PLAN WYNIKOWY NAUCZANIA PRZYRODY DLA KLASY V

PROGRAM NAUCZANIA: PRZYRODA NUMER DOPUSZCZENIA: DKW 4014 165/99 PLAN WYNIKOWY NAUCZANIA PRZYRODY DLA KLASY V Agnieszka Pająk Nauczyciel przyrody Szkoła Podstawowa nr 1 w Łodzi Tytuł Dział Polska moja ojczyzna - określa, za co może (ocena uzyskać dostateczna) ocenę lekcjach przyrody; PSO oraz zasady - wymienia możliwości poprawy oceny niedostatecznej; pracy na lekcjach - wymienia zasady pracy na lekcjach przyrody; przyrody. - podaje przykłady zajęć, na których będą obowiązywały szczególne zasady bezpieczeństwa; Polska w Europie Podział administracyjny Polski Ukształtowanie powierzchni Polski położenie Polski w Europie. państwa Unii Europejskiej. podział administracyjny Polski. 5. siły, które kształtowały rzeźbę Polski. - wymienia państwa graniczące z Polską - odczytuje z wykresu nazwy państw mających większą powierzchnię niż Polska - wymienia stolice państw graniczących z Polską - wymienia kraje europejskie wysoko rozwinięte gospodarczo - wymienia przynajmniej 5 państw należących do Unii Europejskiej - opisuje flagę Unii - podaje nazwę waluty obowiązującej w części państw Unii Europejskiej - podaję datę przystąpienia Polski do Unii Europejskiej - podaje przykłady inwestycji lokalnych powstałych dzięki funduszom unijnym - podaje liczbę województw w Polsce - podaje nazwę województwa, powiatu i gminy, w których mieszka - podaje nazwy władz lokalnych (wójt, burmistrz, prezydent) - wyjaśnia znaczenie pojęcia epoka lodowcowa (B); - podaje 2 dowody działalności lądolodu na terytorium Polski - wymienia 2 3 przykłady śladów działalności lądolodu w Polsce - wskazuje na mapie granice Polski z krajami sąsiadującymi - prezentuje informacje o jednym z państw sąsiadujących z Polską (powierzchnia, stolica, liczba ludności itd.) (D); - wykorzystując wiadomości z historii, opowiada, jak zmieniały się granice Polski (w XVII w., w okresie rozbiorów, po I i II wojnie światowej) (D); - podaje datę powstania Unii Europejskiej - wymienia cele Unii Europejskiej - wymienia przykłady inwestycji współfinansowanych przez Unię Europejską - wymienia prawa państw członków Unii Europejskiej - wyszukuje w różnych źródłach ogólne informacje o sposobach zarządzania w Unii Europejskiej (D); - wyjaśnia, co to jest podział administracyjny kraju (B); - wskazuje na mapie Polski województwa oraz powiaty w swoim województwie - wymienia województwa sąsiadujące z tym, w którym mieszka - nazywa władze wojewódzkie, powiatowe, gminne (D); - rozpoznaje i nazywa na mapie województwa w Polsce - wyszukuje w różnych źródłach informacje o swojej gminie (liczba ludności, sposób zarządzania, podział administracyjny, charakter gminy) (D); - charakteryzuje epokę lodowcową - wyjaśnia znaczenie pojęć morena czołowa i morena denna (B); - opisuje krajobraz polodowcowy (D); - wskazuje obszary w Polsce, na których występuje rzeźba polodowcowa - wyszukuje w najbliższej okolicy (lub w miejscach odwiedzanych w czasie wakacji) ślady działania lądolodu (D); 1

