PARLAMENT EUROPEJSKI 2014-2019 Komisja Rynku Wewnętrznego i Ochrony Konsumentów 11.11.2014 2014/0124(COD) PROJEKT OPINII Komisji Rynku Wewnętrznego i Ochrony Konsumentów dla Komisji Zatrudnienia i Spraw Socjalnych w sprawie wniosku dotyczącego decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie utworzenia europejskiej platformy na rzecz usprawnienia współpracy w zakresie zapobiegania pracy nierejestrowanej i zniechęcania do niej (COM(2014)0221 C7-0144/2014 2014/0124(COD)) Sprawozdawca komisji opiniodawczej: Dennis de Jong PA\1035680.doc PE539.571v01-00 Zjednoczona w różnorodności
PA_Legam PE539.571v01-00 2/17 PA\1035680.doc
ZWIĘZŁE UZASADNIENIE W swojej rezolucji ze stycznia 2014 r. dotyczącej skutecznych inspekcji pracy Parlament Europejski wezwał do ściślejszej współpracy i wzmocnienia inspektoratów pracy w celu zwalczania pracy nierejestrowanej. We wniosku z 2014 r. Komisja proponuje ustanowienie europejskiej platformy. Owa platforma powinna usprawnić współpracę na szczeblu UE w zakresie zapobiegania pracy nierejestrowanej i zniechęcania do niej. Platforma skupiałaby różne krajowe organy egzekwowania prawa zaangażowane w walkę z pracą nierejestrowaną zjawiskiem, które poważnie szkodzi warunkom pracy, uczciwej konkurencji oraz budżetom publicznym. Sprawozdawca z zadowoleniem przyjmuje ustanowienie tej platformy, choć krok ten sam w sobie nie wystarczy do podejmowania dalszych działań w zakresie poszczególnych wniosków, w tym wniosków ustawodawczych, określonych we wspomnianej powyżej rezolucji. Sprawozdawca proponuje wprowadzić poprawki w celu uczynienia platformy bardziej skuteczną w odniesieniu do jej zadań i celów. W szczególności sprawozdawca rozważa objęcie fałszywie zadeklarowanej pracy zakresem decyzji. Zgłaszanie fałszywych danych dotyczących czasu pracy lub wynagrodzenia stanowi rodzaj fałszywie zadeklarowanej pracy, który nie może pozostać poza zakresem działań platformy. Sprawozdawca wyraża również przekonanie, że platforma mogłaby przyczynić się do usprawnienia prowadzenia wspólnych kontroli przez państwa członkowskie. Wartość praktyczna platformy będzie zależeć w dużej mierze od wyników uzyskanych w zakresie tej formy współpracy operacyjnej. Z drugiej strony, rezultaty europejskich kampanii zwiększania świadomości budzą wątpliwości: takie kampanie są raczej bardziej skuteczne na szczeblu krajowym, w szczególności gdy partnerzy społeczni biorą w nich aktywny udział. Z tego względu sprawozdawca opowiada się za zdecydowanym zaangażowaniem partnerów społecznych w działania platformy, jak również krajowych pojedynczych punktów kontaktowych. Ponadto sprawozdawca uważa, że kluczowe znaczenie ma włączenie Parlamentu Europejskiego w ten proces i apeluje o to, by niezależny przedstawiciel mianowany przez tę instytucję wchodził w skład platformy, wraz z organami krajowymi i Komisją. POPRAWKI Komisja Rynku Wewnętrznego i Ochrony Konsumentów zwraca się do Komisji Zatrudnienia i Spraw Socjalnych, jako do komisji przedmiotowo właściwej, o wzięcie pod uwagę następujących poprawek: PA\1035680.doc 3/17 PE539.571v01-00
