KOMUNIKATzBADAŃ NR 12/2016 ISSN 25-5822 Zaufanie do polityków w drugiej połowie sierpnia Przedruk i rozpowszechnianie tej publikacji w całości dozwolone wyłącznie za zgodą CBOS. Wykorzystanie fragmentów oraz danych empirycznych wymaga podania źródła Warszawa, wrzesień 2016
Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 1 stycznia 2016 roku Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej ul. Świętojerska 5/7, 00-26 Warszawa e-mail: sekretariat@cbos.pl; info@cbos.pl http://www.cbos.pl (8 22) 629 5 69
ZAUFANIE DO POLITYKÓW W DRUGIEJ POŁOWIE SIERPNIA (%) Andrzej Duda 6 10 2 1 Beata Szydło 55 1 29 2 Paweł Kukiz 7 21 25 5 Zbigniew Ziobro 2 16 6 Jarosław Kaczyński 7 1 7 2 Mariusz Błaszczak 16 2 2 Jarosław Gowin 2 26 15 Ryszard Petru 19 29 16 Mateusz Morawiecki 2 1 11 9 Antoni Macierewicz 0 1 8 5 Elżbieta Rafalska 29 12 11 Władysław Kosiniak-Kamysz 28 19 1 6 Witold Waszczykowski 28 16 20 2 Grzegorz Schetyna 25 2 0 7 Konstanty Radziwiłł 22 15 1 7 Anna Zalewska 21 12 1 51 Piotr Gliński 21 15 19 2 Marek Kuchciński 20 15 18 Janusz Korwin-Mikke 18 20 5 5 Stanisław Karczewski 16 1 11 55 Włodzimierz Czarzasty 1 19 19 5 Zaufanie Obojętność Nieufność Trudno powiedzieć Nieznajomość Badanie Aktualne problemy i wydarzenia (15) przeprowadzono metodą wywiadów bezpośrednich (face-to-face) wspomaganych komputerowo (CAPI) w dniach 17 25 sierpnia 2016 roku na liczącej 10 osoby reprezentatywnej próbie losowej dorosłych mieszkańców Polski.
Wakacje niewiele zmieniły w dotychczasowych notowaniach głównych przedstawicieli naszej klasy politycznej. W drugiej połowie sierpnia, a więc tuż przed otwarciem nowego sezonu politycznego, liderem rankingu zaufania do polityków niezmiennie pozostaje prezydent Andrzej Duda 1. Po odnotowanej na początku lipca poprawie ocen, w drugim miesiącu wakacji zaufanie do głowy państwa jeszcze minimalnie wzrosło (o 2 punkty procentowe) i obecnie prezydentowi ufa 6% ankietowanych. Aktualne notowania prezydenta Andrzeja Dudy są zatem najlepszymi z dotąd rejestrowanych jego ocen. Drugie miejsce wśród najczęściej spotykających się z zaufaniem społecznym polityków zajmuje premier Beata Szydło, której ufa ponad połowa badanych (55% wzrost o 1 punkt procentowy). Podobnie jak w przypadku prezydenta, aktualne notowania szefowej rządu również należą do jej najlepszych ocen. Na trzeciej pozycji naszego rankingu, tak jak w poprzednich miesiącach, lokuje się Paweł Kukiz (7%). Kolejne miejsca z wyraźną jednak stratą do pierwszej trójki zajmują minister sprawiedliwości i prokurator generalny Zbigniew Ziobro (2% deklaracji zaufania) oraz prezes PiS Jarosław Kaczyński (7%). Na trochę niższym poziomie, mniej więcej jednej trzeciej wskazań, kształtuje się zaufanie do lidera Nowoczesnej Ryszarda Petru (% deklaracji) i sporej części przedstawicieli urzędującego gabinetu. Co trzeci z badanych ufa szefowi MSWiA Mariuszowi Błaszczakowi, wicepremierowi oraz ministrowi nauki i szkolnictwa wyższego Jarosławowi Gowinowi oraz prawie tylu samo darzy zaufaniem wicepremiera i szefa resortu rozwoju Mateusza Morawieckiego (2%). Zaufaniem blisko jednej trzeciej ankietowanych cieszą się także: minister obrony Antoni Macierewicz oraz wciąż słabo znana, ale bardzo dobrze oceniana przez identyfikujące ją osoby, szefowa ministerstwa pracy i polityki społecznej Elżbieta Rafalska (odpowiednio 0% i 29% deklaracji zaufania), a nieznacznie mniej osób ufa szefowi MSZ Witoldowi Waszczykowskiemu (28%). Taki sam odsetek respondentów ufa liderowi PSL Władysławowi Kosiniakowi-Kamyszowi (28%). 1 Badanie Aktualne problemy i wydarzenia (15) przeprowadzono metodą wywiadów bezpośrednich (face-to-face) wspomaganych komputerowo (CAPI) w dniach 17 25 sierpnia 2016 roku na liczącej 10 osoby reprezentatywnej próbie losowej dorosłych mieszkańców Polski.
