DIAGNOZA SŁUŻĄCA WYZNACZENIU OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI GMINY PAŁECZNICA PRACOWNIA PROJEKTOWA MAGNUS MEDIA KRAKÓW

DIAGNOZA SŁUŻĄCA WYZNACZENIU OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI GMINY PAŁECZNICA PRACOWNIA PROJEKTOWA MAGNUS MEDIA 30-009 KRAKÓW UL. FRIEDLEINA 4-6/201 tel. 12-632-25-08 e-mail: mm_08@interia.pl KRAKÓW, LISTOPAD 2016

SPIS TREŚCI 1. PODSTAWA DIAGNOZY SŁUŻĄCEJ WYZNACZENIU OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI W GMINIE PAŁECZNICA... 4 1.1 PODSTAWA PRAWNA... 4 1.2 METODOLOGIA DIAGNOZY SPOŁECZNEJ... 5 1.3 POŁOŻENIE GMINY PAŁECZNICA... 8 2. SYTUACJA SPOŁECZNA... 10 2.1 STRUKTURA DEMOGRAFICZNA... 10 2.2 BEZROBOCIE... 13 2.3 UBÓSTWO I POMOC SPOŁECZNA... 14 2.4 EDUKACJA I OPIEKA NAD DZIEĆMI... 17 2.6 KAPITAŁ SPOŁECZNY... 20 3 GOSPODARKA I ROLNICTWO... 24 4. WARUNKI ŚRODOWISKOWE... 27 5. PARAMETRY PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNE... 29 5.1 JAKOŚĆ PRZESTRZENI PUBLICZNEJ... 29 5.2 JAKOŚĆ OBSŁUGI KOMUNIKACYJNEJ... 30 6. BAZA TECHNICZNA... 31 6.1 ZASOBY MIESZKANIOWE... 31 6.2 MOŻLIWOŚCI EFEKTYWNEGO UŻYTKOWANIA BUDYNKÓW... 32 7. WYZNACZENIE OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI.. 34 7.1 ANALIZA ZBIORCZA DEFICYTÓW W SOŁECTWACH GMINY... 34 7.2 WNIOSKI DLA WYZNACZENIA OBSZARU ZDEGRADOWANEGO... 39 7.3 PODSTAWA WYZNACZENIA OBSZARU REWITALIZACJI... 40 7.4 ZNACZENIE OBSZARU REWITALIZACJI DLA GMINY... 40 7.5 SUGESTIE DLA UCHWAŁY RADY GMINY O WYZNACZENIU OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I REWITALIZACJI... 43 2

SPIS TABEL Tabela 1. PARAMETRY TERYTORIALNO-LUDNOŚCIOWE W JEDNOSTKACH REFERENCYJNYCH GMINY PAŁECZNICA W ROKU 2015... 9 Tabela 2. OCZEKIWANA PRZECIĘTNA DŁUGOŚĆ ŻYCIA W POLSCE W LATACH 2015-2050... 10 Tabela 3. UDZIAŁ LUDNOŚCI W WIEKU 65 LAT I WIĘCEJ W POPULACJI... 10 Tabela 4. PRZYCZYNY PRZYZNANIA POMOCY SPOŁECZNEJ W JEDNOSTACH REFERENCYJNYCH GMINY PAŁECZNICA.. 16 Tabela 5. WYNIKI SPRAWDZIANU PO 6. KLASIE W SZKOŁACH GMINY PAŁECZNICA... 18 Tabela 6. WYNIKI EGZAMINU GIMNAZJALNEGO W GMINIE PAŁECZNICA... 18 Tabela 7. MODEL EDUKACYJNEJ WARTOŚCI DODANEJ... 18 Tabela 8. OCENA WŁADZ SAMORZĄDOWYCH W POLSCE W LATACH 2011-2015... 21 Tabela 9. FREKWENCJA W LOKALACH WYBORCZYCH W GMINIE PAŁECZNICA W LATACH 2014-2015... 21 Tabela 10. OBWODY WYBORCZE W GMINIE PAŁECZNICA... 21 Tabela 11. ORGANIZACJE POZARZĄDOWE W JEDNOSTKACH REFERENCYJNYCH GMINY PAŁECZNICA... 23 Tabela 12. PARAMETRY AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ W SOŁECTWACH GMINY PAŁECZNICA W LATACH 2011 i 2015 24 Tabela 13. WYNIKI POMIARU JAKOŚCI WODY W PUNKCIE KONTROLNO-POMIAROWYM MAŁOSZÓWKA - KAZIMIERZA WIELKA W 2014 ROKU... 28 Tabela 14. OCENA JAKOŚCI WODY W RZECE MAŁOSZÓWKA NA TLE WÓD MAŁOPOLSKI... 28 Tabela 15. BUDYNKI KULTURY W GMINIE PAŁECZNICA... 30 Tabela 16. WSKAŹNIK DOSTĘPNOŚCI KOMUNIKACYJNEJ W JEDNOSTKACH REFERENCYJNYCH GMINY PAŁECZNICA... 30 Tabela 17. STRUKTURA WIEKU BUDYNKÓW W KRAJU... 31 Tabela 18. KUMULACJA KOTŁÓW ZASILANYCH PALIWEM STAŁYM W SOŁECTWACH GMINY PAŁECZNICA... 33 Tabela 19. PARAMETRY OCENY DEFICYTÓW W GMINIE PAŁECZNICA... 34 Tabela 20. PRZEGLĄD DEFICYTÓW SPOŁECZNYCH... 35 Tabela 21. PRZEGLĄD DEFICYTÓW GOSPODARCZYCH, ŚRODOWISKOWYCH, PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNYCH I TECHNICZNYCH... 36 3 SPIS WYKRESÓW Wykres 1. OGÓLNY MODEL WZAJEMNEGO ODDZIAŁYWANIA DEFICYTÓW SPOŁECZNYCH I POZOSTAŁYCH DEFICYTÓW... 5 Wykres 2. POPULACJA JEDNOSTEK REFERENCYJNYCH GMINY PAŁECZNICA W 2015 ROKU... 11 Wykres 3. STRUKTURA WIEKOWA W GMINIE PAŁECZNICA W 2015 ROKU... 11 Wykres 4. UDZIAŁ OSÓB W WIEKU POPRODUKCYJNYM W POPULACJI W 2015 ROKU... 12 Wykres 5. UDZIAŁ OSÓB W WIEKU PRZEDPRODUKCYJNYM W POPULACJI W 2015 ROKU... 12 Wykres 6. UDZIAŁ OSÓB W WIEKU PRODUKCYJNYM W POPULACJI W 2015 ROKU... 12 Wykres 7. TENDENCJE BEZROBOCIA W GMINIE PAŁECZNICA... 13 Wykres 8. LICZBA DECYZJI O POMOCY SPOŁECZNEJ Z TYTUŁU BEZROBOCIA / 1000 os.... 14 Wykres 9. ODSETEK OSÓB OTRZYMUJĄCYCH POMOC SPOŁECZNĄ (PONIŻEJ I POWYŻEJ KRYTERIUM DOCHODOWEGO)... 15 Wykres 10. LICZBA DECYZJI O PRZYZNANIU POMOCY SPOŁECZNEJ /1000 MIESZKAŃCÓW... 16 Wykres 11. EDUKACYJNA WARTOŚĆ DODANA GIMNAZJÓW W GMINIE PAŁECZNICA W ZAKRESIE PRZEDMIOTÓW HUMANISTYCZNYCH... 19 Wykres 12. EDUKACYJNA WARTOŚĆ DODANA GIMNAZJÓW W GMINIE PAŁECZNICA W ZAKRESIE PRZEDMIOTÓW MATEMATYCZNO-PRZYRODNICZYCH... 20 Wykres 13. LICZBA PODMIOTÓW GOSPODARKI NARODOWEJ W KRAJU, WOJEWÓDZTWIE I GMINIE PAŁECZNICA NA 10 TYS. MIESZKAŃCÓW... 24 Wykres 14. LICZBA PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH W PRZELICZENIU NA 10 TYS. MIESZKAŃCÓW W JEDNOSTKACH REFERENCYJNYCH GMINY PAŁECZNICA... 25 Wykres 15. TENDENCJE ROZWOJU GOSPODARCZEGO W GMINIE PAŁECZNICA... 26 Wykres 16. ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA PYŁEM PM10 W WYBRANYCH STREFACH W KRAJU W LATACH 2010-2014... 27 Wykres 17. LICZBA DOMÓW I OŚRODKÓW KULTURY, KLUBÓW I ŚWIETLIC W POLSCE - 2013-2015 r.... 29 Wykres 18. LICZBA DOMÓW I OŚRODKÓW KULTURY, KLUBÓW I ŚWIETLIC W MAŁOPOLSCE - 2013-2015 r.... 29 Wykres 19. UDZIAŁ BUDYNKÓW MIESZKALNYCH WZNIESIONYCH W PRZESTARZAŁEJ TECHNOLOGII (PRZED 1944 ROKIEM) W OGÓLE BUDYNKÓW... 32 Wykres 20. PUNKTOWA OCENA SOŁECTW DLA WYZNACZENIA OBSZARU ZDEGRADOWANEGO... 38

1. PODSTAWA DIAGNOZY SŁUŻĄCEJ WYZNACZENIU OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI W GMINIE PAŁECZNICA 1.1 PODSTAWA PRAWNA 4 Niniejszy dokument stanowi gruntowną analizę czynników społecznych, gospodarczych i terytorialnych, a także podstawę do dalszych prac w celu wyznaczenia obszarów zdegradowanych oraz obszarów, które winny zostać zrewitalizowane dla poprawy jakości życia mieszkańców gminy Pałecznica. W dłuższej perspektywie jest on niezbędnym etapem na drodze do opracowania gminnego programu rewitalizacji, stanowiącego podstawę działań naprawczych w obszarach dotkniętych deficytami społecznymi. Dokument jest zgodny z wymogami zawartymi w: Ustawie o rewitalizacji z dn. 9 października 2015 roku, zwanej dalej Ustawą. Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020, przyjętych w lipcu 2015 roku przez Ministra Infrastruktury i Rozwoju (obowiązek określenia "Wytycznych" wynika z ustawy z dn. 11 lipca 2014 r. o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014-2020), zmienionych następnie 2 sierpnia 2016 r. przez Ministra Rozwoju, zwanych dalej Wytycznymi. Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Małopolskiego na lata 2014-2020, zwanym dalej RPO WM 2014-2020. Status prawny oraz wymogi odnośnie obszarów zdegradowanego oraz rewitalizacji podane zostały w rozdziale 3. Ustawy z dn. 9 października 2015 roku o rewitalizacji (art. 8-13). Można z niego wywieść następujące definicje: OBSZAR ZDEGRADOWANY to obszar gminy znajdujący się w stanie kryzysowym z powodu koncentracji negatywnych zjawisk społecznych, w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, a także niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym. Ponadto w obszarze tym występuje przynajmniej jeden z deficytów: gospodarczy, środowiskowy, przestrzennofunkcjonalny lub techniczny. OBSZAR REWITALIZACJI wyznaczony jest jako całość lub część obszaru zdegradowanego, przy czym nie może on obejmować obszaru większego niż 20% powierzchni gminy, na którym zamieszkuje więcej niż 30% mieszkańców gminy. Niezamieszkałe tereny poprzemysłowe, w tym poportowe i powydobywcze, tereny powojskowe albo pokolejowe mogą wejść w skład obszaru rewitalizacji jedynie w przypadku, gdy zaplanowane działania będą przeciwdziałały deficytom społecznym. Zarówno obszar zdegradowany, jak i obszar rewitalizacji może być podzielony na podobszary, w tym nieposiadające ze sobą wspólnych granic. W tym przypadku każdy z podobszarów musi spełniać warunki określone w Ustawie - zdiagnozowane deficyty społeczne oraz deficyty w jednym z obszarów; gospodarczym, środowiskowym, przestrzenno-funkcjonalnym lub technicznym.