Skały, po których chodzimy 5. Gleby Polski 6. Lasy Polski 6. krainy geograficzne Polski. 7. różne rodzaje skał. 8. gleby występujące w Polsce. 9. las i jego mieszkańców. - wskazuje na mapie fizycznej Polski główne pasy rzeźby (ocena dostateczna) - odczytuje z mapy ogólno-geograficznej nazwy głównych pasów rzeźby w Polsce - wyjaśnia, dlaczego rzeźba terenu w Polsce ma charakter pasowy (B); - wskazuje, rozpoznaje na mapie krainy geograficzne Polski - podaje po 1 przykładzie skał litych, zwięzłych i luźnych - rozpoznaje wybrane 3 skały - podaje przykłady zastosowania 2 wybranych skał - przyporządkowuje poznanym grupom skał po 2 nazwy skał spośród podanych - podaje przykłady zastosowania 3 4 wybranych skał - omawia znaczenie gleby w rozwoju roślin - wyjaśnia, od czego zależy żyzność gleby (B); - nazywa piętra roślinności w lesie - przyporządkowuje nazwy organizmów do poszczególnych warstw lasu - omawia, w jaki sposób należy zachować się w lesie - podaje przykłady organizmów występujących w poszczególnych piętrach leśnych - omawia warunki panujące w poszczególnych warstwach lasu - omawia znaczenie lasów w przyrodzie - opisuje rzeźbę terenu wybranego pasa, podając także m.in.: nazwy krain geograficznych, nazwy i wysokości najwyższych wzniesień - na podstawie analizy mapy wskazuje obszary w Polsce, na których działanie sił zewnętrznych jest najbardziej widoczne (D); - opisuje krajobraz okolicy swojego miejsca zamieszkania, uwzględniając działanie sił wewnętrznych i zewnętrznych (D); - omawia budowę skał - wyjaśnia, od czego zależy twardość skały (B); - wymienia rodzaje skał przeważających (występujących najczęściej) w poszczególnych częściach Polski - porównuje budowę skał litych, zwięzłych i luźnych (D); - wyszukuje w różnych źródłach dodatkowe informacje o jednej z omawianych grup skał (D); - omawia skład próchnicy - wymienia typy gleb - wymienia najżyźniejsze i mało żyzne gleby występujące w Polsce - wskazuje na mapie Polski miejsca występowania czarnoziemów (D); - opisuje gleby występujące w najbliższej okolicy (D); - omawia poszczególne warstwy lasu, uwzględniając występującą w nich roślinność, zwierzęta i warunki - omawia znaczenie lasów w przyrodzie, gospodarce i życiu człowieka - rozpoznaje organizmy występujące w poszczególnych warstwach lasu (D); - przygotuje informacje o życiu wybranych organizmów leśnych z uwzględnieniem przystosowań do życia w danej warstwie lasu 10. rozmieszczenie lasów w Polsce. 11/1 typy lasów w Polsce. Rozpoznajemy pospolite drzewa i krzewy. - podaje przykłady wykorzystywania lasów w Polsce we wcześniejszych okresach historycznych - na podstawie tekstu omawia zmiany w rozmieszczeniu lasów w Polsce w dziejach (D); - wyjaśnia, dlaczego korzystne jest sadzenie lasów mieszanych (B); - wymienia podstawowe typy lasu występujące w Polsce - rozpoznaje pospolite drzewa iglaste - odróżnia las naturalny od posadzonego - wymienia po kilka roślin charakterystycznych dla poznanych typów lasu - rozpoznaje pospolite drzewa liściaste - wskazuje obszary w Polsce, na których zachowało się najwięcej i najmniej lasów (D); - podaje przyczyny zmniejszania się w przeszłości powierzchni lasów - wyjaśnia, dlaczego drzewa iglaste są mniej odporne na zanieczyszczenia przemysłowe i szkodniki niż drzewa liściaste (B); - wyszukuje w różnych źródłach informacje o szkodnikach lasu; przedstawia kilka szkodników lasu (D); - wskazuje na mapie Polski tereny, na których występują bory świerkowe i jodłowe (D); - wymienia gatunki charakterystyczne dla poznanych typów lasu - opisuje wybrany typ lasu (D); - wyjaśnia związek między rozmieszczeniem lasów a rodzajem gleb (D); - porównuje grądy z lasami bukowymi (D); - wyjaśnia, dlaczego runo lasu liściastego jest najbogatsze wiosną (B); - uzasadnia, popierając to przykładami, że sadzenie lasów jednogatunkowych ułatwia ich niszczenie przez szkodniki (D); 2

