Wykres I.1. Ubóstwo wg. grup społeczno-ekonomicznych (jako % liczby ludności w danej grupie) (1994-1999) 60 50 40 30 20 10 0 1994 1995 1996 1997 1998 1999 pracowniczych emerytów i rencistów chłopskich pracujących na rachunek własny pracowniczo-chłopskich utrzymujących się ze św. społ. Tabela l.1. Ubóstwo wg. grup społeczno-ekonomicznych (1993-1999) UWAGA: ROK 1993 NIEPORÓWNYWALNY Z NASTĘPNYMI w procentach Ludność z gospodarstw 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 domowych pracowniczych 11,0 16,3 13,8 13,1 12,3 10,1 10,9 chłopskich 23,3 26,9 26,3 23,5 20,6 23,2 27,6 pracowniczo-chłopskich 19,0 22,8 22,0 20,9 18,3 17,8 22,4 emerytów i rencistów 10,9 16,6 17,1 14,4 13,5 11,0 12,6 pracujących 9,0 8,3 7,6 6,0 7,9 7,2 7,0 na rachunek własny utrzymujących się 55,9 55,7 52,4 49,8 50,0 42,5 45,9 ze św. społ.* Ogółem 14,4 19,0 18,0 16,1 15,0 13,0 14,9 Źródło: Obliczenia własne na podstawie indywidualnych danych z badań budżetów gospodarstw domowych GUS. Uwagi: * W tej grupie także gospodarstwa utrzymujące się z prac dorywczych (św. społ. - świadczenia społeczne inne niż emerytury i renty) 35
Tabela l.2. Ubóstwo w gospodarstwach z osobami bezrobotnymi* (1993-1999) UWAGA: ROK 1993 NIEPORÓWNYWALNY Z NASTĘPNYMI w procentach Ludność z gospodarstw 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 domowych GD bez osób 11,4 14,9 14,4 12,9 12,0 10,5 12,2 bezrobotnych GD z osobami 27,6 35,8 33,5 31,3 31,7 28,6 33,0 bezrobotnymi z 1 osobą bezrobotną 24,1 32,7 30,5 27,8 28,6 24,8 28,5 z 2 lub więcej 45,4 51,0 48,0 48,7 47,8 51,3 56,8 bezrobotnymi Gospodarstwa 56,9 58,4 52,5 50,3 53,6 47,2 57,1 bezrobotnych a Ogółem 14,4 19,0 18,0 16,1 15,1 13,0 14,9 Źródło: Obliczenia własne na podstawie indywidualnych danych z badań budżetów gospodarstw domowych GUS. Uwagi: * Bezrobotni - wg. deklaracji członków gospodarstw. 1999 - osoby bez pracy, poszukujące pracy. Wskaźniki ubóstwa dotyczą osób. GD - gospodarstwa domowe. a Wskaźniki ubóstwa dla osób z gospodarstw, w których głównym źródłem utrzymania są świadczenia/zasiłki dla bezrobotnych. Tabela l.3. Ubóstwo wg. wykształcenia głowy gospodarstwa domowego (1993-1999) UWAGA: ROK 1993 NIEPORÓWNYWALNY Z NASTĘPNYMI w procentach Wykształcenie a 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 głowy GD wyższe 1,4 1,6 1,6 1,7 1,4 1,3 1,4 średnie 7,6 10,2 8,7 8,0 7,4 5,5 7,0 zawodowe 16,6 22,6 21,6 19,6 18,2 16,3 18,4 podstawowe 22,1 28,7 27,1 25,2 24,4 21,5 24,2 Ogółem 14,4 19,0 18,0 16,1 15,1 13,0 14,9 Źródło: Obliczenia własne na podstawie indywidualnych danych z badań budżetów gospodarstw domowych GUS. Uwagi: Wskaźniki ubóstwa dotyczą osób. a Wykształcenie: 1993-1996 Zawodowe - łącznie z niepełnym średnim. Podstawowe - łącznie z niepełnym podstawowym. W kategoryzacji pominięto wykształcenie pomaturalne, niepełne wyższe oraz inne 1997-1999 Średnie - łącznie z niepełnym wyższym. Podstawowe - łącznie z niepełnym podstawowym. 36
Tabela l.4. Ubóstwo wśród rodzin z dziećmi (1993-1999) UWAGA: ROK 1993 NIEPORÓWNYWALNY Z NASTĘPNYMI w procentach Typ rodziny 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 małżeństwo bez dzieci a 3,5 5,9 5,6 5,2 4,4 3,3 3,8 małżeństwo, 1 dziecko 6,1 8,4 8,2 6,5 6,8 5,4 6,1 małżeństwo, 2 dzieci 11,7 14,1 13,4 11,4 12,1 10,7 10,9 małżeństwo, 3 dzieci 22,9 26,9 25,1 22,6 22,5 20,6 22,5 małżeństwo, 4 42,6 48,8 47,3 42,6 42,2 36,7 41,3 i więcej dzieci samotny ojciec 9,7 13,7 13,0 12.8? 22,6 16,4 22,2 z dziećmi b samotna matka 16,4 20,7 21,1 13.3? 