- 2 - Mniejszym zaufaniem co czwartego z badanych cieszy się szef najsilniejszej z partii opozycyjnych, PO Grzegorz Schetyna (25%). Na nieco niższym poziomie kształtuje się zaufanie do ministra zdrowia Konstantego Radziwiłła (22%), wicepremiera oraz ministra kultury i dziedzictwa narodowego Piotra Glińskiego, minister edukacji Anny Zalewskiej (po 21%) oraz marszałka Sejmu Marka Kuchcińskiego (20%) polityków stosunkowo słabo identyfikowanych przez badanych i w odróżnieniu od Mateusza Morawieckiego czy Elżbiety Rafalskiej odbieranych raczej ambiwalentnie. Mniejszym zaufaniem cieszą się już tylko bardzo krytycznie oceniany przez ogół badanych Janusz Korwin-Mikke (18% deklaracji zaufania), najmniej znany spośród uwzględnionych w badaniu marszałek Senatu Stanisław Karczewski (16%) oraz lider SLD Włodzimierz Czarzasty, który również dla stosunkowo dużej części badanych jest postacią nieznaną, ale wśród identyfikujących go osób częściej budzi negatywne niż pozytywne emocje. Ufa mu tylko 1% ankietowanych. Spośród uwzględnionych w badaniu przedstawicieli sceny politycznej największą nieufność budzi Janusz Korwin-Mikke (5%). Rzadziej z brakiem zaufania ze strony respondentów spotykają się Antoni Macierewicz i Jarosław Kaczyński. Nie ufa im blisko połowa ankietowanych (odpowiednio 8% i 7% deklaracji nieufności). Dwie piąte respondentów nie ma zaufania do lidera PO Grzegorza Schetyny (0%). W ocenach wszystkich tych polityków nieufność wyraźnie przeważa nad zaufaniem. Kolejne miejsca na liście polityków najczęściej spotykających się z nieufnością zajmują: raczej budzący kontrowersje niż odbierany jednoznacznie krytycznie Zbigniew Ziobro (6% deklaracji nieufności), a w dalszej kolejności przewodniczący Nowoczesnej Ryszard Petru oraz premier Beata Szydło (po 29% deklaracji nieufności). Podobnie jak poziom społecznego zaufania, także skala deklarowanej nieufności, z którą spotykają się poszczególni politycy, w znacznej mierze związana jest ze stopniem ich rozpoznawalności. Najmniej deklaracji nieufności zbierają: słabo rozpoznawany (55% deklaracji nieznajomości) marszałek Senatu Stanisław Karczewski oraz Elżbieta Rafalska i Mateusz Morawiecki. Politykom tym nie ufa tylko co dziewiąty badany (po 11% wskazań). Rzadko z brakiem zaufania ze strony badanych spotykają się również nieidentyfikowani przez blisko połowę badanych Konstanty Radziwiłł i Anna Zalewska oraz polityk z dłuższym stażem, choć wciąż nierozpoznawany przez ponad jedną trzecią badanych Władysław Kosiniak-Kamysz, lider PSL (po 1% deklaracji nieufności).