7. Wody powierzchniowe Polski 8. Bogaty świat przyrody ożywionej 9. Formy ochrony przyrody 10. 1 rzeki Polski. 1 jeziora i bagna w Polsce. 15. budowę komórki podstawowe j jednostki budującej organizm. 16. Przedstawia my różnorodność organizmów. 17/18. formy ochrony przyrody w Polsce. (ocena dostateczna) - odczytuje z mapy Polski nazwy kilku rzek głównych (D); - wskazuje na mapie rzekę główną i najważniejsze jej dopływy - wyjaśnia, które rzeki nazywamy głównymi, a które dopływami (B); - odczytuje z mapy nazwy prawych i lewych dopływów Wisły i Odry (D); - określa zlewisko rzek Polski - rozpoznaje na mapie ważniejsze rzeki Polski ( C); - podaje, jak nazywają się obszary z największą liczbą jezior w Polsce - podaje nazwę największego i najgłębszego jeziora w Polsce i określa, gdzie się one znajdują - podaje przykłady jezior występujących na Pojezierzu Mazurskim i Wielkopolskim - wskazuje na mapie Polski obszary bagienne - wskazuje na mapie największe jeziora w Polsce - wymienia 2 różnice między jeziorami a stawami - wymienia składniki komórki roślinnej i zwierzęcej - odróżnia komórkę roślinną od komórki zwierzęcej - określa funkcje poszczególnych składników komórki - wymienia 2 charakterystyczne cechy roślin - wyjaśnia, dlaczego rośliny są organizmami samożywnymi (B); - podaje nazwy królestw, na które podzielono organizmy - w podanej nazwie organizmu (np. sosna zwyczajna) wskazuje człon oznaczający rodzaj i człon oznaczający gatunek (C) podaje nazwy gatunkowe 2 3 dowolnych organizmów - wymienia formy ochrony przyrody w Polsce - omawia sposób zachowania się na obszarach chronionych (B); - wyjaśnia, dlaczego należy chronić przyrodę (B); - wskazuje na mapie 5 parków narodowych 3 - wyjaśnia pojęcia dorzecze, zlewisko, system rzeczny, dział wodny (B); - wskazuje na mapie dorzecza Wisły i Odry oraz dział wodny między tymi rzekami - wskazuje na mapie Kanał Bydgoski i Kanał Augustowski - ocenia (ogólnie) czystość głównych rzek Polski (D); - wymienia typy jezior występujące w Polsce i podaje przykłady takich jezior - charakteryzuje typy jezior w Polsce - wyjaśnia, w jakim celu buduje się sztuczne zbiorniki wodne (B); - wymienia zastosowania torfu - omawia powstawanie bagien - wyjaśnia, dlaczego na obszarach wcześniejszych zlodowaceń występuje niewiele jezior(b); - charakteryzuje wybrane jezioro (D); - wykazuje związek między budową komórki a jej funkcją (D); - wskazuje różnice i podobieństwa między komórką roślinną i zwierzęcą (D); - rozpoznaje na rysunku, schemacie poszczególne składniki komórki; - wykonuje model komórki roślinnej (D); - charakteryzuje poszczególne królestwa - przyporządkowuje wymienione przez nauczyciela organizmy odpowiednim królestwom (D); - omawia zasługi Karola Linneusza - wyszukuje w różnych źródłach informacji i podaje systematykę dowolnego gatunku (D); - wymienia jednostki systematyczne w królestwie roślin i zwierząt od największej do najmniejszej - charakteryzuje poszczególne formy ochrony przyrody - wyjaśnia, na czym polega ochrona całkowita, a na czym ochrona częściowa (B); - wymienia formy ochrony przyrody w najbliższej okolicy - porównuje park narodowy z rezerwatem przyrody - wymienia i wskazuje na mapie parki narodowe, które są Światowymi Rezerwatami Biosfery (B); - odszukuje w różnych źródłach informacje o parkach narodowych (D); - wykonuje album o roślinach lub zwierzętach chronionych (D); 19, 20. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian z działu Polska moja ojczyzna 2 Omówienie wyników sprawdzianu.