1.2 METODOLOGIA DIAGNOZY SPOŁECZNEJ Wewnętrzna systematyka dokumentu wynika z przywoływanych wcześniej definicji obszaru zdegradowanego i rewitalizacji. Stąd część diagnostyczną podzielono na 5 zasadniczych działów: 5 Sytuacja społeczna, Sytuacja gospodarcza, Warunki środowiskowe, Warunki przestrzenno-funkcjonalne, Warunki techniczne. W każdym z tych działów dokonano diagnozy występowania poszczególnych zjawisk przestrzenno-społecznych oraz wskazano deficyty pojawiające się w poszczególnych analizowanych grupach, przy uwzględnieniu podziału administracyjnego gminy, co ma za zadanie dokładne określenie, zarówno skali jak i lokalizacji poszczególnych zjawisk. Wykres 1. OGÓLNY MODEL WZAJEMNEGO ODDZIAŁYWANIA DEFICYTÓW SPOŁECZNYCH I POZOSTAŁYCH DEFICYTÓW Deficyty gospodarcze: Niski poziom przedsiębiorczości, Słaba kondycja przedsiębiorstw Deficyty środowiskowe: Przekroczenie standardów jakości środowiska, Obecność odpadów stwarzających zagrożenie dla życia ludzi, zwierząt lub stanuśrodowiska Wysokie bezrobocie, Wysokie zapotrzebowanie na pomoc społeczną (ubóstwo) Zapotrzebowanie na pomoc społeczną (niepełnosprawność, długotrwała lub ciężka choroba) Deficyty porzestrzennofunkcjonalne: Niewystarczające zaopatrzenie w infrastrukturę techniczną i społeczną, Niedostosowanie rozwiązań urbanistycznych, Niski poziom komunikacji Niedobór odpowiednio przygotowanych terenów publicznych Niski poziom edukacji, Niski poziom uczestnictwa w życiu społecznym i kulturalnym Niska dzietność, Wysokie zapotrzebowanie na pomoc społeczną (ubóstwo) Deficyty techniczne: Degradacja stanu technicznego obiektów budowlanych, Wysoka energochłonność budynków Podstawą podziału terytorium gminy na obszary, w celu dalszego wyznaczenia obszaru zdegradowanego i rewitalizacji jest dobór odpowiedniej wielkości jednostek. Podział na jednostki mniejsze daje możliwość diagnozowania skupisk deficytów społecznych z większą precyzją. Jest to konieczne w przypadku zwartych obszarów miejskich, charakteryzujących się dużym zagęszczeniem mieszkańców i wysokim stopniem anonimowości, który w znacznym stopniu utrudnia zaangażowanie mieszkańców w proces rewitalizacji.

Podział terytorium gminy na jednostki zbyt małe niesie ze sobą zagrożenia: 1. Brak odpowiedniego powiązania przyczyn i skutków negatywnych zjawisk, zwłaszcza gdy źródło deficytu zlokalizowane jest poza wyznaczoną jednostką (np. gdy problemy zdrowotne mieszkańców wynikają z zanieczyszczenia środowiska, którego źródło zlokalizowane jest w innej jednostce lub gdy słabe wyniki uczniów powiązane są z niskim poziomem nauczania w szkole zlokalizowanej w innej jednostce). W takiej sytuacji pojawia się konieczność prowadzenia działań naprawczych w obszarach leżących poza jednostką, w której zdiagnozowano deficyt. Prowadzi to do trudności w zrozumieniu procesu rewitalizacji i osiągnięcia odpowiedniego poziomu partycypacji społecznej. Spójne i zrozumiałe działania wymagają, żeby deficyty minimalizowane były przede wszystkim działaniami naprawczymi w samej jednostce. 2. Zbyt mała liczba mieszkańców, która skutkować może: a. Brakiem możliwości efektywnego przeprowadzenia analiz statystycznych (przyjmuje się, że badania porównawcze mogą być prowadzone, gdy do dyspozycji są dane minimum 150-200 przypadków). b. Brakiem możliwości wyłonienia społeczności interesariuszy, mogących wziąć aktywny udział w konsultacjach społecznych. 3. Wyłonienie się sprzecznych interesów wewnątrz lokalnej społeczności, co w skrajnych przypadkach może uniemożliwić przeprowadzenie konstruktywnych konsultacji społecznych, a nawet powodować kolejne deficyty (np. mniejsze uczestnictwo w życiu publicznym w przyszłości). 6 W związku z powyższym uznano, że jednostki, na które podzielony zostanie teren gminy muszą odpowiadać następującym cechom: 1. Muszą być zamieszkałe przez przynajmniej 150-200 osób, 2. Muszą stanowić spójną całość pod względem funkcjonalnym i terytorialnym, tzn.: a. Muszą posiadać infrastrukturę publiczną wpływającą na poziom realizacji usług publicznych, zwłaszcza placówkę edukacyjną, kulturalną lub sportową, b. Muszą gwarantować warunki do rozbudowy lub lokalizacji nowej infrastruktury w taki sposób, aby zmniejszały deficyty społeczności lokalnej w jednostce, 3. Muszą dysponować odpowiednią społecznością interesariuszy, mogących w aktywny sposób wziąć udział w konsultacjach społecznych. Społeczności lokalne tworzą się w sposób naturalny na bazie wspólnoty terytorialnej i wspólnoty interesów (np. dbałości o przestrzeń publiczną, z której korzystają wszyscy członkowie). We wszystkich sołectwach działają organizacje pozarządowe. Jednak wielkość i populacja części sołectw nie gwarnatuje możliwości efektywnego zabezpieczenia usług publicznych, dedykowanych poszczególnym wspólnotom. Stąd decyzja o przeprowadzeniu analiz z podziałem na sołectwa, a tam gdzie jest to uzasadnione, z podziałem uwzględniającym jednostki składające się z dwóch sołectw.

PODZIAŁ NA JEDNOSTKI REFERENCYJNE 1. Nadzów 2. Czuszów 3. Lelowice-Kolonia 4. Gruszów 5. Winiary 6. Pamięcice 7. Pałecznica 8. Ibramowice 9. Łaszów + Bolów 10. Solcza + Niezwojowice 11. Sudołek + Pieczonogi 7 Rysunek 1. UKŁAD JEDNOSTEK REFERENCYJNYCH

Źródło: Opracowanie własne Biorąc powyższe pod uwagę, dla prawidłowego opracowania niniejszego dokumentu Wójt Gminy Pałecznica pozyskał dane z następujących źródeł: 8 Urząd Gminy Pałecznica, Jednostki organizacyjne Gminy (szkoły publiczne, Ośrodek Pomocy Społecznej w Pałecznicy), Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie, opracowane wcześniej dokumenty planistyczne gminy, w tym min.: Formy i terminy prowadzenia konsultacji społecznych odnośnie kształtu obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji, wynikają z rozdziału 2 Ustawy (art. 5-7). Co ważne, Wójt Gminy zobligowany jest do umożliwienia mieszkańcom i pozostałym interesariuszom przekazywania uwag w postaci papierowej lub elektronicznej, a także w ramach przynajmniej dwóch z wymienionych form konsultacji (harmonogram konsultacji społęcznych przedstawiono w Gminnym Programie Rewitalizacji): Spotkania, Debaty, Warsztaty, Spacery studyjne, Ankiety, Wywiady, Wykorzystanie grup przedstawicielskich, Zbieranie uwag ustnych. Analiza przedstawionych w dokumencie danych statystycznych, uzupełniona została innymi metodami badawczymi, w tym: 1. W części dotyczącej sfery przestrzenno-funkcjonalnej gminy przeprowadzono analizę dostępności poszczególnych typów infrastruktury. 2. W części dotyczącej obszaru edukacji, dla opisu poziomu nauczania w gimnazjach posłużono się wskaźnikiem edukacyjnej wartości dodanej (EWD), zgodnie z metodologią Instytutu Badań Edukacyjnych. 1.3 POŁOŻENIE GMINY PAŁECZNICA Gmina Pałecznica położona jest w powiecie proszowickim, ok. 20 km na północny wschód od Krakowa. Należy do Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego. Gmina o powierzchni 47,8 km 2 zamieszkuje 3661 mieszkańców, co oznacza że gęstość zaludnienia wynosi 76,6 os./km 2. Najmniejsze zagęszczenie odnotowano w jednostce, na którą składają się sołectwa Sołcza i Bolów (51 os./km 2 ), a najwyższe w Czuszowie - 115,5 os./km 2, co stanowi ok. połowę średniej w województwie małopolskim (222 os/km 2 ).

Tabela 1. PARAMETRY TERYTORIALNO-LUDNOŚCIOWE W JEDNOSTKACH REFERENCYJNYCH GMINY PAŁECZNICA W ROKU 2015 JEDNOSTKA POWIERZCHNIA [ha] POPULACJA GĘSTOŚĆ ZALUDNIENIA [os./km 2 ] Sudołek i Pieczonogi 233,32 396 75,9 Solcza i Niezwojowice 583,08 262 54,2 Nadzów 499,94 448 89,6 Czuszów 528,86 611 115,5 Łaszów i Bolów 376,32 192 51,0 Winiary 322,39 301 93,4 Pamięcice 407,69 247 60,6 Lelowice Kolonia 307,32 196 63,8 Gruszów 369,41 287 77,7 Pałecznica 692,66 533 76,9 Ibramowice 210,08 188 89,5 ŁĄCZNIE 4781,23 3661 76,6 Źródło: GUS, Dane Urzędu Gminy Pałecznica, obliczenia własne 9 W gminie nie występują formy ochrony przyrody wymienione w art. 6 ustawy z dn. 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody.