- - Społeczne oceny polityków praktycznie nie zmieniły się od początku wakacji. Żaden z uwzględnionych w badaniu przedstawicieli sceny politycznej w ciągu ostatnich tygodni dzielących kolejne pomiary ani znacząco nie zyskał, ani też wyraźnie nie stracił w opinii respondentów. Jedyną zmianą jest minimalny, utrzymany w granicach błędu pomiaru, spadek (o punkty procentowe) zaufania do Janusza Korwin-Mikkego. Tabela 1. Stosunek do polityków w sierpniu 2016 Zaufanie VIII 16 Różnica od VII 16 Nieufność VIII 16 Różnica od VII 16 w procentach Obojętność Nieznajomość Andrzej Duda 6 2 2 0 10 0 Beata Szydło 55 1 29 0 1 0 Paweł Kukiz 7-1 25 1 21 5 Zbigniew Ziobro 2 0 6-2 16 Jarosław Kaczyński 7 0 7 0 1 0 Mariusz Błaszczak 2 2 0 16 2 Jarosław Gowin 1 26 0 2 15 Ryszard Petru 0 29-2 19 16 Mateusz Morawiecki 2-1 11 0 1 9 Antoni Macierewicz 0 0 8 0 1 5 Elżbieta Rafalska 29 0 11 0 12 Władysław Kosiniak-Kamysz 28 1 1 0 19 6 Witold Waszczykowski 28-2 20-1 16 2 Grzegorz Schetyna 25 0 0-1 2 7 Konstanty Radziwiłł 22 0 1 1 15 7 Anna Zalewska 21 * 1 * 12 51 Piotr Gliński 21-2 19 1 15 2 Marek Kuchciński 20 1 18 0 15 Janusz Korwin-Mikke 18-5 1 20 5 Stanisław Karczewski 16 1 11 1 1 55 Włodzimierz Czarzasty 1-1 19 2 19 Pytanie brzmiało: Ludzie aktywni publicznie swoim zachowaniem, tym, co mówią, do czego dążą budzą mniejsze lub większe zaufanie. Przedstawimy teraz Panu(i) listę osób aktywnych w życiu politycznym naszego kraju. O każdej z nich proszę powiedzieć, w jakim stopniu budzi ona Pana(i) zaufanie. Odpowiadając, proszę posłużyć się skalą, na której 5 oznacza, że osoba ta budzi w Panu(i) głęboką nieufność, 0 że jest ona Panu(i) obojętna, a +5 oznacza, że ma Pan(i) do tej osoby pełne zaufanie. Oczywiście może się Pan(i) posługiwać innymi ocenami tej skali. Jeżeli kogoś Pan(i) nie zna, proszę powiedzieć. Odsetki badanych wyrażających zaufanie wskazania punktów od +1 do +5, nieufność wskazania punktów od 1 do 5, obojętność 0. Pominięto odpowiedzi trudno powiedzieć i odmowy odpowiedzi * W lipcu 2016 brak pomiaru
- - Tabela 2. Zmiany zaufania do polityków Wskazania respondentów według terminów badań 2015 2016 Politycy VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII w procentach M. Błaszczak - - - - - 18 20 2 22 0 1 29 28 1 W. Czarzasty - - - - - - - - 15 15 17 18 15 1 1 A. Duda 57 56 56 55 56 55 52 56 56 59 58 57 58 62 6 P. Gliński - - - - - 1 16 18 17 2 21 2-2 21 J. Gowin 27 25 25 27 25 29 0 27 29 5 1 29 2 J. Kaczyński 2 2 0 2 1 2 0 6 6 2 6 7 7 S. Karczewski - - - - - - 8 - - 15 15 17 15 15 16 J. Korwin-Mikke 18 1 15 17 1 18 - - - - 22 21 22 21 18 W. Kosiniak-Kamysz 17 17 19 - - 22 25 25 2 1 1 27 27 28 M. Kuchciński - - - - - - 1 