1 Tytuł DECYZJA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie utworzenia europejskiej platformy na rzecz usprawnienia współpracy w zakresie zapobiegania pracy nierejestrowanej i zniechęcania do niej DECYZJA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie utworzenia europejskiej platformy na rzecz usprawnienia współpracy w zakresie zapobiegania pracy nierejestrowanej i fałszywie zadeklarowanej oraz zniechęcania do niej. przekrojowa do całego tekstu. Włączenie nie tylko pozorowanego samozatrudnienia, lecz również innych rodzajów fałszywie zadeklarowanej pracy, jak np. fałszywych danych dotyczących czasu pracy lub wynagrodzenia, ma kluczowe znaczenie dla umożliwienia platformie skutecznego działania. 2 Motyw 5 (5) Na szczeblu europejskim praca nierejestrowana zdefiniowana jest jako wszelka działalność zarobkowa, zgodna z prawem pod względem swojej natury, lecz niezgłoszona władzom publicznym, z uwzględnieniem różnic w systemach prawnych państw członkowskich 7, a więc nie obejmuje żadnej działalności sprzecznej z prawem. 7 Komunikat Komisji Zaostrzenie walki z pracą niezgłoszoną COM(2007)628 z dnia (5) Praca nierejestrowana została zdefiniowana w komunikacie Komisji z dnia 24 października 2007 r. pt. Zaostrzenie walki z pracą niezgłoszoną jako wszelka działalność zarobkowa, zgodna z prawem pod względem swojej natury, lecz niezgłoszona władzom publicznym, z uwzględnieniem różnic w systemach prawnych państw członkowskich 7, a więc nie obejmuje żadnej działalności sprzecznej z prawem. 7 Komunikat Komisji Zaostrzenie walki z pracą niezgłoszoną COM(2007)628 z dnia PE539.571v01-00 4/17 PA\1035680.doc
24 października 2007 r. http://eurlex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do? uri=celex:52007dc0628::html 24 października 2007 r. http://eurlex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do? uri=celex:52007dc0628::html Odniesienie do komunikatu Komisji jest bardziej wyraźne i ukierunkowane niż zwykłe odniesienie do szczebla europejskiegoˮ. Tekst jest zgodny z projektem ogólnego podejścia Rady. 3 Motyw 6 (6) Z pracą nierejestrowaną często wiąże się nadużywanie statusu osoby samozatrudnionej, czy to na szczeblu krajowym, czy w sytuacjach transgranicznych. Pozorowane samozatrudnienie występuje w sytuacji, gdy dana osoba jest zgłoszona w celu uniknięcia określonych zobowiązań prawnych lub podatkowych jako pracująca na własny rachunek, mimo że wykonywana przez nią praca spełnia typowe kryteria stosunku pracy. Pozorowane samozatrudnienie jest zatem fałszywie zarejestrowaną pracą i powinno być objęte zakresem działań platformy. (6) Platforma powinna zajmować się, poza pracą nierejestrowaną, fałszywie zadeklarowaną pracą. To pojęcie odnosi się do działalności zarobkowej, zgodnej z prawem pod względem swojej natury, lecz niezgłoszonej we właściwy sposób władzom publicznym. Szczególnym rodzajem fałszywie zadeklarowanej pracy jest nadużywanie statusu osoby samozatrudnionej, czy to na szczeblu krajowym, czy w sytuacjach transgranicznych. Pozorowane samozatrudnienie występuje w sytuacji, gdy dana osoba jest zgłoszona w celu uniknięcia określonych zobowiązań prawnych lub podatkowych jako pracująca na własny rachunek, mimo że wykonywana przez nią praca spełnia typowe kryteria stosunku pracy. Pozorowane samozatrudnienie jest zatem fałszywie zarejestrowaną pracą i powinno być objęte zakresem działań platformy. PA\1035680.doc 5/17 PE539.571v01-00
Jak zauważył EKES, bez dalszych wyjaśnień pozorowane samozatrudnienie i nierejestrowana praca mogą wydawać się dwoma różnymi zjawiskami. Jednakże pozorowane samozatrudnienie uważane jest ogólnie za fałszywie zadeklarowaną pracę. Tym samym jest ściśle powiązane z pracą nierejestrowaną. Mogą występować również inne rodzaje fałszywie zadeklarowanej pracy, jak np. zgłaszanie fałszywych danych dotyczących czasu pracy lub wynagrodzenia. W celu rozwiania wszelkich nieporozumień dotyczących zakresu decyzji, konieczne jest uściślenie, że wszelkie rodzaje fałszywie zadeklarowanej pracy objęte są zakresem działań platformy. 