Dział Morze Bałtyckie słonowodne środowisko życia Warunki życia w Morzu Bałtyckim Podwodny świat morskich glonów Tam, gdzie ląd styka się z morzem 2 warunki panujące w Morzu Bałtyckim. 2 glony morskie. 2 rzeźbiarzy wybrzeża. 25. cechy pogody nad morzem. 26. osobliwości przyrodnicze pobrzeży bałtyckich. 27. działalność człowieka na pobrzeżach bałtyckich. - wskazuje na mapie Polski rzeki wpadające do Morza Bałtyckiego - odczytuje z mapy nazwy krajów nadbałtyckich - wyjaśnia, dlaczego najwięcej organizmów występuje w wodach przybrzeżnych (B); - podaje przykłady glonów morskich - wyjaśnia, co nazywamy plechą (B); - opisuje plechę dowolnego glonu (D); - na podstawie ilustracji omawia rozmieszczenie glonów morskich - omawia rolę planktonu w morzu - na podstawie ilustracji opisuje wybrzeże wysokie i wybrzeże niskie - wskazuje na mapie mierzeję i jezioro przybrzeżne - wymienia cechy charakterystyczne wybrzeża niskiego i wybrzeża wysokiego - wymienia charakterystyczne cechy pogody nad morzem - wskazuje 2 3 różnice między pogodą nad morzem a pogodą w głębi lądu (D); - wskazuje na mapie Polski pas pobrzeży -wymienia parki narodowe na pobrzeżach - wskazuje na mapie wymienione parki - podaje przykłady osobliwości nadmorskich parków narodowych - wymienia główne miasta pobrzeży - wymienia główne zajęcia mieszkańców pobrzeży - wyjaśnia, dlaczego Morze Bałtyckie jest nazywane morzem śródziemnym (B); - porównuje wschodnie wybrzeże Morza Bałtyckiego z wybrzeżem zachodnim - wyjaśnia, dlaczego Morze Bałtyckie jest bardzo słabo zasolone (B); - omawia związek zasolenia wód z występowaniem roślinności (D); - wyszukuje w różnych źródłach informacje o stanie czystości Morza Bałtyckiego (D); - wymienia przystosowania glonów do życia w morzu - wyjaśnia, czym glony różnią się od roślin (B); - wyjaśnia związek między przenikaniem światła w morzu a rozmieszczeniem glonów morskich - podaje przykłady wykorzystania przez człowieka glonów morskich - podaje przykłady fitoplanktonu i zooplanktonu (D); - charakteryzuje działalność fal na wybrzeżu niskim i wybrzeżu wysokim - omawia rolę Wisły w tworzeniu Żuław Wiślanych - wyjaśnia, dlaczego wybrzeże wysokie cofa się (B); - podaje przykłady budującej działalności morza - przygotowuje w formie plakatu ilustrowany słowniczek pojęć np.: zatoka, wybrzeże wysokie, wybrzeże niskie, mierzeja, jezioro przybrzeżne, wyspa półwysep. Potrafi wyjaśnić pojęcia wykorzystując mapę (D); - wyjaśnia, jak powstaje bryza morska (B); - wyjaśnia, dlaczego bryza w nocy wieje od lądu ku morzu, a w dzień odwrotnie (B); - wyjaśnia, dlaczego pobyt nad morzem korzystnie wpływa na drogi oddechowe (B); - opisuje Woliński Park Narodowy - podaje przykłady niszczącej i budującej działalności morza - charakteryzuje parki narodowe na pobrzeżach - planuje tygodniową wycieczkę po pobrzeżach bałtyckich i uzasadnia wybór trasy (D); - omawia główne cechy krajobrazu pobrzeży (A) - wymienia gałęzie przemysłu przeważające w głównych miastach pobrzeży 28, 29. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian z działu Morze Bałtyckie słonowodne środowisko życia. 30. wyniki sprawdzianu. 4

