Zakład Unieszkodliwiania Odpadów w Krośnie Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w Przemyślu VIII. ODPADY STAN ŒRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM W LATACH 1999-28 96
Ustawa o odpadach z dnia 27 kwietnia 21 r. jest głównym aktem prawnym określającym sposoby postępowania z odpadami w sposób zapewniający ochronę życia i zdrowia ludzi oraz ochronę środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, a w szczególności zasady zapobiegania powstawaniu odpadów lub ograniczania ich ilości i negatywnego oddziaływania na środowisko, a także odzysku lub unieszkodliwiania. Ustawa ta określa odpady jako każdą substancję lub przedmiot należące do jednej z kategorii, określonych w załączniku nr 1 do ustawy, których posiadacz pozbywa się, zamierza pozbyć lub do ich pozbycia się jest zobowiązany. Odpady według rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 27 września 21 r. w sprawie katalogu odpadów dzielimy na 2 grup: 1. odpady z sektora gospodarczego (grupy od 1 do 19), potocznie zwane odpadami przemysłowymi, 2. odpady z sektora komunalnego (grupa 2), potocznie zwane odpadami komunalnymi. Wg ustawy o odpadach, do obowiązkowych zadań własnych gmin w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi należy: 1. zapewnianie objęcia wszystkich mieszkańców gminy zorganizowanym systemem odbierania wszystkich rodzajów odpadów komunalnych, 2. zapewnianie warunków funkcjonowania systemu selektywnego zbierania i odbierania odpadów komunalnych, 3. zapewnianie budowy, utrzymania i eksploatacji własnych lub wspólnych z innymi gminami lub przedsiębiorcami instalacji i urządzeń do odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych albo zapewnienie warunków do budowy, utrzymania i eksploatacji instalacji i urządzeń do odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych przez przedsiębiorców, 4. zapewnianie warunków ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania, 5. inicjowanie i ułatwianie tworzenia punktów zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, wskazywanie lokalizacji, w których mogą być prowadzone akcje odbierania zużytego sprzętu od mieszkańców gminy oraz podejmowanie działań informacyjnych i edukacyjnych w tym zakresie. Do obowiązkowych zadań własnych województwa w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi należy zapewnianie budowy, utrzymania i eksploatacji instalacji i urządzeń do odzysku i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych wydzielonych z odpadów komunalnych. VIII.1. WYTWARZANIE ODPADÓW I GOSPODARKA ODPADAMI Odpady przemysłowe W latach 21-26 zauważamy proporcjonalny wzrost ilości wytworzonych odpadów przemysłowych do wysokości PKB. Najmniejsza ilość odpadów została wytworzona w 21 r. (17,9 tys. Mg), a największa w 26 r. (1336,9 tys. Mg). Natomiast w latach 27 i 28 zauważamy pozytywny spadek ilości wytworzonych odpadów przemysłowych (w 27 r. wytworzono 1276,1 tys. Mg, a w 28 r. wytworzono 184,2 tys. Mg). odpady przemysłowe PKB w województwie odpady (tys. Mg) 16 14 12 1 8 6 4 2 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 28 45 4 35 3 25 2 15 1 5 PKB w województwie (mln zł) Ryc. VIII.1.1. Ilość odpadów przemysłowych w województwie podkarpackim w latach 1999-28 na tle zmian PKB (źródło danych [2]) 97 ODPADY
Wskaźnik ilości wytworzonych odpadów przemysłowych w województwie podkarpackim na jednostkę PKB osiągnął najwyższą wartość w 1999 r. (,53 Mg/1 zł PKB). W latach kolejnych zauważa się tendencję spadkową wskaźnika, z najniższą wartością,33 Mg/1 zł PKD w 24 r.,6,5,53,473 Mg / 1 zł PKB,4,3,2,1,354,343,342,33,331,335 1999 2 21 22 23 24 25 26 Ryc. VIII.1.2. Ilość wytworzonych odpadów przemysłowych w województwie podkarpackim w przeliczeniu na 1 zł PKB w latach 1999-26 (źródło danych [2]) W 28 r. na terenie województwa podkarpackiego większość odpadów przemysłowych została poddana odzyskowi 83,3% (93,2 tys. Mg), składowaniu uległo 8,3% (89,9 tys. Mg), unieszkodliwieniu poza składowaniem poddano 4,3% (46,7 tys. Mg) oraz magazynowano czasowo do późniejszego wykorzystania 4,1% (44,2 tys. Mg) odpadów przemysłowych. 4,3% 83,3% 8,3% 4,1% odzysk unieszkodliwianie (poza składowaniem) składowanie czasowe magazynowanie Ryc. VIII.1.3. Gospodarowanie odpadami przemysłowymi w województwie podkarpackim w 28 r. (źródło danych [2]) W latach 22-25 w największych ilościach powstały odpady przemysłowe z grupy 2-odpady z rolnictwa, sadownictwa, upraw hydroponicznych, rybołówstwa, leśnictwa, łowiectwa oraz przetwórstwa żywności, grupy 1-odpady z procesów termicznych i grupy 12-odpady z kształtowania oraz fizycznej i mechanicznej obróbki powierzchni metali i tworzyw sztucznych. Stanowiły one 72,5% całości wytworzonych odpadów przemysłowych w 25 r. 25 rok 24 23 12 1 O2 22 Ryc. VIII.1.4. 1 2 3 4 5 6 tys. Mg Grupy odpadów przemysłowych wytworzonych w największych ilościach w latach 22-25 (źródło danych [12]) STAN ŒRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM W LATACH 1999-28 98
