inter gentes ópera eius. V. Glória Patri. ORATIO: Boże, który w uroczystość paschalną

Podobne dokumenty
Przedstaw otrzymane zdanie za pomocą pantomimy. Jezus wychodzi z grobu. Przedstaw otrzymane zdanie za pomocą pantomimy.

JAK ROZMAWIAĆ Z BOGIEM?

W naszym kościele główna Msza Święta rozpoczęła się o godz , którą celebrował Ksiądz Proboszcz, Wiesław Kondratowicz.

Archidiecezjalny Program Duszpasterski ROK B OKRES PASCHALNY. Komentarze do niedzielnej liturgii słowa

Archidiecezjalny Program Duszpasterski. Okres PASCHALNy. ROK A Propozycje śpiewów

TRIDUUM PASCHALNE MĘKI, ŚMIERCI I ZMARTWYCHWSTANIA CHRYSUSA ŚPIEWNIK

Schola Gregoriana Sancti Casimiri

NOWENNA O KRZYŻU ŚW. Antyfona: Oto krzyż Pana! Uchodźcie, Jego przeciwnicy! Zwyciężył lew z pokolenia Judy, potomek Dawida. Alleluja.

PROPOZYCJA CZYTAŃ BIBLIJNYCH tylko na Msze św. z formularzem o św. Janie Pawle II.

Niedziela Wielkanocna Zmartwychwstania Pańskiego

Niedziela Wielkanocna Zmartwychwstania Pańskiego REZUREKCJA

raniero cantalamessa w co wierzysz? rozwazania na kazdy dzien przelozyl Zbigniew Kasprzyk wydawnictwo wam

Ofiaruję Ci. Kiedyś wino i chleb

Dusze czyśćowe potrzebują naszej modlitwy

NA GÓRZE PRZEMIENIENIA

1) Zapalenie świecy i wypowiedzenie słów Światło Chrystusa (uczestnicy odpowiadają Bogu niech będą dzięki ).

9 STYCZNIA Większej miłości nikt nie ma nad tę, jak gdy kto życie swoje kładzie za przyjaciół swoich. J,15,13 10 STYCZNIA Już Was nie nazywam

Propozycje śpiewów na Rekolekcje Oazowe stopnia podstawowego

28 - ŚWIĘTYCH APOSTOŁÓW SZYMONA I JUDY TADEUSZA - II

MSZA ŚWIĘTA O BOGU OJCU

Modlitwa powierzenia się św. Ojcu Pio

OBRZĘDY MSZY ŚWIĘTEJ Z LUDEM OBRZĘDY WSTĘPNE

Nabożeństwo powołaniowo-misyjne

MSZA O ŚWIĘTYM MICHALE ARCHANIELE

Nie ma innego Tylko Jezus Mariusz Śmiałek

CREDO. Materiały dla animatorów muzycznych na rekolekcje. Warszawa, 2010

Zbigniew Barciński I H S SPOTKANIE Z JEZUSEM. O Komunii Swiętej dla dzieci

Jezus prowadzi. Wydawnictwo WAM - Księża jezuici

Lectio Divina Rz 6,1-14

Źródło: ks. Andrzej Kiciński,,Historia Światowych Dni Młodzieży * * *

Niedziela Wielkanocna Zmartwychwstania Pańskiego REZUREKCJA

NIEDZIELA, (2. niedziela adwentu)

Ewangelia wg św. Jana. Rozdział 1

2 NIEDZIELA PO NARODZENIU PAŃSKIM

MSZA ŚWIĘTA WŁASNA O BŁOGOSŁAWIONEJ MARII OD PANA JEZUSA DOBREGO PASTERZA FRANCISZCE SIEDLISKIEJ

M O D L IT W Y I PIEŚNI M ARYJN E

ALLELUJA. Ref. Alleluja, alleluja, alleluja, alleluja. Alleluja, alleluja, alleluja, alleluja.

drogi przyjaciół pana Jezusa

JAK ROZMAWIAĆ Z BOGIEM?

Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga, a Bogiem było Słowo.

