WYMAGANIA EDUKACYJNE I KRYTERIA OCENIANIA Z PRZEDMIOTU PRZYRODA dla klasy V Przedmiotowy system oceniania ma na celu wspieranie rozwoju intelektualnego i osobowościowego ucznia. Wymagania edukacyjne formułowane są w oparciu o podstawę programową oraz "Program nauczania przyrody w klasach 4-6 szkoły podstawowej" autorstwa Jolanty Golanko ( NOWA ERA). 1. Ocenie bieżącej podlegają: prace pisemne- kartkówki, sprawdziany, testy; odpowiedzi ustne; prace domowe; praca w grupach; aktywność na lekcjach; prace długoterminowe- zielniki, plakaty, albumy, plansze, okazy przyrodnicze, doświadczenia; zeszyt ćwiczeń; osiągnięcia w konkursach szkolnych i pozaszkolnych; umiejętności praktyczne- posługiwanie się mikroskopem, mapą, kompasem, mapą; prace nieobowiązkowe, będące uczniowską samodzielną propozycją poszerzania wiadomości i umiejętności. 2. Ogólne kryteria oceniania: a/ ocenę celującą otrzymuje uczeń, który: posiada wiadomości i umiejętności znacznie wykraczające poza program nauczania, otrzymał ze wszystkich form sprawdzania wiedzy ocenę bardzo dobrą lub celującą, aktywnie uczestniczy w lekcji, przygotowuje pomoce dydaktyczne, aktywnie uczestniczy i zdobywa sukcesy w konkursach na szczeblu szkolnym, powiatowym i wojewódzkim, pogłębia swoja wiedzę wykonując dodatkowe zadania domowe oraz uczestniczy w zajęciach Koła Przyrodniczego, bezbłędnie wykonuje projekty oraz prezentuje jego wyniki, potrafi stosować wiadomości w sytuacjach nietypowych; b/ ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który: w pełni opanowała wiadomości i umiejętności przewidziane programem nauczania, co najmniej 90% ocen cząstkowych to oceny bardzo dobre, potrafi wykorzystać zdobytą wiedzę do rozwiązywania zadań i problemów w nowych sytuacjach, wykazuje dużą samodzielność w korzystaniu z różnych źródeł wiedzy przyrodniczej ( atlasów, map, wykresów), stara się pogłębiać swoją wiedzę poprzez udział w konkursach przedmiotowych i zajęciach Koła Przyrodniczego, wykazuje aktywną postawę w trakcie lekcji, systematycznie odrabia prace domową i przyswaja wiedzę; c/ ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który: w dużym zakresie opanowała wiadomości i umiejętności zawarte w programie nauczania, co najmniej 80% ocen cząstkowych stanowią oceny dobre,
potrafi korzystać z poznanych źródeł informacji i rozwiązywać zadania z ich wykorzystaniem, poprawnie wykonuje proste zadania, a z pomocą nauczyciela zadania trudniejsze, wykazuje aktywność na lekcji, systematycznie przyswaja wiedzę zdobyta w trakcie lekcji oraz odrabia prace domowe; d/ ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który: w podstawowym zakresie opanowała wiadomości i umiejętności zawarte w programie nauczania, w ocenianiu cząstkowym dominują oceny dostateczne, typowe zadania o niewielkim stopniu trudności rozwiązuje z pomocą nauczyciela, z pomocą nauczyciela korzysta ze źródeł wiedzy przyrodniczej, w zadawalającym stopniu wykazuje aktywność na lekcji, zazwyczaj odrabia pracę domową; e/ ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: w niepełnym stopniu opanował wiadomości określone programem nauczania, a braki uniemożliwiają dalsze zdobywanie wiedzy, w ocenianiu cząstkowym dominują oceny dopuszczające, z pomocą