19,6 19,4 17,6 z dziećmi pozostałe rodziny 15,6 22,3 20,4 19,5 16,7 14,6 17,4 i gospodarstwa Ogółem 14,4 19,0 18,0 16,1 15,1 13,0 14,9 Źródło: Obliczenia własne na podstawie indywidualnych danych z badań budżetów gospodarstw domowych GUS. Uwagi: Wskaźniki ubóstwa dotyczą osób. a Dzieci - pozostające na utrzymaniu, do lat 24. b Liczebności gospodarstw w próbie poniżej 0.1%. Tabela l.5. Ubóstwo wg. miejsca zamieszkania (1993-1999) UWAGA: ROK 1993 NIEPORÓWNYWALNY Z NASTĘPNYMI w procentach Miejscowość 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 miasto powyżej 500 tys.... 7,4 7,4 4,9 4,1 3,0 2,7 mieszkańców miasto 200-500 tys. 5,5 10,6 10,5 8,9 8,1 6,2 7,9 mieszkańców a miasto 100-200 tys. 7,9 11,6 10,2 9,2 9,4 7,1 8,2 mieszkańców miasto 20-100 tys. 11,4 15,7 15,0 12,4 11,9 8,9 9,6 mieszkańców miasto poniżej 20 tys. 14,2 20,0 17,8 16,5 15,8 13,1 14,0 mieszkańców wieś 22,1 27,5 26,0 24,0 22,8 20,9 24,4 Ogółem 14,4 19,0 18,0 16,1 15,1 13,0 14,9 Źródło: Obliczenia własne na podstawie indywidualnych danych z badań budżetów gospodarstw domowych GUS. Uwagi: Wskaźniki ubóstwa dotyczą osób. a W 1993 r. miasto o liczbie 200 tys. i więcej mieszkańców 37
Tabela I.6. Ludność o niskich dochodach (1988-1991) w procentach Wyszczególnienie 1988 1989 19901991 Odsetek osób o niskich dochodach 20,3 16,8 33,2 34,0 w tym: w gospodarstwach domowych a : pracowniczych 17,9 13,7 33,2 32,2 chłopskich 24,9 22,3 41,8 50,9 pracowniczo-chłopskich 16,6 12,3 28,3 33,7 emerytów i rencistów 28,4 26,4 32,2 26,0 Granica dochodów niskich b miesięcznie (w tys. starych zł) 20,0 70,0 450,0 770,0 w relacji do dochodów przeciętnych c (w %) 67,6 62,4 81,4 80,8 a Wybrane typy gospodarstw. b Korygowane minimum socjalne. c Dochody w przeliczeniu na osobę. Źródło: Warunki życia ludności w latach 1986-1990, GUS, Warszawa 1991; Warunki życia ludności w 1991 r., GUS Warszawa 1992; oraz obliczenia własne. Tabela II.1. Wskaźnik skolaryzacji Wiek 1990/91 1995/96 1999/2000 2000/2001 ogółem w tym kobiety w % Brutto a Wychowanie przedszkolne e 6 95,2 97,3 96,7 95,4 95 Szkolnictwo: podstawowe 7-14 99,9 99 100,1 c 100,4 d 99,8 d średnie 15-18 80,1 86,4 89 90,1 policealne 19-24 3,6 4,6 5,4 5,2 6,9 wyższe 19-24 12,9 22,3 36,9 40,7 47 Netto b Szkolnictwo: podstawowe 7-14 97,5 97,2 98,3 c 98,6 d 98,6 d 15-18 5 3,3 2,8 c 2,6 d 1,6 d 19-24 0 0 0,0 c 0,0 d 0,0 d średnie 7-14 0,2 0,1 0,2 0,2 0,3 15-18 74,8 80,1 83 84 87,3 19-24 4 4,4 4,1 4 2,5 policealne 15-18 0,1 0,1 0 0 0 19-24 3,1 4,2 4,6 4,4 5,7 wyższe f 15-18 0,1 0,1 0,2 0,2 0,3 19-24 9,8 17,2 28 30,6 35,1 dla dorosłych 15-18 3,5 3,3 3,4 3,5 2,7 19-24 3,6 4,5 5 5,3 4 a: Relacja liczby osób uczących się (stan z pocz. roku szkol.) na danym poziomie kształcenia (niezależnie od wieku) do liczby ludności (z 31 XII) w grupie wiekowej określonej jako odpowiadająca temu poziomowi nauczania; b: Relacja liczby osób uczących się (stan z pocz. roku szkol.) na danym poziomie kształcenia (w wieku odpowiadającycm danemu poziomowi nauczania) do liczby ludności (z 31 XII) w grupie wiekowej określonej jako odpowiadająca temu poziomowi nauczania; c i d: łacznie z uczniami gimnazjum, c - I klasy, d - I i II klasy, e: dotyczy dzieci w wieku 6 lat objętych edukacją w oddziałach przedszkolnych przy szkołach podstawowych i przedszkolach. Źródło: Rocznik Statystyczny 2001 GUS, Warszawa 2001, str.235 38