Dział Jeziora słodkowodne środowisko życia Warunki życia w jeziorze Słodkowodne glony Jak rośliny przystosowały się do życia w wodzie? Roślinność naszych jezior 5. Wędrujemy po Pojezierzach Mazurskim i Suwalskim 3 warunki życia w jeziorze. 3 glony słodkowodne. 3 przystosowania roślin do życia w wodzie. 3 roślinność naszych jezior. 35/36. Krainę Wielkich Jezior Mazurskich oraz jej osobliwości przyrodnicze. - wymienia czynniki niezbędne do życia roślinom wodnym - wymienia źródła dwutlenku węgla zawartego w wodzie - porównuje temperaturę wody w jeziorze latem i zimą - podaje przykłady glonów występujących w wodach słodkich - rozpoznaje struktury organizacyjne glonów (jednokomórkowe, kolonijne, wielokomórkowe) - rysuje schematycznie glony jednokomórkowe i kolonijne - omawia znaczenie glonów - wyjaśnia, dlaczego łodygi roślin wodnych są elastyczne i wytrzymałe na rozerwanie - wymienia 2 3 cechy budowy przystosowujące rośliny do życia w wodzie - rozpoznaje 2 3 rośliny strefy przybrzeżnej - podaje nazwy stref życia w jeziorze - opisuje warunki życia w strefie przybrzeżnej (B); - określa granicę między strefą przybrzeżną a strefą otwartej toni wodnej (B); - wskazuje na mapie Polski Pojezierze Mazurskie - wymienia i wskazuje na mapie 5 jezior na Pojezierzu Mazurskim - wskazuje na mapie jezioro Śniardwy i Hańcza, określa ich położenie - wskazuje na mapie szlak opisany - wymienia osobliwości przyrodnicze Puszczy Augustowskiej - wyjaśnia, od czego zależy ilość światła w jeziorze i głębokość, na jaką ono dociera (B); - omawia korzyści, jakie mieszanie się wody przynosi organizmom wodnym - wyjaśnia związek przenikania światła z występowaniem roślin w jeziorze (B); - wyjaśnia, dlaczego woda w jeziorze nigdy nie zamarza do dna - porównuje warunki życia w jeziorze z warunkami życia na lądzie (D); - dzieli glony słodkowodne na jednokomórkowe, kolonijne i wielokomórkowe - podaje przykłady glonów jednokomórkowych, kolonijnych i wielokomórkowych - omawia budowę okrzemek - porównuje okrzemkę z pierwotkiem (D); - wyjaśnia, dlaczego glonów nie zalicza się do roślin (B); - korzystając z różnych źródeł informacji, analizuje możliwe przyczyny śnięcia ryb w jeziorze w okresie letnim (D); - przedstawia ciąg przyczynowo skutkowy prowadzący do zakwitów wody (D); - posługując się przykładami, charakteryzuje rodzaje liści występujących u roślin wodnych - wyjaśnia rolę komór powietrznych w liściach i łodygach (B); - omawia sposób rozmnażania się roślin wodnych - omawia znaczenie szuwarów - omawia przystosowania roślin do życia w strefie otwartej toni wodnej - przyporządkowuje wymienione przez nauczyciela gatunki roślin odpowiednim strefom życia w jeziorze (C/D); - podaje przykłady ptaków mających miejsca lęgowe w szuwarach (D); - wymienia miasta leżące nad wielkimi jeziorami: Ruciane-Nidę, Mikołajki, Giżycko - opisuje Puszczę Augustowską - opisuje osobliwości przyrodnicze na trasie rejsu po wielkich jeziorach mazurskich wyszukuje w różnych źródłach informacje o wybranym jeziorze i okolicach, na ich podstawie opracowuje folder (D); 6. 37, 38. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian z działu Jeziora słodkowodne środowisko życia. 39. wyniki sprawdzianu. 5