4 Motyw 7 (7) Praca nierejestrowana ma poważne skutki budżetowe, powodując spadek dochodów podatkowych i z tytułu ubezpieczeń społecznych. Wpływa też negatywnie na poziom zatrudnienia, wydajność, przestrzeganie norm dotyczących warunków pracy, rozwój umiejętności i uczenie się przez całe życie. Podważa finansową trwałość systemów ochrony socjalnej, pozbawia pracowników odpowiednich świadczeń społecznych, powoduje obniżenie uprawnień emerytalnych i ograniczenie dostępu do opieki zdrowotnej. (7) Praca nierejestrowana ma poważne skutki budżetowe, powodując spadek dochodów podatkowych i z tytułu ubezpieczeń społecznych. Wpływa też negatywnie na poziom zatrudnienia, wydajność, przestrzeganie norm dotyczących warunków pracy, rozwój umiejętności i uczenie się przez całe życie. Podważa finansową trwałość systemów ochrony socjalnej, pozbawia pracowników odpowiednich świadczeń społecznych, powoduje obniżenie uprawnień emerytalnych i ograniczenie dostępu do opieki zdrowotnej. Ma negatywny wpływ na funkcjonowanie rynku wewnętrznego. PE539.571v01-00 6/17 PA\1035680.doc
5 Motyw 11 (11) Celem platformy będzie usprawnianie wymiany najlepszych praktyk i informacji, stworzenie na szczeblu UE ram rozwoju wiedzy specjalistycznej i analizy oraz poprawa koordynacji operacyjnej działań między różnymi krajowymi organami państw członkowskich zajmującymi się egzekwowaniem prawa. (11) Celem platformy będzie promowanie i usprawnianie współpracy transgranicznej, wymiany najlepszych praktyk i informacji, stworzenie na szczeblu UE ram rozwoju wiedzy specjalistycznej i analizy oraz poprawa koordynacji operacyjnej działań między różnymi krajowymi organami państw członkowskich zajmującymi się egzekwowaniem prawa. 6 Motyw 12 (12) Platforma powinna wykorzystywać wszystkie istotne źródła informacji, w szczególności badania, umowy dwustronne zawarte między państwami członkowskimi oraz wielostronne projekty współpracy, a także kształtować synergię pomiędzy istniejącymi na szczeblu UE instrumentami i strukturami w celu maksymalnego zwiększenia odstraszającego lub zapobiegawczego działania tych środków. Koordynacja operacyjna działań państw członkowskich mogłaby przybrać formę wspólnych szkoleń, wzajemnej oceny oraz rozwiązań w zakresie wymiany danych. Ogólnoeuropejskie kampanie lub wspólne strategie mogłyby przyczyniać się do zwiększania świadomości dotyczącej problemu pracy nierejestrowanej. (12) Platforma powinna wykorzystywać wszystkie istotne źródła informacji, w szczególności badania, umowy dwustronne zawarte między państwami członkowskimi oraz wielostronne projekty współpracy, a także kształtować synergię pomiędzy istniejącymi na szczeblu UE instrumentami i strukturami w celu maksymalnego zwiększenia odstraszającego lub zapobiegawczego działania tych środków. Koordynacja operacyjna działań państw członkowskich mogłaby przybrać formę wspólnych szkoleń, wzajemnej oceny oraz rozwiązań w zakresie wymiany danych zgodnie z przepisami o ochronie danych, z wykorzystaniem w stosownych przypadkach systemu wymiany informacji na rynku wewnętrznym (IMI) i PA\1035680.doc 7/17 PE539.571v01-00