1 16 21 19 20 18 19 20 P. Kukiz 52 8 2 8 8 5 5 9 52 51 5 8 7 A. Macierewicz - - - - 16 19 22 26 26 28 28 27 27 0 0 M. Morawiecki - - - - - - 18 22 2 1 28 29 28 2 R. Petru 1 16 17 20 2 0 9 7 6 9 1 9 K. Radziwiłł - - - - - - - - - - 21 20 20 22 22 E. Rafalska - - - - - - - 6 11 2 29 26-29 29 G. Schetyna 5 6 5 7 2 2 1 2 0 1 26 25 25 B. Szydło 0 7 7 7 9 6 9 9 52 52 8 50 5 55 W. Waszczykowski - - - - - - 16 19 22 1 28 27 26 0 28 Z. Ziobro 1 28 28 0 28 29 1 5 9 0-6 2 2 A. Zalewska - - - - - - - 10 - - - - - - 21
- 5 - Tabela. Zmiany nieufności do polityków Wskazania respondentów według terminów badań 2015 2016 Politycy VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII w procentach M. Błaszczak - - - - - 20 2 22 20 29 29 28 26 2 2 W. Czarzasty - - - - - - - - 21 20 17 20 18 17 19 A. Duda 18 19 16 21 20 19 0 28 27 28 29 0 27 2 2 P. Gliński - - - - - 1 20 22 19 22 21 2-18 19 J. Gowin 28 29 27 26 28 25 28 0 28 27 27 28 29 26 26 J. Kaczyński 6 8 9 50 50 9 5 9 50 9 8 5 9 7 7 S. Karczewski - - - - - - 6 - - 11 11 1 12 10 11 J. Korwin-Mikke 56 62 6 59 61 58 - - - - 50 51 9 5 5 W. Kosiniak-Kamysz 9 8 8 - - 7 11 12 1 15 12 1 11 1 1 M. Kuchciński - - - - - - 16 17 1 16 18 21 18 18 18 P. Kukiz 17 2 27 28 0 27 27 28 25 25 22 27 26 2 25 A. Macierewicz - - - - 5 55 55 50 5 9 50 51 9 8 8 M. Morawiecki - - - - - - 7 8 9 9 9 10 12 11 11 R. Petru 10 9 9 1 16 1 18 26 26 27 28 29 1 1 29 K. Radziwiłł - - - - - - - - - - 11 12 18 12 1 E. Rafalska - - - - - - - 5 10 1 12 1-11 11 G. Schetyna 25 26 2 2 21 2 27 2 2 5 0 1 0 B. Szydło 1 20 2 29 0 27 1 2 5 2 29 29 W. Waszczykowski - - - - - - 12 18 17 2 25 26 2 21 20 Z. Ziobro 8 2 1 9 0 1 9 9 9 8-8 8 6 A. Zalewska - - - - - - - 7 - - - - - - 1
- 6 - ŚREDNIE OCEN W naszym pytaniu badani oceniają poszczególnych polityków posługując się jedenastopunktową skalą, której skrajne punkty określić można z jednej strony jako głęboką nieufność (-5), z drugiej zaś jako bardzo duże zaufanie (+5). Omawiane powyżej dane informowały o zasięgu społecznego zaufania i nieufności. Prezentowane były łączne odsetki badanych wyrażających zaufanie (wskazania punktów +1 do +5), obojętność (0) i nieufność (-1 do -5) wobec poszczególnych polityków, a także stopień ich nieznajomości, które odnosiły się do ogółu badanych. Natomiast średnia ocen jest syntetyczną miarą pozwalającą uchwycić siłę zarówno pozytywnych, jak i negatywnych nastawień, przy wyeliminowaniu różnic wynikających ze stopnia znajomości poszczególnych polityków. Podobnie jak w ubiegłych miesiącach, najlepiej wypada bilans ocen prezydenta Andrzeja Dudy (średnia ocen wynosi 1,25). W jego notowaniach zaufanie ponad dwukrotnie przeważa nad nieufnością. Wysoką