nauczyciela rozwiązuje typowe zadania o niewielkim stopniu trudności, przyswaja wiedzę niesystematycznie, rzadko odrabia prace domowe; f/ ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który: nie opanował wiadomości i umiejętności zawartych w programie nauczania, niezbędnych do dalszego kształcenia w zakresie przyrody, wśród ocen cząstkowych przeważają oceny niedostateczne, nawet za pomocą nauczyciela nie rozwiązuje prostych zadań teoretycznych i praktycznych, nie zna symboliki stosowanej na lekcjach przyrody, nie wykazuje aktywności w trakcie zajęć, nie odrabia prac domowych. 3.Szczegółowe wymagania edukacyjne. wymagania podstawowe Dział 1. ODKRYWAMY TAJEMNICE MAP wykonuje pomiary przedmiotów w celu narysowania ich planów, wykonuje rysunek przedmiotu w podanej skali, oblicza wymiary przedmiotu w skali 1:10, wyjaśnia czym jest podziałka liniowa i potrafi z niej korzystać, wyjaśnia co to jest plan i mapa, oblicza odległość rzeczywistą oraz odległość na mapie i planie przy użyciu kroczka i nitki, odczytuje wartości względne i bezwzględne z rysunku, wyjaśnia co to jest wysokość względna i bezwzględna, wymienia rodzaje wzniesień, odczytuje wysokość punktu położonego na poziomicy, szacuje wysokość budynków kilkupiętrowych, zna znaczenie barw na mapach hipsometrycznych, odczytuje na mapie wysokości bezwzględne gór wymagania ponadpodstawowe wyjaśnia co to jest plan i skala, oblicza wymiary przedmiotów w różnych skalach,, zapisuje skalę różnymi sposobami, przelicza skale planów i map, porównuje skale planów i map, porównuje ilość informacji zawartych na mapach wykonanych w różnych skalach, wyjaśnia związek odległości na mapie z zastosowaną skalą, rysuje planu boiska szkolnego, sporządza legendę planu boiska i zapisuje skalę w postaci liczbowej, mianowanej i podziałki liniowej, oblicza odległości na planie i mapie za pomocą skali liniowej, wykorzystując kroczek, cyrkiel, nitkę lub linijkę, oblicza wymiary rzeczywiste korzystając z podziałki liniowej oraz wykorzystując podane wymiary w skali i skalę, oblicza odległości na planie i mapie za pomocą skali liczbowej i mianowanej, sporządza plan terenu dobierając odpowiednią skalę, wyjaśnia
pojęcie poziomica,, mapa poziomicowa, omawia w jaki sposób powstaje mapa poziomicowa, oblicza różnicę wysokości między najniżej i najwyżej położonymi punktami Polski, Europy i świata, odczytuje przybliżoną wysokość punktu położonego między poziomicami, odczytuje z mapy poziomicowej wysokość względną i bezwzględną, rozpoznaje na mapie poziomicowej formy terenu, omawia ukształtowanie terenu na podstawie mapy poziomicowej, szacuje wysokość drzewa za pomocą cienia, szacuje wysokość względną pagórka wykorzystując informacje o swoim wzroście, wyjaśnia pojęcia mapa ogólnogeograficzna, mapa hipsometryczna i barwy hipsometryczne, klasyfikuje wypukłe i wklęsłe formy terenu, charakteryzuje wybrany fragment terenu, porównuje zakres informacji zawartych na mapie hipsometrycznej i ogólnogeograficznej. Dział 2. POZNAJEMY NASZĄ OJCZYZNĘ I INNE KRAJE EUROPEJSKIE wymienia państwa graniczące z Polską; podaje nazwy: województwa, powiatu i gminy, w których mieszka; rozpoznaje pospolite drzewa iglaste i liściaste, a 2 spośród nich podpisuje nazwami