Na przestrzeni lat 1999-28 zauważa się pozytywną tendencję do odzyskiwania odpadów przemysłowych, które oscyluje do ok. 83%. Unieszkodliwianie odpadów przemysłowych poza składowaniem wynosi ok. 5%, unieszkodliwianie przez składowanie to ok. 5% a magazynowanie (czasowe) to ok. 7%. 1% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % czasowe magazynowanie odzysk unieszkodliwianie (poza składowaniem) składowanie 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 28 Ryc. VIII.1.5. Gospodarka odpadami przemysłowymi w województwie podkarpackim w latach 1999-28 (źródło danych [2]) Odpady niebezpieczne Ilość odpadów niebezpiecznych na przełomie lat 1999-26 wzrastała proporcjonalnie do wzrostu PKB. W 1999 r. zostało wytworzonych 11,5 tys. Mg, a w 26 r. powstało już 29,6 tys. Mg odpadów niebezpiecznych, co stanowi 257% wartości z 1999 r. odpady niebezpieczne PKB w województwie odpady niebepieczne (tys. Mg) 3 25 2 15 1 5 1999 2 21 22 23 24 25 26 4 35 3 25 2 15 1 5 PKB w województwie (mln zł) Ryc. VIII.1.6. Ilość odpadów niebezpiecznych wytworzonych w województwie podkarpackim w latach 1999-26 na tle zmian PKB (źródło danych [2]) Wskaźnik ilości wytworzonych odpadów niebezpiecznych w przeliczeniu na 1 zł PKB w latach 1999-26 wykazuje tendencję wzrostową. Najmniejszą wartość wykazał w 1999 r. (,43 Mg/1 zł PKB), a największą w 25 r. (,76 Mg/1 zł PKB). Mg / 1 zł PKB,8,6,4,2,43,46,49,64,56,67,76,74 1999 2 21 22 23 24 25 26 Ryc. VIII.1.7. Ilość wytworzonych odpadów niebezpiecznych w województwie podkarpackim w przeliczeniu na 1 zł PKB w latach 1999-26 (źródło danych [2]) 99 ODPADY
W latach 22-26 na obszarze województwa podkarpackiego wytworzono największe ilości odpadów niebezpiecznych, i tak z grupy 5-odpady z przeróbki ropy naftowej, oczyszczania gazu ziemnego oraz pirolitycznej przeróbki węgla, grupy 13-oleje odpadowe i odpady ciekłych paliw (z wyłączeniem olejów jadalnych oraz grup 5, 12 i 19) oraz grupy 7-odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania produktów przemysłu chemii organicznej. Odpady z tych trzech grup w 26 r. stanowiły 45% całości wytworzonych odpadów niebezpiecznych z terenu województwa. 26 rok 25 24 23 O5 13 O7 22 Ryc. VIII.1.8. 1 2 3 4 5 6 7 8 Grupy odpadów niebezpiecznych wytworzonych w największych ilościach w latach 22-26 (źródło danych [12]) Zauważyć można stopniowy wzrost ilości odpadów niebezpiecznych w masie odpadów przemysłowych. W 22 r. stanowiły one 1,7% odpadów przemysłowych, natomiast w 25 r. stanowiły już 2,3%. Mg 1% odpady przemysłowe odpady niebezpieczne 99% 98% 97% 96% 95% 22 23 24 25 Ryc. VIII.1.9. Udział odpadów niebezpiecznych w masie odpadów przemysłowych w województwie podkarpackim w latach 22-25 (źródło danych [12]) Każdego roku największa ilość odpadów niebezpiecznych zostaje unieszkodliwiana poza składowaniem oraz podlega odzyskowi. W 26 r. poza składowaniem unieszkodliwiono 52% wytworzonych odpadów niebezpiecznych, odzyskano - 4%, czasowo magazynowano do późniejszego wykorzystania - 7% a na składowiskach złożono - 1%. 1% czasowe magazynowanie unieszkodliwianie (poza składowaniem) odzysk składowanie 8% 6% 4% 2% Ryc. VIII.1.1. % 22 23 24 25 26 Gospodarka odpadami niebezpiecznymi w województwie podkarpackim w latach 22-26 (źródło danych [12]) STAN ŒRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM W LATACH 1999-28 1