2. SYTUACJA SPOŁECZNA 2.1 STRUKTURA DEMOGRAFICZNA W kraju obserwowane są tendencje społeczne analogiczne do tych, jakie mają miejsce w przeważającej części krajów Unii Europejskiej. Z punktu widzenia potrzeb rewitalizacyjnych, na szczególną uwagę zasługuje zmiana struktury wiekowej społeczeństw, a zwłaszcza proces ich starzenia się, za którym idzie konieczność korekty polityki społecznej. 10 Proces starzenia się społeczeństwa, mierzony zarówno wzrostem liczby osób w wieku poprodukcyjnym, jak i zmniejszeniem się udziału dzieci i młodzieży w strukturze wiekowej, wzmacniany jest wzrostem spodziewanej długości życia. "Prognoza ludności na lata 2014-2050" sporządzona przez Główny Urząd Statystyczny przewiduje, że w 2050 roku populacja kraju będzie wynosiła niespełna 34 miliony osób, przy czym spadek liczby ludności będzie nasilał się w kolejnych dekadach. W 2020 roku liczba mieszkańców Polski będzie wynosiła 38,14 mln, co będzie oznaczało spadek o ok. 1% w stosunku do 2014 roku. Tabela 2. OCZEKIWANA PRZECIĘTNA DŁUGOŚĆ ŻYCIA W POLSCE W LATACH 2015-2050 PŁEĆ/ROK 2015 2020 2025 2050 Mężczyźni 73,4 74,6 75,9 82,1 Kobiety 81,2 82,1 83 87,5 Źródło: "Prognoza ludności na lata 2014-2050" Tabela 3. UDZIAŁ LUDNOŚCI W WIEKU 65 LAT I WIĘCEJ W POPULACJI 2014 2020 2050 Udział ludności w wieku powyżej 65 lat w populacji kraju 15,3% 18,9% 32,7% Źródło: "Prognoza ludności na lata 2014-2050", obliczenia własne Zgodnie z danymi Urzędu Gminy Pałecznica, w 2015 roku w granicach gminy mieszkało 3661 osób. Największym pod względem liczby mieszkańców sołectwem był Czuszów zamieszkiwany przez ok. 17% mieszkańców gminy. Zasadniczo sytuacja demograficzna w gminie jest stabilna. W ciągu ubiegłych 5 lat liczba mieszkańców zmniejszyła sie jedynie o 10 osób, co stanowiło ułamek procenta. Co bardziej istotne, zaobserwowano wyraźny spadek liczby mieszkańców centrum administracyjnego gminy, czyli Pałecznicy - w latach 2011-2015 spadek o 21 osób, a także Pamięcić - spadek o 15 osób, tj. o blisko 6%.

Wykres 2. POPULACJA JEDNOSTEK REFERENCYJNYCH GMINY PAŁECZNICA W 2015 ROKU 700 601 611 600 554 533 500 439 448 398 396 400 291 287 297 301 262 247 266 300 262 185 192 184 188 194 196 200 100-11 2011 2 015 Źródło: Dane Urzędu Gminy Pałecznica Biorąc pod uwagę teren całej gminy, rozkład ludności na poszczególne grupy wiekowe jest bardzo zbliżony do średnich w województwie małopolskim. Notuje się nieco większy odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym. Wykres 3. STRUKTURA WIEKOWA W GMINIE PAŁECZNICA W 2015 ROKU 70,0 60,0 50,0 62,4 60,0 40,0 30,0 20,0 18,9 20,1 18,6 19,9 MAŁOPOLSKIE GMINA PAŁECZNICA 10,0 0,0 WIEK PRZEDPRODUKCYJNY WIEK PRODUKCYJNY WIEK POPRODUKCYJNY Pomiędzy poszczególnymi jednostkami referencyjnymi odnotowano wyraźne różnice w strukturze wiekowej, choć należy przy tym zauważyć, że w żadnym z sołectw nie stwierdzono daleko posuniętego deficytu demograficznego. Udział osób w wieku przedprodukcyjnym wahał się od 17% do 25%, a w wieku poprodukcyjnym - od 12,2% do 19,9%.

25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% Wykres 4. UDZIAŁ OSÓB W WIEKU POPRODUKCYJNYM W POPULACJI W 2015 ROKU 12,2% 12,9% 13,2% 13,8% 14,6% 16,0% 16,3% 16,7% 16,7% 16,9% 19,9% 12 Źródło: Dane Urzędu Gminy Pałecznica, obliczenia własne Wykres 5. UDZIAŁ OSÓB W WIEKU PRZEDPRODUKCYJNYM W POPULACJI W 2015 ROKU 30,0% 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% 17,0% 18,8% 20,0% 22,2% 22,3% 22,6% 22,9% 22,9% 23,2% 24,9% 25,0% Źródło: Dane Urzędu Gminy Pałecznica, obliczenia własne 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% Wykres 6. UDZIAŁ OSÓB W WIEKU PRODUKCYJNYM W POPULACJI W 2015 ROKU 55,1% 58,8% 60,4% 60,9% 61,1% 63,8% 64,1% 64,5% 65,4% 65,5% 69,2% Źródło: Dane Urzędu Gminy Pałecznica, obliczenia własne WNIOSKI - DEMOGRAFIA Zasadniczo sytuacja demograficzna w gminie Pałecznica jest stabilna. Różnice w strukturze wiekowej poszczególnych jednostek referencyjnych nie stanowią podstawy dla stwierdzenia istotnego deficytu. Praktycznie jedyną istotną negatywną tendencją jest zmniejszenie liczby mieszkańców w miejscowościach Pałecznica i Pamięcice.

2.2 BEZROBOCIE Dane przywoływane w dokumencie dotyczą bezrobocia rozumianego jako odsetek osób zarejestrowanych jako bezrobotne w grupie osób w wieku produkcyjnym. Bezrobotny zarejestrowany to osoba, która ukończyła 18 lat i nie osiągnęła wieku emerytalnego, niezatrudniona i niewykonująca innej pracy zarobkowej, zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy i zarejestrowana we właściwym dla miejsca zameldowania (stałego lub czasowego) powiatowym urzędzie pracy oraz poszukująca zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. Poprawa parametrów gospodarczych w kraju wpłynęła na odczuwalną poprawę sytuacji materialnej gospodarstw domowych. W ciągu minionej dekady w kraju wyraźnie zmniejszyło się bezrobocie - obecny stały trend spadkowy notowany jest od 2013 roku. 13 2011 ROK 2015 ROK POLSKA 8,0% 6,5% MAŁOPOLSKA 6,8% 5,7% Parametry bezrobocia w gminie Pałecznica niewiele odbiegają od średniej notowanej w Małopolsce. Podobna jest też tendencja w spadku poziomu bezrobocia: w latach 2011-2015 zmniejszyło się ono z 6,7 do 6,2% w skali całej gminy. 9,0 8,0 7,0 6,0 8,0 Wykres 7. TENDENCJE BEZROBOCIA W GMINIE PAŁECZNICA 6,8 6,5 6,7 6,2 5,7 5,0 4,0 3,0 2011 2015 2,0 1,0 0,0 POLSKA MAŁOPOLSKIE GMINA PAŁECZNICA Źródło: GUS Należy jednak pamiętać, że gmina Pałecznica znajduje się na terenach wiejskich, a co za tym idzie, oficjalne wskaźniki nie w pełni oddają skalę zjawiska. Wynika to z faktu występowania w obszarach rolniczych, zwłaszcza rolnictwa rozdrobnionego, problemu bezrobocia ukrytego. W związku z tym dla opisu zjawiska bezrobocia wykorzystano dane Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, odnośnie liczby przyznawanych zasiłków ze względu na bezrobocie.

18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 Wykres 8. LICZBA DECYZJI O POMOCY SPOŁECZNEJ Z TYTUŁU BEZROBOCIA / 1000 os. 16,6 15,6 11,3 10,1 10,4 5,3 3,8 4,0 1,6 0,0 0,0 14 Źródło: Dane Urzędu Gminy Pałecznica Jak wskazuje powyższe zestawienie, statystycznie najwyższe zapotrzebowanie na pomoc ze względu na bezrobocie notowane jest w Pieczonogach, Łaszowie, Winiarach, Nadzowie i miejscowości Pałecznica. 2.3 UBÓSTWO I POMOC SPOŁECZNA "Ubóstwo" nie jest terminem jednoznacznym. Zasadniczo wyróżnia się jego dwa typy: ubóstwo absolutne, rozumiane jako brak możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych czy społecznych oraz ubóstwo relatywne - w tym przypadku bierze się pod uwagę dystans dzielący poziom życia jednostki czy gospodarstwa domowego od średniego poziomu życia na danym obszarze. Pomimo złożoności pojęcia, wciąż podstawowym parametrem określającym poziom ubóstwa jest skala dochodów. Tzw. ustawowa granica ubóstwa aktualizowana jest co 3 lata na drodze rozporządzenia Rady Ministrów 1, stanowiącego uszczegółowienie zapisów Ustawy z dn. 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. Od 1 października 2015 roku obowiązującymi kryteriami dochodowymi są: dla osoby samotnie gospodarującej dochód w wysokości 634 zł, dla osoby w rodzinie dochód w wysokości 514 zł; POMOC SPOŁECZNA Za pomoc społeczną w gminie, stanowiącą główne narzędzie przeciwdziałania ubóstwu, odpowiada Ośrodek Pomocy Społecznej, działający na podstawie Ustawy z dn. 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej. Podstawę i opis możliwych przyczyn udzielenia pomocy społecznej stanowi art. 7 Ustawy. Poza ubóstwem, do najważniejszych zalicza się: bezdomność, bezrobocie, alkoholizm i niepełnosprawność. Oznacza to, że fakt korzystania z pomocy społecznej nie jest tożsamy z doświadczaniem ubóstwa. W 2014 roku ze 1 ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 14 lipca 2015 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej.

środowiskowej pomocy społecznej korzystało prawie 8% ludności kraju (2,95 mln ludzi), z czego 2,05 mln ludzi w kraju żyło w rodzinach, spełniających kryterium dochodowe ubóstwa. 15 Jak wynika z analizy GUS pn. "Ubóstwo w Polsce w latach 2013 i 2014", najbardziej zagrożoną grupą są dzieci i młodzież. Ponad 10% z nich żyje w skrajnym ubóstwie, podczas gdy analogiczny współczynnik dla osób w wieku produkcyjnym wynosi 7%, a dla osób w wieku poprodukcyjnym - 4,3%. Notowana w ostatnich latach poprawa sytuacji gospodarczej miała wpływ na malejące zapotrzebowanie na pomoc społeczną, której zasięg zmniejszył się w latach 2009-2014 z 9,1 do 7,7% w skali kraju oraz z 7,3% do 6,4% w Małopolsce. ZASIĘG POMOCY SPOŁECZNEJ 2009 rok 2014 rok POLSKA 9,1% 7,7% MAŁOPOLSKA 7,3% 6,4% W całej gminie Pałecznica, w 2015 roku, odsetek osób otrzymujących pomoc z opieki społecznej wynosił 7,1%, a zatem był równy przeciętnemu poziomowi w kraju oraz nieco wyższy niż w Małopolsce (6,4%). Wykres 9. ODSETEK OSÓB OTRZYMUJĄCYCH POMOC SPOŁECZNĄ (PONIŻEJ I POWYŻEJ KRYTERIUM DOCHODOWEGO) 8,0 6,0 4,0 2,0 2,1 5,0 2,0 3,5 4,1 3,6 0,0 POLSKA WOJEWÓDZTWO MAŁOPOLSKIE GMINA PAŁECZNICA PONIŻEJ KRYTERIUM DOCHODOWEGO POWYŻEJ KRYTERIUM DOCHODOWEGO Źródło: GUS W 2015 roku wydano w gminie Pałecznica decyzje o przyznaniu pomocy społecznej 214 osobom. Najwięcej decyzji motywowanych było względami zdrowotnymi (długotrwała choroba i niepełnosprawność) oraz ubóstwem.