gatunkowymi; rozpoznaje i podpisuje na mapie konturowej lub na rysunku schematycznym rzekę główną, dopływy i jeziora; wymienia 2 różnice między komórką roślinną a komórką zwierzęcą; omawia sposób zachowania się na obszarach chronionych wymienia stolice państw graniczących z Polską; odczytuje informacje z mapy administracyjnej Polski; przyporządkowuje poznanym rodzajom skał podane nazwy skał; wyjaśnia, od czego zależy żyzność gleby; przyporządkowuje poznanym typom lasów po 2 charakterystyczne dla nich rośliny; podaje nazwy królestw, na które podzielono organizmy; wyjaśnia znaczenie pojęć: rzeka główna, dopływ ; wymienia czynniki niezbędne do procesu fotosyntezy; wymienia formy ochrony przyrody w Polsce podaje nazwy województw sąsiadujących z województwem, w którym mieszka; wymienia elementy krajobrazu polodowcowego; na mapie konturowej Polski zaznacza pasy rzeźby terenu; wymienia typy gleb występujących w Polsce; podaje przyczyny zmniejszania się powierzchni lasów w Polsce; podaje po 1 przykładzie: jeziora górskiego, jeziora przybrzeżnego, sztucznego zbiornika wodnego; omawia rolę, jaką pełnią poznane struktury komórkowe; wyjaśnia, na czym polega ochrona całkowita, a na czym ochrona częściowa podaje nazwy władz wojewódzkich, powiatowych i gminnych; porównuje budowę skał litych, zwięzłych i luźnych; przyporządkowuje typ lasu rodzajowi gleby; wyjaśnia zależność ilości jezior od czasu zlodowacenia; przyporządkowuje wymienione przez nauczyciela organizmy poszczególnym królestwom; wymienia formy ochrony przyrody w Polsce
Dział 3. POZNAJEMY SPOSOBY OCHRONY PRZYRODY podaje 3 przykłady działań człowieka niekorzystnych dla środowiska; podaje 2 przykłady działań globalnych służących ochronie środowiska; podaje 3 przykłady działań indywidualnych służących ochronie środowiska wymienia po 2 źródła zanieczyszczeń powietrza, gleby i wody; uzasadnia celowość segregacji odpadów wyjaśnia, jak powstaje smog; podaje przykłady samooczyszczania się przyrody; wyjaśnia znaczenie pojęcia utylizacja ; podaje przykłady surowców wtórnych wyjaśnia, jak powstają kwaśne opady; podaje przykłady odpadów szczególnie groźnych dla środowiska Dział 4. POZNAJEMY KRAJOBRAZY NIZIN wskazuje na mapie konturowej Polski pas nizin; odczytuje z mapy Polski nazwy głównych miast położonych na Nizinie Śląskiej, Nizinie Mazowieckiej i Nizinie Podlaskiej wskazuje i podpisuje na mapie konturowej Polski: Nizinę Śląską, Nizinę Mazowiecką, Nizinę Podlaską i Polesie Lubelskie; nazywa parki narodowe na Nizinie Mazowieckiej, Nizinie Podlaskiej i Polesiu Lubelskim; wymienia cechy klimatu nizin wymienia cechy krajobrazu nizin; charakteryzuje poszczególne niziny w Polsce, uwzględniając warunki rozwoju rolnictwa omawia rolę lądolodu w kształtowaniu krajobrazu nizin; na przykładzie Puszczy Białowieskiej podaje przykłady wzajemnych oddziaływań między organizmami Dział 5. POZNAJEMY KRAJOBRAZY WYŻYN odczytuje z mapy Polski nazwy głównych miast Wyżyny Śląskiej i Wyżyny Lubelskiej; na mapie konturowej Polski zaznacza położenie pasa wyżyn; podaje nazwy wyżyn polskich podaje 2 przykłady bogactw mineralnych występujących na Wyżynie Śląskiej; podaje 2 przykłady roślin sucholubnych występujących na Wyżynie