost i rozwój roślin a następnie pojawiają się chlorozy i czerwienie liści pomiędzy nerwami. Wymienione wyżej objawy fitotoksycznego wpływu mogą także wystąpić na ogonkach liściowych oraz nerwach najmłodszych liści. W wyniku zastosowania inhibitorów syntezy aminokwasów ulega zahamowaniu wzrost korzeni, a zamieranie roślin postępuje od stożków wzrostu (zdjęcie 2: chlorosulfuron, zdjęcie 3: sulfosulfuron, zdjęcie 4: florasulam). W niektórych przypadkach mogą
wystąpić przejściowe symptomy fitotoksycznego wpływu marmurkowatość liści po aplikacji herbicydami zawierającymi triflusulfuron metylowy zalecanymi do ochrony buraka cukrowego (zdjęcie 5). Herbicydy te wykazują selektywność czynną i są przez roślinę uprawną rozkładane do związków nieaktywnych. C. Inhibitory syntezy lipidów Herbicydy należące do inhibitorów syntezy lipidów wykazują aktywność biologiczną jedynie w stosunku do roślin jednoliściennych. Cechą charakterystyczną tej grupy preparatów jest szybkie wnikanie i przemieszczanie się substancji czynnych do stref wzrostu pędów i korzeni. Graminicydy (inhibitory syntezy lipidów) stosujemy na plantacjach buraka cukrowego od fazy 2 liści właściwych (BBCH 12). Wcześniejsze zastosowanie tej grupy herbicydów wpływa na zahamowanie wzrostu rośliny uprawnej. D. Inhibitory wzrostu siewek W zależności od grupy chemicznej, herbicydy należące do inhibitorów wzrostu powodują zróżnicowane objawy uszkodzeń. Rośliny wrażliwe na amidy ulegają skarłowaceniu, przybierają ciemnozieloną barwę liści, a ich wzrost i rozwój ulega zahamowaniu. Podobne symptomy fitotoksycznego wpływu wywołują dinitroaniliny. Jednak w przypadku substancji z tej grupy skarłowacenie pokroju roślin prowadzi do uszkodzenia lub całkowitego zaniku wschodów. Rośliny wykazujące wrażliwością na dinitroaniliny mają krótki i cienki system korzeniowy, zgrubiałą łodyżkę podliścieniową oraz chropowate i kruche liście. Inne objawy uszkodzeń możemy zauważyć w przypadku chloroacetoanilin.
Substancje czynne należące do tej grupy herbicydów powodują zahamowanie wzrostu siewek oraz zamieranie roślin wrażliwych zaraz po ich skiełkowaniu. Charakterystycznym objawem ich fitotoksycznego wpływu jest utrata wigoru roślin. Symptomy fitotoksycznego wpływu u roślin uprawnych mogą ujawnić się podczas chłodnej i wilgotnej pogody, w okresie kiełkowania oraz po obfitych opadach powodujących migrację substancji czynnych do głębszych warstw gleby. Zdjęcie 6 Znoszenie cieczy opryskowej izoproturon. Zdjęcie 7 Znoszenie cieczy opryskowej linuron. Zdjęcie 8 Znoszenie cieczy opryskowej chlomazon. E. Inhibitory fotosyntezy Objawy uszkodzeń wywołane przez inhibitory fotosyntezy uzależnione są od sposobu pobrania substancji czynnej. W przypadku pobrania substancji czynnych przez korzenie następuje żółknięcie i zamieranie roślin wrażliwych zaraz po wschodach. Odmienne symptomy fitotoksycznego wpływu możemy zauważyć jeżeli preparaty zostały naniesione nalistnie. W tym przypadku mamy do czynienia z chlorozami i nekrozami w miejscu kontaktu preparatu z powierzchnią liścia (zdjęcie 6: izoproturon, zdjęcie 7: linuron). Objawy uszkodzeń powstałe w wyniku znoszenia cieczy opryskowej pojawiają się od brzegów blaszki liściowej starszych liści.
F. Inhibitory syntezy pigmentów Charakterystycznym objawem fitotoksycznego wpływu herbicydów należących do inhibitorów syntezy pigmentów, jest powstawanie białych plam lub bielenie całych roślin (zdjęcie 8: chlomazon). W pierwszym okresie po aplikacji wzrost roślin jest kontynuowany jednak w późniejszym terminie powstają nekrozy i chlorozy powodujące zasychanie blaszek liściowych. Rośliny wrażliwe na inhibitory syntezy pigmentów nie wschodzą lub zaraz po skiełkowaniu obumierają. W przypadku mniejszego niż 75% pokrycia plam na liściu może nastąpić regeneracja tkanek roślinnych. G. Destruktory błon komórkowych Herbicydy należące do destruktorów błon komórkowych charakteryzują się działaniem kontaktowym. Objawy uszkodzeń są widoczne już po kilku godzinach od zabiegu. Stopień uszkodzeń powodowanych przez destruktory błon komórkowych uzależniony jest od dokładności pokrycia roślin cieczą użytkową. W miejscach zetknięcia substancji czynnych z tkanką roślinną następuje odwodnienie tkanek, pojawiają się chlorozy podobne do oparzeń oraz nekrozy, które prowadzą do szybkiej desykacji. W celu uniknięcia pomyłek podczas stosowania herbicydów zaleca się plantatorom buraka cukrowego przestrzegania następujących zasad: 1. dostosowania herbicydów do długości rotacji uprawy buraka cukrowego akapit na etykiecie następstwo roślin; 2. dokładne wymycie opryskiwacza bezpośrednio po zabiegu; 3. dokładne sprawdzenie opakowania herbicydu oraz zalecanej dawki przed sporządzeniem cieczy roboczej; 4. przeprowadzenie zabiegów w optymalnych warunkach pogodowych. Dr inż. Wojciech Miziniak Instytut Ochrony Roślin - PIB TSD Toruń