Czuszów Gruszów Ibramowice Lelowice Kolonia Bolów i Łaszów Nadzów Pałecznica Pamięcice Sudołek i Pieczonogi Solcza i Niezwojowice Winiary Razem Tabela 4. PRZYCZYNY PRZYZNANIA POMOCY SPOŁECZNEJ W JEDNOSTACH REFERENCYJNYCH GMINY PAŁECZNICA 16 Przyczyna Ubóstwo 4 0 1 1 3 8 9 6 7 1 4 44 Sieroctwo 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Bezdomność 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Potrzeba ochrony macierzyństwa lub wielodzietności 3 0 0 1 0 7 5 0 2 0 2 20 Bezrobocie 1 0 1 0 2 7 6 1 4 1 5 28 Niepełnosprawność 2 2 1 1 4 9 8 4 9 1 3 44 Długo trwała lub ciężka choroba 4 3 1 1 1 6 10 5 11 3 4 49 Bezradność w sprawach opiekuńczo wychowawczych 1 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 3 Przemoc w rodzinie 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Alkoholizm 0 0 0 0 1 5 4 0 1 1 1 13 Narkomania 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Trudności w przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Trudności w integracji osób które otrzymały status uchodźcy 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 Zdarzenie losowe 1 1 0 3 1 2 0 0 2 0 0 10 Sytuacja kryzysowa 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 2 ŁĄCZNIE 16 7 4 7 13 46 42 16 36 7 20 214 Źródło: GOPS w Pałecznicy Statystycznie pomoc społeczną w największym zakresie otrzymywali mieszkańcy Nadzowa, jednostki referencyjnej Sudołek i Pieczonogi oraz Pałecznicy. Pomoc powyżej przeciętnej w gminie, wynoszącej 58,5 decyzji/1000 os., przyznawana była też mieszkańcom Bolowa i Łaszowa, Winiar i Pamięcic. Wykres 10. LICZBA DECYZJI O PRZYZNANIU POMOCY SPOŁECZNEJ /1000 MIESZKAŃCÓW 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 21,3 24,4 26,2 26,7 35,7 64,8 66,4 67,7 78,8 90,9 102,7 Źródło: GOPS w Pałecznicy, opracowanie własne

WNIOSKI - BEZROBOCIE I UBÓSTWO Analiza struktury pomocy społecznej w gminie wskazuje na większe niż przeciętnie problemy zdrowotne mieszkańców gminy Pałecznica. Ponad 40% decyzji o pomocy motywowanych było chorobą lub niepełnosprawnością. Równocześnie problemy powiązane z bezrobociem miały zdecydowanie mniejsze znaczenie. Najgorszą sytuację, zarówno odnośnie zapotrzebowania na pomoc społeczną, jak i bezrobocia, zdiagnozowano w Nadzowie, Pałecznicy i Winiarach. 17 2.4 EDUKACJA I OPIEKA NAD DZIEĆMI Zakres edukacji publicznej należy do zadań własnych gminy, co wynika z art. 7 Ustawy z dn. 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. Podstawowym dla organizacji szkolnictwa aktem jest Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty. Z Ustawy wynika nie tylko obowiązek zapewnienia odpowiedniej infrastruktury w granicach gminy, ale też zlokalizowania jej w odpowiedniej odległości od miejsca zamieszkania uczniów. Zgodnie z postanowieniami art. 17 ust. 2 Ustawy, droga dziecka do placówki szkolnej nie może przekraczać 3 km (w przypadku dzieci uczęszczających do przedszkoli i uczniów klas I-IV szkół podstawowych) i 4 km w przypadku uczniów V i VI klasy szkoły podstawowej i gimnazjum. W przeciwnym wypadku, gmina zobowiązana jest do zorganizowania bezpłatnego transportu lub zwrotu kosztów przejazdu dziecka środkami transportu publicznego. Główne placówki edukacyjne w gminie funkcjonują w ramach Zespołu Szkół w Pałecznicy: Samorządowa Szkoła Podstawowa w Pałecznicy; o Filia Integracyjna w Ibramowicach; Gimnazjum w Pałecznicy; Opieka przedszkolna sprawowana jest w 4 miejscowościach w następujących placówkach: Punkt Przedszkolny nr 1 w Pałecznicy; Punkt Przedszkolny nr 2 w Nadzowie; Punkt Przedszkolny nr 3 w Czuszowie; Punkt Przedszkolny nr 4 w Ibramowicach. Dla przedstawienia poziomu edukacji uczniów, porównano średnie wyników egzaminów (sprawdzian po 6. klasie szkoły podstawowej i egzamin gimnazjalny). Ze względu na stosunkowo niewielką liczbę zdających, uniemożliwiającą efektywne porównanie wyników metodami statystycznymi dla poszczególnych lat, przedstawiono średnie dla okresu lat 2011-2015. Dla egzaminów gimnazjalnych wzięto pod uwagę średnie wyniki z części humanistycznej, matematyczno-przyrodniczej i językowej w zakresie języka angielskiego na poziomie podstawowym.

Tabela 5. WYNIKI SPRAWDZIANU PO 6. KLASIE W SZKOŁACH GMINY PAŁECZNICA W LATACH 2011-2015 ŚREDNI % WYNIKI SPRAWDZIANU PO ŚREDNI % WYNIK WYNIK SPRAWDZIANU PO SZKOLE RÓŻNICA % MIĘDZY ŚREDNIM SZKOLE PODSTAWOWEJ W SPRAWDZIANU PODSTAWOWEJ WYNIKIEM W LATACH 2011-2015 PO SZKOLE W LATACH SZKOLE I PODSTAWOWEJ 2011-2015 W ŚREDNIĄ W SZKOŁA W LATACH 2011-2015 WOJ. MAŁOPOLSKIM WOJ. MAŁOPOLSKIM 2011 2012 2013 2014 2015 Samorządowa Szkoła Podstawowa w Pałecznicy 68,18 57,625 49,18 55,8 54,9 57,14 64,8-7,66 Samorządowa szkoła Podstawowa Filia Integracyjna w Ibramowicach 59,3 61,45 54,55 69,5 65 61,96 64,8-2,84 18 ŁĄCZNIE 63,74 59,5375 51,865 62,65 59,95 59,55 64,8-5,25 Źródło: OKE Kraków, opracowanie własne Tabela 6. WYNIKI EGZAMINU GIMNAZJALNEGO W GMINIE PAŁECZNICA W LATACH 2011-2015 SZKOŁA / SOŁECTWO WYNIKI SPRAWDZIANU PO SZKOLE PODSTAWOWEJ W LATACH 2011-2015 2011 2012 2013 2014 2015 ŚREDNI % WYNIK EGZAMINU GIMNAZJALNEGO W LATACH 2011-2015 ŚREDNI % WYNIK EGZAMINU GIMNAZJALNEGO W LATACH 2011-2015 W WOJ. MAŁOPOLSKIM RÓŻNICA MIĘDZY ŚREDNIM WYNIKIEM W SZKOLE I ŚREDNIĄ W WOJ. MAŁOPOLSKIM Gimnazjum w Pałecznicy 2 40,87 53,22 51,92 60,92 62,12 53,81 59,1-5,29 Źródło: OKE Kraków, opracowanie własne Jak wskazano wyżej, analiza danych statystycznych odnośnie końcowych wyników egzaminów może być tylko częściową wskazówką, zwłaszcza, kiedy mamy do czynienia z ograniczoną liczbą zdających. W takich sytuacjach z pomocą przychodzi współczynnik edukacyjnej wartości dodanej (EWD), pozwalający porównać wyniki uczniów na początku i na końcu nauki w danej placówce. Dzięki temu minimalizuje się wpływ takich czynników jak kapitał kulturowy wyniesiony z domu lub możliwości finansowania dodatkowych zajęć przez rodziców, a wysuwa się na pierwszy plan poziom nauczania w danej szkole. KAPITAŁ KULTUROWY UCZNIÓW WYNIESIONY Z DOMU Tabela 7. MODEL EDUKACYJNEJ WARTOŚCI DODANEJ SŁABE WYNIKI W NAUCE ŚREDNIE WYNIKI W NAUCE DOBRE WYNIKI W NAUCE WYSOKI EWD - UJEMNY (BARDZO NISKI) EWD - UJEMNY EWD - DODATNI NISKI EWD - NEUTRALNY EWD - DODATNI EWD - DODATNI (WYSOKI) Źródło: http://ewd.edu.pl, Instytut Badań Edukacyjnych 2 Dane za 2011 rok obliczono łącznie dla istniejących wówczas w gminie placówek gimnazjalnych

W Polsce EWD oblicza się przede wszystkim dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych. Poniżej przedstawiono parametr dla obydwu gimnazjów działających w gminie w latach 2014-2016. Wykorzystano przy tym materiały graficzne Instytutu Badań Edukacyjnych. 19 Wykres 11. EDUKACYJNA WARTOŚĆ DODANA GIMNAZJÓW W GMINIE PAŁECZNICA W ZAKRESIE PRZEDMIOTÓW HUMANISTYCZNYCH Źródło: http://ewd.edu.pl, Instytut Badań Edukacyjnych

Wykres 12. EDUKACYJNA WARTOŚĆ DODANA GIMNAZJÓW W GMINIE PAŁECZNICA W ZAKRESIE PRZEDMIOTÓW MATEMATYCZNO-PRZYRODNICZYCH 20 Źródło: http://ewd.edu.pl, Instytut Badań Edukacyjnych Analiza danych EWD wskazuje, że poziom Gimnazjum w Pałecznicy plasuje się w okolicach średniej w kraju. Problemem jest natomiast fakt, iż młodzież po szkole podstawowej rozpoczyna naukę z wynikami niższymi niż przeciętnie. Stąd również na koniec gimnazjum legitymuje się słabszymi wynikami egzaminu. WNIOSKI - EDUKACJA Zasadniczo niski poziom edukacji należy do największych deficytów społecznych w gminie. Świadczy o tym porównanie wyników w edukacji dzieci ze szkół podstawowych i młodzieży z gminnego gimnazjum (w obydwu przypadkach wyniki są wyraźnie niższe niż w województwie). Ze względu na fakt, iż w gminie funkcjonują tylko dwa ośrodki szkolne, trudno jest wskazać jednoznacznie, w których jednostkach referencyjnych problem edukacyjny jest szczególnie nasilony. Odnośnie szkoły podstawowej określono, że nieco wyższe wyniki sprawdzianu po 6. klasie notują dzieci z placówki w Ibramowicach. 2.6 KAPITAŁ SPOŁECZNY W społeczeństwach zachodnich, przejawem współdziałania obywateli na poziomie lokalnym są przede wszystkim zaangażowanie w sprawy samorządu lokalnego i aktywność w ramach organizacji pozarządowych. Jak podkreślono w opracowanym w 2015 roku raporcie "Państwo i my. Osiem grzechów głównych Rzeczypospolitej" pod redakcją prof. Jerzego Hausnera, pomimo częstych