OBRZĘDY SAKRAMENTU CHRZTU

SPIS TREŚCI. Od Autora...5 ALFABETYCZNY SPIS PIEŚNI

Propozycje śpiewów na niedziele

PARAFIA NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNY MATKI ŁASKI BOŻEJ H a l i n ó w, ul. Okuniewska 61; Halinów

Otrzymacie moc Ducha Świętego i będziecie moimi świadkami aż po krańce ziemi. (por. Dz 1,8)

Duch Święty zstąpi na Ciebie i moc Najwyższego osłoni Cię. Dlatego też Święte, które się narodzi, będzie nazwane Synem Bożym.

OBRZĘDY MSZY ŚWIĘTEJ OBRZĘDY WSTĘPNE. Pozdrowienie wiernych K: W imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. W: Amen.

Jezus przed swoim ukrzyżowaniem w modlitwie do Ojca wstawiał się za swoimi uczniami (i za nami).

Jezus do Ludzkości. Modlitwy Litanii (1-6) przekazane przez Jezusa Marii od Miłosierdzia Bożego

PANIE, ZOSTAŃ Z NAMI...

ADWENT, BOŻE NARODZENIE I OKRES ZWYKŁY

Od XVI wieku wprowadzono istniejący do dziś zwyczaj śpiewania Ewangelii przy czterech ołtarzach.

Eucharystia. (Konstytucja o liturgii Soboru Watykańskiego II nr 47).

KERYGMAT. Opowieść o Bogu, który pragnie naszego zbawienia

Celebracja zamknięcia Roku Wiary

Niedziela Chrztu Pańskiego (2) Mt 3, Nowe stworzenie II Niedziela Zwykła J 1, Rozpoznać Jezusa III Niedziela Zwykła Mt 4,

Test o Wielkim Poście i Wielkanocy

Nowenna do Najświętszego Serca Jezusowego. Wpisany przez Administrator piątek, 11 kwietnia :32 - DZIEŃ 1

Modlitwa o wstawiennictwo Jana Pawła II

ADORACJA DLA DZIECI Pozwólcie dzieciom przychodzić do mnie

Poniżej lista modlitw które są wypowiadane przy każdym odmawianiu różańca:

Wpisany przez Redaktor niedziela, 20 listopada :10 - Poprawiony niedziela, 20 listopada :24

LITURGIA DOMOWA. Modlitwy w rodzinach na niedziele Adwentu Spis treści. Gliwice 2017 [Do użytku wewnętrznego]

Bóg bliski człowiekowi

Ordo Missae Cantatae

GDY UROCZYSTOŚĆ PRZYRZECZEŃ ODBYWA SIĘ PODCZAS MSZY ŚWIĘTEJ

Rok XIV VI czerwca IX Niedziela Zwykła. Pan wieczernik przygotował zwrotki 1-2, 4-5 Pójdź do Jezusa Wszystko Tobie

Nowenna do Chrystusa Króla Autor: sylka /04/ :21

Pozwólcie dzieciom przychodzić do Mnie

OKRES BOŻEGO NARODZENIA

Chrzest. 1. Dziękuję za uczestnictwo w Sakramencie Chrztu Świętego

KATECHEZA 8. RAZEM Z NIM POWSTALIŚMY Z MARTWYCH (por. Kol 3, 1)

Niedziela Miłosierdzia Bożego r.

ADORACJA DLA MŁODZIEŻY Otworzyć się na moc Ducha Świętego

UROCZYSTA ADORACJA EUCHARYSTYCZNA POD PRZEWODNICTWEM OJCA ŚWIĘTEGO FRANCISZKA 2 CZERWCA 2013, GODZ

LITURGIA DOMOWA. Spis treści. Modlitwy w rodzinach na niedziele i uroczystości. Gliwice 2015 [Do użytku wewnętrznego]

Wydawnictwo WAM, 2013 HOMILIE NA ROK B; Andrzej Napiórkowski OSPPE. Spis treści

Najczęściej o modlitwie Jezusa pisze ewangelista Łukasz. Najwięcej tekstów Chrystusowej modlitwy podaje Jan.

NABOŻEŃSTWO WSTAWIENNICZE do Świętego Stanisława Kazimierczyka

Lekcja 8 na 24. listopada 2018

Uroczystość przebiegła godnie, spokojnie, refleksyjnie właśnie. W tym roku szczęśliwie się zbiegła z wielkim świętem Zesłania Ducha Świętego.