Tabela II.2. Studenci szkół wyższych Studenci Absolwenci Lata Ogółem w tym kobiety Ogółem w tym kobiety w tys. 1990/1991 403,8 202,8 56,1 1995/1996 794,6 445,1 89 52,5 1999/2000 1431,9 814,3 215,4 138,5 2000/2001 1584,8 900,5 261,1 166,5 Źródło: Rocznik Statystyczny 2001, GUS,Warszawa 2001, str.246-247 Tabela II.3. Nauczyciele akademiccy w relacji do liczby studentów Ogółem Profesorowie Docenci Adiunkci Asystenci Inni w % 1990/1991 16,0% 1,4% 1,4% 5,6% 4,3% 3,2% 1995/1996 8,4% 1,4% 0,1% 3,0% 2,3% 1,7% 1999/2000 5,4% 1,1% 0,0% 1,9% 1,3% 1,1% 2000/2001 5,0% 1,0% 0,0% 1,8% 1,1% 1,0% Źródło: Rocznik Statystyczny 2001 GU, Warszawa 2001, str.252 i 246, obliczenia własne Tabela II.4. Wydatki publiczne na szkolnictwo wyższe (1991-2000) Lata Wydatki w PKB z budżetu centralnego z budżetów samorządu terytorialnego w mln zl % 1991 665 0,5 0,82 1992 1011 0,3 0,88 1993 1269,6 2,1 0,82 1994 1626,4 6,7 0,78 1995 2174,7 2,8 0,75 1996 3002,4 8,9 0,83 1997 3752,2 11,4 0,8 1998 4272,3 10,7 0,77 1999 1070,5 14,2 0,82 2000 5326,7 20,4 0,78 Źródło: Szkoły wyższe i ich finanse w 2000 r., GUS, Warszawa 2000, str. 444; Rocznik Statystyczny 2001; Warszawa, str.541; obliczenia własne. 39
Tabela II.5. Struktura przychodów z działalności edukacyjnej szkół wyższych w 1996 r. i w 2000 r. 1996 2000 w % Przychody ogółem 100 100 Budżet centralny 73,8 56 Budżety samorządów lokalnych i inne środki publiczne 0,3 0,2 Czesne 17,3 36,3 Inne 8,6 7,5 Szkoły państwowe Przychody ogółem 100 100 Budżet centralny 78,7 69 Budżety samorządów lokalnych i inne środki publiczne 0,3 0,3 Czesne 12,1 21,8 Inne 8,9 8,9 Szkoły niepubliczne Przychody ogółem 100 100 Budżet centralny 0,4 0 Budżety samorządów lokalnych i inne środki publiczne 0,1 0 Czesne 94,7 98,5 Inne 4,8 1,4 Źródło: Szkoły wyższe i ich finanse w 1996, GUS, Warszawa 1997 i Szkoły wyższe i ich finanse w 1999 r.gus, Warszawa 2000 Tabela II.6. Studenci państwowych szkół wyższych otrzymujący stypendium 1990/91 1995/96 1999/2000 2000/2001 w tys. 162,1 160,6 204,1 214,6 jako % ogólnej 40% 20% 14% 14% liczby studentów Źródło: Rocznik Statystyczny 2001 GUS, Warszawa 2001, str.239 i 246-247; własne wyliczenia 40
Tabela III.1. Podstawowe wyniki badania aktywności ekonomicznej ludności (BAEL) w procentach Wyróżnienie 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 w tys. mężczyżni Zatrudnieni 8308,0 8093,0 8070,0 8089,0 8328,0 8462,0 8421,0 8100,0 8066,0 Bezrobotni 1172,0 1276,0 1135,0 1110,0 911,0 802,0 863,0 1208,0 1331,0 Osoby pozostające poza rynkiem pracy 4054,0 4096,0 4525,0 4626,0 4785,0 4878,0 5023,0 5170,0 5222,0 (%) Współczynnik aktywności zawodowej 70,0 69,6 67,0 66,5 65,9 65,5 64,9 64,3 64,3 Stopa zatrudnienia 61,4 60,1 58,8 58,5 59,4 59,8 58,9 55,9 55,2 Stopa bezrobocia 12,4 13,6 12,3 12,1 9,9 8,7 9,3 13,014,2 kobiety Zatrudnieni 6827,06679,06677,0 6682,06775,06853,0 6914,06473,0 6474,0 Bezrobotni 1221,0 1319,0 1240,0 1122,0 1050,0 935,0 964,0 1434,0 1429,0 Osoby pozostające poza rynkiem pracy 6808,0 6917,0 7256,0 7475,0 7637,0 7797,0 7877,0 8003,0 8150,0 (%) Współczynnik aktywności zawodowej 54,2 53,6 52,2 51,1 50,6 50,0 50,0 49,7 49,2 Stopa zatrudnienia 46,0 44,8 44,0 43,7 43,8 44,0 43,9 40,7 40,3 Stopa bezrobocia 15,2 16,5 15,7 14,4 13,4 12,012,2 18,1 18,1 Uwaga: 1)1992-1998 w listopadzie 2) stopa zatrudnienia: relacja liczby zatrudnionych do liczby ludności w wieku powyżej 15 roku życia Źródło: Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności, GUS 41