Odpady komunalne Ilość odpadów komunalnych wykazuje tendencję spadkową, mimo stałego wzrostu PKB. W 1999 r. na terenie województwa podkarpackiego wytworzono 495 tys. Mg odpadów komunalnych, natomiast w 28 r. o 33% mniej, tj. 333 tys. Mg. 6 5 odpady (tys. Mg) 5 4 3 2 1 4 3 2 1 PKB w województwie (mln zł) 2 21 22 23 24 25 26 27 28 Ryc. VIII.1.11. Ilość zebranych odpadów komunalnych w województwie podkarpackim w latach 1999-28 na tle zmian PKB (źródło danych [2]) Zauważyć można pozytywny malejący trend zebranych odpadów komunalnych w przeliczeniu na 1 mieszkańca województwa. Najwięcej odpadów na 1 mieszkańca przypadło w 22 r. i było to ok. 29 kg/mieszk./rok, natomiast najmniej odpadów w 25 r. bo jedynie 165 kg/mieszk./rok, co stanowi 79% wartości z 22 r. W 28 r. na 1 mieszkańca przypadło ok. 173 kg odpadów komunalnych na rok. 2 kg/mieszkańca/rok 15 1 5 1999, 2 - brak 21 22 23 24 25 26 27 28 Ryc. VIII.1.12. Odpady komunalne zebrane w przeliczeniu na 1 mieszkańca w latach 21-28 w województwie podkarpackim (źródło danych [2]) Międzygminne składowisko odpadów komunalnych w Sokołowie Młp. 11 ODPADY
Wzrasta ilość odpadów zebranych selektywnie w ogólnej masie odpadów komunalnych stałych zebranych (od 1,7% w 21 r. do 8,5% w 28 r.). W 28 r. zebrano selektywnie 3 82,8 Mg odpadów komunalnych, w tym 43% stanowiło zebrane selektywnie szkło, 2% papier i tektura oraz 18% tworzywa sztuczne. 1% zebrane bez wyselekcjonowania zebrane selektywnie 98% 96% 94% 92% 9% 21 22 23 24 25 26 27 28 1999, 2 - brak danych Ryc. VIII.1.13. Odpady zebrane w sposób selektywny w ogólnej masie odpadów komunalnych stałych zebranych w latach 21-28 w województwie podkarpackim (źródło danych [2]) VIII.2. INFRASTRUKTURA GOSPODARKI ODPADAMI W latach 1999-28 na terenie województwa podkarpackiego zakończono eksploatację, zamknięto lub zmodernizowano składowiska odpadów komunalnych i przemysłowych, które nie spełniały obowiązujących wymogów prawa. W 1999 r. funkcjonowało 66 składowisk odpadów komunalnych i 2 składowisk odpadów przemysłowych. Natomiast w 28 r. eksploatowane były 32 składowiska odpadów komunalnych i 9 składowisk odpadów przemysłowych. Na terenie województwa znajduje się Zakład Unieszkodliwiania Odpadów w Krośnie, pełniący funkcje regionalnego Zakładu Zagospodarowania Odpadów (ZZO), zakład został uruchomiony w 26 r. Na przełomie lat 1999-28 powstało i na koniec 28 r. funkcjonowało 8 spalarni odpadów przemysłowych (w Rzeszowie (dwie), Pustkowie, Jedliczu, Nowej Dębie, Tarnobrzegu, Kolbuszowej i Mielcu) 3 instalacje do unieszkodliwiania odpadów medycznych (w Rzeszowie, Jedliczu i Tarnobrzegu) oraz 3 instalacje do unieszkodliwiana odpadów poubojowych (w Leżachowie, Przewrotnym i Wróbliku Składowisko odpadów komunalnych w Sigiełkach STAN ŒRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM W LATACH 1999-28 12
Szlacheckim). Na terenie województwa na koniec 28 r. funkcjonowało 14 sortowni odpadów (w Kozodrzy, Błażowej, Paszczynie, Leżajsku, Strzyżowie, Krośnie, Dukli, Brzegach Dolnych, Stalowej Woli, Krzeszowie, Mielcu, Borowej, Jodłowej, Pysznicy) i 3 kompostownie (w Paszczynie, Leżajsku i Krośnie). Pod koniec 28 r., wg danych Podkarpackiego Urzędu Wojewódzkiego, funkcjonowały 44 stacje demontażu pojazdów i 12 punktów zbierania pojazdów. Na terenie województwa podkarpackiego do działań na rzecz racjonalnej gospodarki odpadami aktywnie włącza się Związek Komunalny WISŁOK we współpracy z WIOŚ oraz wiele gmin z obszaru województwa, a także liczne szkoły i przedszkola. Na Podkarpaciu organizowane są zbiórki, konkursy, festyny, w których promowana jest segregacja odpadów i zbiórka surowców wtórnych. W 28 r., w 11 edycji Konkursu Ministra Środowiska Lider Polskiej Ekologii, zostało wyróżnionych kilka podmiotów z terenu województwa. Miasto Krosno uzyskało wyróżnienie, jako jednostka samorządu terytorialnego, za system gospodarki odpadami komunalnymi z najnowocześniejszą na Podkarpaciu instalacją, Miasto i Gmina Ustrzyki Dolne (jako gmina miejsko-wiejska) za kompleksowe działania Gminy na rzecz zrównoważonego rozwoju, Gmina Łańcut (jako gmina wiejska) za całokształt działań Gminy na rzecz ochrony środowiska, a także Firma Handlowo-Usługowo-Produkcyjna WIBO-RECYKLING Sp. z o.o. w Chorzelowie (jako przedsiębiorstwo usługowe) za zagospodarowanie odpadów poprodukcyjnych z procesu odzysku i recyklingu tworzyw sztucznych. Budowa nowej kwatery na składowisku odpadów komunalnych w Kozodrzy VIII.3. DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNA WIOŚ W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI Kontrole składowisk odpadów Dyrektywą Rady 1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów, wprowadzone zostały standardy techniczne