1. Temat: Wody Jordanu - Sakrament chrztu świętego.

Golgoto 148 Gromadzisz nas 105 Hillsong live I Surrender

IDZIEMY DO PANA JEZUSA

MSZA O ŚWIĘTYM MICHALE ARCHANIELE

Rzeczowy spis treści

Jak odmawiać Koronkę do Miłosierdzia Bożego oraz Różaniec Święty?

JAK ROZMAWIAĆ Z BOGIEM?

Gimnazjum kl. I, Temat 29

Weź w opiekę młodzież i niewinne dziatki, By się nie wyrzekły swej Niebieskiej Matki.

Różaniec Droga Krzyżowa

NIESZPORY WEJŚCIE (INGRES) PSALM CZYTANIE SŁOWA BOŻEGO CISZA ODPOWIEDŹ - RESPONSORIUM WYKŁAD SŁOWA BOŻEGO PIEŚŃ POCHWALNA

MISTERIUM PIĘĆDZIESIĄTNICY. Lektura liturgiczna wydarzenia biblijnego

MSZA ŚWIĘTA WOTYWNA DO CHRYSTUSA KRÓLA POLSKI FORMULARZ MSZALNY

Bóg Ojciec kocha każdego człowieka

ks. Mieczysław Maliński GDY BĘDZIEMY WRACALI DO DOMU

OKRES zwykły Propozycje śpiewów

4 lutego ŚW. MARII DE MATTIAS, DZIEWICY

UROCZYSTA ADORACJA EUCHARYSTYCZNA POD PRZEWODNICTWEM OJCA ŚWIĘTEGO FRANCISZKA

1 Rozważania na każdy dzień. Cz. IX Marcin Adam Stradowski J.J. OPs

Transkrypt:

2 kwietnia 2018 r. PONIEDZIAŁEK W OKTAWIE WIELKANOCY (Stacja u Św. Piotra) Die II infra octavam Paschae ~ Dies Octavae I classis 2 kwietnia 2018 r. [ kolor szat białe ] PONIEDZIAŁEK W OKTA- WIE WIELKANOCY. (święto 1. kl.) Msza wł., Gloria, sekwencja Victima paschali, Credo, prefacja wielkanocna (in hac potissimum die), Hanc igitur i Communicantes wł., Ite, missa est, alleluia, alleluia. Cala oktawa Wielkanocna ma charakter świąteczny. Dawniej nowo ochrzczeni ubrani w białe szaty codziennie brali udział we Mszy świętej. W pierwszy dzień tygodnia stacja odbywa się u grobu iw. Piotra, któremu Chrystus ukazał się jako pierwszemu z Apostołów. W lekcji słyszymy jego głos. Jest to świadectwo człowieka, który osobiście obcował z Chrystusem zmartwychwstałym. Uczniom zdążającym do Emaus sam Chrystus tłumaczył właściwe znaczenie proroctw mesjańskich Starego Testamentu i dal się im poznać przy łamaniu chleba. Nam również ukazuje się Zmartwychwstały pod sakramentalnymi postaciami i obdarza nas duchową radością, której obrazem była ziemia «opływająca mlekiem i miodem» (antyfona na wejście). 1 klasy Szaty białe INTROITUS: Wprowadził was Pan do ziemi opływającej mlekiem i miodem, alleluja: aby też prawo Pańskie zawsze było na ustach waszych, alleluja, alleluja. Ps. Chwalcie Pana i wzywajcie Jego imienia: dzieła Jego głoście wśród narodów. V. Chwała Ojcu. Wj 13,5.9 Introdúxit vos Dóminus in terram fluéntem lac et mel, allelúia: et ut lex Dómini semper sit in ore vestro, allelúia, allelúia. Ps 104,1 Confitémini Dómino et invocáte nomen eius: annuntiáte inter gentes ópera eius. V. Glória Patri. ORATIO: Boże, który w uroczystość paschalną Deus, qui sollemnitáte zgotowałeś światu uzdro- wienie, prosimy Cię, obdarz Swój lud darami niebieskimi, aby mógł pascháli, mundo remédia contulísti: pópulum tuum, quaesumus, coelésti dono osiągnąć zupełną wolność i zdążał proséquere; ut et perféctam do życia wiecznego. Przez Pana. libertátem con- sequi mereátur, et ad vitam profíciat sempitérnam. Per Dominum. LECTIO: Dz 10, 37-43 W one dni: Piotr, stojąc pośród rzeszy, rzekł: «Mężowie, bracia! Wiecie, że stało się słowo po całej Judei, począwszy od Galilei, po In diébus illis: Stans Petrus in médio plebis, dixit: Viri fratres, vos scitis, quod factum est verbum per uni-