Wykres III.1. Stopy bezrobocia wg. płci (1992-2000) 20 18 16 14 stopa bezrobocia 12 10 8 6 4 2 0 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Kobiety Mężczyźni Tabela III.2. Przeciętne wynagrodzenie brutto wg. płci i wykształcenia. Wyszczególnienie Ogółem Płeć mężczyźni kobiety paź-99 w zł Ogółem 1800,31 1990,93 1591,92 Wyższe 2700,98 3354,38 2207,01 Policealne 1666,62 2029,26 1583,48 Średnie zawodowe 1771,03 2001,20 1559,95 Średnie ogólne 1765,86 2018,91 1667,27 Zasadnicze zawodowe 1483,42 1624,28 1131,23 Podstawowe i niepełne podst. 1373,56 1547,99 1130,67 jako procent wynagrodzenia mężczyzn Ogółem 90% 100% 80% Wyższe 81% 100% 66% Policealne 82% 100% 78% Średnie zawodowe 88% 100% 78% Średnie ogólne 87% 100% 83% Zasadnicze zawodowe 91% 100% 70% Podstawowe i niepełne podstawowe 89% 100% 73% Źródło: Wynagrodzenia według zawodów w październiku 1999 r., Informacje i opracowania statystyczne, GUS, Warszawa 2000, str.. 17. 42
Tabela III.3. Przeciętne wynagrodzenie brutto wg. płci i zawodu w 1999 r. Grupa zawodów Przeciętne wynagrodzenie brutto Mężczyźni Kobiety w zł w zł jako procent mężczyzn Ogółem 1990,93 1591,92 80% Parlamentarzyści, wyżsi urzędnicy 4413,75 3272,5 74% i kierownicy Specjaliści 2812,84 1999,16 71% Technicy i inny średni personel 2265,37 1618,57 71% Pracownicy biurowi 1681,41 1619,08 96% Pracownicy usług osobistych 1419,25 1086,73 77% i sprzedawcy Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy 1309,76 1188,33 91% Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy 1699,65 1083,19 64% Operatorzy i monterzy maszyn 1720,39 1441,01 84% i urządzeń Pracownicy przy pracach prostych 1243 1026,1 83% Źródło: Rocznik Statystyczny 2001 GUS, Warszawa, 2001, str. 167. Tabela III.4. Kobiety ze względu na przynależność do grupy zawodowej w 1998 r. Grupa zawodowa Ogółem % kobiet *Wskaźnik w danej grupie reprezentacji OGÓŁEM 100 45,1 1 Parlamentarzyści, wyżsi urzędnicy 4,6 33,3 0,74 i kierownicy Specjaliści 14,2 62,2 1,38 Technicy i inny średni personel 15,4 58,2 1,29 Pracownicy biurowi 13,1 76,7 1,7 Pracownicy usług osobistych 15,4 67 1,49 i sprzedawcy Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy 17,3 46,4 1,03 Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy 8,1 18,7 0,42 Operatorzy i monteży urządzeń 2,3 11,9 0,26 Pracownicy przy pracach prostych 9,6 53,4 1,18 * Wskaźnik reprezentacji pokazuje, w której grupie kobiety są nadreprezentowane w stosunku do przeciętnego udziału kobiet w zatrudnieniu. Jest to stosunek udziału kobiet w danej grupie do całkowitego udziału kobiet w zatrudnieniu Źródło: Aktywność ekonomiczna a bezrobocie w listopadzie 1998, GUS, Warszawa 1999; w: Anna Kowalska (2000). 43
Tabela III.5. Długotrwale bezrobotni w liczbie bezrobotnych wg. płci (1992-2000) na koniec roku Długotrwale bezrobotni (%) Meżczyźni Kobiety 1992 40,6 49,2 1993 39,6 49,6 1994 38,4 49,4 1995 30,5 42,9 1996 32,8 47,0 1997 32,7 51,8 1998 27,049,9 1999 27,9 47,2 2000 35,5 52,1 Źródło: Bezrobocie rejestrowane w 1994, GUS, Warszawa 1995 r.; Bezrobocie rejestrowane w 2000 r., GUS, Warszawa 2001 Tabela III.6. Struktura wynagrodzenia wg. płci Wyszczególnienie IX 1993r. IX 1997 r. X 1998 r. X 1999 r Ogółem 100 100 100 100 Kobiety 86,89 87,28 89,09 88,42 Mężczyźni 111,81 111,54 110,47 110,59 Źródło: dane GUS 44
