INSTYTUT EKONOMIKI ROLNICTWA i GOSPODARKI ŻYWNOŚCIOWEJ PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY AGENCJA RYNKU ROLNEGO NR 37 MINISTERSTWO ROLNICTWA i ROZWOJU WSI RYNEK DROBIU I JAJ stan i perspektywy ISSN 1231-255X A N A L I Z Y R Y N K O W E MAJ 2010
Spis treści REASUMPCJA I. Uwarunkowania makroekonomiczne Tadeusz Chrościcki II. Mięso drobiowe III. Analizy są finansowane przez AGENCJĘ RYNKU ROLNEGO oraz INSTYTUT EKONOMIKI ROLNICTWA i GOSPODARKI ŻYWNOŚCIOWEJ PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY 1. Podaż G. Dybowski 2. Przetwórstwo M. Kobuszyńska 3. Handel zagraniczny D. Rycombel 4. Popyt K. Świetlik Jaja spożywcze 1. Podaż G. Dybowski 2. Przetwórstwo M. Kobuszyńska 3. Handel zagraniczny D. Rycombel 4. Popyt K. Świetlik Przy publikowaniu fragmentów analizy oraz informacji i danych liczbowych prosimy o podanie źródła. Analizę przygotowano w Zakładzie Badań Rynkowych IERiGŻ-PIB Świętokrzyska 20, 00-950 Warszawa Kierownik Zakładu doc. dr hab. Jadwwiga Seremak-Bulge, tel.: (0-22) 505-46-66 AUTORZY: dr Grzegorz Dybowski Zakład Badań Rynkowych IERiGŻ-PIB Warszawa Tel.: (0-22) 505-47-43 mgr Mira Kobuszyńska Zakład Badań Rynkowych IERiGŻ-PIB Warszawa Tel.: (0-22) 505-46-30 mgr inż. Danuta Rycombel Zakład Badań Rynkowych IERiGŻ-PIB Warszawa Tel.: (0-22) 505-46-16 dr Krystyna Świetlik Zakład Badań Rynkowych IERiGŻ-PIB Warszawa Tel.: (0-22) 505-47-07 Analizę zrecenzowała i zatwierdziła w dniu 25.05.2010 r. Rada Rolniczych Analiz Ekonomicznych w składzie: Zdzisław Adamczyk, Tadeusz Chrościcki, Bogumiła Kasperowicz, Jan Małkowski, Jadwiga Seremak-Bulge, Iwona Szczepaniak, Stanisław Stańko (wiceprzewodniczący), Zdzisława Wiśniowska-Antonik, Maria Zwolińska (przewodnicząca). Kolejna analiza wydana będzie we wrześniu 2010 r. SKŁAD I DRUK: Dział Wydawnictw IERiGŻ-PIB NAKŁAD: 1170 egz.
REASUMPCJA W 2009 roku produkcja mięsa drobiowego wyniosła ok. 1248 tys. ton i była o 7% większa niż w roku poprzednim. Import wzrósł do 76 tys. ton, tj. o 12%, co stanowiło prawie 8% krajowej konsumpcji mięsa drobiowego. Eksport ukształtował się na poziomie również o 12% wyższym niż w 2008 roku i wyniósł 337 tys. ton, tj. 27% produkcji. Zużycie krajowe wzrosło o 6%, a więc w stopniu nieco mniejszym niż produkcja i wyniosło 987 tys. ton. Rozwój rynku w 2009 roku potwierdził jego rosnące uzależnienie od eksportu. Rok 2009 można uznać za korzystny dla sektora drobiarskiego, który mógł odrobić straty poniesione w trudnym roku poprzednim. Dobra koniunktura na rynku wystąpiła szczególnie w pierwszej połowie roku. Skutkowało to znacznym, bo 13- procentowym wzrostem produkcji mięsa drobiowego w drugim półroczu. W okresie od stycznia do czerwca 2009 roku produkcja wzrosła tylko o 1,5%, co było następstwem poprzedniego okresu dekoniunktury. Prawie 90% rocznego przyrostu produkcji mięsa drobiowego wytworzone zostało w drugim półroczu 2009 roku. Krajowe zużycie tego mięsa zwiększyło się, w drugiej połowie roku, znacznie mniej niż produkcja, bo tylko o 8,5%. Wraz z postępującymi zmianami w kanałach dystrybucji, spowodowało to znaczny, bo 14-procentowy przyrost podaży mięsa drobiowego w sieci handlu detalicznego. Stało się też ważną przyczyną odwrócenia dynamiki cen i pogorszenia koniunktury na rynku drobiu w drugiej połowie roku. Umacnianie się złotego w relacji do euro powodowało pogarszanie się opłacalności eksportu, tym bardziej, że przeciętne ceny eksportowe były niższe niż w 2008 roku. Średnie, roczne ceny skupu żywca drobiowego wzrosły o 6%, koszty pasz i piskląt zmniejszyły się o 4%, ceny zbytu w zakładach drobiarskich zwiększyły się o 11%, a ceny detaliczne o 10,5%. Mimo wolniejszego tempa wzrostu cen skupu niż cen zbytu i cen detalicznych, sytuacja ekonomiczna producentów żywca drobiowego poprawiła się. W pierwszym kwartale 2010 roku nastąpiło pogorszenie opłacalności produkcji drobiu. Relacja cen żywca kurcząt brojlerów do cen pasz przemysłowych obniżyła się do 2,87 wobec 2,98 w pierwszym kwartale 2009 roku. W produkcji indyków relacja ta ukształtowała się na poziomie 3,88, tj. zbliżonym do uznawanego za granicę opłacalności chowu. W dalszych miesiącach 2010 roku przewiduje się poprawę opłacalności produkcji żywca drobiowego. Według bieżących szacunków, w 2010 roku produkcja mięsa drobiowego może się zwiększyć w podobnej skali jak w roku poprzednim, tj. o 7% i osiągnąć poziom ok. 1335 tys. ton. Postępował będzie nadal rozwój wymiany międzynarodowej mięsem drobiowym. Przewiduje się, że import wzrośnie do 88 tys. ton, tj. o 16%, a eksport do 380 tys. ton, tj. o 13%. Na zużycie w kraju pozostanie o 6% więcej mięsa drobiowego niż przed rokiem. Rozwój produkcji przemysłowej w 2009 roku dokonywał się w podobnym cyklu do rozwoju chowu żywca, dominującą część przyrostu tej produkcji wytworzono w drugiej połowie roku. W jej strukturze rodzajowej zwiększył się nieco udział kurcząt, które stanowiły 79% całkowitej produkcji mięsa drobiowego kosztem indyków. Ich udział wyniósł w 2009 roku 18%. Szybciej rosła produkcja mięsa świeżego niż mrożonego. Ok. 83% przemysłowej produkcji mięsa drobiowego pochodziło z dużych firm, zatrudniających powyżej 49 osób. Przeciętne wyniki finansowe branży drobiarskiej w 2009 roku były bardzo dobre, zbliżone do rekordowych, notowanych w 2007 roku. Wskaźnik rentowności brutto wyniósł 1,84%. Przychody ze sprzedaży wzrosły o 17%, a ze sprzedaży eksportowej o 12%. Aż 91% firm generowało zysk Znacząco poprawił się wskaźnik rentowności operacyjnej, który wyniósł 4,89%. Równocześnie branża jako całość wykazywała znacznie mniejszą aktywność inwestycyjną. Wartość nakładów inwestycyjnych obniżyła się o 28%, a stopa inwestowania zmniejszyła się do 1,03. Udział kosztów finansowych w przychodach netto wzrósł do 1,43%. W 2009 roku dodatnie saldo handlu zagranicznego drobiem wyniosło 549 mln euro. Było ono o 59 mln euro mniejsze niż w roku poprzednim, mimo powiększenia się różnicy między wolumenem eksportu i importu o 29 tys. ton. Powodem były: spadek cen eksportowych spowodowany recesją u naszych głównych odbiorców, wahania kursu, a także zmiana struktury rzeczowej i geograficznej wywozu na rzecz tańszych asortymentów i nowych państw członkowskich Unii Europejskiej. Nadal głównymi odbiorcami polskiego drobiu były kraje Unii Europejskiej. Wzrost eksportu do krajów trzecich to przede wszystkim efekt 2,5-krotnego zwiększenia wysyłek mięsa drobiowego do Hongkongu. W 2010 roku powiększy się różnica między eksportem i importem w ujęciu ilościowym. Jednak efekt finansowy handlu, który zależy od kształtowania się cen i kursu walutowego, będzie się poprawiał znacząco wolniej. Wzrost cen detalicznych mięsa drobiowego w 2009 roku przewyższył wzrost cen wieprzowiny. Drób tzw. duży (indyki, gęsi, kaczki) drożał szybciej niż kurczęta. Natomiast wędliny drobiowe drożały wolniej niż przetwory z mięsa czerwonego, przez co stawały się bardziej konkurencyjne. Konsumpcja mięsa drobiowego w gospodarstwach domowych wzrosła znacznie mniej niż spożycie bilansowe, bo tylko o 0,7%. Odnotowano też istotny wzrost popytu na wędliny drobiowe. Wydatki na drób stanowiły nieco większy odsetek całkowitych wydatków na żywność niż w roku poprzednim. W 2010 roku przewiduje się niewielki spadek cen detalicznych drobiu. W pierwszym kwartale obniżyły się one w relacji do analogicznego okresu 2009 roku o ponad 5%. Spożycie może więc ponownie wzrosnąć. W 2009 roku całkowita produkcja jaj wyniosła 614 tys. ton, a jaj konsumpcyjnych 554 tys. ton i była o 3,7% większa niż w 2008 roku. Import jaj konsumpcyjnych wzrósł 1
