Kontrreformacja i wojny religijne Nie powinien zwracać uwagi na krzyki, wrzaski, jęki, dygotanie czy ból oskarżonego Z instrukcji dla inkwizytorów
1. Kościół wobec reformacji Potrzeba zmian zauważona przez część duchowieństwa Cesarz i książęta niemieccy chcą zmian, by zakończyć wojny Klemens VII (1523-1534) nie chce zmian w Kościele; jest w konflikcie z cesarzem Karolem V (przez wojny religijne w Niemczech obrywa się cesarzowi) Paweł III zwołuje sobór powszechny do Trydentu w 1545 roku; Część bierze pod uwagę porozumienie z luteranami, inni chcą kontrreformacji - zdecydowanych działań przeciw innowiercom
Sobór trydencki 1545-1563 1. Źródło wiary to Pismo plus tradycja katolicka 2. Tylko papież i duchowni mają prawo objaśniać Biblię 3. Potwierdzono znaczenia wszystkich sakramentów 4. Podkreślono znaczenie postaci świętych 5. Droga do zbawienia przez dobre uczynki, jałmużnę, odpusty 6. Trydenckie wyznanie wiary 7. Zwiększono dyscyplinę w kościele; księża nie mięli sprawować wielu urzędów, a biskupi mieli przebywać we własnych diecezjach 8. Utworzono seminaria duchowne 9. Proboszczowie mieli prowadzić księgi metrykalne 10. Księża mają nosić sutanny, przestrzegać celibatu 1568 r. powstał brewiarz (zbiór codziennych modlitw dla duchownych) Od 1570 r. mszał zawierał teksty tylko w języku łacińskim (stan ten trwał do 1962r.)
2. Towarzystwo Jezusowe Jezuici Nowe zakony; teatyni, bonifraci, reguła urszulanek, wizytek Ignacy Loyola założył w 1534 roku zakon, zatwierdzony przez papieża w 1540r. Zakon nauczał i nawracał Na czele stał generał zakonu Śluby bezwarunkowego posłuszeństwa papieżowi
Surowy nowicjat, tylko dla twardzieli Praca, studia filozoficzne, teologiczne, Elita elit niezależnie od stanu pochodzenia Dysputy z innowiercami, Publikacja dzieł Zakładanie szkół; kolegia jezuickie nawracanie przez naukę Misje w Nowym Świecie
3. Święte Oficjum Inkwizycja Powstała w XIII w. W jej skład wchodziły trybunały biskupie oraz inkwizytorzy mianowani przez papieża Głównie dominikanie; najbardziej znany i brutalny to Tomasz de Torquemada (min. 700 ofiar) Wyroki przeciw duchownym nieprzestrzegającym celibatu, heretykom, czarownikom, czarownicom, itd. Osadzano w więzieniach, potem torturowano (m.in. Giordano Bruno spalony w 1600 r.)
4. Indeks Ksiąg Zakazanych 1559 Pisma niezgodne z nauką katolicką wierni nie mogą posiadać, czytać, rozpowszechniać Księgi z tej listy miały być palone m.in dzieła Kopernika, Galileusza, Machiavellego, Keplera, Kanta, Woltera
5. Wojny religijne we Francji Król Franciszek I, potem Henryk II walczą z innowiercami tj. hugenotami przez m.in. edykty zakazujące posiadanie ksiąg innowierczych, kontakty z mieszczanami heretyckich miast z zagranicy Mimo tego królewski ród Burbonów jest sprzymierzeńcami hugenotów Za czasów Katarzyny Medycejskiej okres ugodowej polityki; w 1562 r. edykt tolerancyjny (poza murami miast) Ród Gwizjuszów jest przeciwny hugenotom; w odpowiedzi na edykt zorganizował rzeź hugenotów w Wassy w 1562r. W odpowiedzi na tę odpowiedź odwet ze strony hugenotów, którym dowodził Kondeusz i admiarał Gaspard de Coligny 1562-1594 okres wojen religijnych
Noc św. Bartłomieja 1572r. Porozumienie z 1570r. było korzystne dla hugenotów; wolność religijna, dostęp do urzędów, gwarancję pokoju w postaci czterech twierdz (m.in. La Rochelle) oraz małżeństwo przywódcy hugenotów, protestanckiego księcia Nawarry Henryka z siostrą króla Karola IX, Małgorzatą Po weselu 23/24 sierpnia 1572 r. rzeź 3000 hugenotów przybyłych na ślub
Wojna trzech Henryków Znów wojna Walka trzech ugrupowań 1) Henryk III (następca Karola IX) późniejszy polski Henryk Walezy 2) Król Nawarry Henryk Bourbon (uciekł przed rzezią) 3) Liga Katolicka z Henrykiem Gwizjuszem na czele 1588 r. z rozkazu Henryka III ginie Henryk Gwizjusz 1589 r. ginie Henryk III 1593 r. Henryk Burbon stwierdza, że Paryż wart jest mszy, po czym przechodzi na katolicyzm 1594 r. koronacja Henryka jako Henryka IV
Edykt nantejski 1. Hugenoci zyskali swobodę wyznania w całym państwa z wyjątkiem Paryża 2. Otrzymali kilka twierdz i prawo do posiadania armii
6. Rewolucja w Niderlandach Rządzący tu Habsburgowie są przeciw reformacji, a północ Niderlandów jest bardzo protestancka Król Hiszpanii, syn Karola V, Filip II prowadzi politykę przeciwko kalwinom niderlandzkim; Polityka króla doprowadza do opozycji; na jej czele Wilhelm Orański 1566 r. niszczenie obrazów; więc w 1567 r. do Niderlandów Filip II wysyła księcia Fernanda Alvareza de Toledo, księcia Albo ponad 1000 straceń, mnóstwo ucieczek poza Niderlandy
Unia w Utrechcie 1579 Wilhelm Orański też ucieka, ale w 1572 r. wraca z wojskiem Ogłasza się namiestnikiem, staje na czele gezów ( żebraków ; tak pogardliwie określano protestantów); sukcesy w walkach morskich Po tym jak w 1576 r. brat Filipa Don Juan d Austria nakazał wymordować ludność Antwerpii, katolickie południe przyłącza się do powstania (tzw. pacyfikacja gandawska); 1579 r. siedem prowincji z północy w Utrechcie zawarło unię, gwarantującą wolność wyznania ; 1581 r. zdetronizowały Filipa II Klęska hiszpańskiej Wielkiej Armady w 1588r. W 1588 r. powołano do życia Republikę Zjednoczonych Prowincji Niderlandów Na czele namiestnik wybierany z rodziny orańskiej Południowe prowincje pozostały katolickie pod panowaniem hiszpańskim