systemu elektronicznej wymiany informacji dotyczących zabezpieczenia społecznego (EESSI). Platforma może również promować prowadzenie wspólnych kontroli przez państwa członkowskie, na zasadzie dobrowolności, szczególnie w przypadkach transgranicznych. Platforma powinna być czymś więcej, niż jedynie organem służącym wymianie informacji. Mogłaby ona posłużyć jako miejsce usprawniające prowadzenie wspólnych kontroli przez państwa członkowskie. Wartość praktyczna platformy będzie zależeć w dużej mierze od wyników uzyskanych w zakresie tej formy współpracy operacyjnej. Z drugiej strony, rezultaty europejskich kampanii zwiększania świadomości budzą wątpliwości: takie kampanie są raczej bardziej skuteczne na szczeblu krajowym, w szczególności gdy partnerzy społeczni biorą aktywny udział w takich kampaniach. 7 Motyw 14 (14) W celu kompleksowego i skutecznego rozwiązania problemu pracy nierejestrowanej należy w państwach członkowskich wprowadzić określony zestaw polityk przy wsparciu w postaci ustrukturyzowanej współpracy między właściwymi organami. Współpraca ta powinna obejmować wszystkie organy krajowe prowadzące działania w zakresie zapobiegania pracy nierejestrowanej lub zniechęcania do niej bądź uczestniczące w takich działaniach. (14) W celu kompleksowego i skutecznego rozwiązania problemu pracy nierejestrowanej należy w państwach członkowskich wprowadzić określony zestaw polityk przy wsparciu w postaci ustrukturyzowanej współpracy między właściwymi organami. Platforma ta powinna obejmować wszystkie organy krajowe prowadzące działania w zakresie zapobiegania pracy nierejestrowanej lub zniechęcania do niej bądź uczestniczące w takich działaniach. Państwa członkowskie powinny zachować kompetencje w zakresie decydowania o tym, które organy będą ich reprezentantami w ramach różnych działań platformy. PE539.571v01-00 8/17 PA\1035680.doc
Niniejszy wniosek wynika z projektu ogólnego podejścia Rady i ma na celu uściślenie, że to w gestii państw członkowskich leży decyzja o tym, które organy krajowe będą w ich imieniu brały udział w działaniach platformy. 8 Motyw 16 (16) Platforma powinna angażować partnerów społecznych na szczeblu UE, zarówno w kontekście międzysektorowym, jak i w sektorach szczególnie dotkniętych problemem pracy nierejestrowanej, a także współpracować z odpowiednimi organizacjami międzynarodowymi, jak Międzynarodowa Organizacja Pracy (MOP), oraz unijnymi agencjami zdecentralizowanymi, w szczególności z Eurofound i Europejską Agencją ds. Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia w Miejscu Pracy. Uczestnictwo Eurofound i Europejskiej Agencji ds. Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia w Miejscu Pracy w pracach platformy w charakterze obserwatorów nie będzie stanowić rozszerzenia ich dotychczasowych uprawnień. (16) Platforma powinna angażować Parlament Europejski, partnerów społecznych na szczeblu UE, zarówno w kontekście międzysektorowym, jak i w sektorach szczególnie dotkniętych problemem pracy nierejestrowanej, a także współpracować z odpowiednimi organizacjami międzynarodowymi, jak Międzynarodowa Organizacja Pracy (MOP), oraz unijnymi agencjami zdecentralizowanymi, w szczególności z Eurofound i Europejską Agencją ds. Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia w Miejscu Pracy. Uczestnictwo Eurofound i Europejskiej Agencji ds. Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia w Miejscu Pracy w pracach platformy w charakterze obserwatorów nie będzie stanowić rozszerzenia ich dotychczasowych uprawnień. Celem poprawki jest dostosowanie do poprawki sprawozdawcy dotyczącej art. 1 ust. 2 lit. ba) (nowa). PA\1035680.doc 9/17 PE539.571v01-00
9 Motyw 17 a (nowy) (17a) Komisja powinna publikować corocznie sprawozdanie z działalności platformy. Celem poprawki jest dostosowanie do poprawki sprawozdawcy dotyczącej art. 7 ust. 5a (nowy). 10 Motyw 22 (22) Komisja podejmie konieczne kroki administracyjne w celu utworzenia sieci, (22) Komisja podejmie konieczne kroki administracyjne w celu utworzenia platformy, Uściślenie, które znajduje się również w projekcie ogólnego podejścia Rady. 11 Motyw 23 a (nowy) PE539.571v01-00 10/17 PA\1035680.doc