SOŁECTWA WOJEWÓDZTWO SOŁECTWA WOJEWÓDZTWO SOŁECTWA WOJEWÓDZTWO SOŁECTWA WOJEWÓDZTWO SOŁECTWA WOJEWÓDZTWO dysfunkcji, instytucje samorządu lokalnego cieszą się pozytywnymi recenzjami blisko 2/3 obywateli. 21 Tabela 8. OCENA WŁADZ SAMORZĄDOWYCH W POLSCE W LATACH 2011-2015 OCENA WŁADZ 2011 2012 2013 2014 2015 MIASTA/GMINY Dobra 65-69% 60-63% 56-62% 59-65% 63% Zła 20-24% 26-29% 27-34% 25-30% 23% Źródło: "Państwo i my. Osiem grzechów głównych Rzeczypospolitej", CBOS Parametrem, który służy najczęściej do opisu zaangażowania mieszkańców w sprawy społeczności lokalnej i kraju jest frekwencja wyborcza. W poniższej tabeli podano wybrane dane odnośnie frekwencji w gminie Pałecznica i sołectwach, a także województwie małopolskim. Jak wynika z zestwienia, najniższą frekwencję notowano w ostatnich latach w lokalu wyborczym w Winiarach, obsługującym poza samymi Winiarami, wyborców z Bolowa i Łaszowa. Tabela 9. FREKWENCJA W LOKALACH WYBORCZYCH W GMINIE PAŁECZNICA W LATACH 2014-2015 PARLAMENTARNE (SEJM) - 2015 [%] PREZYDENCKIE - 2015 [%] DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO - 2014 [%] SAMORZĄDOWE - 2014 [%] ŁĄCZNIE LOKALE WYBORCZE Zespół Szkół w Pałecznicy 51,15% 50,91% 21,84% 65,08% 47,25% Zespół Szkół w Pałecznicy - filia integracyjna w Ibramowicach 52,30% 46,67% 13,79% 66,81% 44,89% Szkoła podstawowa w Czuszowie 44,81% 49,20% 14,93% 59,23% 42,04% Szkoła Podstawowa w Nadzowie 43,40% 48,26% 12,80% 60,06% 41,13% Szkoła Podstawowa w Winiarach 36,53% 34,58% 14,36% 60,70% 36,54% GMINA 47,52% 54,90% 47,19% 58,90% 16,75% 27,60% 63,35% 48,50% 43,70% 47,47% Źródło: www.pkw.gov.pl ZESPÓŁ SZKÓŁ W PAŁECZNICY Lelowice Kolonia Pałecznica Pamięcice Niezwojowice Solcza Tabela 10. OBWODY WYBORCZE W GMINIE PAŁECZNICA ZESPÓŁ SZKÓŁ W PAŁECZNICY - FILIA INTEGRACYJNA W IBRAMOWICACH Gruszów Ibramowice Pieczonogi Sudołek SZKOŁA PODSTAWOWA W CZUSZOWIE SZKOŁA PODSTAWOWA W NADZOWIE SZKOŁA PODSTAWOWA W WINIARACH Czuszów Nadzów Bolów Łaszów Winiary

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE W gminie działa 19 organizacji pozarządowych. Oznacza to, że na 1000 mieszkańców średnio przypada 5,2 organizacji. Najczęstszymi typami aktywności mieszkańców jest przynależność do ugruntowanych w przestrzeni publicznej instytucji - zwłaszcza Ochotniczej Straży Pożarnej. 22 Warto również zauważyć aktywność NGO o charakterze typowo lokalnym. Organizacje takie działają przede wszystkim w miejscowości Pałecznica. Jedynym sołectwem, w którym nie działały organizacje pozarządowe były Lelowice-Kolonia. Niski poziom aktywności stwierdzono również w Nadzowie i jednostce Sudołek i Pieczonogi, gdzie pomimo stosunkowo dużej liczby mieszkańców, jedynymi organizacjami było oddziały Ochotniczej Straży Pożarnej.

Tabela 11. ORGANIZACJE POZARZĄDOWE W JEDNOSTKACH REFERENCYJNYCH GMINY PAŁECZNICA JEDNOSTKA POPULACJA ORGANIZACJE CZUSZÓW 611 GRUSZÓW 287 IBRAMOWICE 188 LELOWICE KOLONIA ŁASZÓW I BOLÓW 192 NADZÓW 448 PAŁECZNICA STOWARZYSZENIE "RAZEM PLUS" OCHOTNICZA STRAŻ POŻARNA W CZUSZOWIE OCHOTNICZA STRAŻ POŻARNA W GRUSZOWIE SPÓŁDZIELNIA PRODUCENTÓW WARZYW "IBROL" LICZBA ORGANIZACJI LICZBA ORGANIZACJI / 1000 OS. 2 3,3 1 3,5 1 5,3 196 BRAK 0 0 533 PAMIĘCICE 247 SOLCZA I NIEZWOJOWICE 262 OCHOTNICZA STRAŻ POŻARNA W BOLOWIE 1 5,2 OCHOTNICZA STRAŻ POŻARNA W NADZOWIE 1 2,2 STOWARZYSZENIE NA RZECZ ROZWOJU KULTURY I SPORTU W GMINIE PAŁECZNICKIE STOWARZYSZENIE PROMOCJI I ROZWOJU GMINY STOWARZYSZENIE NA RZECZ ROZWOJU I PROMOCJI GMINY PAŁECZNICA "MUSZELKA" STOWARZYSZENIE NA RZECZ ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO "KLUCZ" 7 13,1 ODDZIAŁ W PAŁECZNICY ZWIĄZEK PRODUCENTÓW TRZODY CHLEWNEJ W PAŁECZNICY SPÓŁDZIELNIA KÓŁEK ROLNICZYCH RACŁAWICE-PAŁECZNICA W PAŁECZNICY OCHOTNICZA STRAŻ POŻARNA W PAŁECZNICY OCHOTNICZA STRAŻ POŻARNA W PAMIĘCICACH 1 4,0 STOWARZYSZENIE KOŁA GOSPODYŃ WIEJSKICH "SOLCZA" W SOLCZY 2 7,6 FUNDACJA "PSZCZÓŁKI" SUDOŁEK I OCHOTNICZA STRAŻ POŻARNA W 396 PIECZONOGI PIECZONOGACH 1 2,5 OCHOTNICZA STRAŻ POŻARNA W WINIARY WINIARACH 301 STOWARZYSZENIE NA RZECZ ROZWOJU 2 6,6 WSI ŁĄCZNIE 3661 19 ORGANIZACJI 5,2 Źródło: bazy.ngo.pl, mojepanstwo.pl 23 WNIOSKI - AKTYWNOŚĆ MIESZKAŃCÓW Zasadniczo najwyższy poziom aktywności mieszkańców obserwuje się w centralnie położonej Pałecznicy. Dotyczy to zarówno frekwencji wyborczej, jak i aktywności w organizacjach pozarządowych. Najniższe parametry odnotowano dla Winiar, Bolowa i Łoszowa (frekwencja) oraz Lelowic-Kolonii, Nadzowa, Sudołka i Pieczonóg (NGO).

3 GOSPODARKA I ROLNICTWO W kraju notuje się systematyczny wzrost liczby podmiotów gospodarki narodowej, przy czym związane jest to przede wszystkim ze zwiększeniem liczby mikroprzedsiębiorstw, tzn. firm zatrudniających do 9 osób. Liczba małych podmiotów zmniejszyła się po latach największego nasilenia kryzysu gospodarczego (lata 2008-2009), a następnie ustabilizowała się. Liczba największych firm systematycznie spada. 24 Zatrudnienie 2009 2015 0-9 3,74 mln 4,18 mln 10-49 159,7 tys. 147,1 tys. 50-249 29,7 tys. 29,2 tys. 250-1000 4,06 tys. 3,68 tys. 1000+ 827 768 Pod względem średniej liczby podmiotów gospodarki narodowej, gmina nie ustępuje znacząco pozostałym obszarom kraju. Podczas gdy średnio w Małopolsce na 10 tys. mieszkańców zarejestrowanych jest 1078,9 podmiotów, na badanym obszarze współczynnik wynosi 702 podmioty. Wykres 13. LICZBA PODMIOTÓW GOSPODARKI NARODOWEJ W KRAJU, WOJEWÓDZTWIE I GMINIE PAŁECZNICA NA 10 TYS. MIESZKAŃCÓW 1200,0 1000,0 800,0 600,0 400,0 200,0 1088,6 1078,9 702,0 0,0 POLSKA MAŁOPOLSKIE GMINA PAŁECZNICA Źródło: GUS Tabela 12. PARAMETRY AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ W SOŁECTWACH GMINY PAŁECZNICA W LATACH 2011 i 2015 POPULACJA LICZBA PODMIOTÓW GOSPODARKI NARODOWEJ 2011 2015 WZROST LICZBA / 10 LICZBA / 10 SOŁECTWO 2011 2015 LICZBA TYS. OSÓB LICZBA TYS. OSÓB LICZBOWY % GMINA 3671 3661 213 580,2 257 702,0 44 20,7% BOLÓW I ŁASZÓW 185 192 5 270,3 7 364,6 2 40,0% CZUSZÓW 601 611 34 565,7 47 769,2 13 38,2% GRUSZÓW 291 287 18 618,6 23 801,4 5 27,8% IBRAMOWICE 184 188 13 706,5 12 638,3-1 -7,7% LELOWICE KOLONIA 194 196 13 670,1 11 561,2-2 -15,4%

NADZÓW 439 448 30 683,4 27 602,7-3 -10,0% PAŁECZNICA 554 533 43 776,2 60 1125,7 17 39,5% PAMIĘCICE 262 247 13 496,2 18 728,7 5 38,5% SOLCZA I NIEZWOJOWICE 266 262 16 601,5 14 534,4-2 -12,5% SUDOŁEK I PIECZONOGI 398 396 14 351,8 21 530,3 7 50,0% WINIARY 297 301 14 471,4 17 564,8 3 21,4% Źródło: GUS, Urząd Gminy w Pałecznicy, opracowanie własne 25 Analiza terytorialna wykazała duże zróżnicowanie pod względem aktywności gospodarczej. Statystycznie na 10 tys. mieszkańców w gminie działają 702 podmioty gospodarki narodowej. W poszczególnych sołectwach liczba ta waha się od 180 w Łaszowie do 1125,7 w miejscowości Pałecznica. Parametry wyraźnie poniżej przeciętnej, poza Łaszowem notowane są w Sudołku i Solczy. Wykres 14. LICZBA PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH W PRZELICZENIU NA 10 TYS. MIESZKAŃCÓW W JEDNOSTKACH REFERENCYJNYCH GMINY PAŁECZNICA 1200,0 1125,7 1000,0 800,0 600,0 400,0 200,0 0,0 364,6 530,3 534,4 561,2 564,8 602,7 638,3 728,7 769,2 801,4 Źródło: GUS, opracowanie własne W gminie obserwowano w ostatnich latach wzrost aktywności gospodarczej. W ciągu 5 lat liczba podmiotów gospodarki narodowej zwiększyła się o ponad 20% (z 213 do 257). Tendencja ta rozkładała się jednak nierównomiernie w poszczególnych miejscowościach. Statystycznie największy spadek liczby podmiotów gospodarczych odnotowano w Niezwojowicach. W latach 2011-2015 liczba ta zmniejszyła się o 1/4. Spadki odnotowano również w Lelowicach - Kolonii, Nadzowie i Ibramowicach. Z kolei największy procentowy wzrost zaobserwowano w Sudołku i Bolowie. Wynikał on z rejestracji 6 nowych podmiotów gospodarki narodowej. Zdecydowanie większe znaczenie miał rozwój gospodarczy w Pałecznicy i Czuszowie, gdzie łącznie w badanym okresie powstało 30 nowych podmiotów gospodarki narodowej.