Tabela IV.1. Współczynnik zgonów dzieci poniżej 5 roku życia na 100 tys. populacji (1950-1999) Źródło: dane GUS 19503246,6 1955 2100,4 1959 1634,4 19601208,0 1961 1138,7 1962 1138,2 1963 1054,4 1964 1021,3 1965 907,2 1966 850,9 1967 840,3 1968 757,1 1969 795,0 1970797,8 1971 730,0 1972 702,3 1973 650,5 1974 585,2 1975 623,5 1976 599,9 1977 597,4 1978 542,4 1979 509,2 1980516,1 1981 485,2 1982 482,1 1983 462,3 1984 445,3 1985 417,3 1986 377,5 1987 366,8 1988 341,6 1989 340,3 1990344,0 1991 330,1 1992 311,9 1993 285,6 1994 322,0 1995 272,3 1996 254,9 1997 215,9 1998 201,3 1999 193,4 45
Wykres IV.1. Współczynnik zgonów dzieci poniżej 5 roku życia w latach 1950-1999 (2010 r. prognoza) 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 195019601970198019901999 2010 Kobiety Mężczyźni 46
Tabela IV.2. Zgony dzieci wg. wieku i płci Lata 0 lat 1-4 lat na 100 tys. na 100 tys. ludności żywych urodzeń (bez względu na wiek i płeć) 19703668 105 19802548 80 19901934 59 1995 136043 1998 953 34 1999 885 38 chłopcy 19704096 117 19802879 90 19902159 68 1995 1471 47 1998 1037 37 1999 969 42 dziewczynki 19703212 37 19802199 32 19901696 22 1995 1243 16 1998 864 17 1999 796 15 tereny miejskie 19703576 91 19802568 65 19901906 51 1995 1371 40 1998 963 31 1999 917 33 tereny wiejskie 19703744 117 19802524 99 19901966 70 1995 1348 46 1998 941 38 1999 847 44 Źródło: Rocznik Demograficzny 2000, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2000, str. 274. 47
Wykres IV.2. Prawdopodobieństwo zgonu w wieku 15-59 lat (2000-2010 prognoza) 35 30 25 20 15 10 5 0 195019601970198019901999 2010 Kobiety Mężczyźni 48
Tabela IV.3. Prawdopodobieństwo zgonu w wieku15-59 w latach 1950-2010 (2010 r.- prognoza). Lata Mężczyźni Kobiety 195028,8 19,5 1955 23,7 15,2 1959 21,8 13,1 196020,4 12,2 1961 20,7 12 1962 20,9 12,1 1963 20,3 11,7 1964 19,5 11,3 1965 19,2 11 1966 19,2 10,8 1967 2010,7 1968 2010,6 1969 20,6 10,9 1970 20,5 10,4 1971 21,3 10,6 1972 20,3 10,1 1973 20,9 10,1 1974 20,3 9,9 1975 21,2 9,9 1976 22,4 10 1977 23,3 10,1 1978 23,9 10,2 1979 23,5 10,1 198025,2 10,5 1981 23,3 10,3 1982 23,1 10,5 1983 23,8 10,3 1984 24,8 10,5 1985 25,3 10,3 1986 25,1 10,4 1987 25 10,1 1988 24,7 10,2 1989 25,8 10,4 199026,3 10,1 1991 27,5 9,8 1992 26,5 9,5 1993 24,9 9,4 1994 24,6 9,1 1995 24,9 9,1 1996 23,9 9,1 1997 23,7 8,9 1998 23,4 8,9 1999 23,2 8,9 2010 (prognoza) 19,5 7,1 Źródło: dane GUS, prognoza: szacunek własny 49
Tabela IV.4. Zgony wg. płci w wieku 15-59 na 100 tys.populacji (1950-1999) Źródło: dane GUS Lata Mężczyźni Kobiety 1950643,6 419,4 1955 499,5 306,6 1959 452,7 259,2 1960420,6 239,3 1961 429,2 234,5 1962 433,3 236,6 1963 420,7 228,2 1964 397,3 217,9 1965 392,5 210,9 1966 393,6 208,3 1967 409,7 204,1 1968 411,3 201,8 1969 422,7 208,2 1970421,9 199,0 1971 442,0202,6 1972 419,0192,2 1973 432,6 191,9 1974 415,2 187,9 1975 440,8 188,0 1976 467,6 189,9 1977 489,5 192,4 1978 502,4 194,2 1979 493,2 191,2 1980533,8 198,8 1981 485,2 190,5 1982 479,5 190,9 1983 496,0191,6 1984 515,9 194,2 1985 527,0197,7 1986 521,1 193,8 1987 518,6 195,3 1988 510,1 188,9 1989 538,9 191,1 1990552,9 191,1 1991 582,7 196,9 1992 558,2 189,6 1993 515,3 179,6 1994 510,1 178,3 1995 517,4 176,4 1996 489,8 171,0 1997 489,3 169,5 1998 483,3 165,4 1999 475,1 165,6 50