do 32 tys. ton, a eksport do 160 tys. ton. Zużycie jaj w kraju, w tym na cele konsumpcyjne, wzrosło tylko o 1%. Zwiększa się więc uzależnienie rynku jaj od eksportu, który stanowi już 29% produkcji jaj. Rok 2009 był okresem bardzo dobrej koniunktury na rynku jaj spożywczych. Ich ceny szybko rosły, a opłacalność produkcji poprawiła się znacząco. Mimo wysokich cen, zwiększał się eksport, co wiąże się z trudnościami podażowymi w niektórych krajach Unii Europejskiej. W 2010 roku przewiduje się dalszy, niemal 5-procentowy wzrost produkcji jaj konsumpcyjnych do poziomu 580 tys. ton, a także dalszy rozwój obrotów handlu zagranicznego o 18-19%. Tempo przyrostu krajowego spożycia będzie znacząco mniejsze niż produkcji. Mimo prognozowanej mniejszej dynamiki wzrostu cen, opłacalność produkcji jaj powinna być nadal relatywnie wysoka. W 2009 roku utrzymywał się prawdopodobnie wzrostowy trend w produkcji przetworów z jaj, obserwowany w latach poprzednich. Świadczy o tym wysoka dynamika wzrostu eksportu tych przetworów i rosnące zapotrzebowanie rynku wewnętrznego. Hamująco na rozwój ich produkcji wpływał natomiast silny wzrost cen jaj skupowanych do przetwórstwa. W 2009 roku ceny te były średnio o 32% wyższe niż w roku poprzednim. W 2009 roku o ok. 10% poprawiło się dodatnie saldo obrotów handlu zagranicznego jajami i ich przetworami. Wyniosło ono 121,4 mln euro. Głównymi odbiorcami pozostały kraje Unii Europejskiej. W 2010 roku eksport jaj i ich przetworów może wzrosnąć o 16 tys. ton, a import o 5 tys. ton. Zatem przewaga eksportu nad importem w ujęciu ilościowym powiększy się. Ceny polskich jaj wyrażone w euro przewyższają obecnie ceny w niektórych państwach Unii Europejskiej. Jeśli te różnice pogłębią się, może to ograniczyć dynamikę rozwoju wywozu. Szybkie tempo wzrostu cen detalicznych jaj utrzymuje się od połowy 2007 roku. W 2009 roku wskaźnik ich wzrostu 2-krotnie przewyższył tempo wzrostu cen całej żywności. Jaja podrożały względem pozostałych produktów, nośników białka zwierzęcego. W 2010 roku przewiduje się znacznie wolniejsze tempo wzrostu cen detalicznych jaj. Mimo wysokich cen, zahamowaniu uległa spadkowa tendencja spożycia jaj z lat 2006- -2008. W niewielkim stopniu utrzymała się ona w gospodarstwach domowych. Również w 2010 roku wzrost spożycia jaj w gospodarstwach domowych wydaje się mało realny z uwagi na wysokie ich ceny, niskie dochody i potanienie produktów mięsnych. Zwiększać się więc będzie głównie spożycie poza domem oraz zużycie w przemyśle. 2
SUMMARY In 2009, production of poultry meat reached ca 1248 thousand tonnes, exceeding by 7% the level of the previous year. Imports rose to 76 thousand tonnes, i.e. by 12%, accounting for nearly 8% of domestic consumption of poultry. Exports also surpassed by 12% the 2008 figure, amounting to 337 thousand tonnes, i.e. 27% of production. Domestic consumption rose by 6%, somewhat less than production, reaching 987 thousand tonnes. Market development in 2009 confirmed its increasing dependency on exports. The year 2009 may be considered positive for the poultry sector, that was capable of compensating the losses suffered in the difficult preceding year. The good market condition especially in the first half of the year, resulted in significantly rising (by 13%) production of poultry meat in the second half of year. From January to June 2009 production rose only by 1.5%, due to the previous economic slowdown. Almost 90% of the annual increment of poultry production, occurred in the second half of 2009. Domestic consumption of this meat increased in the second half of the year much less than production, only by 8.5%. Combined with advancing changes in distribution channels, it triggered a considerable, 14% growth of poultry meat supply in the retail chain. It also contributed to the reversal of the price trend, and to the deteriorating situation on the poultry market in the second half of the year. The strengthening of the Polish zloty against the Euro reduced the profitability of exports, the more so, considering that average exports prices were below the level of 2008. The average annual purchase prices of poultry livestock rose by 6%, the costs of feeds and chicks fell by 4%, sales prices in poultry plants increased by 11%, and retail prices by 10.5%. Despite the pace of increase in purchase prices lower than in sale and retail prices, the economic condition of poultry livestock producers, has improved. In the first quarter of 2010, the profitability of poultry production has deteriorated. The relation of the prices of livestock broiler chickens to the prices of industrial feeds has fallen to 2.87, against 2.98 in the first quarter of 2009. In production of turkeys this relation was set on 3.88, i.e. close to the figure considered the border of profitability of breeding. The profitability of poultry livestock production is expected to improve later in 2010. Current estimates indicate that in 2010, the production of poultry meat may rise in a similar proportion to the previous year, i.e. by 7%, reaching ca 1335 thousand tonnes. The development of foreign trade in poultry meat, will continue. Imports are expected to rise to 88 thousand tonnes or by 16%, and exports to 380 thousand tonnes, i.e. by 13%. The volume of poultry meat left for domestic consumption, will exceed the previous year by 6%. The development of industrial production in 2009 resembled the cycle of livestock breeding growth, the dominant part of the increment of this production was produced in the second half of the year. Its type structure featured slightly rising share of chickens, accounting for 79% of total production of poultry meat, to detriment of turkeys. Their share in 2009 was 18%. The production of fresh meat was rising faster than of frozen. About 83% of the industrial production of poultry was provided by large firms with more than 49 personnel. The average financial results of the poultry sector in 2009 were very good, close to the record high figures posted in 2007. The gross profitability index was 1.84%. Revenues from sales grew by 17%, and from exports by 12%. As many as 91% of firms generated profit. Also, the operating profitability index has improved significantly, reaching 4.89%. At the same time, the sector as a whole has been demonstrating much less invesment activity. Investment expenditure decreased by 28%, the investment rate fell to 1.03. The share of financial costs in net revenues, rose to 1.43%. In 2009, the foreign trade surplus in poultry was 549 mn Euros. Which was by 59 mn less than in the previous year, despite the increasing difference between exports and imports, by 29 thousand tonnes. It was due to falling export prices triggered by recession affecting our main recipients, currency rate fluctuations, as well as the change in material and geographical structure of deliveries, to the benefit of cheaper assortments and new member countries of the European Union. The EU continued as the main destination for Polish poultry. Rising exports to third countries were mainly generated by a 2.5-fold growth in poultry deliveries to Hong Kong. In 2010, the gap between exports and imports in volume terms, will deepen. However, the financial effect of trade, that is conditioned by price and currency rate changes, will improve importantly slower. The rise of retail prices for poultry meat in 2009, has surpassed the rise of pork prices. The so-called large poultry (turkeys, geese, ducks) grew more expensive faster, than chickens. Whereas prices of poultry hams rose at a slower pace than processed red meat, thus becoming more competitive. The consumption of poultry meat in households rose much less than the balanced consumption (production plus imports less exports) - only by 0.7%. Also, significantly rising demand for poultry hams has been observed. Poultry expenditure accounted for a slightly higher part of total expenditure on foods, than in the previous year. In 2010, retail prices of poultry are expected to drop slightly. In the first quarter, they fell against the same period of 2009, by over 5%. Therefore, consumption may rise again. In 2009, total production of eggs reached 614 thousand tonnes, of consumer eggs 554 thousand tonnes, i.e. by 3.7% above the 2008 level. Imports of consumer eggs increased to 32 thousand tonnes, exports to 160 thousand tonnes. The overall domestic use of eggs, for consumption included, rose by only 1%. Thus, the egg market s dependency on exports is increasing, at exports achieving already 29% of egg production. The year 2009 was marked by a very good situation on the consumer eggs market, their prices rising ra- 3