Dział Ląd jako środowisko życia Mchy jedne z pierwszych roślin lądowych 40. budowę i rolę mchów. - wymienia 2 3 siedliska, w których występują mchy - rysuje mech na podstawie obserwacji makroskopowej - na okazie mchu lub na planszy wskazuje chwytniki, łodyżkę i zarodnię - omawia rolę mchów w przyrodzie i gospodarce Bliscy krewni olbrzymów sprzed milionów lat Rośliny nasienne 41/4 paprotniki. 4 rośliny nasienne. - nazywa części paproci - wskazuje zarodnie na liściu paproci - odróżnia skrzyp od innych roślin - odróżnia widłaka od innych roślin - wymienia miejsca występowania paproci, skrzypów i widłaków - wymienia 5 gatunków paproci, 2-3 gatunki skrzypów i widłaków - wymienia rośliny należące do nagonasiennych - podaje 3 4 przykłady roślin okrytonasiennych - podaje przykłady wykorzystania roślin nasiennych - opisuje rolę poszczególnych części mchu oraz budowę liści torfowca - wymienia 3 4 gatunki mchów występujące w Polsce - wyjaśnia związek budowy liści z magazynowaniem wody przez torfowiec (B); - uzasadnia stwierdzenie, że mchy są najprostszymi roślinami lądowymi (D); - wyjaśnia, dlaczego mchy nazywamy roślinami pionierskimi (B); - omawia budowę paproci oraz budowę morfologiczną widłaka - odróżnia pędy wiosenne od letnich u skrzypu (C) - wyjaśnia sposób otwierania zarodni u paproci (B); - podaje przykłady skrzypów i widłaków chronionych (A) - charakteryzuje rolę pędów wiosennych i letnich skrzypu (B); - uzasadnia nazwę rośliny zarodnikowe (D); - rozpoznaje na ilustracjach paprocie chronione - wyszukuje w różnych źródłach informacje o powstawaniu węgla kamiennego (D); - wyjaśnia znaczenie nazw: nagonasienne i okrytonasienne (B); - wyjaśnia, w jakim celu rośliny wytwarzają nasiona (B); - wskazuje różnice między roślinami zarodnikowymi a roślinami nasiennymi (D); - charakteryzuje rośliny nasienne występujących w najbliższej okolicy (D); Jak jest zbudowana roślina nasienna? 4 budowę i rolę korzeni roślin nasiennych. 45. budowę pędu. funkcje łodygi. - nazywa części rośliny nasiennej - wymienia2 funkcje korzeni - rozpoznaje typy systemów korzeniowych roślin - opisuje budowę pędu nadziemnego (B); - wymienia rodzaje łodyg i podaje po 3 przykłady roślin o łodygach zielonych i zdrewniałych - podaje przykłady roślin mających pędy podziemne - wymienia funkcje łodygi - porównuje systemy korzeniowe: palowy i wiązkowy - opisuje budowę morfologiczną korzeni - wymienia przykłady roślin mających korzenie spichrzowe - podaje przykłady przekształceń korzeni - omawia funkcje pędów: nadziemnego i podziemnego - omawia rolę łodygi - omawia wykorzystanie poszczególnych części roślin przez człowieka - podaje przykłady przekształceń łodyg 46. budowę i funkcje liści. - opisuje budowę zewnętrzną liścia - wymienia funkcje liścia - wskazuje różnice między różnymi liśćmi - omawia rolę aparatu szparkowego u roślin - podaje przykłady roślin o liściach pojedynczych i złożonych - omawia kształt liści, podając przykłady - podaje przykłady przekształceń liści 6