składowania odpadów, zapewniające odpowiedni poziom ochrony środowiska przed odpadami deponowanymi na składowiskach. Transponowanie przepisów dyrektywy do prawodawstwa polskiego zapoczątkowało kolejny etap, którym jest dostosowanie składowisk odpadów do wymagań określonych prawem w zakresie gospodarki odpadami. Zgodnie z ustawą z dnia 27 lipca 21 r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych innych ustaw, zarządzający składowiskami odpadów zostali w terminie do 3.6.22 r. zobowiązani do opracowania przeglądów ekologicznych składowisk odpadów. Na podstawie wyników przeglądów ekologicznych, właściwy organ (wojewoda, starosta) miał obowiązek ocenić stan techniczny tych składowisk i porównać go z wymaganiami obowiązującego prawa. Jeżeli istniejące składowisko odpadów nie spełniało wymagań technicznych i organizacyjnych, właściwy organ, w terminie do 31 grudnia 23 r., powinien wydać tzw. decyzję dostosowawczą lub decyzję nakazującą zamknięcie. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie, wypełniając obowiązki nałożone na Państwa Członkowskie w zakresie utworzenia statystyki i raportowania do Komisji Europejskiej (transpozycja zapisów dyrektywy w sprawie składowania odpadów 99/31/WE), w oparciu o własne materiały oraz zweryfikowane dane z przeglądów ekologicznych składowisk, opra- 13 ODPADY
Zbiornik odcieków na m i ędzygminnym składowisku odpadów komunalnych w Sokołowie Młp. cował w 22 r. własną bazę danych, obejmującą wszystkie składowiska odpadów, zlokalizowane w województwie podkarpackim. Baza ta jest obecnie elementem bazy krajowej, prowadzonej i aktualizowanej przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie. Baza w postaci Karty Składowiska zawiera informacje dotyczące obowiązków nałożonych na zarządzających składowiskami odpadów oraz dane na temat, w jakim zakresie obiekty te spełniają wymogi ochrony środowiska. Baza zawiera także najistotniejsze dane techniczne o obiekcie, określone w dyrektywie o składowaniu odpadów, tj. rodzaj uszczelnienia, zakres i częstotliwość badań monitoringowych, ilość deponowanych odpadów, wykaz urządzeń technicznych niezbędnych do jego prawidłowego funkcjonowania. Według stanu na dzień 3.6.22 r., w bazie zinwentaryzowano ogółem 79 składowisk odpadów, w tym 1 składowisk odpadów niebezpiecznych, 3 składowiska odpadów obojętnych oraz 66 składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne. Dokonano podziału tych składowisk na trzy kategorie: 1. spełniające wymagania ochrony środowiska - 11 składowisk (14%), 2. przewidziane do modernizacji - 36 składowisk (46%), 3. przewidziane do wstrzymania działalności i przeprowadzenia rekultywacji - 32 składowiska (4%). Ocena uszczelnienia składowisk wskazała, że tylko około 7% obiektów posiadało uszczelnienie sztuczne bądź naturalne. Monitoring wód podziemnych prowadzony był na 37 składowiskach odpadów. Instalacje do zbierania odcieków posiadało 35 składowisk, z tego monitoring prowadzony był tylko na 12 obiektach. Zaledwie 16 składowisk posiadało instalacje do ujmowania gazu składowiskowego. Na żadnym obiekcie biogaz nie był wykorzystywany gospodarczo. Ewidencja odpadów prowadzona była na 7 składowiskach. Zważywszy, że tylko 21 obiektów wyposażonych było w wagę, można przyjąć, że tylko na około 25% obiektów ewidencja była prowadzona w oparciu o faktyczną wagę odpadów. Na pozostałych składowiskach ewidencja odpadów opierała się na szacunku objętościowym. Brodzik dezynfekcyjny posiadało tylko 35 składowisk odpadów. Powyższe dane są na bieżąco aktualizowane oraz weryfikowane i na koniec 28 r. w bazie danych WIOŚ w Rzeszowie znajdowało się łącznie 41 czynnych składowisk odpadów, w tym 2 składowiska odpadów niebezpiecznych, 1 składowisko odpadów obojętnych oraz 38 składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne. W latach 1999-28 zamknięto w sumie 45 składowisk, które nie spełniały wymogów dyrektywy składowiskowej. Wydawane zarządzenia pokontrolne, orzekane kary za niezgodne z przepisami składowanie odpadów oraz stosowanie instytucji odraczania terminów płatności kar oraz wstrzymywanie działalności instalacji powodujących naruszenie wymagań ochrony środowiska, a także prowadzone w czasie kontroli działania edukacyjne, skłoniły wiele zakładów do podejmowania działań mających na celu uporządkowanie gospodarki odpadami. Ocena składowisk wg stanu na dzień 31.12.28 r. wypadła następująco: 1. składowiska spełniające wymagania ochrony środowiska - 35 obiektów (84%), 2. składowiska przewidziane do modernizacji - 4 obiekty (1%), STAN ŒRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM W LATACH 1999-28 14