pidly, profitability of production improving significantly. Despite high prices, exports have increased, due to supply problems in some EU countries. In 2010, a further almost 5% rise of consumer eggs production is expected, to reach 580 thousand tonnes; also further expanding foreign trade, by 18-19%. The pace of domestic consumption growth will be remarkably smaller than of production. In spite of the forecasted slower rise of prices, the profitability of egg production should remain relatively high. In 2009, the rising trend in egg processing production, observed in previous years, was probably continuing. Which is proved by a highly dynamical rise in exports of these processed products, and increasing demand on the internal market. While a slowdown effect on rising production was triggered by a strong increase of the prices of eggs purchased for processing. In 2009 these prices were above those of the previous year, by 32% on average. In 2009, the foreign trade surplus in eggs and its processed products, has improved by ca 10%. Worth EUR 121.4 million. EU countries continued as main recipients. In 2010, exports of eggs and their products may increase by 16 thousand tonnes, imports by 5 thousand tonnes. Thus, the advantage of exports over imports in volumes, will increase. The prices of Polish eggs expressed in Euros, currently exceed the prices in some EU countries. If these differences deepen, it may slow down the expansion of deliveries. The fast growth of retail prices of eggs has been continuing since mid- 2007. In 2009, it exceeded two-fold the rise of prices of all foods. Eggs have grown more expensive against other animal protein carriers. In 2010, retail prices of eggs are expected to rise much more slowly. Despite high prices, the decremental trend in egg consumption of 2006-2008, was stopped. It continues slightly pronounced, for households. Also in 2010 a rise in egg consumption by households seems unlikely, due to their high prices, low incomes, and cheaper meat products. Thus, consumption will mainly grow outside households, as will the use in industry. 4
I. UWARUNKOWANIA MAKROEKONOMICZNE Po wzroście PKB w 2009 roku o 1,8%, w tym w IV kwartale o 3,3%, pierwsze miesiące bieżącego roku przynoszą dalsze wzmocnienie aktywności w wielu obszarach gospodarki. W wyniku malejącej bariery popytowej coraz wyższa jest dynamika produkcji przemysłowej, obrotów handlowych z zagranicą, usług transportowych i sprzedaży detalicznej. Szybko zmniejsza się skala spadku produkcji budowlanomontażowej oraz zatrudnienia i wynagrodzeń realnych w sektorze przedsiębiorstw. Firmy oczekują pozytywnych zmian koniunktury w krótkiej i średniej perspektywie, w większości nastawione są optymistycznie na możliwość rozszerzenia portfela zamówień, przewidują poprawę sytuacji finansowej, ale nadal są krytycznymi recenzentami działań mających na celu usuwanie barier rozwoju przedsiębiorczości. Prognozy krajowych i zagranicznych ośrodków analitycznych wskazują, że tempo wzrostu PKB Polski może w bieżącym roku wynieść ok. 3%, podczas gdy wszystkich krajów członkowskich UE tylko 1%. W przypadku spełnienia się tych przewidywań Polska pozostanie, drugi kolejny rok, liderem wzrostu gospodarczego. Potwierdzają to szacunki dotyczące I kwartału, kiedy to, w porównaniu z analogicznym okresem 2009 r., PKB zwiększył się prawdopodobnie o 3,2-3,4%. Zwraca uwagę bardzo wysoka aktywność przedsiębiorstw przemysłowych. W okresie styczeń-kwiecień br. produkcja ich była o 9,4% wyższa niż przed rokiem, w tym przemysłu spożywczego o 5,7%. Wyraźnie poprawia się sytuacja w budownictwie. Mimo to produkcja tego działu nie osiągnęła jeszcze poziomu ubiegłorocznego. W okresie styczeń-kwiecień br. spadek wyniósł 11,5%. Dynamikę gospodarki kreuje głównie popyt konsumpcyjny i inwestycje infrastrukturalne. Podkreślić jednak należy, że tempo spożycia indywidualnego, podobnie jak w 2009 roku, jest wyraźnie wolniejsze niż w latach 2006-2008. Wynika to z negatywnych tendencji na rynku pracy. W okresie styczeńkwiecień br. przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw było o 1% niższe niż rok wcześniej, a siła nabywcza wynagrodzeń wzrosła tylko o 0,2%. Nie bez znaczenia dla konsumpcji pozostaje też malejące tempo podaży kredytów dla gospodarstw domowych ze strony banków komercyjnych, które z jednej strony zaostrzyły kryteria ich przyznawania, z drugiej zaś, konsumenci, wobec niepewności co do przyszłych dochodów oraz zatrudnienia, bardziej ostrożnie zaciągają pożyczki. Impulsem podtrzymującym spożycie, w kolejnym roku, jest natomiast waloryzacja rent i emerytur, oparta o wskaźnik inflacji, powiększony o 20% realnego przyrostu płac w gospodarce narodowej. W okresie styczeń-kwiecień br., podobnie jak w latach 2008-2009, siła nabywcza tych świadczeń wzrosła o nieco ponad 4%. Osłabienie popytu konsumpcyjnego znajduje odzwierciedlenie w sprzedaży detalicznej, która w cenach stałych, zwiększyła się w I kwartale br. tylko o 0,3%. Słabą stroną wzrostu gospodarczego, mogącą w przyszłości negatywnie wpływać na jakość i nowoczesność, a więc konkurencyjność oferty towarowej polskich firm, jest spadkowy trend procesów inwestycyjnych. W całym 2009 roku nakłady brutto na środki trwałe zmalały o 0,4% i zbliżona skala spadku utrzymuje się na początku bieżącego roku. W przeciwieństwie do inwestycji prywatnych, notuje się wysoką dynamikę inwestycji publicznych, związanych głównie z obiektami infrastrukturalnymi, finansowanymi napływem funduszy strukturalnych z UE. W handlu zagranicznym dynamika eksportu przewyższa dynamikę importu. W I kwartale br. eksport, liczony w euro, zwiększył się o 14%, a import o 12,2%. Ujemne saldo było o 6% mniejsze niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Eksport produktów rolno-spożywczych (w okresie styczeń-luty br.) był wyższy o 4,9%, a import o 3,5%. Dodatnie saldo wzrosło o 11%. Poprawia się sytuacja finansowa przedsiębiorstw, szczególnie o profilu proeksportowym. Wskaźnik rentowności obrotu brutto ogółem firm wzrósł z 3% w I kwartale 2009 roku do 5% w I kwartale 2010 roku, a obrotu netto odpowiednio z 2,2% do 4%. W kwietniu br. roczny wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych osiągnął 2,4%, kształtując się poniżej celu inflacyjnego, określonego decyzją Rady Polityki Pieniężnej (2,5%). Czynnikiem hamującym procesy inflacyjne były ceny żywności, która w tym czasie zdrożała zaledwie o 1,9%. W kwietniu br. na rynku rolnym ceny skupu żywca wieprzowego były o 27% niższe niż w kwietniu ubiegłego roku. Tańszy niż przed rokiem był także drób o 19% i bydło o 5%. Cena skupu żyta była niższa o 8%. Zdrożało natomiast mleko o 15%. Ożywienie gospodarcze nie ma jeszcze istotnego wpływu na sytuację na rynku pracy. Stopa bezrobocia w końcu kwietnia br. wyniosła 12,6%, wobec 10,9% rok wcześniej. Trudna pozostaje sytuacja finansów publicznych. Dużo wyższy poziom wydatków niż dochodów kreuje coraz większy deficyt, którego relacja do PKB przekracza obecnie 7%, wpływając na szybkie powiększanie się długu publicznego. 5
II. MIĘSO DROBIOWE 1. PODAŻ Wolniejszy przyrost produkcji w pierwszym półroczu 2009 roku, szybszy w drugiej połowie roku W 2009 roku produkcja mięsa drobiowego zwiększyła się o 83 tys. ton, tj. o 7% i wyniosła ok. 1248 tys. ton. Zarówno import, jak i eksport wzrosły w podobnej skali, bo o ok. 12%. Udział eksportu w produkcji wyniósł 27%, a importu w konsumpcji, prawie 8%. Eksport netto był o 12,5% większy niż przed rokiem. Na zużycie w kraju pozostało o 54 tys. ton, tj. o 6% mięsa drobiowego więcej niż w 2008 roku, a podaż tego mięsa w sieci handlu detalicznego wzrosła o 9%. Według danych GUS, podobnie jak w roku poprzednim, miał miejsce silny spadek obrotów targowiskowych (o 32%). Zwiększył się natomiast poziom samozaopatrzenia (o 8%). Spadek produkcji mięsa drobiowego, jaki nastąpił w drugiej połowie 2008 roku, wywołał silny wzrost cen na rynku drobiarskim. Koniunktura na tym rynku na początku 2009 roku znacząco się poprawiła. Jednak w pierwszym półroczu 2009 roku, mimo rosnącej opłacalności chowu żywca drobiowego i małej podaży wieprzowiny, produkcja mięsa drobiowego wzrosła zaledwie o 9 tys. ton, tj. o 1,5% w relacji do tego samego okresu przed rokiem i wyniosła 588 tys. ton. Powodem były braki surowca rzeźnego, jakie wystąpiły na początku roku, w następstwie kilkumiesięcznego okresu dekoniunktury. W pierwszej połowie 2009 roku import mięsa drobiowego zwiększył się do 38 tys. ton, a eksport do 151 tys. ton. Eksport netto był o niecałe 2% mniejszy niż przed rokiem. Na zużycie w kraju pozostało o 2% więcej mięsa drobiowego niż w pierwszym półroczu 2008 roku. Jednak z uwagi na zmiany zachodzące w kanałach dystrybucji silny spadek obrotów targowiskowych, podaż mięsa drobiowego w krajowej sieci handlu detalicznego zwiększyła się o ok. 5%. Dobra koniunktura na rynku drobiu obserwowana w pierwszej połowie 2009 roku skutkowała znaczącym przyspieszeniem dynamiki rozwoju Tabela 1 Okres produkcji żywca i mięsa drobiowego w drugim półroczu. W okresie od lipca do grudnia 2009 roku wyprodukowano ok. 660 tys. ton mięsa drobiu, co w relacji do drugiej połowy 