chrzcie, który głosił Jan. Jak Jezus z Nazaretu, którego Pan namaścił Duchem Świętym i mocą, przeszedł czyniąc dobrze i uzdrawiając uciśnionych przez szatana, bo Bóg był z Nim. A my jesteśmy świadkami tego wszystkiego, co On czynił w krainie żydowskieji w Jerozolimie. Jego to zabili, zawiesiwszy na drzewie. Ale Bóg wskrzesił Go dnia trzeciego i dozwolił Mu ukazać się nie całemu ludowi, ale upatrzonym przez Boga świadkom, to jest nam, którzyśmy z Nim jedli i pili po Jego zmartwychwstaniu. I rozkazał nam, abyśmy głosili ludowi i świadczyli, że On jest ustanowionym przez Boga sędzią żywych i umarłych. O Nim świadczą wszyscy Prorocy, że ci wszyscy, którzy weń wierzą, dostępują odpuszczenia grzechów przez imię Jego». versam Iudaem: incípiens enim a Galilaea, post baptísmum, quod prædicávit Ioánnes, Iesum a Názareth: quómodo unxit eum Deus Spíritu Sancto et virtúte, qui pertránsiit benefaciéndo, et sanándo omnes oppréssos a diábolo, quóniam Deus erat cum illo. Et nos testes sumus ómnium, quæ fecit in regióne Iudæórum et Ierúsalem, quem occidérunt suspendéntes in ligno. Hunc Deus suscitávit tértia die, et dedit eum maniféstum fíeri, non omni pópulo, sed téstibus præordinátis a Deo: nobis, qui manducávimus et bíbimus cum illo, postquam resurréxit a mórtuis. Et præcépit nobis prædicáre populo et testificári, quia ipse est, qui constitútus est a Deo iudex vivórum et mortuórum. Huic omnes Prophétæ testimónium pérhibent, remissiónem peccatórum accípere per nomen eius omnes, qui credunt in eum. GRADUALE: Alleluja, alleluja Oto dzień, który Pan uczynił; radujmy się zeń i weselmy. V. Teraz niech mówi dom Izraela, że (Pan) jest dobry, że Jego miłosierdzie na wieki. ALLELÚIA: Alleluja, alleluja. V. Anioł Pański zstąpił z nieba i przystąpiw- Ps 117,24.2 Alleluia, alleluia. Hæc dies, quam fecit Dóminus: exsultémus et lætémur in ea. V. Dicat nunc Israël, quóniam bonus: quóniam in saeculum misericórdia eius.

szy odsunął kamień, i usiadł na nim. Alleluja. Mt 28,2 Allelúia, allelúia. V. Angelus Dómini descéndit de coelo: et accédens revólvit lápidem, et sedébat super eum. Allelúia. SEQUENTIA: Hołd Ofierze Wielkanocnej składajcie chrześcijanie. Jagnię zbawiło owce: Chrystus niewinny z Ojcem znowu pojednał nas, grzeszniki. Śmierć i życie stoczyły z sobą walki dziwne: Umarły życia wódz rządzi żywy. Na drodze, Maryja, coś widziała, wyjaw! Grobowiec Chrystusa żywego i chwałę znów zmartwychwstałego. Anielskie też świadki, i całun, i szatki. Wskrzesł Chrystus, cel mej nadziei: Poprzedzi swoich do Galilei. Wiemy: oto zmartwychwstał Chrystus prawdziwy: Zwycięski Królu, bądź miłościwy. Amen. Alleluja. Víctimæ pascháli laudes ímmolent Christiáni. Agnus rédemit oves: Christus ínnocens Patri reconciliávit peccatóres. Mors et vita duéllo conflixére mirándo: dux vitæ mórtuus regnat vivus. Dic nobis, María, quid vidísti in via? Sepúlcrum Christi vivéntis et glóriam vidi resurgéntis. Angélicos testes, sudárium et vestes. Surréxit Christus, spes mea: præcédet vos in Galilaeam. Scimus Christum surrexísse a mórtuis vere: tu nobis, victor Rex, miserére. Amen. Allelúia. EVANGELIUM: Łk 24,13-35 Onego czasu: Dwaj z uczniów Jezusa tegoż dnia szli do miasteczka, zwanego Emaus, które oddalone było o sześćdziesiąt stadiów In illo témpore: Duo ex discípulis Iesu ibant ipsa die in castéllum, quod erat in spátio stadiórum sexagínta od Jeruzalem. I rozmawiali ab Ierúsalem, z sobą o wszystkim, co się wydarzyło. I stało się, podczas gdy rozmawiali i wzajemnie się pytali, że sam Jezus przybliżywszy się nómine Emmaus. Et ipsi loquebántur ad ínvicem de his ómnibus, quæ accíderant. Et factum est, dum szedł z nimi. A oczy ich były przesłonięte, fabularéntur et secum aby Go nie poznali. I rzekł do nich: «Cóż to są za rozmowy, które idąc prowadzicie quaererent: et ipse Iesus appropínquans ibat cum illis: óculi autem illórum między sobą, tenebántur, ne eum agnóscerent. i jesteście smutni?» A odpowiadając Et ait ad illos: Qui jeden z nich, imieniem Kleo- sunt hi sermónes, quos