3. składowiska przewidziane do wstrzymania działalności i przeprowadzenia rekultywacji - 2 obiekty (6%). 14% Stan na dzień 3.6.22 r. 46% Stan na dzień 31.12.28 r. 84% 6% 4% spełniające wymogi do modernizacji do wstrzymania działalności/rekultywacji 1% spełniające wymogi do modernizacji do wstrzymania dzialałności/rekultywacji Ryc. VIII.3.1. Składowiska w województwie podkarpackim w latach 22 i 28 (źródło danych [12]) W 28 r., w ramach realizacji celu wdrażania dyrektywy 99/31/WE w sprawie składowisk odpadów, inspektorzy Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Rzeszowie przeprowadzili 33 kontrole w zakresie wypełniania wymagań ochrony środowiska przez zarządzających składowiskami odpadów. W toku czynności inspekcyjnych w kontrolowanych jednostkach stwierdzono nieprawidłowości, które najczęściej dotyczyły: 1. braku wyznaczonych sektorów, przeznaczonych do nieselektywnego składowania odpadów oraz wyznaczonej działki roboczej, na której winny być deponowane odpady, 2. braku podstawowej charakterystyki oraz testów zgodności odpadów deponowanych na składowisku, 3. prowadzenia monitoringu składowiska odpadów w sposób niezgody z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 22 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów, 4. utrzymywania urządzeń technicznych składowiska w nienależytym stanie technicznym. W związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami, w 31 przypadkach, zarządzeniem pokontrolnym zobowiązano kierownictwo kontrolowanych jednostek do usunięcia stwierdzonych uchybień. Pozwolenie zintegrowane do końca 28 r. uzyskali wszyscy zarządzający składowiskami, dla których było ono wymagane, w tym czternastu zarządzających składowiskami odpadów komunalnych oraz jeden właściciel składowiska odpadów przemysłowych. Przewiduje się, że z 31 podkarpackich składowisk przyjmujących w 28 r. odpady komunalne, po 212 r. będzie funkcjonować około 2 obiektów. Pozostałe zostaną zamknięte. Składowiska będą ostatnim ogniwem wchodzącym w skład Zakładów Zagospodarowania Odpadów (ZZO) tworzonych zgodnie z Planem Gospodarki Odpadami dla Województwa Podkarpackiego. Transgraniczne przemieszczanie odpadów Pierwsze regulacje prawne w zakresie międzynarodowego obrotu odpadami zamieszczone zostały w rozdziale 4 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o odpadach, po zmianie prawa w rozdziale 8 ustawy z dnia 27 kwietnia 21 r. o odpadach. Rozporządzenie Rady Nr 259/93/EWG z dnia 1 lutego 1993 r. w sprawie nadzoru i kontroli przesyłania odpadów w obrębie, do Wspólnoty Europejskiej oraz poza jej obszar zaczęło obowiązywać w Polsce z dniem wstąpienia do Unii Europejskiej (24 r.). Rzeczpospolita Polska, jako państwo członkowskie Unii Europejskiej, była zobowiązana do bezpośredniego stosowania przepisów Rozporządzenia 259/93. Dodatkowo, regulacje prawne w zakresie międzynarodowego obrotu odpadami zamieszczone były w ustawie z dnia 3 lipca 24 r. o międzynarodowym obrocie odpadami, która określa ramy instytucjonalne i organizacyjne do wykonywania zadań z zakresu międzynarodowego obrotu odpadami. Nowe rozporządzenie WE nr 113/26 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 26 r. w sprawie przemieszczania odpadów zaczęło obowiązywać od 12 lipca 27 r. i spowodowało konieczność zmian w prawodawstwie polskim. W dniu 29 czerwca 27 r. uchwalona została nowa ustawa o międzynarodowym przemieszczaniu odpadów, która weszła w życie 12 lipca 27 r. Nowe regulacje prawne spowodowały konieczność zmiany w zasadach kontroli, realizowanych w tym obszarze przez Inspekcję Ochrony Środowiska. W oparciu o Porozumienie pomiędzy Ministrem Finansów, Głównym Inspektorem Ochrony Środowiska oraz Komendantem Głównym Straży Granicznej z dnia 7 lutego 27 r. w sprawie współdziałania w zakresie transgranicznego przemieszczania odpadów, podpisane zostały lokalne porozumienia pomiędzy Podkarpackim Wojewódzkim Inspektorem Ochrony Środowiska w Rzeszowie a: 15 ODPADY