2008 roku oznaczało przyrost rzędu 74 tys. ton, tj. o 13%. Prawie 90% całego rocznego przyrostu produkcji mięsa drobiowego zostało wytworzone w drugiej połowie 2009 roku. Wolumen importu nie uległ zmianie, natomiast eksport zwiększył się do 186 tys. ton, tj. o 20%. Na zużycie na rynku wewnętrznym pozostało o 8,5% więcej mięsa drobiowego niż przed rokiem, a podaż w sieci handlowej zwiększyła się o 14%. Stało się to jedną z podstawowych przyczyn wyhamowania wzrostu cen detalicznych drobiu, obserwowanego od czerwca 2009 roku. Bilans mi sa drobiowego (w tys. ton) Import Poda Produkcja Eksport Zu ycie w kraju dostawy do sieci handl. z tego: sprzeda targow. samozaopatrzenie 2004 916 89 1005 132 873 805 22 46 2005 1016 82 1098 186 912 755 108 49 2006 1037 89 1126 215 911 762 101 48 2007 1115 97 1212 262 950 658 220 72 2008 1165 68 1233 300 933 752 109 72 2009 1248 76 1324 337 987 837 74 76 2010* 1335 88 1423 380 1043 897 70 76 I-VI 2007 526 43 569 115 454 316 102 36 VII-XII 2007 589 54 643 147 496 342 118 36 I-VI 2008 579 30 609 145 464 384 44 36 VII-XII 2008 586 38 624 155 469 368 65 36 I-VI 2009 588 38 626 151 475 408 29 38 VII-XII 2009 660 38 698 186 512 429 45 38 I-VI 2010* 635 40 675 175 500 434 28 38 VII-XII 2010* 700 48 748 205 543 463 42 38 I-VI 2011* 670 25 695 186 509 444 26 39 * Prognoza IERiG -PIB z maja 2010 roku. ród o: Dane GUS. Tabela 2 Produkcja ywca drobiowego (w tys. ton) Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 2010* 2011* Produkcja ywca 1451 1482 1593 1664 1783 1900 2000 w tym: kurcz ta brojlery 980 975 1085 1130 1200 1280 1350 indyki 278 320 322 341 316 340 350 * Prognoza IERiG -PIB z maja 2010 roku. ród o: Na podstawie danych KRD-IG oraz GUS. Poprawa opłacalności produkcji żywca drobiowego w 2009 roku Po spadku w 2006 roku, w latach 2007, 2008 i 2009 zwiększało się stado rodzicielskie, jako baza produkcyjna kur mięsnych. Znajdowało to wyraz w stabilizacji cen piskląt, które zmieniały się przede wszystkim pod wpływem zmian w popycie zgłaszanym przez producentów żywca. W 2009 roku wyprodukowano 1782,3 tys. ton żywca drobiowego z przeznaczeniem na ubój, tj. o ponad 118 tys. ton więcej niż w roku poprzednim. Skupem objęte zostało 91,5% tej produkcji wobec 89,1% w 2008 roku i niespełna 82% w 2007 roku. Zmniejsza się więc w ostatnich latach zaplecze towarowe dla obrotów 6
targowiskowych, co znajduje odzwierciedlenie w prezentowanych już danych bilansowych. Rok 2009 nie był okresem jednorodnym pod względem kształtowania się opłacalności produkcji drobiu. Tym niemniej był to okres korzystny dla sektora drobiarskiego, a nawet pozwalający odrobić straty poniesione w roku poprzednim. Średnie roczne ceny skupu w 2009 roku w relacji do 2008 roku, zwiększyły się o 6%. Jednocześnie koszty pasz i piskląt, tj. podstawowych nakładów w chowie żywca drobiowego, zmniejszyły się o 4%. Opłacalność chowu poprawiła się. Ceny zbytu tuszek w zakładach drobiarskich wzrosły o 11%, a ceny detaliczne o 10,5%, a więc bardziej niż ceny skupu. Tabela 3 Miesi ce Ceny na rynku kurcz t brojlerów (w z za 1 sztuk lub 1 kg) Mieszanka DK Piskl ta (z /szt.) ywiec (skup) Tuszka (zbyt) Tuszka (detal) 2009 2010 2009 2010 2009 2010 2009 2010 2009 2010 I 1,02 1,04 1,17 1,26 3,11 2,91 5,26 4,54 6,91 6,06 II 1,12 1,05 1,19. 3,26 2,99 5,59 4,72 6,72 6,08 III 1,15 1,05 1,21. 3,44 3,11 5,89 4,96 7,12 6,10 IV 1,16 1,23 3,51 5,67 7,28 V 1,16 1,25 3,41 5,55 6,95 VI 1,20 1,25 3,70 6,16 7,39 VII 1,21 1,26 3,66 5,77 7,33 VIII 1,18 1,25 3,63 5,68 7,22 IX 1,15 1,26 3,38 5,16 6,90 X 1,12 1,26 3,11 4,71 6,47 XI 1,03 1,25 2,96 4,52 6,11 XII 1,02 1,26 2,97 4,80 5,93 ród o: Zintegrowany System Rolniczej Informacji Rynkowej MRiRW; Biuletyn miesi czny KRD-IG; GUS. W okresie od marca do sierpnia 2009 roku, relacja cen żywca do cen pasz przemysłowych, będąca uproszczoną miarą opłacalności chowu, była korzystna i dość stabilna. W drugim półroczu nasiliły się wahania jej poziomu. We wrześniu i październiku relacja cen żywca i pasz pogorszyła się, a w listopadzie i grudniu ponownie wzrosła. Wahania opłacalności produkcji dowodzą małej stabilności rynku i świadczą o wysokim poziomie niepewności, w jakim funkcjonują poszczególne podmioty. Gorsza opłacalność produkcji w I kwartale 2010 roku, jednak przewiduje się jej poprawę w następnych miesiącach roku Dobra koniunktura na rynku drobiarskim pogorszyła się w drugim półroczu 2009 roku. Od sierpnia ceny skupu kurcząt zaczęły spadać i na przełomie 2009 i 2010 roku ukształtowały się na niskim poziomie poniżej 3 zł/kg. W pierwszym kwartale 2010 roku ceny żywca były o 8% niższe niż w analogicznym okresie roku poprzedniego, a ceny pełnoporcjowych mieszanek paszowych, o 5% niższe. Relacja ceny żywca do ceny paszy obniżyła się z 2,98 : 1 w pierwszym kwartale 2009 roku do 2,87 : 1 w pierwszych trzech miesiącach 2010 roku, obrazując pogorszenie opłacalności chowu kurcząt brojlerów. W chowie indyków redukcji cen skupu o 2% towarzyszył wzrost cen mieszanek paszowych o 3%. Relacja cen żywca i paszy przemysłowej pogorszyła się znacząco, bo z 4,08 : 1 do 7
3,88 : 1, zbliżając się do poziomu stanowiącego próg opłacalności produkcji indyków. W drugim półroczu 2010 roku można jednak przewidywać poprawę opłacalności chowu żywca drobiowego. Przemawiają za tym następujące przesłanki: produkcja żywca wieprzowego odbudowuje się bardzo powoli. Nadal jest ona znacząco niższa niż w latach poprzednich. W pierwszym półroczu 2010 roku produkcja wieprzowiny będzie o 4% wyższa niż w tym samym okresie 2009 roku, ale o 13% niższa niż w 2008 roku i o 20% niższa niż w 2007 roku. Wieprzowina nie będzie więc zbyt szybko tanieć, co może przyczynić się do podtrzymania wzrostowej dynamiki cen drobiu; w pierwszych miesiącach 2010 roku zwiększył się eksport netto. Jeśli tendencja ta się utrzyma, oznaczać to będzie mniejszą podaż mięsa drobiowego na rynku wewnętrznym, a więc i wyższe ceny. Rozwojowi eksportu sprzyjać powinny także działania promocyjne podejmowane przy wsparciu finansowym ze środków nowego funduszu promocji mięsa drobiowego; od 30 czerwca 2010 roku wchodzi w życie ustawa o dobrostanie kurcząt brojlerów, ograniczająca obsadę ptaków w kurnikach w przeliczeniu na 1 metr powierzchni i uzależniająca ją od warunków technicznych kurników. Część hodowców będzie prawdopodobnie zmuszona do zmniejszenia wstawień piskląt do odchowu, co może stać się bodźcem do wzrostu cen skupu żywca rzeźnego; niższe ceny detaliczne drobiu prawdopodobnie przyczynią się do zwiększenia jego spożycia, czemu służyć będą również wspomniane działania promocyjne podejmowane na rynku krajowym. Wzrost produkcji mięsa drobiowego w 2010 roku Od początku bieżącego roku rośnie produkcja jaj wylęgowych drobiu kurzego z przeznaczeniem do hodowli użytkowej, zarówno typów mięsnych, jak i mieszanych. Zwiększyła się też ilość jaj wylęgowych kaczych i gęsich, poddanych inkubacji. Wzrosła liczba piskląt drobiu kurzego i indyczego przeznaczonych do tuczu. W okresie od stycznia do marca 2010 roku ubojnie drobiu skupiły o 28% więcej żywca rzeźnego niż w analogicznym okresie poprzedniego roku. Jednak z uwagi na załamanie produkcji drobiu, jakie nastąpiło w pierwszym kwartale 2009 roku ten wysoki wskaźnik wzrostu jest w dużym stopniu efektem niskiej bazy. W pierwszych trzech miesiącach 2010 roku w porównaniu z ostatnim kwartałem 2009 roku skup żywca drobiowego był o 1% mniejszy. Na tej podstawie, a także biorąc pod uwagę przesłanki świadczące o możliwości wzrostu opłacalności chowu żywca drobiowego, przewiduje się, że produkcja mięsa drobiowego w 2010 roku będzie o ok. 87 tys. ton, tj. o 7% większa niż w roku poprzednim i wyniesie ok. 1335 tys. ton. Przyrost produkcji w pierwszej połowie roku wyniesie prawdopodobnie 8%, a w drugiej 6%. Wolniejszą dynamikę wzrostu w drugim półroczu wiązać należy z przewidywaną postępującą odbudową rynku wieprzowiny. W pierwszych miesiącach 2010 roku zwiększał się wolumen eksportu drobiu. Powstrzymanie tendencji do umacniania się złotego może stymulować dalszy rozwój tego eksportu, co sprzyjałoby wzrostowi produkcji drobiu. W skali całego roku przewiduje się dalszy rozwój wymiany międzynarodowej, w tym wzrost importu o 16% i eksportu o 13%. Udział eksportu w produkcji mięsa drobiowego zwiększy się do 28%, a importu w konsumpcji, pozostanie na poziomie ok. 8%. W efekcie podaż mięsa drobiowego do rozdysponowania na rynku krajowym i na eksport może wzrosnąć nieco bardziej niż produkcja. Na zużycie w kraju pozostanie prawdopodobnie o 6% więcej tego mięsa niż w 2009 roku, a jego podaż w sieci handlu detalicznego zwiększy się o 7%, tj. w stopniu zbliżonym do dynamiki wzrostu produkcji. W pierwszej połowie 2011 roku tempo wzrostu produkcji mięsa drobiowego może ulec niewielkiemu zwolnieniu, do ok. 6% w relacji do analogicznego okresu poprzedniego roku. Zużycie w kraju zwiększy się prawdopodobnie tylko o ok. 2%, co będzie następstwem prognozowanego 5-procentowego wzrostu eksportu netto. Brak istotnych zmian w organizacji łańcucha marketingowego na rynku drobiarskim W analizowanym okresie, łańcuch drobiarski nadal charakteryzował się asymetrycznym rozkładem siły rynkowej partnerów, z wyraźną przewagą handlu detalicznego. Niski był też stopień pionowego zintegrowania sektora, czego przejawem praktycznym jest wysoki poziom ryzyka, które nie jest proporcjonalnie dzielone między partnerów łańcucha. Znajduje to odzwierciedlenie w dużej wahliwości koniunktury rynkowej oraz w silnej konkurencji między podmiotami tego samego ogniwa. Brak pionowego zintegrowania, a także niedostateczna konsolidacja w polskim sektorze drobiarskim stanowi istotną barierę dla pełnego wykorzystania posiadanych przewag 8