fas, rzekł do Niego: «Czyżeś: ty sam przechodniem w Jerozolimie, że nie wiesz, co się w niej w tych dniach stało?» A On im rzekł: «Co?» I powiedzieli Mu o Jezusie Nazareńskim, który był prorokiem, potężnym w czynie i w mowie wobec Boga i całego ludu. I jak Go przedniejsi kapłani i przełożeni nasi wydali na śmierć i ukrzyżowali. A myśmy się spodziewali, że On miał odkupić Izraela. I teraz po tym wszystkim jest już dzisiaj trzeci dzień od czasu, jak się to stało. Ale i niektóre z naszych niewiast przeraziły nas, były bowiem przed świtaniem u grobu i nie znalazłszy Jego ciała przyszły mówiąc, że nawet miały widzenie Aniołów, którzy powiadają, że On żyje. I poszli byli niektórzy z naszych do grobu, i tak znaleźli, jako im powiadały niewiasty, ale Jego samego nie znaleźli. A On rzekł do nich: «O głupi i serca leniwego ku wierzeniu temu wszystkiemu, co mówili Prorocy. Czyż nie potrzeba było aby Chrystus cierpiał i tak wszedł do chwały swojej?» I począwszy od Mojżesza i wszystkich Proroków, wykładał im, co było o Nim we wszystkich Pismach. I przybliżyli się do miasteczka, do którego szli, a On okazywał, jakoby dalej iść miał. I przymusili Go mówiąc: «Zostań z nami, bo ma się ku wieczorowi i dzień się już nachylił». I wszedł z nimi. I stało się, gdy zasiadł z nimi przy stole, że wziął chleb, błogosławił, łamał i podawał im. I otworzyły się oczy ich, i poznali Go, ale On zniknął sprzed oczu ich. I mówili między sobą: «Czyż serce nasze nie pałało confértis ad ínvicem ambulántes, et estis tristes? Et respóndens unus, cui nomen Cléophas, dixit ei: Tu solus peregrínus es in Ierúsalem, et non cognovísti, quæ facta sunt in illa his diébus? Quibus ille dixit: Quæ? Et dixérunt: De Iesu Nazaréno, qui fuit vir Prophéta potens in ópere et sermóne, coram Deo et omni pópulo: et quómodo eum tradidérunt summi sacerdótes et príncipes nostri in damnatiónem mortis, et crucifixérunt eum. Nos autem sperabámus, quia ipse esset redemptúrus Israël: et nunc super hæc ómnia tértia dies est hódie, quod hæc facta sunt. Sed et mulíeres quædam ex nostris terruérunt nos, quæ ante lucem fuérunt ad monuméntum, et, non invénto córpore eius, venérunt, dicéntes se étiam visiónem Angelórum vidísse, qui dicunt eum vívere. Et abiérunt quidam ex nostris ad monuméntum: et ita invenérunt, sicut mulíeres dixérunt, ipsum vero non invenérunt. Et ipse dixit ad eos: O stulti et tardi corde ad credéndum in ómnibus, quæ locúti sunt Prophétæ! Nonne hæc opórtuit pati Christum, et ita intráre in glóriam suam? Et incípiens a Móyse et ómnibus Prophétis, interpretabátur