1. Komendantem Bieszczadzkiego Oddziału Straży Granicznej, Dyrektorem Izby Celnej w Przemyślu z dnia 3 września 27 r. oraz 2. Komendantem Karpackiego Oddziału Straży Granicznej, Dyrektorem Izby Celnej w Przemyślu dnia 7 września 27 r. w sprawie zasad współdziałania w zakresie kontroli międzynarodowego obrotu odpadami, substancjami zubożającymi warstwę ozonową, transportu towarów niebezpiecznych w rozumieniu przepisów Umowy Europejskiej o międzynarodowym przewozie drogowym towarów niebezpiecznych (ADR) oraz poważnych awarii przemysłowych o skutkach transgranicznych. Baza magazynowa na przejściu granicznym w Żurawicy Województwo podkarpackie graniczy z Ukrainą i ze Słowacją. Na granicy z Ukrainą znajdują się trzy drogowe i trzy kolejowe przejścia graniczne. Natomiast na granicy ze Słowacją funkcjonuje jedno przejście drogowe. W skład powołanej przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska Grupy Ekspertów w zakresie transgranicznego przemieszczania odpadów (TPO) wchodzi 5 pracowników WIOŚ w Rzeszowie. Upoważnienia do oceny towarów mogących stanowić odpady, wykonywanej w ramach współpracy z organami zaangażowanymi w nadzór nad TPO, posiada 8 inspektorów. WIOŚ w Rzeszowie przeprowadzał kontrole w zakresie międzynarodowego przemieszczania odpadów w latach 25-28. Kontrolami objęto m. in. instalacje, w których prowadzony był odzysk odpadów oraz instalację unieszkodliwiania odpadów pochodzących z mechanicznej obróbki odpadów zawierających substancje niebezpieczne (spalarnia). Pozostałe kontrole przeprowadzono w firmach prowadzących działalność związaną ze zbieraniem oraz transportem odpadów w ruchu międzynarodowym. W 28 r. WIOŚ w Rzeszowie przeprowadził łącznie 17 typowych kontroli podmiotów odbierających odpady do odzysku i wysyłających odpady z zakresu TPO, w tym 12 planowych (sprawdzenie m. in. przestrzegania warunków decyzji GIOŚ) i 5 pozaplanowych (3 kontrole na wniosek GIOŚ, 1 kontrola na wniosek Urzędu Celnego w Rzeszowie Terenowego Referatu Kontroli Przedsiębiorców w Mielcu, 1 kontrola na wniosek Komendy Powiatowej Policji w Ropczycach). Na podstawie ustaleń kontroli, lub w oparciu o posiadane dokumenty wydano, 21 opinii o przestrzeganiu przepisów o ochronie środowiska przez prowadzących działalność w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, które zostały wykorzystane przez GIOŚ w postępowaniach dotyczących wydawania zezwoleń na międzynarodowy obrót odpadami. Podczas kontroli podmiotów stwierdzono uchybienia, które dotyczyły m. in.: 1. braku zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie zbierania i transportu odpadów, 2. naruszeń związanych z magazynowaniem odpadów, 3. braku spełnienia wymagań technicznych przewidzianych dla instalacji, gdzie prowadzony jest demontaż pojazdów wycofanych z eksploatacji, 4. naruszeń wynikających z ustawy produktowej, 5. braku ilościowej i jakościowej ewidencji odpadów, 6. niedopełnienia obowiązku przesyłania informacji o korzystaniu ze środowiska, STAN ŒRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM W LATACH 1999-28 16
7. nieprawidłowo sporządzanych informacji do Marszałka Województwa Podkarpackiego o wytwarzanych odpadach i sposobach gospodarowania nimi. Niezależnie od kontroli przedsiębiorców, WIOŚ Rzeszów po otrzymaniu od Straży Granicznej lub Służb Celnych wniosku o udzielenie merytorycznej pomocy, delegował w ramach współdziałania, inspektorów w celu dokonania oceny towarów mogących stanowić odpady oraz określenia rodzaju dokumentów wymaganych przy konkretnych transportach w ruchu międzynarodowym. W latach 24-26 o dokonanie oceny towarów Straż Graniczna występowała 8-krotnie. Natomiast w 27 r. o dokonanie oceny Straż Graniczna występowała już w 52 przypadkach a Służby Celne w 46 przypadkach. W wyniku dokonanych przez inspektorów WIOŚ Rzeszów ocen towarów zawrócono do nadawców 31 transporty z powodu braku wymaganych dokumentów przy międzynarodowym obrocie odpadami. Ocena przewożonych towarów-odpadów na przejściu granicznym w Korczowej W 28 r. o dokonanie oceny Straż Graniczna występowała w 6 przypadkach, natomiast Służby Celne w 57 przypadkach. W ramach współpracy z Izbą Celną w Przemyślu (Grupa Mobilna) oraz Wojewódzkim Inspektorem Transportu Drogowego w Rzeszowie, w czerwcu 26 r., przeprowadzono wspólną kontrolę pojazdów na drodze krajowej z wykorzystaniem kamery endoskopowej. W 27 r. i 28 r. zostały przeprowadzone wspólne kontrole z przedstawicielami krajowych służb zaangażowanych