konkurencyjnych na jednolitym rynku europejskim. Polska jest jednym z najtańszych producentów mięsa drobiowego w Unii Europejskiej, o czym świadczy porównanie przeciętnych cen zbytu tego mięsa (tuszek kurcząt) w UE i w Polsce. 2. PRZETWÓRSTWO Wzrostowa tendencja przemysłowej produkcji mięsa w 2009 roku W 2009 roku utrzymywała się wzrostowa tendencja w przemysłowej produkcji mięsa drobiowego. Dynamika wzrostu była już jednak słabsza niż w poprzednich latach. Roczne wskaźniki przyrostu produkcji obniżały się od 2005 roku; z poziomu 19,5% w tymże roku do 3% w 2009 roku. Na podstawie danych GUS, szacuje się, że przemysłowe firmy drobiarskie wytworzyły w 2009 roku 1450 tys. ton mięsa drobiowego. Tempo wzrostu produkcji w drugiej połowie 2009 roku było znacznie wyższe niż w pierwszej. W okresach miesięcznych występowała niestabilność produkcji, lecz zakres wahań był dużo niższy niż w latach poprzednich. Mniejsza była też różnica między maksymalną i minimalną produkcją miesięczną w roku 2009 w stosunku do roku poprzedniego W 2009 roku wystąpiły nieduże zmiany struktury rodzajowej produkcji mięsa drobiowego. Wg danych GUS o produkcji przemysłowej, mięso kurcząt stanowiło 79% wolumenu produkcji, a indyków 18%, podczas gdy w poprzednim roku odpowiednio 76% i 21%. Mięso chłodzone stanowiło 92% produkcji kurcząt oraz 89% produkcji indyków. Pozostałą część mięsa kurcząt i indyków sprzedawano w postaci mrożonej. Powrócił więc wieloletni trend, sprzed 2008 roku, szybszego wzrostu produkcji mięsa świeżego i chłodzonego niż mrożonego. Rozbiorowi mięsa na elementy podlegało 92% mięsa indyczego. Tylko 8% indyków sprzedawanych jest w postaci całych tuszek chłodzonych lub mrożonych. Natomiast połowa tuszek kurcząt przeznaczana jest do rozbioru na kawałki, reszta sprzedawana jest w całości, w szczególności brojlery grillowe. W 2009 roku produkcja mięsa kurcząt była wyższa niż w 2008 roku, podczas gdy produkcja mięsa z indyków zmalała. Wiązało się to Tabela 4 Przemys owa produkcja mi sa drobiowego i wybranych przetworów w jednostkach o zatrudnieniu powy ej 9 osób (w tys. ton) Lata Mi so drobiowe W dliny Konserwy ze słabszą koniunkturą dla przemysłowych przetwórców mięsa indyczego. Większość produkcji pochodzi z firm dużych, o zatrudnieniu powyżej 49 osób, jednakże w 2009 roku ich udział w rynku zmniejszył się nieznacznie na rzecz producentów drobnych do ok. 83%. Według szacunków na podstawie danych GUS, produkcja głównych asortymentów przetworów, tj. wędlin, konserw i wyrobów wędliniarskich drobiowych, w 2009 roku wyniosła 195 tys. ton, czyli o 11% więcej niż w roku poprzednim. Od 2005 roku wykazywana przez GUS produkcja przetworów charakteryzuje się znacznymi wahaniami rocznymi od spadku o 14% w 2006 roku do wzrostu o 14% w 2007 roku. Wyroby w dliniarskie 2000 619 71,1 41,9 15,9 2001 715 76,9 43,6 26,7 2002 823 95,8 44,2 23,8 2003 965 85,5 33,4 28,0 2004 1035 109,2 36,6 21,6 2005 1237 126,0 34,0 25,1 2006 1304 96,3 33,4 30,0 2007 1354 118,4 32,7 31,5 2008 1408 104,5 33,1 38,5 2009 1450* 126,0* 34,1 34,9* * Szacunek IERiG -PIB na podstawie danych GUS. ród o: Dane GUS Departament Statystyki Gospodarczej. W produkcji przetworów największy udział wagowy i wartościowy mają wędliny drobiowe. Według danych GUS rekordowym pod względem produkcji tej grupy wyrobów był rok 2005, kiedy to wytworzono 126 tys. ton wędlin drobiowych. Dane wstępne wskazują, iż w 2009 roku poziom produkcji wędlin powrócił do stanu z 2005 roku. Od wielu lat rosnącą tendencję wykazuje produkcja wyrobów wędliniarskich, choć udział tej grupy towarowej w sprzedaży podstawowych asortymentów jest nieduży i wynosi ok. 18%. Dla zakładów przetwórczych, podobnie jak dla hodowców, pierwsze półrocze 2009 roku było okresem bardzo korzystnej koniunktury, ceny na wszystkich szczeblach produkcji i dystrybucji na rynku drobiarskim rosły. W drugiej połowie roku nastąpił czas malejących marż i spadających zysków dla ubojni i przetwórni. Wiązało się to z intensywnie spadającymi cenami zbytu, przy znacznie wolniej spadających cenach skupu. Wzrosty 9
i spadki cenowe w firmach przetwórczych były znacznie silniejsze niż w detalu. Przez większą część 2009 roku polskie ceny zbytu mięsa drobiowego w przeliczeniu na euro utrzymywały się na znacząco niższym poziomie niż średnie ceny w Unii Europejskiej. Średnio w roku polska cena zbytu tuszek kurcząt stanowiła 73% unijnej. Pod koniec minionego roku cenowa przewaga konkurencyjna silnie zmniejszała się względem niektórych głównych europejskich producentów m.in. pod wpływem zmian kursu walutowego. Dla przykładu w grudniu 2009 roku polskie ceny zbytu były już tylko o 2% niższe od holenderskich a w marcu 2010 roku o 3% wyższe od brytyjskich. Długofalowo zaznacza się stopniowe zmniejszanie się cenowych przewag konkurencyjnych polskich producentów. Bardzo dobre wyniki finansowe firm w 2009 roku Po bardzo niekorzystnym dla polskiego drobiarstwa 2008 roku, nastąpił czas prosperity dla firm przemysłowych. W 2009 roku średnie wyniki finansowe polskich firm drobiarskich zbliżyły się do korzystnego, rekordowego poziomu z 2007 roku. Udział zysku przed opodatkowaniem w przychodach netto w 2009 roku zwiększył się do 1,84%, podczas gdy w roku poprzednim przemysł drobiarski wygenerował stratę w wysokości 0,03%. Przychody ze sprzedaży produktów przemysłu drobiarskiego w cenach bieżących w 2009 roku wzrosły o 17% w relacji do roku poprzedniego. W 2008 roku przyrost ten wyniósł 8% w stosunku do 2007 roku. Poprawa koniunktury wpłynęła na znaczący wzrost liczby firm zyskownych. Jak podaje GUS, w 2009 roku jednostki zyskowne stanowiły 91% firm przemysłowych i dostarczyły 84% przychodów branży. W roku poprzednim było ich tylko 75% łącznej liczby jednostek i wygenerowały 60% przychodów branży. Podobnie jak w latach minionych, w 2009 roku utrzymywał się wysoki udział wpływów z eksportu w przychodach ze sprzedaży ogółem. Wyniósł on ok. 18%, wobec 19% w 2008 i 19,5% w 2007 roku (w przeliczeniu na PLN). W cenach bieżących, również Tabela 5 Lata Wyniki finansowe przedsi biorstw drobiarskich w firmach o zatrudnieniu powy ej 9 osób Rentowno sprzeda y brutto w % Rentowno sprzeda y netto w % Wspó czynnik p ynno ci bie cej* Akumulacja rodków w asnych (cash flow) w % Stopa inwestowania 2005 1,73 1,39 1,09 3,03 1,90 2006 1,00 0,78 1,04 2,66 1,95 2007 2,03 1,67 1,14 3,37 1,30 2008-0,03-0,12 1,02 1,52 1,54 2009 1,84 1,49 1,10 3,11 1,03 I pó r. 2005 1,81 1,43 1,06 3,12 1,84 I pó r. 2006-0,01-0,18 1,05 1,94 2,13 I pó r. 2007 1,44 1,11 1,07 2,83 1,32 I pó r. 2008-0,30-0,43 1,03 1,20 1,27 I pó r. 2009 1,75 1,49 1,13 3,16 1,00 * Stosunek sumy aktywów bie cych do sumy pasywów bie cych. ród o: Obliczenia IERiG -PIB na podstawie danych GUS. 10