(23a) Choć platforma stanowi użyteczny pierwszy krok w kierunku lepszej współpracy pomiędzy państwami członkowskimi w zakresie zwalczania pracy nierejestrowanej oraz fałszywie zadeklarowanej, nie powinna być postrzegana jako jedyny instrument Unii służący przeciwdziałaniu temu zjawisku. Komisja powinna w szczególności kontynuować monitorowanie obowiązującego ustawodawstwa unijnego w celu określenia, czy bezpośrednio lub pośrednio sprzyja ono pracy nierejestrowanej lub fałszywie zadeklarowanej. W ust. 47 rezolucji Skuteczne inspekcje pracy jako strategia na rzecz poprawy warunków pracy w Europie Parlament Europejski uznał, że należy koniecznie przeanalizować i w razie potrzeby poddać gruntownemu przeglądowi obowiązujące dyrektywy oraz w lepszy sposób uwzględnić kwestię egzekwowania przepisów w europejskim prawie pracy. Obecny projekt decyzji nie powinien być wykorzystywany jako powód niezastosowania się do tego zalecenia Parlamentu. 12 Artykuł 1 ustęp 1 1. Niniejszym ustanawia się platformę na rzecz usprawnienia unijnej współpracy w zakresie zapobiegania pracy nierejestrowanej i zniechęcania do niej, zwaną dalej platformą. 1. Niniejszym ustanawia się platformę na rzecz usprawnienia współpracy między państwami członkowskimi na szczeblu Unii w zakresie zapobiegania pracy nierejestrowanej i zniechęcania do niej, zwaną dalej platformą. PA\1035680.doc 11/17 PE539.571v01-00
Uściślenie współpracy zgodnie z projektem ogólnego podejścia Rady. 13 Artykuł 1 ustęp 2 litera b a (nowa) ba) niezależny przedstawiciel mianowany przez Parlament Europejski. 14 Artykuł 2 litera a a) poprawę współpracy na szczeblu UE między różnymi organami egzekwowania prawa poszczególnych państw członkowskich na rzecz skuteczniejszego i bardziej efektywnego zapobiegania pracy nierejestrowanej, w tym fikcyjnemu samozatrudnieniu, i zniechęcania do tego rodzaju praktyk; a) poprawę współpracy między organami poszczególnych państw członkowskich na rzecz skuteczniejszego i bardziej efektywnego zapobiegania pracy nierejestrowanej, w tym fikcyjnemu samozatrudnieniu, i zniechęcania do tego rodzaju praktyk; Ograniczenie działań platformy do organów egzekwowania prawa wydaje się zbędne. 15 Artykuł 3 litera c PE539.571v01-00 12/17 PA\1035680.doc
c) koordynacja transgranicznych działań operacyjnych. c) promowanie i usprawnianie transgranicznych działań operacyjnych. Działania operacyjne pozostają w gestii państw członkowskich. Koordynacja tych działań w ramach platformy sugeruje pewne przeniesienie kompetencji do platformy. Dlatego lepiej jest użyć słów promowanie i usprawnianie. 16 Artykuł 4 ustęp 1 litera d d) przyjmowanie niewiążących wytycznych dla inspektorów, podręczników dobrych praktyk oraz wspólnych zasad prowadzenia inspekcji w celu zwalczania pracy nierejestrowanej; d) opracowanie niewiążących wytycznych dla inspektorów, podręczników dobrych praktyk oraz wspólnych zasad prowadzenia inspekcji w celu zwalczania pracy nierejestrowanej; Wprowadzone zostały niektóre elementy projektu ogólnego podejścia Rady, uściślające rodzaj współpracy. 17 Artykuł 4 ustęp 1 litera g g) rozwój trwałych zdolności do prowadzenia szkoleń dla organów egzekwowania prawa oraz przyjęcie g) rozwój zdolności do prowadzenia szkoleń dla organów krajowych oraz ram PA\1035680.doc 13/17 PE539.571v01-00