w nas, gdy mówił w drodze i Pisma nam wyjaśniał?» I powstawszy tejże godziny, wrócili do Jeruzalem. I znaleźli zgromadzonych jedenastu i tych, którzy z nimi byli, mówiących: Iż wstał Pan prawdziwie i ukazał się Szymonowi. A oni opowiadali, co się stało w drodze i jak Go poznali przy łamaniu chleba. OFFERTORIUM: Anioł Pański zstąpił z nieba i rzekł niewiastom: Ten, którego szukacie, zmartwychwstał, jak zapowiedział, alleluja. SECRETA: Prosimy Cię, Panie, przyjmij modlitwy wiernych wraz z darami ofiarnymi; aby ofiara, która wzięła początek w misterium paschalnym, za łaską Twoją stała się dla nas lekarstwem na wieczność. illis in ómnibus Scriptúris, quæ de ipso erant. Et appropinquavérunt castéllo, quo ibant: et ipse se finxit lóngius ire. Et coëgérunt illum, dicéntes: Mane nobiscum, quóniam advesperáscit et inclináta est iam dies. Et intrávit cum illis. Et factum est, dum recúmberet cum eis, accépit panem, et benedíxit, ac fregit, et porrigébat illis. Et apérti sunt óculi eórum, et cognovérunt eum: et ipse evánuit ex óculis eórum. Et dixérunt ad ínvicem: Nonne cor nostrum ardens erat in nobis, dum loquerétur in via, et aperíret nobis Scriptúras? Et surgéntes eádem hora regréssi sunt in Ierúsalem: et invenérunt congregátas úndecim, et eos, qui cum illis erant, dicéntes: Quod surréxit Dóminus vere, et appáruit Simóni. Et ipsi narrábant, quæ gesta erant in via: et quómodo cognovérunt eum in fractióne panis. Mt 28,2.5-6 Angelus Dómini descéndit de coelo, et dixit muliéribus: Quem quaeritis, surréxit, sicut dixit, allelúia. Súscipe, quaesumus, Dómine, preces pópuli tui cum oblatiónibus hostiárum: ut, paschálibus initiáta mystériis, ad æternitátis nobis

Przez Pana. medélam, te operánte, profíciant. Per Dominum. PRAEFATIO PASCHALIS: Zaprawdę godne to i sprawiedliwe, słuszne i zbawienne, abyśmy Ciebie, Panie, zawsze, a zwłaszcza w tym dniu uroczyściej sławili, gdy jako nasza Pascha został ofiarowany Chrystus. On bowiem jest prawdziwym Barankiem, który zgładził grzechy świata; On umierając zniweczył naszą śmierć i zmartwychwstając przywrócił nam życie.przeto z Aniołami i Archaniołami, z Tronami i Państwami oraz ze wszystkimi hufcami wojska niebieskiego śpiewamy hymn ku Twej chwale, wołając bez końca: COMMUNIO:. Powstał Pan z martwych i ukazał się Piotrowi, alleluja. POSTCOMMUNIO: Tchnij w nas, o Panie, Twojego Ducha miłości i w dobroci Swojej zjednocz tych, których nasyciłeś wielkanocnym Sakramentem. Przez Pana. Vere dignum et iustum est, æquum et salutáre: Te quidem, Dómine, omni témpore, sed in hac potíssimum die gloriósius prædicáre, cum Pascha nostrum immolátus est Christus. Ipse enim verus est Agnus, qui ábstulit peccáta mundi. Qui mortem nostram moriéndo destrúxit et vitam resurgéndo reparávit. Et ídeo cum Angelis et Archángelis, cum Thronis et Dominatiónibus cumque omni milítia coeléstis exércitus hymnum glóriæ tuæ cánimus, sine fine dicéntes: Łk 24,34 Surréxit Dóminus, et appáruit Petro, allelúia. Spíritum nobis, Dómine, tuæ caritátis infúnde: ut, quos sacraméntis paschálibus satiásti, tua fácias pietáte concórdes. Per Dominum.