wyrażonych w PLN, przychody z eksportu w 2009 roku były o 12% wyższe niż w roku poprzednim. Znacząco obniżył się poziom inwestowania w branży. W cenach bieżących, wartość nakładów inwestycyjnych zmniejszyła się o 28% w stosunku do poprzedniego roku. Stopa inwestowania, tj. wskaźnik mierzący poziom nakładów inwestycyjnych w relacji do amortyzacji, zmniejszyła się z poziomu 1,54 w 2008 roku do 1,03 w 2009 roku. Struktura nakładów inwestycyjnych pozostawała zbliżona do roku poprzedniego 52% stanowiły nakłady na maszyny i urządzenia oraz 35% na inwestycje budowlane. Powiększyło się obciążenie przychodów kosztami finansowymi. Wartość bieżąca tych kosztów w 2009 roku była o 17% większa niż w poprzednim roku. Udział kosztów finansowych w przychodach netto wyniósł 1,43%, podczas gdy rok wcześniej 1,33%. W strukturze kosztów finansowych malejącą tendencję wykazują odsetki od kredytów i pożyczek. Ich udział w kosztach finansowych ogółem obniżył się z 27% w 2008 roku do 23% w 2009 roku. Wskaźnik rentowności operacyjnej, stanowiący sumę kosztów finansowych, amortyzacji oraz zysku brutto w relacji do przychodów uległ w 2009 roku znacznemu podwyższeniu w odniesieniu do roku poprzedniego. Wzrósł on z poziomu 2,95% do 4,89%. W 2009 roku znacząco poprawiła się kondycja finansowa przemysłu drobiarskiego względem przemysłu mięsnego. Do tej pory utrzymywał się dystans na niekorzyść drobiarstwa względem rentowności osiąganej w przemyśle mięsnym i przemyśle spożywczym ogółem. W 2009 roku rentowność brutto w drobiarstwie i przemyśle mięsnym wyrównały się na poziomie 1,8%. Było to wynikiem nałożenia się na siebie zjawisk silnej dekoniunktury na rynku wieprzowiny i bardzo dobrej sytuacji rynkowej dla drobiarstwa. Różnica pomiędzy rentownością brutto przemysłu drobiarskiego i spożywczego, w 2009 roku wyniosła 2,98 punktów procentowych, wobec 3,53 w roku 2008. Współczynnik płynności bieżącej dla branży drobiarskiej, wskazujący na zdolność do regulacji bieżących zobowiązań utrzymuje się od 2003 roku na korzystnym poziomie przewyższającym wartość 1,00. W 2009 roku wyniósł on 1,10. Wskaźnik płynności szybkiej uległ poprawie i wyniósł 0,84, głównie dzięki 13% wzrostowi wartości aktywów obrotowych, przy stabilnej wartości zapasów. 3. HANDEL ZAGRANICZNY W 2009 roku eksport żywego drobiu, mięsa, przetworów i podrobów drobiowych wyniósł 337,2 tys. ton w wadze produktu i był o ok. 14% większy niż w 2008 roku. Ceny mięsa i przetworów drobiowych były niższe niż przed rokiem i wpływy z eksportu obniżyły się o ok. 9% (do 657,3 mln euro). Import produktów drobiowych wzrósł z 66,3 tys. ton w 2008 roku do 75,7 tys. ton w 2009 roku, a wydatki na ich zakup zmniejszyły się o ok. 4% (do 108,3 mln euro). Dodatnie saldo obrotów handlu zagranicznego drobiem ukształtowało się na poziomie 549 mln euro i było o 59 mln euro niższe niż w 2008 roku. Tabela 6 Obroty handlu zagranicznego drobiem (w mln euro) Wyszczególnienie 2006 2007 2008 2009* 2010** ogó em I pó r. II pó r. ogó em I pó r. II pó r. Eksport ogó em 463,3 654,5 720,3 657,3 304,2 353,1 679,0 319,0 360,0 drób ywy w ekw. mi sa 17,4 18,7 21,0 30,5 15,3 15,2 32,0 16,0 16,0 mi so i podroby 420,3 585,6 645,7 572,9 263,2 309,7 584,0 270,0 314,0 przetwory 25,6 50,2 53,6 53,9 25,7 28,2 63,0 33,0 30,0 Import ogó em 103,4 126,9 112,3 108,3 55,0 53,3 117,0 53,0 64,0 drób ywy w ekw. mi sa 45,9 61,2 56,5 51,8 24,2 27,6 54,0 27,0 27,0 mi so i podroby 51,7 53,2 40,0 40,3 22,9 17,4 45,0 19,0 26,0 przetwory 5,8 12,5 15,8 16,2 7,9 8,3 18,0 7,0 11,0 Saldo obrotów ogó em 359,9 527,6 608,0 549,0 249,2 299,8 562,0 266,0 296,0 * Dane wst pne. ** Prognoza IERiG -PIB. ród o: Na podstawie danych IERiG -PIB. 11
Eksport W 2009 roku eksport mięsa i podrobów drobiowych wyniósł 304,7 tys. ton i był o ok. 10% większy niż w 2008 roku, w tym do UE-12 wzrósł o ok. 32% (do 89,6 tys. ton). Do UE 15 wyniósł on 162,5 tys. ton i był o ok. 3% mniejszy niż przed rokiem, głównie z powodu spadku eksportu do Niemiec (z 75,9 do 69,1 tys. ton), Holandii (z 25,9 do 23,5 tys. ton) i Francji (z 17,2 do 15,8 tys. ton). Wzrósł eksport mięsa i podrobów drobiowych przede wszystkim do Czech (z 27,1 do 39,3 tys. ton) i do Wlk. Brytanii (z 24,5 do 27,2 tys. ton). W 2009 roku eksport mięsa i podrobów drobiowych do państw trzecich wyniósł 52,6 tys. ton i był o 12,6 tys. ton większy niż przed rokiem, głównie w wyniku ponad 2,5-krotnego wzrostu sprzedaży do Hongkongu (z 5,9 do 15,6 tys. ton). Natomiast na Ukrainę zwiększył się on o 1,1 tys. ton (do 11,7 tys. ton). Udział państw trzecich we wpływach z eksportu mięsa drobiowego wynosił ok. 8% (45,6 mln euro) i był o 3 punkty procentowe większy niż w 2008 roku. W 2009 roku w UE-27 średnia cena mięsa drobiowego wynosiła 170,6 euro/100 kg i była o 9,7 euro niższa niż przed rokiem. W rezultacie ceny w polskim eksporcie obniżyły się średnio z 2,34 euro/kg w 2008 roku do 1,88 euro/kg w 2009 roku (o ok. 20%). Wpływy z eksportu mięsa i podrobów drobiowych wyniosły 572,9 mln euro i były o ok. 11% mniejsze niż w poprzednim roku. Tak duży spadek cen był spowodowany między innymi wzrostem eksportu niższych gatunkowo asortymentów mięsa drobiowego. Wskazują na to różnice w poziomie cen uzyskiwanych w poszczególnych regionach. W eksporcie do państw trzecich były one najniższe i wynosiły 0,87 euro/kg w 2009 roku, wobec 0,90 euro/kg w 2008 roku. Najwyższe ceny były nadal w eksporcie do UE- 15 (2,43 euro/kg), ale w porównaniu do roku 2008 były one niższe o 0,56 euro/kg. Ceny mięsa drobiowego w eksporcie do UE-12 obniżyły się średnio o 0,12 euro/kg (z 1,58 do 1,46 euro/kg). W 2009 roku wpływy z eksportu przetworów drobiowych wyniosły 53,9 mln euro i były o 0,3 mln euro większe niż w 2008 roku. Ich eksport wzrósł z 15,2 tys. ton w 2008 roku do 23,8 tys. ton w 2009 roku, w tym do UE-12 wzrósł o 2,8 tys. ton (do 10,6 tys. ton) i do państw trzecich o 0,8 tys. ton (do 2,7 tys. ton). Natomiast eksport do państw piętnastki wynosi 10,5 tys. ton i był zbliżony do poziomu z poprzedniego roku. Ceny przetworów drobiowych w eksporcie obniżyły się średnio z 2,64 euro/kg w 2008 roku do 2,26 euro/kg w 2009 roku. Tabela 7 Obroty handlu zagranicznego drobiem (w tys. ton) Wyszczególnienie 2006 2007 2008 2009* 2010** ogó em I pó r. II pó r. ogó em I pó r. II pó r. Eksport ogó em 215,2 261,7 294,9 337,2 150,6 186,6 380,0 175,0 205,0 drób ywy w ekw. mi sa 1,8 2,1 4,2 8,7 3,5 5,2 10,0 5,0 5,0 mi so i podroby 199,6 236,8 275,5 304,7 136,2 168,5 340,0 155,0 185,0 przetwory 13,8 22,8 15,2 23,8 10,9 12,9 30,0 15,0 15,0 Import ogó em 88,8 96,9 66,3 75,7 37,7 38,0 88,0 40,0 48,0 drób ywy w ekw. mi sa 17,4 34,8 29,6 29,4 12,5 16,9 33,0 17,0 16,0 mi so i podroby 69,1 57,8 33,0 40,0 22,5 17,5 48,0 20,0 28,0 przetwory 2,3 4,3 3,7 6,3 2,7 3,6 7,0 3,0 4,0 Saldo obrotów ogó em 126,4 164,8 228,6 261,5 112,9 148,6 292,0 135,0 157,0 * Dane wst pne. ** Prognoza IERiG -PIB. ród o: Na podstawie danych IERiG -PIB. 12
Eksport żywego drobiu wzrósł z 42 mln sztuk w 2008 roku do 61,3 mln sztuk w 2009 roku, w tym na Ukrainę z 35,5 do 48,3 mln sztuk. Spadek cen w eksporcie żywego drobiu (ok. 4%) był dużo łagodniejszy niż w eksporcie mięsa i przetworów drobiowych. Średnia cena w eksporcie piskląt wynosiła 0,49 euro/sztukę w 2009 roku, wobec 0,51 euro/sztukę w 2008 roku, w tym w eksporcie na Ukrainę 0,32 euro/sztukę i była o 0,06 euro centów niższa w porównaniu do roku poprzedniego. Wartość eksportu żywego drobiu wzrosła z 21 mln euro w 2008 roku do 30,5 mln euro w 2009 roku. Import Import mięsa drobiowego wzrósł z 33 tys. ton w 2008 roku do 40 tys. ton w 2009 roku, w tym z UE-15 z 27,5 do 36,4 tys. ton. Zwiększyły się zakupy w Niemczech (z 9,1 do 10,3 tys. ton), w Wlk. Brytanii (z 6,7 do 7,5 tys. ton), w Holandii (z 4,4 do 4,9 tys. ton), we Francji (z 2,8 do 4,8 tys. ton), w Belgii (z 1,4 do 2,8 tys. ton). W 2009 roku w imporcie mięsa drobiowego z UE-12 utrzymywała się tendencja spadkowa. Mniejszy był import przede wszystkim z Czech (z 2 do 0,7 tys. ton), Słowacji (z 1 do 0,7 tys. ton) i Węgier (z 1,9 do 1,2 tys. ton). W rezultacie zakupy mięsa i podrobów drobiowych w UE- 12 wyniosły 2,9 tys. ton i od 2006 roku zmniejszyły się prawie czterokrotnie. Niski był również ich import z państw trzecich (0,7 tys. ton). W 2009 roku wartość importu mięsa i podrobów drobiowych wyniosła 40,3 mln euro i była zbliżona do poziomu z poprzedniego roku, gdyż ich ceny były o ok. 21% niższe niż w 2008 roku. Średnia cena w imporcie mięsa drobiowego wynosiła ok. 1 euro/kg, w tym z UE 15 0,95 euro/kg, z UE-12 1,45 euro/kg i z państw trzecich 1,85 euro/kg. W 2009 roku import żywego drobiu wyniósł 52,1 mln sztuk i był o 2,6 mln sztuk większy niż w 2008 roku. Drób importowano tak samo jak w latach poprzednich z UE-27. Wzrost zakupów odnotowano przede wszystkim z Danii (z 6,0 do 9,4 mln sztuk), Słowacji (z 6,0 do 6,8 mln sztuk) i Francji (4,6 do 6,8 mln sztuk). Jednocześnie nastąpił spadek importu z Niemiec (z 10,5 do 7,7 mln sztuk). Średnia cena w imporcie żywego drobiu obniżyła się z 1,20 