47. budowę i funkcje kwiatu rośliny nasiennej. - podaje nazwy części kwiatu - na modelu lub planszy wskazuje poszczególne części kwiatu - wyjaśnia znaczenie pojęć: kwiaty jednopłciowe i kwiaty obupłciowe (B); - odróżnia kwiat od kwiatostanu - wymienia rodzaje kwiatostanów i podaje przykłady roślin, u których one występują - charakteryzuje rolę poszczególnych części kwiatu - wyjaśnia znaczenie pojęć: zapylenie i zapłodnienie (B); - rozpoznaje typy kwiatostanu (D); - korzystając ze schematu, omawia cykl rozwojowy rośliny okrytonasiennej (D); - wykazuje związek budowy kwiatu ze sposobem zapylania rośliny (D); 5. Budowa i różnorodność grzybów 6. Porosty 7. 48. budowę i rodzaje owoców. 49. rośliny uprawiane na polu. 50. królestwo grzybów. 5 Poznajmy grzyby jadalne i trujące. 5 organizmu symbiotyczne - porosty. - dzieli owoce na suche i mięsiste - podaje przykłady owoców suchych i mięsistych - rozpoznaje nasiona kilku wybranych roślin np.: fasoli, grochu, słonecznika (D); - opisuje przystosowania owoców do rozprzestrzeniania przez zwierzęta - omawia warunki niezbędne do kiełkowania nasion - wymienia rośliny uprawiane przez człowieka na polu - podaje przykłady wykorzystania roślin uprawnych - wymienia 2 szkodniki upraw polowych - klasyfikuje rośliny uprawne (D); - podaje znaczenie wskazanych roślin - rozpoznaje pospolite rośliny uprawne, w tym zboża (C) ; - rozpoznaje 2 l chwasty - na podstawie obserwacji rysuje grzyb kapeluszowy (D); - podaje nazwy części grzyba (kapelusz, trzon) - wyjaśnia, dlaczego grzyby tworzą odrębne królestwo (B); - wyjaśnia, dlaczego należy zbierać tylko znane sobie grzyby (B); - rozpoznaje 3-4 gatunki grzybów jadalnych - odróżnia gatunki jadalne grzybów od gatunków trujących (D); - przygotowuje spis zasad obowiązujących podczas grzybobrania (D); - wymienia miejsca występowania porostów - wymienia organizmy tworzące porost - omawia znaczenie porostów - charakteryzuje przystosowania owoców do różnych sposobów rozsiewania - omawia budowę owocu - planuje doświadczenie, które pozwoli określić warunki kiełkowania nasion (D); - wyszukuje w różnych źródłach informacje o nasionach bogatych w białka, węglowodany, tłuszcze, witaminy sole mineralne (D); - podaje przykłady roślin o jadalnych korzeniach, łodygach, liściach, kwiatach, owocach i nasionach - wyjaśnia, jakie rośliny nazywamy chwastami (B); - wymienia sprzymierzeńców człowieka występujących na polu - podaje naturalnych wrogów (walkę biologiczną) wskazanych upraw (D); - wyjaśnia, na czym polega walka biologiczna (B); - podaje przykłady grzybów jedno- i wielokomórkowych - podaje przykłady korzystnego i szkodliwego znaczenia grzybów dla człowiek (B); - wyjaśnia, dlaczego nie należy niszczyć owocników grzybów (B); - opisuje kształty owocników, podając przykłady wyszukuje w różnych źródłach informacje o grzybicy (D); - wymienia cechy budowy morfologicznej grzybów ułatwiające ich rozpoznawanie - wymienia objawy, które mogą świadczyć o zatruciu grzybami - wyszukuje w różnych źródłach informacje o chronionych gatunkach grzybów i przygotowuje album lub prezentacje o grzybach jadalnych, trujących i chronionych (D); - omawia kształt i budowę plech porostów - wyjaśnia, dlaczego porosty nazywa się organizmami symbiotycznymi (B); - wyjaśnia, dlaczego porosty nazywamy wskaźnikami czystości powietrza (B); - charakteryzuje porosty występujące w najbliższej okolicy (D); - wnioskuje o czystości powietrza na podstawie obecności porostów (D); 53,5 Powtórzenie wiadomości i sprawdzian z działu Ląd jako środowisko życia" 55. Omówienie wyników sprawdzianu. 7