Krakowsko--Częstochowskiej, wymienia 2 przykłady roślin uprawianych na Wyżynie Lubelskie Dział 6. POZNAJEMY KRAJOBRAZY GÓR na mapie konturowej Polski wskazuje Góry Świętokrzyskie, Sudety i Tatry; odczytuje z mapy ogólno geograficznej wysokość najwyższych wymienia cechy charakterystyczne krajobrazów wyżyn: Śląskiej, Krakowsko-Częstochowskiej i Lubelskiej; wymienia przystosowania suchorośli do warunków życia opisuje krajobraz krasowy; wyjaśnia, w jaki sposób powstają wąwozy; na podstawie opisu identyfikuje parki narodowe na wyżynach podaje cechy charakterystyczne krajobrazu Tatr Wysokich i Tatr Zachodnich; oblicza temperaturę powietrza na szczycie, mając podaną temperaturę
szczytów Gór Świętokrzyskich, Sudetów i Tatr; podaje nazwy pięter roślinnych w Tatrach; wymienia 2 cechy pogody w Tatrach wyjaśnia znaczenie pojęcia kotlina ; wymienia charakterystyczne cechy krajobrazu wysokogórskiego; rozpoznaje na ilustracji limbę i kosodrzewinę Dział 7. ODKRYWAMY TAJEMNICE ŚWIATA ROŚLIN I GRZYBÓW wskazuje na planszy części ciała, wymienia miejsca występowania mchów i paprotniaków, omawia budowę zewnętrzną mchu i paproci oraz znaczenie mchów, wymienia grupy paprotników, rozpoznaje przedstawicieli paprotniaków i mchów, dokumentuje obserwację zarodni i zarodników, pokazuje na planszy organy rośliny nasiennej, wymienia znaczenie roślin nasiennych, rozpoznaje nasiona kliku wybranych roślin nasiennych, wskazuje cechy odróżniające rośliny nagonasienne i okrytonasienne, wymienia główne części ciała rośliny nasiennej, opisuje budowę pędu nadziemnego i omawia jego rolę, porównuje budowę łodygi drzewa i rośliny zielnej, opisuje budowę zewnętrzną liścia, wymienia funkcje korzeni i liścia, omawia cechy systemu palowego, wyjaśnia na czym polega rozmnażanie bezpłciowe roślin, wskazuje i nazywa części kwiatu rysuje pręcik i słupek, wymienia warunki konieczne do kiełkowania rośliny, omawia cykl rozwojowy rośliny okrytonasiennej, podaje przykłady sposobów rozprzestrzeniania nasion, opisuje rysunek budowy nasienia, rysuje owocnik grzyba kapeluszowego, wymienia miejsca występowania grzybów, rozpoznaje grzyby jadalne i trujące, wyjaśnia dlaczego zbieramy grzyby, które znamy, podaje pożyteczne i szkodliwe znaczenie grzybów, u podnóża gór; charakteryzuje piętra roślinne w Tatrach podaje cechy charakterystyczne krajobrazu Tatr Wysokich i Tatr Zachodnich; oblicza temperaturę powietrza na szczycie, mając podaną temperaturę u podnóża gór; charakteryzuje piętra roślinne w Tatrach wyjaśnia związek budowy mchów ze sposobem pobierania przez nie wody, podaje przykłady wykorzystania mchów przez człowieka, omawia proces rozmnażania grzybów przez zarodniki, wyjaśnia, dlaczego mchy są organizmami pionierskimi, omawia budowę komórki roślinnej i rolę jej struktur, podaje znaczenie paprotników, omawia budowę zewnętrzną skrzypów i widłaków, wskazuje cechy wspólne w procesie rozmnażania mchów i paprotników, wskazuje cechy wspólne paproci, skrzypów i widłaków, omawia sposób powstawania węgla kamiennego, rozpoznaje mchy i paprotniki, przygotowuje informacje o chronionych gatunkach paprotników, wyjaśnia pojęcia: rośliny nasienne, nagonasienne, okrytonasienne, omawia występowanie roślin nasiennych na Ziemi, rozpoznaje typy