euro/sztukę w 2008 roku do 0,99 euro/sztukę w 2009 roku, a wydatki na import spadły o ok. 8% (do 51,8 tys. ton). Struktura importowanego drobiu była bardzo zróżnicowana, o czym świadczą ceny zakupu w poszczególnych krajach. Z Danii importowane były pisklęta po 0,34 euro/sztukę, a z Holandii brojlery po 1,80 euro/sztukę. W 2009 roku niższe niż przed rokiem były również ceny importowanych przetworów drobiowych. Wynosiły one 2,57 euro/kg i były o 0,59 euro/kg niższe niż w 2008 roku. W wyniku większych zakupów przetworów drobiowych w UE-15, ich import zwiększył się z 3,7 tys. ton w 2008 roku do 6,3 tys. ton w 2009 roku. Przewidywany rozwój handlu zagranicznego w 2010 roku W 2010 roku eksport żywego drobiu, mięsa, podrobów i przetworów drobiowych może wynieść 380 tys. ton w wadze produktu i być o ok. 13% większy niż w 2009 roku. W I półroczu bieżącego roku może on wzrosnąć o ok. 16% (do 175 tys. ton) w porównaniu do I półrocza 2009 roku, a w II półroczu 2010 roku może on być o ok. 10% większy niż przed rokiem. Na utrzymywanie się trendu wzrostowego wskazują wyniki eksportu w styczniu i lutym 2010 roku. W ciągu dwóch miesięcy br. eksport mięsa drobiowego wyniósł 51,9 tys. ton i był o ok. 11 tys. ton większy niż w analogicznych miesiącach 2009 roku, a eksport żywego drobiu zwiększył się prawie trzykrotnie. Jednocześnie nastąpił duży spadek cen w eksporcie mięsa drobiowego z 1,89 euro/kg w styczniu i lutym 2009 roku do 1,74 euro/kg w analogicznych miesiącach 2010 roku. W 2010 roku import produktów drobiowych może wynieść ok. 88 tys. ton i być o 12 tys. ton większy niż w 2009 roku. Mięso drobiowe z importu wykorzystywane jest w krajowym przemyśle przetwórczym, który sukcesywnie zwiększa produkcję wędlin i wyrobów wędliniarskich drobiowych. W br. ceny mięsa z kurcząt będą niższe niż przed rokiem. W I kwartale 2010 roku średnia cena sprzedaży mięsa z kurcząt wynosiła 158,8 euro/100 kg, wobec 174,5 euro/100 kg w I kwartale 2009 roku. W 2010 roku wzrost eksportu będzie prawdopodobnie większy od wzrostu importu i poziom dodatniego 13
salda obrotów handlu zagranicznego drobiem, mięsem, podrobami i przetworami drobiowymi może wzrosnąć z 261,5 tys. ton w 2009 roku do 292 tys. ton w 2010 roku. 4. POPYT CENY DETALICZNE DROBIU Wzrost cen drobiu w 2009 roku W 2009 roku, w przeciwieństwie do roku poprzedniego, ceny detaliczne drobiu wykazywały silną tendencję wzrostową i były o 9,9% wyższe niż w 2008 roku. Wzrost cen drobiu był zbliżony do wzrostu cen wołowiny (10,0%) i nieco wyższy niż mięsa wieprzowego (8,2%). W okresie grudzień 2008 roku grudzień 2009 roku ceny detaliczne mięsa drobiowego wzrosły o 5,5%, przy różnokierunkowych zmianach w obu półroczach. W okresie styczeńczerwiec 2009 roku, z uwagi na niedobór podaży spowodowany niskim tempem wzrostu krajowej produkcji oraz ożywieniem popytu wewnętrznego i eksportowego, wzrosły one o 21,1%, a w okresie lipiec-grudzień 2009 roku, w wyniku dynamicznego wzrostu produkcji, uległy redukcji o 13%. Zróżnicowana dynamika cen poszczególnych rodzajów mięsa i przetworów drobiowych Od grudnia 2008 roku do grudnia 2009 roku łączne ceny detaliczne kur, kogutów i kurcząt wzrosły o 4,8%, podczas gdy drobiu pozostałego, tj. gęsi, kaczek i indyków o 11,9%. Mięso indycze stało się relatywnie drogim rodzajem mięsa drobiowego, zwłaszcza wobec mięsa kurcząt. W grudniu 2009 roku, w porównaniu z grudniem 2008 roku, ceny wędlin drobiowych zwiększyły się o 5,3%, przy wzroście łącznych cen przetworów mięsnych o 6,2%. Ponieważ także i w 2008 roku tempo drożenia wędlin drobiowych było wolniejsze niż przetworów z mięsa czerwonego, wzrosła konkurencyjność cenowa wędlin drobiowych na rynku wyrobów mięsnych. Zmiany cen poszczególnych asortymentów produktów drobiarskich były większe niż wskaźników zagregowanych. W grudniu 2009 roku, w stosunku do analogicznego okresu przed rokiem, w grupie mięsa drobiowego surowego najbardziej wzrosły ceny udek z indyka (o 21,9%) oraz najtańszych asortymentów, tj. porcji rosołowych z kurcząt (o 10,8%) i mięsa mielonego z indyka (o 6,8%). Ceny filetów z piersi indyka zwiększyły się o 5,7%, a kurcząt z rożna Tabela 8 Miesi czne wska niki zmian cen detalicznych mi sa Lata i miesi ce Mi so i przetwory ogó em miesi c poprz. XII poprz. roku Mi so surowe wieprzowe miesi c poprz. XII poprz. roku Mi so surowe wo owe miesi c poprz. XII poprz. roku Mi so surowe drobiowe miesi c poprz. XII poprz. roku 2004 XII 99,9 115,6 99,2 120,2 100,1 139,7 100,9 113,2 2005 XII 98,8 94,2 98,1 91,6 100,0 104,1 96,7 84,5 2006 XII 98,8 98,7 98,0 99,7 100,2 104,0 97,6 92,4 2007 XII 98,7 106,5 98,9 102,1 100,0 102,4 94,6 123,0 2008 I 101,4 101,4 102,9 102,9 101,1 101,1 101,8 101,8 II 99,2 100,6 97,3 100,1 100,1 101,3 100,0 101,8 III 100,4 101,0 100,1 100,2 100,2 101,5 102,6 104,5 IV 100,0 101,0 100,3 100,5 100,5 102,0 98,7 103,1 V 100,8 101,8 101,6 102,2 100,3 102,4 100,6 103,8 VI 102,0 103,8 104,0 106,3 100,5 102,9 99,7 103,5 VII 100,7 104,6 100,4 106,7 100,3 103,2 101,4 105,0 VIII 100,8 105,4 101,0 107,8 100,1 103,3 99,2 104,1 IX 100,6 106,0 101,1 109,0 100,2 103,9 99,0 103,1 X 99,9 105,9 100,0 109,0 100,2 104,2 97,7 100,8 XI 99,7 105,5 99,3 108,2 100,2 104,3 98,4 99,2 XII 99,9 105,4 100,5 108,8 100,4 104,6 98,8 98,0 2009 I 102,5 102,5 100,9 100,9 101,2 101,2 111,8 111,8 II 99,9 102,3 98,9 99,8 101,0 102,3 99,4 111,1 III 102,5 104,9 102,7 102,5 102,4 104,7 105,1 116,8 IV 101,6 106,6 102,2 104,8 102,3 107,1 102,2 119,4 V 100,4 107,0 100,8 105,7 100,8 107,9 97,7 116,6 VI 101,2 108,3 100,5 106,3 100,9 108,9 103,9 121,1 VII 101,0 109,4 101,6 108,0 101,3 110,4 99,7 120,7 VIII 100,1 109,5 100,0 107,9 100,4 110,8 98,9 119,4 IX 99,6 109,0 99,7 107,6 100,4 111,2 97,4 116,3 X 98,9 107,3 98,1 105,4 100,2 111,9 96,0 108,6 XI 98,8 106,4 98,3 104,4 100,3 112,0 96,4 106,3 XII 99,0 105,4 98,5 102,2 99,7 111,4 98,0 105,5 2010 I 100,2 100,2 99,7 99,7 100,4 100,4 101,6 101,6 II 99,2 99,4 97,5 97,2 100,3 100,7 100,0 101,6 III 99,6 99,1 99,4 96,7 100,0 100,7 100,1 101,7 ród o: Dane GUS. 14
Tabela 9 Wska niki cen detalicznych towarów i us ug konsumpcyjnych oraz wybranych grup ywno ci Wyszczególnienie XII 2008 XII 2007 I-XII 2008 I-XII 2007 XII 2009 XII 2008 I-XII 2009 I-XII 2008 III 2009 III 2010 XII 2009 Towary i us ugi konsumpcyjne 103,3 104,2 103,5 103,5 102,6 101,2 ywno i napoje bezalkoholowe 103,2 106,1 103,4 104,1 101,4 101,5 Mi so, podroby i przetwory 105,4 104,7 105,4 108,4 99,5 99,1 Mi so surowe: 104,3 103,3 104,4 109,0.. wo owe 104,6 104,0 111,4 110,0. 100,7 ciel ce 102,9 103,0 106,9 106,2.. wieprzowe 108,8 106,8 102,2 108,2 96,4 96,7 drobiowe 98,0 98,6 105,5 109,9 91,9 101,7 kury, koguty, kurcz ta 98,3 98,1 104,8 109,9.. drób pozosta y 95,5 102,5 111,9 109,6.. Podroby surowe 109,1 107,1 108,2 114,1.. Przetwory mi sne i w dliny 106,2 105,9 106,2 107,8. 99,1 w dliny drobiowe 103,2 106,7 105,3 105,1.. Mleko, sery i jaja 98,8 109,5 101,3 98,8 102,0 100,6 Jaja 101,1 109,4 115,3 108,7. 103,0 Artyku y mleczarskie 98,5 109,6 99,3 97,4.. Ryby i przetwory 103,7 102,8 109,0 108,4 105,8 100,9 ród o: Dane GUS. o 3,6%. Spośród przetworów z mięsa drobiowego najbardziej podrożały parówki drobiowe (o 9,1%) i pasztet z drobiu (o 6%). Mniejszy od średniego wzrostu cen przetworów był wzrost cen relatywnie drogich asortymentów wędlin, tj. szynki drobiowej (o 4,9%) i polędwicy (o 0,7%). Możliwy niewielki spadek cen mięsa drobiowego w 2010 roku Korzystne tendencje w eksporcie stymulowały wzrost cen drobiu w pierwszych miesiącach 2010 roku. W marcu 2010 roku ceny detaliczne mięsa drobiowego były o 1,7% wyższe niż w końcu 2009 roku, lecz o ponad 8% niższe niż w analogicznym okresie przed rokiem. W I kwartale br. konsumenci płacili za drób średnio o 5,2% mniej niż w I kwartale 2009 roku. Przewiduje się, że z uwagi na spodziewany wzrost produkcji, w całym 2010 roku dynamika cen drobiu będzie ujemna, lecz na koniec roku spadek cen w relacji rocznej będzie raczej niewielki. Czynnikiem hamującym tempo spadku cen drobiu będzie wzrost eksportu i ożywienie popytu krajowego. 15