w działania związane z transgranicznym przemieszczaniem odpadów w ramach projektu IMPELTFS. Podczas dwóch akcji przeprowadzonych w 27 r. (w czerwcu i w październiku) skontrolowano łącznie ponad 37 pojazdów przewoźników w ruchu międzynarodowym. W 2 przypadkach stwierdzono próby nielegalnego transgranicznego przemieszczania odpadów ze Słowacji. W roku 28 skontrolowano 182 pojazdów oraz 6 pociągów. W jednym przypadku stwierdzono próbę nielegalnego transgranicznego przemieszczania odpadów. Zaznaczyć należy, że w 27 r. WIOŚ w Rzeszowie był kontrolowany przez Najwyższą Izbę Kontroli w zakresie poprawności wykonywanych zadań dotyczących międzynarodowego obrotu odpadami. Kontrola nie wykazała nieprawidłowości w tym obszarze. Wyroby i opakowania Budowa Jednolitego Rynku w ramach procesu integracji europejskiej umożliwiła swobodny, międzynarodowy przepływ tym wyrobom, które spełniają wymagania stawiane im w prawie Unii Europejskiej. Istotnym elementem likwidacji barier w handlu było ustanowienie unijnego systemu zgodności wyrobów z zasadniczymi wymaganiami zawartymi w tzw. dyrektywach nowego podejścia oraz systemu ich oznakowania. Zadaniem Inspekcji Ochrony Środowiska w systemie nadzoru rynku, funkcjonującym w Polsce od 1 maja 24 r., w oparciu o przepisy ustawy o systemie oceny zgodności jest sprawowanie kontroli 17 ODPADY
wyrobów wprowadzonych do obrotu, podlegających ocenie zgodności, w zakresie spełniania przez nie zasadniczych wymagań dotyczących i wchodzących w zakres dyrektyw nowego podejścia. Każda z dyrektyw definiuje wyroby wchodzące w jej zakres i została zaimplementowana do polskiego prawa w formie odpowiednio ustawy i rozporządzenia. Początkowe trudności z realizacją wymienionych wyżej zadań, spowodowane m.in. niespójnymi przepisami, brakami kadrowymi w WIOŚ w Rzeszowie oraz niewystarczającym wyposażeniem laboratorium były w kolejnych latach stopniowo eliminowane a liczba kontroli systematycznie wzrastała. Na terenie objętym działalnością Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Rzeszowie do kontroli w zakresie nadzoru rynku wytypowano 32 podmioty, w tym 11 biorących udział w obrocie opakowań i 21 biorących udział w obrocie rynkowym maszyn i urządzeń. W roku 28 przeprowadzono kontrole 8 producentów i 3 sprzedawców opakowań oraz 1 producenta i 2 sprzedawców urządzeń używanych na zewnątrz pomieszczeń, emitujących hałas do środowiska. Kontrole wykonano zgodnie z założonym planem kontroli, przekraczając go o 2 kontrole przeprowadzone u producenta oraz u importera, będącego jednocześnie sprzedawcą detalicznym urządzeń. Recykling pojazdów wycofanych z eksploatacji W związku z wejściem w życie ustawy z dnia 2 stycznia 25 r. o recyklingu pojazdów, implementującej do prawa polskiego zapisy dyrektywy 2/53/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 września 2 r. w sprawie pojazdów wycofanych z eksploatacji, wojewódzcy inspektorzy ochrony środowiska zostali zobowiązani do sprawowania nadzoru nad stosowaniem tych przepisów prawa. Do dnia 31 grudnia 25 r. uprawnienia do demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji posiadały 32 stacje. Trzydziestu przedsiębiorców prowadzących stacje demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji uzyskało pozwolenia wydane przez Wojewodę Podkarpackiego na wytwarzanie odpadów, które powstają w związku z eksploatacją instalacji do demontażu pojazdów. W dwóch przypadkach przedsiębiorcy uzyskali decyzje Wojewody Podkarpackiego zatwierdzające program gospodarki odpadami niebezpiecznymi. Na podstawie analizy zdolności przetwarzania pojazdów wycofanych z eksploatacji w normalnych warunkach pracy instalacji do demontażu pojazdów ustalono, że w żadnej ze stacji zdolność kasacyjna nie przekracza 1 Mg na dobę. W związku z powyższym na przedsiębiorcach nie ciążył obowiązek uzyskania pozwolenia zintegrowanego. Na terenie województwa w 25 r. działały 2 punkty zbierania pojazdów. Na terenie województwa podkarpackiego, wg stanu na dzień 31 grudnia 28 r., uprawnionych do demontażu pojazdów było 4 podmiotów. Kontrole przeprowadzone w 28 r. wykazały, że przedsiębiorcy prowadzący stacje demontażu przetwarzają pojazdy w pełnym zakresie. Jedynie w 3 przypadkach przedsiębiorcy przekazywali osuszone pojazdy, tj. odpad o kodzie 16 1 6 do podmiotów prowa- Stacja demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji w Cieszynie STAN ŒRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM W LATACH 1999-28 18