jednolitych ram prowadzenia wspólnych szkoleń; prowadzenia wspólnych szkoleń; Wprowadzone zostały niektóre elementy projektu ogólnego podejścia Rady w celu uściślenia rodzaju współpracy. 18 Artykuł 4 ustęp 1 litera i i) zwiększanie świadomości problemu poprzez wspólne działania, np. kampanie europejskie, oraz przyjęcie strategii regionalnych lub ogólnounijnych, w tym podejść sektorowych. skreślona Ustęp dotyczący europejskich kampanii zwiększania świadomości został skreślony, ponieważ większość skutecznych kampanii odbywa się na szczeblu krajowym. 19 Artykuł 5 ustęp 2 2. Przy wyznaczaniu przedstawicieli państwa członkowskie uwzględniają wszelkie organy publiczne, które uczestniczą w zapobieganiu pracy nierejestrowanej lub zniechęcaniu do niej, np. inspekcje pracy, organy ds. zabezpieczenia społecznego, organy podatkowe, służby zatrudnienia i organy 2. Przy wyznaczaniu przedstawicieli państwa członkowskie uwzględniają wszelkie organy publiczne, które uczestniczą w zapobieganiu pracy nierejestrowanej lub zniechęcaniu do niej, np. inspekcje pracy, prokuratury, organy ds. zabezpieczenia społecznego, organy podatkowe, służby zatrudnienia i organy PE539.571v01-00 14/17 PA\1035680.doc
ds. migracji, zwane dalej organami egzekwowania prawa. Mogą również, zgodnie z krajowym prawem lub praktyką, angażować partnerów społecznych. ds. migracji. Angażują one również, zgodnie z krajowym prawem lub praktyką, partnerów społecznych. Partnerzy społeczni odgrywają szczególnie ważną rolę w zapobieganiu pracy nierejestrowanej lub fałszywie zadeklarowanej. Dlatego powinni stać się aktywnymi partnerami w kontekście pojedynczego punktu kontaktowego. Udział partnerów społecznych w działalności platformy nie powinien ograniczać się do organizacji ogólnounijnych, lecz powinien również obejmować, w stosownych przypadkach, krajowych partnerów społecznych. 20 Artykuł 5 ustęp 3 3. Państwa członkowskie dostarczają Komisji wykaz i dane kontaktowe wszystkich organów egzekwowania prawa, uczestniczących w zapobieganiu pracy nierejestrowanej lub zniechęcaniu do niej. 3. Państwa członkowskie dostarczają Komisji wykaz i dane kontaktowe wszystkich właściwych organów, uczestniczących w zapobieganiu pracy nierejestrowanej lub zniechęcaniu do niej. 21 Artykuł 5 ustęp 4 4. Pojedyncze punkty kontaktowe utrzymują kontakt w zakresie działalności platformy ze wszystkimi organami egzekwowania prawa, uczestniczącymi w zapobieganiu pracy nierejestrowanej lub zniechęcaniu do niej, oraz zapewniają ich 4. Pojedyncze punkty kontaktowe utrzymują kontakt z partnerami społecznymi i ze wszystkimi właściwymi organami, uczestniczącymi w zapobieganiu pracy nierejestrowanej lub zniechęcaniu do niej. PA\1035680.doc 15/17 PE539.571v01-00
udział w posiedzeniach lub wkład w prace platformy lub jej grup roboczych, jeżeli omawiane są zagadnienia objęte zakresem ich kompetencji. Partnerzy społeczni odgrywają szczególnie ważną rolę w zapobieganiu pracy nierejestrowanej lub fałszywie zadeklarowanej. Dlatego powinni stać się aktywnymi partnerami w kontekście pojedynczego punktu kontaktowego. Udział partnerów społecznych w działalności platformy nie powinien ograniczać się do organizacji ogólnounijnych, lecz powinien również obejmować, w stosownych przypadkach, krajowych partnerów społecznych. 22 Artykuł 7 ustęp 1 1. Komisja koordynuje prace platformy i przewodniczy jej posiedzeniom. 1. Komisja promuje i usprawnia prace platformy i przewodniczy jej posiedzeniom. Zob. uzasadnienie do poprawki do art. 3 lit. c). 23 Artykuł 7 ustęp 5 a (nowy) 5a. Komisja publikuje corocznie sprawozdanie z działalności platformy. PE539.571v01-00 16/17 PA\1035680.doc
PA\1035680.doc 17/17 PE539.571v01-00