SPOŻYCIE DROBIU Niewielki wzrost konsumpcji drobiu na 1 mieszkańca w 2009 i 2010 roku W 2008 roku bilansowe spożycie mięsa i podrobów wyniosło 75,3 kg na mieszkańca, w tym mięsa wieprzowego 42,7 kg, wołowego 3,8 kg i drobiowego 24,1 kg. Było ono o 2,3 kg, tj. o 2,8% mniejsze w porównaniu z rokiem poprzednim. Spożycie wieprzowiny zmalało o 0,9 kg, tj. o 2,1% i wołowiny o 0,2 kg, tj. o 5,0%, przy nieznacznym wzroście konsumpcji drobiu (o 0,1 kg, tj. o 0,4%). Szacuje się, że w 2009 roku, w porównaniu z rokiem poprzednim, konsumpcja wieprzowiny obniżyła się o 0,8 kg, tj. o ok. 2,0% na mieszkańca, a wołowiny zmalała o 5,3%, do 3,6 kg na mieszkańca. Nieznacznie, bo o 0,2 kg, tj. o ok. 1,0% wzrosło spożycie drobiu. Całkowita bilansowa konsumpcja mięsa i podrobów wyniosła 75,1 kg i była podobna do notowanej w 2008 roku. Przewiduje się, że w 2010 roku, w wyniku spodziewanego zwiększenia produkcji, konsumpcja drobiu wzrośnie do 25 kg, tj. o ok. 3,0% w porównaniu z rokiem poprzednim. Wzrostowi spożycia drobiu towarzyszyć będzie stabilizacja spożycia wieprzowiny i spadek spożycia wołowiny o 5,6%, do 3,4 kg na mieszkańca. Całkowita konsumpcja mięsa i podrobów wyniesie 75,6 kg na mieszkańca i będzie o 0,4 kg, tj. o 0,5% większa niż w latach 2008-2009, lecz nadal o 2,0 kg, tj. o ok. 3,0% mniejsza niż w 2007 roku. W 2010 roku, w porównaniu z 2007 rokiem, bilansowa konsumpcja mięsa czerwonego zmaleje o 2,2 kg, a drobiu wzrośnie o 1 kg. Nieznaczny wzrost spożycia drobiu w gospodarstwach domowych w 2009 roku Z badań budżetów gospodarstw domowych wynika, że w 2009 roku w gospodarstwach domowych całkowita konsumpcja mięsa, podrobów i przetworów mięsnych była o ok. 1,0% mniejsza niż w 2008 roku. Istotnie zmalała konsumpcja mięsa wieprzowego (o 4,3%), przy stabilizacji spożycia kulinarnej wołowiny i niewielkim wzroście konsumpcji drobiu (o 0,7%). O wzroście spożycia mięsa drobiowego zadecydował wzrost konsumpcji mięsa kur, kogutów i kurcząt o 1,5%. Konsumpcja drobiu pozostałego, tj. gęsi, kaczek i indyków obniżyła się o 7,1%. 16
Tabela 10 Spo ycie mi sa w Polsce (w kg na 1 mieszka ca) Lata Ogó em Mi so cznie z podrobami w tym mi so bez podrobów wieprzowe wo owe drobiowe 2000 66,1 39,0 7,1 14,7 2001 66,6 38,6 5,6 17,2 2002 69,5 39,2 5,2 19,8 2003 72,1 41,2 5,8 19,7 2004 71,8 39,1 5,3 22,2 2005 71,2 39,0 3,9 23,4 2006 74,3 41,4 4,5 23,7 2007 77,6 43,6 4,0 24,0 2008 75,3 42,7 3,8 24,1 2009* 75,1 41,9 3,6 24,3 2010** 75,6 42,0 3,4 25,0 * Dane wst pne. ** Prognoza IERiG -PIB. ród o: Dane GUS i prognozy IERiG -PIB. Tabela 11 Spo ycie mi sa, podrobów i przetworów mi snych w gospodarstwach domowych (w kg na 1 osob ) Wyszczególnienie 2008 2009 2009 2008 Mi so surowe: 37,08 36,48 98,4 Drobiowe 17,76 17,88 100,7 kury, koguty, kurcz ta 16,08 16,32 101,5 drób pozosta y 1,68 1,56 92,9 Przetwory mi sne i inne produkty zawieraj ce mi so 28,68 28,44 99,2 W dliny drobiowe 2,52 2,64 104,8 Podroby 1,44 1,44 100,0 RAZEM MI SO, PODROBY i PRZETWORY 67,20 66,36 98,8 ród o: Dane GUS i obliczenia IERiG -PIB. W I półroczu 2009 roku spożycie drobiu w gospodarstwach domowych było zbliżone do notowanego przed rokiem. Obniżka cen detalicznych doprowadziła do ożywienia popytu w drugiej połowie roku. W II półroczu 2009 roku wzrosła głównie konsumpcja mięsa kurcząt, przy znacznej redukcji spożycia mięsa indyczego. W 2009 roku odnotowano istotny wzrost popytu na wędliny drobiowe. W porównaniu z rokiem poprzednim gospodarstwa domowe zwiększyły spożycie tych produktów o 4,8%, przy ograniczeniu całkowitej konsumpcji przetworów mięsnych (o 0,4%). W 2009 roku konsumpcję mięsa drobiowego zwiększyły wszystkie gospodarstwa domowe, z wyjątkiem rolników. Najwyższy jej wzrost (o 3,8%) odnotowano w gospodarstwach utrzymujących się z pracy na rachunek własny, a najmniejszy (o 1%) w gospodarstwach emerytów. W gospodarstwach domowych rolników konsumpcja mięsa drobiowego spadła o 4,3%, w tym indyczego o 17,4%. W 2009 roku gospodarstwa domowe rolników istotnie zwiększyły konsumpcję wędlin drobiowych (o ok. 18%). Wzrost konsumpcji tych wyrobów odnotowano także w gospodarstwach rencistów (o 8,7%) oraz pracowników (o 5%). W gospodarstwach emerytów konsumpcja wędlin drobiowych była taka sama jak w roku poprzednim, a w pozostałych, tj. utrzymujących się z pracy na rachunek własny, zmalała o 5,3%. W 2009 roku przeciętne miesięczne nominalne wydatki gospodarstw domowych na mięso drobiowe były o 9,9% wyższe, a na wędliny drobiowe o 6,5% wyższe niż w roku poprzednim. Realna wartość wydatków na mięso drobiowe nie zmieniła się, a na wędliny drobiowe wzrosła o 1,3%. Udziały wydatków na drób i wędliny drobiowe w wydatkach gospodarstw domowych na żywność w 2009 roku wyniosły odpowiednio 5,0% i 1,2%. W obu przypadkach były one nieco większe niż w 2008 roku. W 2009 roku w gospodarstwach domowych spadła konsumpcja drobiu z samozaopatrzenia. W gospodarstwach domowych rolników udział konsumpcji naturalnej drobiu w całkowitej konsumpcji mięsa drobiowego wyniósł 45,2%, wobec 49,4% w 2008 roku. 17
III. JAJA 1. PODAŻ Rosnąca rola eksportu w bilansie jaj w 2009 roku Według wstępnych danych GUS, całkowita produkcja jaj w 2009 roku wyniosła 614 tys. ton i była o 4% większa niż w roku poprzednim. Produkcja jaj konsumpcyjnych wzrosła do poziomu 554 tys. ton, tj. o 3,7%. W 2008 roku tempo wzrostu produkcji jaj konsumpcyjnych było prawie dwukrotnie wyższe i wyniosło 7%. Przyrost produkcji jaj następuje głównie w wyniku wzrostu liczebności niosek, gdyż ich nieśność poprawia się z roku na rok nieznacznie. Tabela 12 Bilans jaj (w tys. ton) Wyszczególnienie 2006 2007 2008 2009* 2010** Produkcja ogó em 546 556 590 614 645 w tym: konsumpcyjne 493 501 534 554 580 Import jaj konsumpcyjnych 11 11 20 32 38 Eksport jaj konsumpcyjnych 62 109 133 160 189 Zu ycie jaj konsumpcyjnych w kraju 442 403 421 426 429 w tym: na spo ycie 431 389 418 422 425 Samowystarczalno (%) 112 124 127 131 136 Udzia importu w konsumpcji (%) 2,6 2,8 4,8 7,5 8,9 Udzia eksportu w produkcji (%) 12,6 21,8 24,9 28,9 32,6 * Dane wst pne. ** Prognoza IERiG -PIB z maja 2010 roku. ród o: Dane GUS. Podobnie jak w latach poprzednich, również w 2009 roku zwiększały się obroty handlu zagranicznego jajami spożywczymi. W relacji do 2008 roku import jaj wzrósł do 32 tys. ton, tj. o 60%, co stanowiło 7,5% krajowej konsumpcji i 20% eksportu jaj. Eksport ukształtował się na poziomie o 20% wyższym niż przed rokiem i wyniósł 160 tys. ton. Jego udział w produkcji jaj konsumpcyjnych wzrósł do prawie 29%. Jest to obecnie główny czynnik pobudzający rozwój produkcji, gdyż zużycie jaj w kraju, w tym na cele konsumpcyjne, zwiększyło się tylko o 1%. Konsumpcja jaj zmniejszyła się w 2007 roku o 10% w relacji do roku poprzedniego i mimo silnego, 7-procentowego wzrostu w 2008 roku i 1-procentowego w 2009 roku nie powróciła do poziomu z 2006 roku. Gdyby nie eksport, produkcja jaj byłaby znacząco niższa. Świadczy o tym także bardzo wysoki poziom samowystarczalności produkcji. Dobra koniunktura na rynku jaj w 2009 roku i w pierwszym kwartale 2010 roku W 2009 roku dobrą koniunkturę na rynku jaj można odnotować nie tylko w Polsce, ale też w Unii Europejskiej. W Polsce opłacalność produkcji jaj konsumpcyjnych znacząco się poprawiła, głównie ze względu na szybki i znaczny wzrost cen. W 2009 roku w relacji do roku poprzedniego, średnie ceny zbytu jaj sprzedawanych przez zakłady pakujące wzrosły o 17%. Przez długi czas ceny jaj rosły mimo wysokiego poziomu, co sprzyjało rozwojowi produkcji. Wysokie ceny uzyskiwano też w eksporcie jaj, który kierowany jest niemal wyłącznie do państw Unii Europejskiej, w tym przede wszystkim do Niemiec. Od początku 2009 roku w Niemczech i w Austrii wycofane zostały z produkcji jaj tzw. klatki konwencjonalne. Podniosło to koszty produkcji jaj w tych krajach. Ponadto, od 1 stycznia 2010 roku w niemieckich sklepach nie sprzedaje się jaj z tego typu chowu klatkowego. Spowodowało to lukę podażową, gdyż produkcja jaj z innych systemów chowu niosek jest jeszcze zbyt mała. Duże sieci handlowe uzupełniają zaopatrzenie głównie w Holandii i w Polsce. Stąd popyt na polskie jaja jest relatywnie duży mimo silnego wzrostu cen. W drugim półroczu 2009 roku i w pierwszych miesiącach 2010 roku polskie ceny jaj klasy L i M przekraczały średnie ceny unijne o ponad 3%. Były jednak nadal niższe od cen niemieckich. Sytuacja taka przyczynia się do poprawy koniunktury na polskim rynku jaj konsumpcyjnych. W innych państwach Unii Europejskiej, w tym w Polsce, można używać klatek konwencjonalnych do końca 2011 roku. Od 2012 roku muszą być stosowane wyłącznie klatki tzw. ulepszone, przystosowane do wymogów drobiu grzebiącego, wyposażone w grzędę odpowiedniej długości, zapewniające lepszy dostęp kur do karmideł i poideł. Dla wielu polskich producentów jaj inwestycje związane z wymianą klatek to duży wydatek, rzędu kilkuset tysięcy złotych na jeden kurnik. Polski wniosek 18