średnią ocen, świadczącą o zdecydowanej przewadze pozytywnych nastawień, mają również wicepremier i minister rozwoju Mateusz Morawiecki (0,99), minister rodziny, pracy i polityki społecznej Elżbieta Rafalska (0,86), a także premier Beata Szydło (0,75). Pozytywne noty wyraźnie przeważają w społecznych ocenach Władysława Kosiniaka-Kamysza i Pawła Kukiza (średnie ocen wynoszą odpowiednio 0,52 i 0,51 punktu) oraz w mniejszym stopniu ministra zdrowia Konstantego Radziwiłła (0,1). Bilans ocen pozostałych polityków nie jest już tak jednoznacznie pozytywny. Dodatnią średnią ocen, bliską już jednak wartości środka skali (0), a więc wskazującą raczej na równoważenie się pozytywnych i negatywnych nastawień, mają: minister edukacji narodowej Anna Zalewska, marszałek Senatu Stanisław Karczewski, szef MSZ Witold Waszczykowski, wicepremier oraz minister nauki i szkolnictwa wyższego Jarosław Gowin, szef resortu sprawiedliwości Zbigniew Ziobro, minister spraw wewnętrznych Mariusz Błaszczak (średnie ocen w granicach 0,16 do 0,00). Podobnie blisko środka skali choć już ze znakiem ujemnym wypada bilans ocen marszałka Sejmu Marka Kuchcińskiego (-0,16). W nieco większym stopniu nieufność przeważa nad zaufaniem w ocenach Piotra Glińskiego oraz Ryszarda Petru (średnie ocen wynoszą odpowiedni -0,21 i -0,2). O dużej przewadze negatywnych nastawień można natomiast mówić w przypadku lidera SLD Włodzimierza Czarzastego (-0,57). Niską średnią ocen świadczącą o zdecydowanej przewadze nieufności nad zaufaniem mają również prezes PiS Jarosław Kaczyński (-0,76) oraz szef PO Grzegorz Schetyna (-0,8), a zwłaszcza Antoni Macierewicz (-1,09). Podobnie jak w lipcu, zdecydowanie najgorzej wypada jednak bilans ocen Janusza Korwin-Mikkego (średnia ocen wynosi -1,70).
- 7 - CBOS RYS. 1. ZAUFANIE DO POLITYKÓW W SIERPNIU 2016 ŚREDNIE NA SKALI OD 5 GŁĘBOKA NIEUFNOŚĆ DO +5 PEŁNE ZAUFANIE Andrzej Duda Mateusz Morawiecki Elżbieta Rafalska Beata Szydło Władysław Kosiniak-Kamysz Paweł Kukiz Konstanty Radziwiłł Anna Zalewska Stanisław Karczewski Witold Waszczykowski Jarosław Gowin Zbigniew Ziobro Mariusz Błaszczak 1,25 0,99 0,86 0,75 0,52 0,51 0,1 0,16 0,10 0,10 0,07 0,0 0,00 Marek Kuchciński Piotr Gliński Ryszard Petru Włodzimierz Czarzasty Jarosław Kaczyński Grzegorz Schetyna Antoni Macierewicz Janusz Korwin-Mikke -0,16-0,21-0,2-0,57-0,76-0,8-1,09-1,70-5 - - -2-1 0 1 2 5