w procentach Tabela IV.5. Zgony wg. niektórych przyczyn (1970-1999) (bez względu na wiek) na 10 tys. mieszkańców Choroby 197019801990 1995 1999 Infekcje i choroby pasożytnicze 3,2 1,6 0,8 0,6 0,6 Nowotwory złośliwe 14,2 17,1 19,3 20,5 20,6 Choroby układu krążenia 32 47,4 53,4 50,5 53 Choroby układu oddechowego 6,8 5,5 4,1 3,4 5,5 Choroby układu pokarmowego 3,3 3,6 3,2 3,3 3,2 Przyczyny zewnętrzne 6 7,6 7,8 7,5 7,9 Inne 16,7 16,5 13,8 14,3 15,22 Źródło: Rocznik demograficzny 2000,GUS, str. 292-295; Rocznik statystyczny 2001,GUS, str.111. Tabela V.1. Natężenie urodzeń wśród nastolatek (1990-1999) ogółem tereny tereny wiek miejskie wiejskie <=15 16 17 18 19 199031,5 28,8 35,3 1,72 6,63 20,07 47,13 89,52 1991 32,2 28,4 37,7 1,9 6,84 21,2 48,85 89,96 1992 29,3 25,6 34,8 1,85 6,47 19,1 43,35 82,04 1993 27,2 23,9 32,3 1,69 6,2 17,99 40,22 74,19 1994 25,7 22,4 301,67 5,82 16,73 37,1 69,02 1995 22 19,8 25,7 1,4 4,6 14,4 32,3 58,6 1996 21,1 19,1 24,5 1,3 4,8 13,6 30,1 56,9 1997 19,5 17,6 22,7 1,3 4,4 13,1 27,9 51,5 1998 19,1 17 21,5 1,11 4,2 12,7 24,06 48,98 1999 17,5 16,1 19,8 1,23 4,23 12,33 25,81 45,27 Źródło: Rocznik Demograficzny GUS 51
Wykres V.1. Natężenie urodzeń wśród nastolatek (1990-1999) A) Liczba żywych urodzeń na 1000 kobiet w wieku 15-19 40 30 20 10 0 19901991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 Ogółem Tereny miejskie Tereny wiejskie B) Natężenie urodzeń dla wybranych grup wiekowych 100 urodzenia żywe na 1000 kobiet w wieku 18 i 19 lat 80 60 40 20 0 19901991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 18-latki 19-latki 52
urodzenia żywe na 1000 kobiet w wieku 15-17 lat 30 25 20 15 10 5 0 19901991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 15-latki 16-latki 17-latki Źródło: patrz tabela IV.1. Tabela V.2. Urodzenia w związkach nieformalnych (1990-1999) (procent urodzeń w wieku 15-19) Ogółem Tereny Tereny miejskie wiejskie 199020,4 24,5 15,7 1991 21,8 26,6 16,6 1992 24,5 30,1 18,3 1993 28,14 34,14 21,2 1994 30,8 37,09 23,1 1995 33,2 39,7 25 1996 36 42,36 27,88 1997 38,7 45 30,8 1998 40,4 47,2 31,7 1999 40,1 47,4 30,9 Źródło: obliczenia własne w oparciu o Rocznik Demograficzny GUS 53
Wykres V.2. Urodzenia w związkach nieformalnych nastolatków w Polsce (1990-1999) % żywych urodzeń 50 40 30 20 10 0 19901991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 Ogółem Tereny miejskie Tereny wiejskie Tabela V.3. Użycie środków antykoncepcyjnych przy pierwszym stosunku kobiety FFS 91* SAA,1996 ok. 1947-51 ok. 1957-61 ok. 1967-71 ok. 1978-81 niestosowanie żadnej metody 59,3 56,2 5022,3 stosunek przerywany 13,7 13,8 16 22,3 okresowa abstynencja 16,1 18,1 16,6 6,4 prezerwatywa 7,2 6,5 11,2 55,7 krążek dopochwowy 1,3 1,5 3 6,4 wkładka domaciczna 0,4 1,4 1,3 0 pigułka 2,4 2,5 2,1 3,8 mężczyźni FFS 91* SAA,1996 ok. 1947-51 ok. 1957-61 ok. 1967-71 ok. 1978-81 niestosowanie żadnej metody 49,3 45,3 39,2 19,7 stosunek przerywany 19,1 20,8 18,6 10,1 okresowa abstynencja 8,9 8,5 8,1 4,8 prezerwatywa 20,5 23,9 29,4 68,8 krążek dopochwowy 1,1 0,6 2,4 5,3 wkładka domaciczna 0,5 0,5 0,3 0 pigułka 0,7 0,6 2,2 6,3 (*) - Metody i środki stosowane przez respondenta/tkę lub partnerkę/ra (*) c grupa wiekowa Źródła: na podstawie FFS 91 i Sexual attitudes of adolescents 1996 54
% 50 Wykres V.3. Doświadczenia seksualne dla wybranych grup wiekowych % kobiet i mężczyzn posiadających doświadczenie seksualne wg. wieku kobiety 40 30 20 10 0 14 15 16 17 18 19 wiek inicjacji 1947-51 1957-61 1967-71 1977-78 % mężczyźni 60 45 30 15 0 14 15 16 17 18 19 wiek inicjacji 1947-51 1957-61 1967-71 1977-78 Źródło: na podstawie FFS 91 (rok urodzenia 1947-71) oraz Sexual attitudes of adolescents 1996 (rok urodzenia 1977-78) 55