60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% Wykres 15. TENDENCJE ROZWOJU GOSPODARCZEGO W GMINIE PAŁECZNICA 38,2% 38,5% 39,5% 40,0% 27,8% 21,4% 50,0% 26 10,0% 0,0% -10,0% -20,0% -15,4% -12,5% -10,0% -7,7% Źródło: GUS, opracowanie własne GOSPODARKA - WNIOSKI W gminie notuje się pozytywne tendencje w rozwoju gospodarczym. Najlepszą sytuację zdiagnozowano w położonej centralnie miejscowości Pałecznica, a także w Gruszowie i Czuszowie. Wyraźnie najsłabszą sytuację pod względem poziomu rozwoju gospodarczego stwierdzono w Łaszowie. Działają tam tylko 2 podmioty gospodarcze. Co ważne, w ostatnich latach liczba ta nie mieniła się, co należy odczytywać jako oznakę stagnacji gospodarczej. Nieco odmienna sytuacja występuje w miejscowościach Sudołek i Solcza. Sołectwa charakteryzują się niskimi parametrami rozwoju gospodarczego, jednak w ostatnich latach obserwowano symptomu poprawy sytuacji (zwiększenie liczby podmiotów gospodarczych).

4. WARUNKI ŚRODOWISKOWE JAKOŚĆ POWIETRZA Główne parametry środowiska naturalnego w kraju i województwie systematycznie poprawiają się. Wpływ na to mają różne czynniki, do najważniejszych należą: Rozwój technologii umożliwiający osiąganie lepszych parametrów energetycznych urządzeń, pojazdów i budynków, w ślad za którym idą zmiany prawne, Działania inwestycyjne w przemyśle, których rezultatem jest wdrożenie energooszczędnych procesów produkcyjnych, Działania inwestycyjne w przestrzeni publicznej oraz w sektorze komunalno-bytowym, w tym termomodernizacja budynków, wpływająca na zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza oraz rozbudowa infrastruktury wodno-kanalizacyjnej, wpływająca na zmniejszenie zanieczyszczenia wód, Inne procesy, w tym wdrażanie programów edukacji ekologicznej czy zmiana trybu życia, zwłaszcza w dużych miastach (np. przesiadanie się z samochodów do transportu publicznego lub na rowery). Tendencję krajową zobrazowano, przedstawiając średnie roczne zanieczyszczenie powietrza pyłem PM10 w wybranych rejonach. Poprawę obserwuje się zwłaszcza w strefach położonych w południowych województwach, które pierwotnie wykazywały wyższe zanieczyszczenie (małopolskie, podkarpackie). Wykres 16. ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA PYŁEM PM10 W WYBRANYCH STREFACH W KRAJU W LATACH 2010-2014 60,0 51,5 50,0 40,0 30,0 45,1 39,0 36,1 32,5 33,6 35,2 33,5 31,7 34,9 32,332,4 42,6 37,3 32,2 2010 2012 20,0 2014 10,0 0,0 Strefa małopolska Strefa dolnośląska Strefa mazowiecka Strefa wielkopolska Strefa podkarpacka Źródło: http://powietrze.gios.gov.pl/pjp/archives, opracowanie własne Na terenie powiatu proszowickiego, nie prowadzi się regularnego monitoringu poziomu zanieczyszczenia powietrza. Główną przyczyną zanieczyszczenia jest na terenie gminy bliskość do Krakowa (ok. 25 km w linii prostej). Na terenie samej gminie liczba źródeł zanieczyszczeń jest stosunkowo niewielka. Nie występują istotne źródła liniowe. Wzdłuż północnej granicy gminy biegnie droga wojewódzka nr 783.

Zapotrzebowanie na energię cieplną budynków położonych w gminie Pałecznica zaspokajane jest niemal wyłącznie z wykorzystaniem paliwa stałego. Analizę kumulacja kotłów węglowych w jednostce powierzchni, przeprowadzono w dalszej części Diagnozy. 28 JAKOŚĆ WÓD Zdecydowanie większym problemem środowiskowym jest jakość wód. Ogólnie, jakość wód w Małopolsce jest niska. Wynika to z niewystarczającego stopnia skanalizowania, a także braku dostatecznej kontroli nad gospodarką wodno-ściekową w miejscach, gdzie ścieki odprowadzane są do zbiorników bezodpływowych. W przypadku gminy Pałecznica można mówić dodatko o zanieczyszczeniach pochodzących z rozdrobnionego rolnictwa. Stan ekologiczny fragmentu jednolitej części wód powierzchniowych klasyfikuje się na podstawie danych uzyskanych w wyniku realizacji badań monitoringowych w punkcie pomiarowo-kontrolnym monitoringu obszarów chronionych. Na terenie gminy Pałecznica nie zostały zlokalizowane punkty monitoringu jakości wód powierzchniowych. Ocenę jakości wody opiera się w tym przypadku na wynikach badań JCWP Małoszówka z dopływami, z punktu Małoszówka Kazimierza Wielka (ok. 7 km na wschód od granicy gminy Pałecznica). Tabela 13. WYNIKI POMIARU JAKOŚCI WODY W PUNKCIE KONTROLNO-POMIAROWYM MAŁOSZÓWKA - KAZIMIERZA WIELKA W 2014 ROKU NAZWA STAN CHEMICZNY W PPK NAZWA PUNKTU STAN / OCENIANEJ MONITORINGU STAN POMIAROWO- POTENCJAŁ JEDNOLITEJ OBSZARÓW RZEK KONTROLNEGO EKOLOGICZNY CZĘŚCI WODY CHRONIONYCH Małoszówka z Małoszówka Słaby B/d ZŁY dopływami Kazimierza Wielka Źródło: "Wyniki klasyfikacji i oceny stanu części jednolitych wód powierzchniowych w województwie świętokrzyskim w roku 2015 " Tabela 14. OCENA JAKOŚCI WODY W RZECE MAŁOSZÓWKA NA TLE WÓD MAŁOPOLSKI STAN / POTENCJAŁ EKOLOGICZNY Bardzo dobry Dobry Umiarkowany Słaby Zły Małopolska 4,4% 44,3% 29,2% 15,9% 6,2% Słaby Małoszówka dopływami z Źródło: "Wyniki klasyfikacji i oceny stanu części jednolitych wód powierzchniowych w województwie małopolskim w 2014 roku" WNIOSKI - STAN ŚRODOWISKA Możliwości wskazania najbardziej zanieczyszczonych terenów w gminie jest umiarkowa. Nie ma w gminie ruchliwych dróg, ani nadmiernej kumulacji zabudowy mieszkaniowej, skutkującej niską emisją. Z kolei stan wód jest pochodną czynników zarówno w samej gmine, jak i w jej otoczeniu. Należy mieć jenak na uwadze, że jakość środowiska ma istotny wpływ na omawianą wcześniej strukturę pomocy społecznej, a zwłaszcza fakt, że pomoc ta jest przyznawana głównie ze względu na zły stan zdrowia.

5. PARAMETRY PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNE Z punktu widzenia Ustawy z dn. 9 października 2015 roku o rewitalizacji, w zakres deficytów przestrzenno - funkcjonalnych w gminie zalicza się przede wszystkim niewystarczające wyposażenie w infrastrukturę techniczną i społeczną, brak dostępu do podstawowych usług, niedostosowanie rozwiązań urbanistycznych do zmieniającej się funkcji obszaru, niewystarczającą obsługę komunikacyjną, a także niskiej jakości tereny publiczne. 29 W rozdziale przeanalizowano: 1. Jakość przestrzeni i infrastruktury użyteczności publicznej, ze szczególnym uwzględnieniem obiektów kulturalnych i wielofunkcyjnych, 2. Jakość sieci komunikacyjnej i transportu zbiorowego, a także ich wpływu na sytuację mieszkańców. 5.1 JAKOŚĆ PRZESTRZENI PUBLICZNEJ W ostatnich latach w kraju obserwowany był stopniowy rozwój infrastruktury publicznej, co skutkowało poprawą jakości usług dla ludności. W Małopolsce łączna liczba obiektów kultury wzrosła w ciągu 3 lat z 430 do 444. Na koniec 2015 roku, ponad połowa obiektów dostosowana była do potrzeb osób niepełnosprawnych. Wykres 17. LICZBA DOMÓW I OŚRODKÓW KULTURY, KLUBÓW I ŚWIETLIC W POLSCE - 2013-2015 r. Wykres 18. LICZBA DOMÓW I OŚRODKÓW KULTURY, KLUBÓW I ŚWIETLIC W MAŁOPOLSCE - 2013-2015 r. 5000 100% 4000 3000 1 854 1 844 1 892 80% 60% 248 235 243 2000 1000 2047 2175 2178 40% 20% 182 190 201 0 2013 2014 2015 0% 2013 2014 2015 Źródło: GUS Rozbudowywana była również infrastruktura sportowa. Jak wskazują dane statystyczne, rósł również odsetek szkół posiadających własną salę gimnastyczną. Przykładowo liczba gmin, które nie posiadają żadnej sali gimnastycznej obniżyła się w latach 2000-2014 z 340 do 94. Dostęp do sal gimnastycznych posiadało w 2012 roku 72% szkół podstawowych, 75% gimnazjów i 79% szkół ponad gimnazjalnych 3. Z punktu widzenia rewitalizacji, a także terenów wiejskich, na których położona jest gmina Pałecznica, szczególnie istotne znaczenie ma dostęp mieszkańców do obiektów kultury, 3 Program rozwoju sportu do roku 2020 - projekt