- 8 - Tabela Politycy Zmiany średnich zaufania na skali od -5 do +5 (kolejność według kierunku i wielkości zmian) VII 16 VIII 16 Różnica* Ryszard Petru -0, -0,2 0,11 Zbigniew Ziobro -0,07 0,0 0,10 Władysław Kosiniak-Kamysz 0, 0,52 0,09 Beata Szydło 0,69 0,75 0,06 Jarosław Gowin 0,06 0,07 0,01 Marek Kuchciński -0,15-0,16-0,01 Paweł Kukiz 0,52 0,51-0,01 Antoni Macierewicz -1,05-1,09-0,0 Mateusz Morawiecki 1,0 0,99-0,0 Konstanty Radziwiłł 0,5 0,1-0,0 Witold Waszczykowski 0,1 0,10-0,0 Elżbieta Rafalska 0,91 0,86-0,05 Grzegorz Schetyna -0,79-0,8-0,05 Jarosław Kaczyński -0,70-0,76-0,06 Mateusz Błaszczak 0,07 0,00-0,07 Andrzej Duda 1, 1,25-0,08 Włodzimierz Czarzasty -0,5-0,57-0,12 Janusz Korwin-Mikke -1,56-1,70-0,1 Stanisław Karczewski 0,25 0,10-0,15 Piotr Gliński 0,01-0,21-0,22 * Różnice średnich ocen nieistotne statystycznie na poziomie 0,95 Okres wakacji sprzyjający raczej odpoczynkowi niż zainteresowaniu tym, co dzieje się na naszej scenie politycznej nie przyniósł większych zmian w zaufaniu Polaków do polityków. Liderem rankingu zaufania społecznego niezmiennie pozostaje prezydent Andrzej Duda, a na kolejnych miejscach lokują się premier Beata Szydło oraz Paweł Kukiz. Z największą nieufnością Polaków spotykają się Janusz Korwin-Mikke, Antoni Macierewicz i Jarosław Kaczyński. Ostatnie istotne zmiany w postrzeganiu poszczególnych polityków odnotowaliśmy tuż przed wakacjami i utrzymały się one przez cały okres kanikuły, niemal do początku nowego sezonu politycznego. Oceny relatywnie lepsze niż jeszcze kilka miesięcy temu w dalszym ciągu uzyskuje spora część przedstawicieli obozu rządzącego. W sierpniu, choć w wyniku tylko niewielkiej zmiany, po raz kolejny najlepsze ze swych dotychczasowych ocen uzyskał prezydent Andrzej Duda. Utrzymują się też wysokie lepsze od wcześniej rejestrowanych
- 9 - notowania premier Beaty Szydło. Nadal nieco lepiej niż jeszcze w czerwcu odbierani są także Zbigniew Ziobro, Antoni Macierewicz, Mariusz Błaszczak oraz Mateusz Morawiecki. Z kolei w przypadku liderów opozycji szefa PO Grzegorza Schetyny i przewodniczącego Nowoczesnej Ryszarda Petru brak zmian w notowaniach można traktować jako swego rodzaju stagnację stabilizację ocen na poziomie niższym niż wcześniej. Sierpień jest już trzecim miesiącem, w którym politycy ci uzyskują słabsze notowania. Od czerwca zaufanie do Grzegorza Schetyny wyraża tylko mniej więcej jedna czwarta badanych, podczas gdy jeszcze w maju prawie co trzeci. Analogicznie od wiosny br. zwiększyła się też liczba jego przeciwników: obecnie zalicza się do nich dwie piąte ankietowanych, wcześniej był to mniej więcej co trzeci. Podobna jest sytuacja Ryszarda Petru trzeci miesiąc z rzędu zaufanie do lidera Nowoczesnej utrzymuje się na poziomie jednej trzeciej wskazań, podczas gdy wcześniej zaufanie do niego deklarowało dwie piąte respondentów. Trudno przewidzieć, czy nowy sezon polityczny przyniesie pod tym względem jakieś zmiany. Opracowała Agnieszka CYBULSKA