kwiatostanów, omawia wady i zalety rozmnażania przez zarodniki i nasiona, przygotowuje informacje n/t roślin nasiennych, omawia funkcje pędu podziemnego i nadziemnego, omawia sposób przewodzenia wody i soli mineralnych oraz produktów fotosyntezy,, podaje przykłady przekształceń łodygi i ich wykorzystania przez człowieka, omawia rolę aparatu szparkowego. porównuje systemy korzeniowe, omawia rodzaje i kształty liści, podaje przykłady roślin z systemem palowym i wiązkowym, podaje przykłady przekształceń liści i korzeni, wyjaśnia istotę rozmnażania płciowego roślin, omawia rolę poszczególnych części kwiatu oraz budowę pręcika i słupka, wyjaśnia pojęcie: kwiaty obupłciowe, podaje przykłady przystosowań kwiatów do zapylania, wyjaśnia znaczenie pojęć: zapylenie, zapłodnienie, omawia proces zapylenia i zapłodnienia u roślin okrytonasiennych, omawia budowę owocu, przygotowuje informacje n/t wartości odżywczych nasion, wyjaśnia dlaczego grzyby stanowią odrębne królestwo, podaje przykłady grzybów jedno- i wielokomórkowych i omawia ich budowę, wymienia różnice miedzy grzybami i roślinami, opisuje różne kształty owocników, podając przykłady, charakteryzuje porosty, podaje znaczenie i szkodliwość grzybów pasożytniczych, wymienia objawy zatrucia
Dział 8. Budowa i właściwości materii wyjaśnia, dlaczego nie spadamy z Ziemi, mimo że ma ona kształt kuli; wymienia nazwy 3 przedmiotów przyciąganych przez magnes; podaje po 1 przykładzie zastosowania: dźwigni dwustronnej, dźwigni jednostronnej, bloku, równi pochyłej i kołowrotu; rysuje modele atomów i cząsteczek; określa podstawowe (kształt, objętość) właściwości ciał stałych, cieczy i gazów; podaje po 1 przykładzie występowania zjawiska rozszerzalności temperaturowej ciał stałych i cieczy wskazuje w życiu codziennym po 1 przykładzie działania sił: tarcia, sił sprężystości, sił oddziaływania elektrostatycznego; podaje 2 przykłady urządzeń, w których budowie wykorzystano zasadę działania dźwigni; określa właściwości mechaniczne 2 ciał stałych; rysuje schematycznie ułożenie cząstecmchuzek w ciałach stałych, cieczach i gazach grzybami i sposoby niesienia pomocy przy zatruciach, podaje gatunki chronione grzybów, przygotowuje spis zasad dobrego grzybobrania. wyjaśnia znaczenie pojęć: bieguny jednoimienne i bieguny różnoimienne ; rysuje schematycznie dźwignię dwustronną i dźwignię jednostronną; porównuje właściwości tej samej substancji w różnych stanach skupienia; nazywa siły, dzięki którym kropla deszczu ma kształt zbliżony do kuli; wyjaśnia, dlaczego przedmioty zanurzone w wodzie są mokre; porównuje i podaje 2 przykłady zastosowania maszyn prostych we współczesnych urządzeniach technicznych; wyjaśnia związek właściwości ciał stałych, cieczy i gazów z odległościami między cząsteczkami; porównuje przewodnictwo cieplne ciał stałych, cieczy i gazów parowanie z wrzeniem 4. Inne postanowienia. Prace pisemne oceniane są według skali punktowej określonej przez nauczyciela i przeliczane są na skalę procentową odpowiadającą skali ocen: 100% - 98% - ocena celująca ( 6 ) 97% - 86% - ocena bardzo dobra ( 5 ) 85% - 70% - ocena dobra ( 4 ) 69% - 51% - ocena dostateczna ( 3 ) 50% - 30% - ocena dopuszczająca ( 2 ) 29% - 0% - ocena niedostateczna ( 1 )