Tabela V.4. Zgony matek w Polsce (1990-1999) Lata Ogółem liczba zgony z przyczyn położniczych (na 100 000 żywych urodzeń) krwotoki infekcje gestozy zatory i inne 199083 15,2 5,1 4,6 1,5 4,0 1991 8015,05,1 2,9 3,1 3,6 1992 58 11,1 4,5 2,9 3,1 0,6 1993 6012,05,7 1,7 2,6 2,0 1994 48 10,3 3,4 3,4 0,6 2,8 1995 55 12,7 1,9 3,9 2,3 4,6 1996 33 7,8 1,2 2,1 0,5 4,1 1997 45 11,3 3,2 2,2 1,02,7 1998 307,6 1,3 1,5 1,3 3,5 1999 28 7,3 1,8 1,3 0,3 3,8 Źródło: Zgony matek. Polska 1996-1998. M.Troszyński (red). IMiDZ, Warszawa 1999 Zgony matek. Polska 1999. M.Troszyński (red). IMiDZ, Warsaw 2000 Wykres V.4. Umieralność z przyczyn położniczych (1990-1999) liczba 18 90 wskaźnik (na 100 000 żywych urodzeń) 14 12 10 8 6 4 2 wskaźnik liczba 80 70 60 50 40 30 20 10 0 wsk. liczba 19901991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 15,2 15 11,1 12 10,3 12,7 7,85 11,2 7,6 7,3 83 8058 60 48 55 33 45 30 28 0 Źródło: patrz tabela IV.4 56
Tabela VI.1. CPI i społeczne postrzeganie zmiany systemu w 1989 w Polsce (1996-2001) Wskaźnik 1996 1997 1998 1999 2000 2001 CPI wskaźnik postrzegania 5,57 5,08 4,6 4,2 4,1 4,1 korupcji (corruption perception index) Społeczne postrzeganie zmiany n.a. 56 n.a. 39 26 n.a. systemu po 1989 (*) Źródła danych i uwag: CPI Transparency International (rozne zagadnienia z www.transparency.org). CPI przyjmuje wartość od 0 do 10, im wyższa wartość tym lepiej (mniejsza korupcja). Poglądy społeczeństwa na podst. badań CBOS: Poglądy społeczne na temat zmian po 1989 (*) dane z badania opinii publicznej w którym zadano pytanie: Patrząc wstecz, czy warto było dokonać zmiany w 1989? Dane pokazują różnicę między odpowiedziami warto nie warto. w procentach Tabela VII.1. Wyposażenie mieszkań w podstawowe urządzenia; udział mieszkań wyposażonych w urządzenia w stosunku do ogółu mieszkań zamieszkanych 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Mieszkania w miastach Wodociąg 95,3 95,6 95,9 96,2 96,4 96,7 96,9 97,1 97,4 97,6 97,6 Ustęp 86 86,5 87 87,4 87,9 88,3 88,7 89,1 89 89,4 90,3 Łazienka 83,5 84,1 84,7 85,1 85,6 86 86,5 86,9 87,4 87,9 88,3 Gaz z sieci 71,8 72,4 73 73,4 74,3 74,9 75,4 75,9 76 76,4. Centralne 74,4 75,3 76,1 76,6 77,3 77,8 78,3 79 79,6 80,3 80,8 ogrzewanie Mieszkania na wsi Wodociąg 67,6 69,4 71,2 72,2 74,4 76,2 77,8 79,4 80,8 82,1 83,1 Ustęp 49,4 51 52,6 54 55,4 57 58,4 59,8 61,4 62,6 63,8 Łazienka 54,2 55,7 57,3 58,6 6061,5 62,9 64,2 65,3 66,4 67,6 Gaz z sieci 6,3 6,7 7,2 7,6 10,2 12,1 13,1 13,8 13,9 15,1. Centralne 42,9 44,4 45,8 47 48,3 49,7 50,9 52,2 52,2 53,3 54,4 ogrzewanie Źródło: Wskaźniki przemian warunków życia w okresie przechodzenia do gospodarki rynkowej w latach 1989-1994; Roczniki statystyczne, GUS. 57
Tabela VII.2. Ścieki przemysłowe i komunalne odprowadzene do wód powierzchniowych w hektometrach sześciennych i w odsetkach 1990 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Ogółem: 11368,4 9980,9 10075,5 9961,0 9843,5 9492,2 9160,7 (100) (100) (100) (100) (100) (100) (100) Przemysłowe 9054,5 8128,5 8323,7 8269,0 8188,0 7902,3 7666,7 (79,6) (81,4) (82,6) (83,0) (83,2) (83,3) (83,7) Komunalne 2313,9 1852,4 1751,8 1691,9 1655,5 1589,9 1494,0 (20,4) (18,6) (17,4) (17,0) (16,8) (16,7) (16,3) Ścieki wymagające 4114,7 3019,8 2913,8 2849,1 2801,9 2664,8 2501,5 oczyszczania (100) (100) (100) (100) (100) (100) (100) Oczyszczane: 2772,1 2319,4 2303,0 2328,8 2377,7 2288,4 2200,2 (67,4) (76,8) (79,0) (81,7) (84,9) (85,9) (88,0) mechanicznie 1458,5 917,3 902,5 913,5 926,6 850,1 732,7 (35,5) (30,4) (31,0) (32,0) (33,1) (31,9) (29,3) chemicznie 217,8 188,0178,2 175,3 142,5 134,6 131,2 (5,3) (6,2) (6,1) (6,2) (5,1) (5,1) (5,2) biologicznie 1095,8 1133,0 1096,6 1024,1 980,3 919,6 875,9 (26,6) (37,5) (37,6) (35,9) (35,0) (34,5) (35,0) z podwyższonym 81,1 125,6 215,8 328,2 384,2 460,4 usuwaniem (2,7) (4,3) (7,6) (11,7) (14,4) (18,4) biogenów Nie oczyszczane: 1342,6 700,2 610,8 520,3 424,2 376,4 301,3 (32,6) (23,2) (21,0) (18,3) (15,1) (14,1) (12,0) odprowadzone 419,7 105,4 103,6 102,7 80,1 79,2 50,8 bezpośrednio (10,2) (3,5) (3,6) (3,6) (2,8) (3,0) (2,0) z zakładów przemysłowych odprowadzone siecią 922,9 594,8 507,2 417,6 344,1 297,2 250,5 kanalizacyjną (22,4) (19,7) (17,4) (14,7) (12,3) (11,1) (10,0) Źródło: Ochrona Środowiska 2001. Informacje i opracowania statystyczne. GUS, Warszawa, 2001. Tabela VII.3. Oczyszczalnie ścieków na terenach miejskich 1990 1995 1999 2000 Miasta: Ogółem 830860 875 880 obsługiwane przez oczyszczalnie ścieków 467 643 778 801 nie obsługiwane przez oczyszczalnie ścieków 363 217 97 79 Miejskie oczyszczalnie ścieków 566 793 943 965 Mieszkańcy miast, w których działają oczyszczalnie ścieków w tys.. 15554,5 18647,3 18928,1 Jako procent wszystkich mieszkańców miast. 65,1 78 79,3 Źródło: Ochrona Środowiska 2001. Informacje i opracowania statystyczne. GUS, Warszawa, 2001. 58
Tabela VIII.1. Presja wywierana na środowisko 1988 1989 19901991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 Pobór wody 14800 15100 14200 13300 12600 12300 11978 12066 12008 11799 11313 11275 (w mln m. sześc.) Zrzut ścieków 12059 12266 11368 10584 10048 9738 9797 9981 10076 9961 9844 9492 (w mln m. sześc.) Emisje SO2 418039103210 2995 28202725 2605 2337 2368 2181 1897 1719 (w tys. ton) Emisje NOx 1550 1480 1280 1205 1130 1120 1105 1120 1154 1114 991 951 (w tys. ton) Emisje CO2 509 488 407 397 393 366 356 335 373 362 338 330 (w mln. ton) Emisje pyłów 2650 2400 1950 1680 1580 1495 1395 1308 1250 1130 871 815 (w tys. ton) Odpady przemyslowe 186 171 144 128 122 120121 123 125 125 133 126 (w mln ton) Zuzycie energii 5386 5124 4247 4159 41204263 4077 4180 4515 4312 4143 3803 (w tys. TJ) Źródło: Roczniki ochrony środowiska, GUS. 59
Tabela VIII.2. Intensywność presji wywieranej na środowisko (w przeliczeniu na 100 zł wytworzonego PKB) 1988 1989 19901991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 Pobór wody 23,4 23,82 25,34 25,53 23,57 22,17 20,52 19,32 18.14 16.69 15.27 14.62 (w m. sześc.) Zrzut ścieków 19,07 18,35 20,29 20,31 18,8 17,55 16,78 15,98 15.22 14.09 13.28 12.30 (w m. sześc.) Emisje SO2 6,61 6,17 5,73 5,75 5,27 4,91 4,46 3,74 3.58 3.08 2.56 2.23 (w kg) Emisje NOx 2,45 2,34 2,28 2,31 2,11 2,02 1,89 1,79 1.74 1.58 1.34 1.23 (w kg) Emisje CO2 0,8 0,77 0,73 0,76 0,74 0,66 0,61 0,54 0.56 0.51 0.46 0.43 (w tonach) Emisje pyłów 4,19 3,79 3,48 3,22 2,96 2,69 2,39 2,09 1.89 1.60 1.18 1.06 (w tonach) Odpady przemysłowe 0,29 0,27 0,26 0,25 0,23 0,22 0,21 0,2 0.19 0.18 0.18 0.16 (w tonach) Zużycie energii 8,52 8,08 7,58 7,98 7,71 7,68 6,98 6,69 6.82 6.10 5.59 4.93 (w GJ) Źródło: własne wyliczenia oparte na: Roczniki ochrony środowiska GUS 60
Tabela VIII.3. Inwestycje na ochronę środowiska * 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Wydatki w cenach bieżących 415 8401197 1512 2128 3171 6138 7354 9019 8585 6570 (mln zł) Jako procent PKB 0,7 1 1 1 1 1 1,6 1,6 1,6 1,4 1 Udział w inwestycjach ogółem (%) 3,6 5 5,9 6,1 6,3 6,7 9,4 8,1 8 6,8 4,9 * od roku 1996 w kwocie wydatków inwestycyjnych uwzględniono wydatki na budowę sieci kanalizacyjnej, nowe techniki i technologie spalania paliw, stacje uzdatniania wody oraz inwestycje zintegrowane Źródło: Roczniki ochrony środowiska, GUS. 61