obiektów wielofunkcyjnych oraz infrastruktury rekreacyjno-sportowej. Poniżej przedstawiono najważniejsze obiekty infrastrukturalne w poszczególnych jednostkach referencyjnych gminy. 30 JEDNOSTKA REFERENCYJNA BOLÓW I ŁASZÓW CZUSZÓW GRUSZÓW Tabela 15. BUDYNKI KULTURY W GMINIE PAŁECZNICA OBIEKT KULTURY OBIEKT WIELOFUNKCYJNY OBIEKT SPOTU LUB REKREACJI Remiza OSP Remiza OSP (planowany Dom Ludowy) Dom Ludowy IBRAMOWICE Dom Ludowy Boisko piłkarskie LELOWICE KOLONIA Dom Ludowy NADZÓW BRAK PAŁECZNICA Gminna Biblioteka Publiczna Środowiskowy Dom Samopomocy Zespół boisk sportowych "Orlik 2012" PAMIĘCICE BRAK SOLCZA I NIEZWOJOWICE Dom Ludowy SUDOŁEK I PIECZONOGI Dom Ludowy WINIARY Remiza OSP 5.2 JAKOŚĆ OBSŁUGI KOMUNIKACYJNEJ W gminie Pałecznica zlokalizowanych jest 60 przystanków transportu zbiorowego, z tego 16 na drogach gminnych, a 44 - na drogach powiatowych. Oznacza to, że średnio na 1000 mieszkańców gminy przypada 16,4 przystanku transportu zborowego. Niskie parametry dostępności komunikacyjnej stwierdzono w jednostce Sudołek i Pieczonogi oraz w miejscowości Pałecznica. Statystycznie w najlepszej sytuacji byli mieszkańcy Gruszowa (12 przystanków, w tym 10 przy drogach powiatowych). Tabela 16. WSKAŹNIK DOSTĘPNOŚCI KOMUNIKACYJNEJ W JEDNOSTKACH REFERENCYJNYCH GMINY PAŁECZNICA SOŁECTWO POPULACJA DROGI POWIATOWE LICZBA PRZYSTANKÓW WSKAŹNIK DROGI GMINNE ŁĄCZNIE [przyst. / 1000 os.] BOLÓW I ŁASZÓW 192 0 4 4 20,8 CZUSZÓW 611 10 0 10 16,4 GRUSZÓW 287 10 2 12 41,8 IBRAMOWICE 188 2 0 2 10,6 LELOWICE KOLONIA 196 0 2 2 10,2 NADZÓW 448 6 0 6 13,4 PAŁECZNICA 533 3 2 5 9,4 PAMIĘCICE 247 2 4 6 24,3 SOLCZA I NIEZWOJOWICE 262 4 0 4 15,3 SUDOŁEK I PIECZONOGI 396 3 0 3 7,6 WINIARY 301 4 2 6 19,9 ŁĄCZNIE 3661 44 16 60 16,4 Źródło: UCHWAŁA NR VI/194/2013 RADY GMINY PAŁECZNICA z dnia 28 października 2013 roku w sprawie określenia przystanków komunikacyjnych [...]których właścicielem jest Gmina Pałecznica, www.zdp.proszowice.pl/przystanki

WNIOSKI - PARAMETRY PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNE Poszczególne sołectwa charakteryzują się stosunkowo niewielką liczbą mieszkańców, stąd możliwość utrzymania kompleksowej oferty usług publicznych w każdy z nich jest niemożliwa. Stąd tak istotny jest sprawny i dobrze zorganizowany transport zbiorowy. Stosunkowo gęsta sieć przystanków nie przekłada się jednak na dobrą dostępność komunikacyjną. Wynika to z faktu, iż transport realizowany jest przez podmioty prywatne, bez odpowiedniej koordynacji. Skutkuje to praktycznym wyłączeniem z oferty komunikacji zbiorowej części sołectw gminy. W niemal wszystkich jednostkach referencyjnych gminy znajdują się obiekty, w których można rozwijać ofertę kulturalną lub działania wspólnotowe, np. w ramach organizacji pozarządowych. Obiekty tego typu nie występują jednak w Nadzowie i Pamięcicach. 31 6. BAZA TECHNICZNA Zgodnie z Ustawą z dn. 9 października 2015 r. o rewitalizacji, szczególne znaczenie dla oceny deficytów w poszczególnych sołectwach ma stan budynków (również mieszkalnych) oraz możliwości ich efektywnego użytkowania, w sposób niestanowiący uszczerbku dla środowiska. W związku z tym, opis bazy technicznej w jednostkach referencyjnych gminy przeprowadzono z podziałem na: 1. Opis zasobów mieszkalnych, 2. Opis możliwości efektywnego użytkowania zasobów mieszkalnych. 6.1 ZASOBY MIESZKANIOWE Podstawowym parametrem dla oceny stanu bazy mieszkaniowej, poza powierzchnią i rodzajem budynków (jednorodzinne lub wielorodzinne), jest wiek budynków. Starsze budynki, w związku z wykorzystaniem niższej jakości materiałów i technologii, charakteryzują się większą energochłonnością. Sam fakt występowania skupisk budynków wykonanych w starszej technologii nie jest przesłanką dla stwierdzenia deficytu technicznego. Występuje on, kiedy na duży udział starszych budynków w bazie mieszkaniowej, nakłada się brak wystarczających prac termomodernizacyjnych. Rezultatem jest wysoka energochłonność, a co za tym idzie - wysokie koszty użytkowania i podwyższony poziom emisji zanieczyszczeń do powietrza. OKRES BUDOWY UDZIAŁ W OGÓLE MIESZKAŃ PRZED 1918 Tabela 17. STRUKTURA WIEKU BUDYNKÓW W KRAJU 1918-1944 1945-1970 1971-1978 1979-1988 1989-2002 2003-2011 ROK BUDOWY NIEZNANY / W TRAKCIE BUDOWY 7% 14% 25% 12% 14% 12% 9% 12% Źródło: Krajowy Plan mający na celu zwiększenie liczby budynków o niskim zużyciu energii.

Ostatnie całościowe badania odnośnie wieku budynków, z podziałem na sołectwa, zostały przeprowadzone w 2002 roku w czasie Narodowego Spisu Powszechnego. Dodatkową trudnością dla badań statystycznych jest fakt, że wiek niektórych budynków (zwłaszcza starszych) pozostaje nieznany. Stan bazy lokalowej opisano wobec tego za pomocą współczynnika udziału budynków wzniesionych przed 1944 rokiem, w bazie lokalowej poszczególnych sołectw. 32 W skali całej gminy, jedynie 5,3% budynków mieszkalnych wzniesionych zostało przed 1944 rokiem. Najwyższy udział zanotowano w miejscowości Lelowice-Kolonia, a nieco mniejszy, ale również powyżej średniej - w Pałecznicy i jednostce referencyjnej Solcza i Niezwojowice. Wykres 19. UDZIAŁ BUDYNKÓW MIESZKALNYCH WZNIESIONYCH W PRZESTARZAŁEJ TECHNOLOGII (PRZED 1944 ROKIEM) W OGÓLE BUDYNKÓW 18,0% 16,0% 14,0% 12,0% 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% 2,1% 2,2% 2,2% 2,4% 2,8% 3,3% 4,6% 5,5% 7,4% 10,0% 16,3% Źródło: Narodowy Spis Powszechny 2002, opracowanie własne 6.2 MOŻLIWOŚCI EFEKTYWNEGO UŻYTKOWANIA BUDYNKÓW W kraju do ogrzewania budynków stosuje się przede wszystkim paliwa stałe (49,1% gospodarstw domowych w 2012 r.), często z wykorzystaniem przestarzałych rozproszonych jednostek grzewczych. Dostęp do sieci gazowej posiada wg danych GUS nieco ponad połowa mieszkańców kraju, przy czym poziom ten w ciągu ostatniej dekady prawie się nie zmienił. Należy to łączyć z wysokimi kosztami samego paliwa gazowego, dostaw do odbiorców końcowych, a także wykonania przyłączy. Jak wynika z badania przeprowadzonego w 2015 roku na potrzeby Planu Gospodarki Niskoemisyjnej, w gminie Pałecznica do celów grzewczych wykorzystuje się niemal wyłącznie paliwo stałe, tj. węgiel i ekogroszek (99,4% budynków). Poniżej przedstawiono parametr nagromadzenia kotłów zasilanych paliwem stałym w poszczególnych sołectwach. Wykorzystano przy tym parametry powierzchni sołectw i szacowanej liczby kotłów zasilanych paliwem stałym.

Statystycznie największe nagromadzenie kotłów węglowych odnotowano w sołectwie Czuszów (27,2 / km 2 ). Statystycznie wyższy niż przeciętnie w gminie poziom stwierdzono również w Nadzowie (21,8/ km 2 ) i Pałecznicy (20,2 / km 2 ). 33 Tabela 18. KUMULACJA KOTŁÓW ZASILANYCH PALIWEM STAŁYM W SOŁECTWACH GMINY PAŁECZNICA SOŁECTWO LICZBA KOTŁÓW NA PALIWO STAŁE POWIERZCH NIA [ha] WSKAŹNIK KUMULACJI KOTŁÓW NA PALIWO STAŁE [kotły / km 2 ] Bolów i Łaszów 46 376,32 12,2 Czuszów 144 528,86 27,2 Gruszów 71 369,41 19,2 Ibramowice 41 210,08 19,5 Lelowice-Kolonia 49 307,32 15,9 Nadzów 109 499,94 21,8 Pałecznica 140 692,66 20,2 Pamięcice 65 407,69 15,9 Solcza i Niezwojowice 68 483,48 14,1 Sudołek i Pieczonogi 89 583,08 15,3 Winiary 60 322,39 18,6 ŁĄCZNIE 882 4781,23 18,4 Źródło: GUS, Planu Gospodarki Niskoemisyjnej gminy Pałecznica, obliczenia własne

7. WYZNACZENIE OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI 7.1 ANALIZA ZBIORCZA DEFICYTÓW W SOŁECTWACH GMINY Zasady wyznaczania obszaru zdegradowanego wynikają z Ustawy z dn. 9 października 2015 r. o rewitalizacji, stanowiącej, że dany obszar może zostać uznany za zdegradowany, pod warunkiem spełnienia równocześnie dwóch warunków: 1. Musi charakteryzować się deficytami w sferze społecznej, w tym wysokim poziomem bezrobocia, ubóstwa, przestępczości czy niskim poziomem edukacji lub kapitału społecznego. 2. Musi charakteryzować się dodatkowymi deficytami w przynajmniej jednej z wymienionych sfer: gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej lub technicznej. Dla przejrzystości procesu wyznaczania obszaru zdegradowanego i rewitalizacji, zebrano w tabelach najważniejsze wskaźniki, analizowane w części opisowej dokumentu. Poszczególne parametry odniesiono do średniej gminy Pałecznica. Tabela 19. PARAMETRY OCENY DEFICYTÓW W GMINIE PAŁECZNICA Cecha Parametr Średni poziom w gminie Bezrobocie Liczba przyznanych zasiłków pomocy społecznej z tyt. 7,6 zasiłku/1000 mieszk. bezrobocia na 1000 mieszkańców. Ubóstwo Liczba zasiłków przyznanych w 2015 roku na 1000 mieszkańców, 58,5 decyzji o pomocy / 1000 mieszkańców Poziom kapitału społecznego Liczba organizacji pozarządowych/1000 mieszkańców 5,2 organizacji pozarządowych/1000 mieszkańców Uczestnictwo w życiu Średnia frekwencja w wyborach w latach 2014-2015 43,7% publicznym Deficyty gospodarcze Spadek liczby podmiotów gospodarczych w długiej Wzrost o 20,7% perspektywie Przekroczenia standardów jakości środowiska Kumulacja źródeł zanieczyszczeń środowiska W zależności od jednostki referencyjnej Dostępność komunikacyjna Liczba przystanków komunikacji publicznej 16,4 przypadająca na 1000 osób Stan budynków mieszkalnych Odsetek budynków wzniesionych przed 1944 r. 5,3% Źródło: Opracowanie własne W poniższych tabelach zamieszczono opisy, tylko w przypadku występowania deficytu. Jeśli pole "opis" jest puste, oznacza to, że w sołectwie lub jednostce referencyjnej nie stwierdzono deficytu dla danej cechy.