dzących instalację do strzępienia. Na potwierdzenie dokonania odzysku przedsiębiorcy prowadzący stacje demontażu posiadali wyniki prób strzępienia, odzwierciedlające poszczególne frakcje materiałowe. Demontaż pojazdów w stacjach prowadzony jest w sposób określony w 11 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 28 lipca 25 r. w sprawie minimalnych wymagań dla stacji demontażu oraz sposobu demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji. Na terenie województwa podkarpackiego, wg stanu na dzień 31 grudnia 28 r., znajdowało się 9 legalnie działających punktów zbierania pojazdów. Wszyscy przedsiębiorcy zawarli stosowne umowy i przekazywali zebrane pojazdy do stacji demontażu pojazdów. Stacja demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji w Cieszynie 19 ODPADY
Radomyśl Zaklików Gorzyce Zaleszany Wadowice Górne Borowa Czermin Nowa Baranów Dęba Padew Narodowa Sandomierski Gawłuszowice Tuszów Narodowy Jedlicze Tarnowiec Dębowiec Chorkówka Osiek Nowy Żmigród Krempna Tarnobrzeg Majdan Królewski Cmolas Grębów Bojanów Stary Dzikowiec Raniżów Kamień Rudnik Ulanów Nowa Sarzyna Krzeszów Harasiuki Leżajsk Kuryłówka Adamówka Niwiska Kolbuszowa Przecław Giedlarowa Radomyśl Młp. Zarczycka Sieniawa Wielki Rakszawa Głogów Młp. Żołynia Grodzisko Wólka Futory Dolne Czarna Pełkińska Oleszyce Białobrzegi Tryńcza Żyraków Kozodrza Świlcza Trzebownisko Wiązownica Ostrów Czarna Sędziszów Młp. Łańcut Krasne Przeworsk Laszki Paszczyna Jarosław Ropczyce Rzeszów Gać Dębica Iwierzyce Markowa Pawłosiów Pilzno Boguchwała Chmielnik Zarzecze Kańczuga Tyczyn Chłopice Radymno Wielopole Roźwienica Młyny Skrzyńskie Czudec Hyżne Jawornik Pruchnik Stubno Brzostek Lubenia Polski Rokietnica Orły Wiśniowa Błażowa Żurawica Jodłowa Medyka Frysztak Niebylec Strzyżów Dubiecko Brzyska Dynów Krzywcza Kołaczyce Domaradz Wojaszówka Przemyśl Nozdrzec Skołyszyn Korczyna Jasienica Jasło Rosielna Krasiczyn Strzegocice Mielec Jaszczew Jeziórko Krzątka Krosno Krościenko Brzozów Wyżne Haczów Miejsce Piastowe Iwonicz Zdrój Rymanów Dukla Pysznica Stalowa Wola Besko Jeżowe Zarszyn Nisko Sokołów Karlików Bukowsko Radoszyce Dydnia Sanok Średnie Wielkie Komańcza Jarocin Wola Tyrawa Wołoska Zagórz Lesko Baligród Stężnica Sigiełki Bircza Solina Olszanica Czarna Fredropol Ustrzyki Dolne Lipie Dzików Cieszanów Lubaczów Wielkie Oczy LEGENDA: Narol Horyniec Składowiska komunalne: spełniające wymogi do modernizacji do zamknięcia Cisna Lutowiska Mapa VIII.4.1. Składowiska odpadów komunalnych - wg stanu na 31.12.28 r. (źródło danych [12]) STAN ŒRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM W LATACH 1999-28 11
Radomyśl Zaklików Nowa Baranów Dęba Padew Sandomierski Narodowa Gawłuszowice Borowa Czermin Wadowice Górne Brzyska Skołyszyn Brzostek Dębowiec Tuszów Narodowy Jasło Osiek Nowy Żmigród Krempna Wielopole Skrzyńskie Majdan Królewski Cmolas Wiśniowa Czudec Grębów Bojanów Stary Dzikowiec Raniżów Kamień Rudnik Hyżne Lubenia Błażowa Tarnowiec Krosno Brzozów Krościenko Wyżne Chorkówka Haczów Miejsce Piastowe Iwonicz Zdrój Rymanów Dukla Besko Zarszyn Nisko Jeżowe Bukowsko Dydnia Ulanów Nowa Sarzyna Frysztak Niebylec Strzyżów Dynów Kołaczyce Domaradz Wojaszówka Nozdrzec Korczyna Jasienica Jedlicze Rosielna Sanok Krzeszów Jawornik Polski Zagórz Harasiuki Kuryłówka Leżajsk Adamówka Sokołów Mielec Niwiska Młp. Kolbuszowa Wola Przecław Radomyśl Sieniawa Zarczycka Wielki Głogów Młp. Oleszyce Rakszawa Grodzisko Żyraków Ostrów Żołynia Dolne Czarna Tryńcza Wiązownica Trzebownisko Białobrzegi Sędziszów Młp. Świlcza Czarna Pustków Krasne Łańcut Przeworsk Laszki Rzeszów Ropczyce Gać Iwierzyce Markowa Pawłosiów Jarosław Dębica Chmielnik Zarzecze Boguchwała Kańczuga Chłopice Radymno Pilzno Tyczyn Roźwienica Jodłowa Gorzyce Zaleszany Pysznica Tarnobrzeg Stalowa Wola Jeziórko Jarocin Dubiecko Tyrawa Wołoska Lesko Pruchnik Bircza Krzywcza Olszanica Rokietnica Krasiczyn Ustrzyki Dolne Orły Żurawica Przemyśl Fredropol Dzików Stubno Medyka Cieszanów Wielkie Oczy Narol Lubaczów LEGENDA: Horyniec Składowiska przemysłowe: spełniające wymogi Komańcza Baligród Solina Czarna Cisna Lutowiska Mapa VIII.4.2. Składowiska odpadów przemysłowych - wg stanu na 31.12.28 r. (źródło danych [12]) 111 ODPADY