Sołectwo / zjawiska negatywne Opis / punktacja Tabela 20. PRZEGLĄD DEFICYTÓW SPOŁECZNYCH Bezrobocie Ubóstwo Poziom kapitału społecznego Uczestnictwo w życiu publicznym Łączna punktacja 35 PUNKTACJA 5 5 3 2 15 BOLÓW I ŁASZÓW Opis Liczba decyzji o pomocy społecznej / 1000 os. 67,7 Frekwencja z lat 2014 2015 36,54% Punktacja 5 2 7 Opis CZUSZÓW Punktacja Opis GRUSZÓW Punktacja Opis IBRAMOWICE LELOWICE KOLONIA NADZÓW PAŁECZNICA PAMIĘCICE Punktacja Opis Brak organizacji pozarządowych Punktacja 3 3 Opis Liczba zasiłków z tytułu bezrobocia / 1000 os. 15,6 Liczba decyzji o pomocy społecznej / 1000 os. 102,7 2,2 organizacji pozarządowej / 1000 os. Punktacja 5 5 3 13 Opis Liczba zasiłków z tytułu bezrobocia / 1000 os. 11,3 Liczba decyzji o pomocy społecznej / 1000 os. 78,8 Punktacja 5 5 10 Opis Liczba decyzji o pomocy społecznej / 1000 os. 64,8 Punktacja 5 5

Opis 36 SOLCZA I NIEZWOJOWICE SUDOŁEK I PIECZONOGI WINIARY Punktacja Opis Liczba decyzji o pomocy społecznej / 1000 os. 90,9 2,5 organizacji pozarządowej / 1000 os. Punktacja 5 3 8 Opis Liczba zasiłków z tytułu bezrobocia / 1000 os. 16,6 Liczba decyzji o pomocy społecznej / 1000 os. 66,4 Frekwencja z lat 2014 2015 36,54% Punktacja 5 5 2 12 Źródło: Opracowanie własne Tabela 21. PRZEGLĄD DEFICYTÓW GOSPODARCZYCH, ŚRODOWISKOWYCH, PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNYCH I TECHNICZNYCH Sołectwo / zjawiska negatywne Opis / punktacja Aktywność gospodarcza Deficyty środowiskowe Dostępność komunikacyjna Stan budynków mieszkalnych PUNKTACJA 2 2 2 2 8 Opis Łączna punktacja BOLÓW I ŁASZÓW CZUSZÓW Punktacja Opis Spadek liczby podmiotów gospodarczych w latach 2011 2015 12,5% Punktacja 2 2 Opis GRUSZÓW Punktacja

IBRAMOWICE LELOWICE KOLONIA NADZÓW PAŁECZNICA Opis Punktacja Opis Spadek liczby podmiotów gospodarczych w latach 2011 2015 7,7% Udział budynków wzniesionych przed 1944 r. 16,3% Punktacja 2 2 4 Opis Spadek liczby podmiotów gospodarczych w latach 2011 2015 10% Punktacja 2 2 Opis Udział budynków Występowanie zanieczyszczonej rzeki wzniesionych (Małoszówka), kumulacja kotłów węglowych (20,2 kotła/km 2 przed 1944 r. ) 10% Punktacja 2 2 4 Opis 37 PAMIĘCICE Punktacja Opis SOLCZA I NIEZWOJOWICE SUDOŁEK I PIECZONOGI WINIARY Punktacja Opis Liczba przystanków transportu zbiorowego / 1000 os. 7,6 Punktacja 2 2 Opis Spadek liczby podmiotów gospodarczych w latach 2011 2015 15,4% Punktacja 2 2

16 14 12 10 8 6 4 2 0 Wykres 20. PUNKTOWA OCENA SOŁECTW DLA WYZNACZENIA OBSZARU ZDEGRADOWANEGO GRUSZÓW IBRAMOWICE SOLCZA I NIEZWOJOWICE 2 5 4 3 CZUSZÓW PAMIĘCICE LELOWICE KOLONIA BOLÓW I ŁASZÓW SUDOŁEK I PIECZONOGI 7 2 8 4 10 2 12 Źródło: Opracowanie własne 2 13 PAŁECZNICA WINIARY NADZÓW 38 Deficyty społeczne Pozostałe deficyty Źródło: Opracowanie własne

7.2 WNIOSKI DLA WYZNACZENIA OBSZARU ZDEGRADOWANEGO Wcześniejsze analizy pozwoliły przedstawić wnioski i sugestie odnośnie wyznaczenia obszaru zdegradowanego w gminie. Sołectwami w największym stopniu dotkniętych deficytami, a zatem typowanymi jako wchodzące w skład obszaru zdegradowanego są: 39 1. Nadzów, 2. Winiary, 3. Pałecznica. Miejscowości uzyskały zgodnie z przyjętymi zasadami oceny od 14 do 15 punktów. Wskazuje to na występujący w nich porównywalny poziom deficytów. Co więcej, stwierdzone deficyty dotyczą zarówno sfery społecznej, jak i jednej z wymienionych: gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej lub technicznej. Oznacza to, że zgodnie z postanowieniami ust. 1 art. 9 Ustawy z dn. 9 października 2015 r. o rewitalizacji, istnieje podstawa dla włączenia wszystkich trzech miejscowości w skład obszaru zdegradowanego. Ust. 2 art. 9 Ustawy z dn. 9 października 2015 r. o rewitalizacji stanowi, że istnieje możliwość podziału obszaru zdegradowanego na podobszary, w sytuacji gdy wszystkie one spełniają warunki stawiane obszarom zdegradowanym. PODOBSZAR ZDEGRADOWANY I - NADZÓW Liczba mieszkańców 292 Powierzchnia [ha] 95,92 PODOBSZAR ZDEGRADOWANY II - WINIARY Liczba mieszkańców 240 Powierzchnia [ha] 55,86 PODOBSZAR ZDEGRADOWANY III - PAŁECZNICA Liczba mieszkańców 442 Powierzchnia [ha] 78,52 Łącznie obszar zdegradowany zamieszkuje 974 osób, co stanowi 26,6 % populacji całej gminy. Obszar wyznaczony jest na powierzchni 230,3 ha (2,303 km 2 ), tj. 4,8 % powierzchni gminy.

7.3 PODSTAWA WYZNACZENIA OBSZARU REWITALIZACJI Ustawa z dn. 9 października 2015 r. o rewitalizacji w art. 10 ust. 1. podaje przesłanki dla wyznaczenia obszaru rewitalizacji: 40 1. Musi on charakteryzować się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk w obszarze społecznym oraz przynajmniej jednym z wymienionych: gospodarczym, środowiskowym, przestrzenno-funkcjonalnym lub technicznym, 2. Musi mieć istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego gminy, 3. Nie może być większy niż 20% powierzchni gminy i równocześnie nie może być zamieszkany przez więcej niż 30% mieszkańców gminy, 4. Może być podzielony na podobszary, w tym podobszary nieposiadające ze sobą wspólnych granic. Wyznaczony dzięki analizie obszar zdegradowany posiada powierzchnię mieszczącą się w ustawowych granicach, a także zamieszkiwany jest przez populację mniejszą niż 30% mieszkańców gminy. Oznacza to, że nie ma przeciwwskazań, aby obszar rewitalizacji w pełni pokrywał się z obszarem zdegradowanym. Tak wyznaczony obszar rewitalizacji zamieszkuje 974 osób, co stanowi 26,6 % populacji całej gminy. Obszar wyznaczony jest na powierzchni 230,3 ha (2,303 km 2 ), tj. 4,8 % powierzchni gminy. 7.4 ZNACZENIE OBSZARU REWITALIZACJI DLA GMINY Podobszar I - Pałecznica Pomimo tego, że ustępuje pod względem liczby mieszkańców sołectwu Czuszów, Pałecznica stanowi główne centrum administracyjne gminy. Znajdują się tu obiekty o charakterze społecznym, w tym: Urząd Gminy, Zespół Szkół wraz z przedszkolem, Boisko "Orlik 2012". Centralne położenie sprawia, że praktycznie wszystcy mieszkańcy mogą korzystać z istniejącej tu infrastruktury. Najdalszy punkt gminy oddalony jest od miejscowości o ok. 6 km na południe, ale zdecydowana większość terenów mieszkalnych dzieli od miejscowości nie więcej niż 3 km. W związku z tym, że w Pałecznicy przecinają się praktycznie wszystkie istotne drogi gminy, w tym drogi powiatowe prowadzące do położonej przy jej północnej granicy drogi wojewódzkiej 783. Podsumowując, przestrzeń publiczna i infrastruktura miejscowości Pałecznica wykorzystywana jest w różnym stopniu przez większość, jeżeli nie prawie wszystkich mieszkańców gminy. Podobszar II - Winiary W winiarach przez lata funkcjonowała szkoła podstawowa. W 2011 roku, w ramach reorganizacji, placówka została przeniesiona do nowoutworzonego centrum edukacyjnego w Pałecznicy. Od tego czasu opróżniony budynek czeka na zagospodarowanie.

W związku ze stosunkowo korzystnym położeniem, tj. w odległości ok. 1,5 km od 4 sołectw (Pałecznica, Niezwojowice, Łaszów, Bolów), infrastruktura zlokalizowana w Winiarach może efektywnie i na bieżąco służyć blisko połowie mieszkańców gminy. Co więcej, były obiekt szkolny powinien służyć uzupełnieniu oferty publicznej, świadczonej w Pałecznicy. Przewiduje się, że zostanie tu zorganizowany inkubator przedsiębiorczości, wykorzystany dla pobudzenia aktywności gospodarczej, w tym w obszarze gasnącego od lat rolnictwa. 41 Podobszar III - Nadzów W Nadzowie położony jest jeden z bardziej znanych i charakterystycznych obiektów gminy, tj. Dwór z I połowy XIX wieku. Obiekt ze względu na daleko posuniętą degradację nie jest obecnie wykorzystywany, ale może z powodzeniem służyć celom społecznym; rekreacyjnym i kulturalnym, a także przy odpowiednim wykorzystaniu - może stanowić potencjał w rozwoju lokalnej aktywności gospodarczej. Obiekt odpowiednio zmodernizowany i przystosowany do nowych funkcji stanie się naturalnym centrum społecznym południowej części gminy.

Rysunek 2. OBSZAR ZDEGRADOWANY I REWITALIZACJI W GMINIE PAŁECZNICA - MAPA POGLĄDOWA 42 Źródło: opracowanie własne