i temat lekcji Dział 5. Krajobrazy Nizin Środkowopolskich 56. Niziny Charakteryzuje Środkowopolskie Środkowopolsk my pas Nizin ich. - wskazuje na mapie Polski pas nizin - odczytuje z mapy Polski nazwy nizin - wskazuje na mapie niziny Polski i określa ich położenie - wskazuje na mapie Polski rozległe obszary leśne w pasie nizin - wymienia cechy krajobrazu nizin - omawia rolę lądolodu w kształtowaniu krajobrazu nizin (B); 57. Nizinę Śląską. - wskazuje na mapie Nizinę Śląską i określa jej położenie - odczytuje z mapy nazwy najważniejszych miast Niziny Śląskiej - omawia cechy klimatu Niziny Śląskiej - omawia związek warunków klimatycznych i glebowych z gospodarką na Nizinie Śląskiej - na podstawie mapy wymienia bogactwa mineralne występujące na Nizinie Śląskiej 58. Opisujemy krajobraz Niziny Mazowieckiej. - wskazuje na mapie Polski Nizinę Mazowiecką - wskazuje na mapie Polski Wisłę, Warszawę, Łódź - na podstawie mapy określa położenie Niziny Mazowieckiej - wskazuje na mapie Polski rozległe obszary leśne na Nizinie Mazowieckiej - wymienia cechy krajobrazu Niziny Mazowieckiej - opisuje krajobraz Niziny Mazowieckiej, uwzględniając wpływ lądolodu (D); - przygotowuje przewodnik turystyczny po wybranej nizinie, uwzględniający walory przyrodniczo-geograficzne, zabytki i miejsca, które warto odwiedzić (D); - wymienia i charakteryzuje parki narodowe w pasie Nizin Środkowopolskich 59. osobliwości przyrodnicze na Polesiu Lubelskim i Nizinie Podlaskiej. - wskazuje na mapie Polski Polesie Lubelskie i Nizinę Podlaską, główne miasta Polesia Lubelskiego i Niziny Podlaskiej - omawia klimat Niziny Podlaskiej - wymienia parki narodowe na Polesiu Lubelskim i Nizinie Podlaskiej - wyjaśnia, dlaczego Polesie Lubelskie jest krainą słabo przekształconą przez człowieka (B); - omawia wybrany park narodowy (nazwa, symbol, położenie, co podlega ochronie) - omawia pochodzenie jezior występujących na Polesiu Lubelskim - charakteryzuje parki narodowe na Polesiu Lubelskim i Nizinie Podlaskiej Puszcza Białowieska pierwotny obszar leśny 60. Puszczę Białowieską. - wskazuje na mapie Polski Puszczę Białowieską - na podstawie zdjęcia opisuje wygląd żubra symbolu Białowieskiego Parku Narodowego - podaje przykłady roślin występujących w Puszczy Białowieskiej - wyjaśnia, w jaki sposób odbywa się krążenie substancji pokarmowych w lesie (B); - opowiada historię Puszczy Białowieskiej - wyjaśnia, w jaki sposób drzewa oddziałują na inne organizmy (i odwrotnie) (B); - wyszukuje w różnych źródłach informacje o osobliwościach Białowieskiego Parku Narodowego (D); 61,6 Powtórzenie wiadomości i sprawdzian z działu Krajobrazy Nizin Środkowopolskich". 6 Omówienie wyników sprawdzianu. 8

i temat lekcji Dział 5. Krajobrazy wyżynne i górskie Wyżyna Śląska 6 Opisujemy krajobraz Wyżyny Śląskiej. 65. działalność człowieka na Wyżynie Śląskiej. - wskazuje na mapie Polski Wyżynę Śląską - wskazuje na mapie Polski główne miasta Wyżyny Śląskiej - na podstawie zdjęcia lub obserwacji opisuje krajobraz Wyżyny Śląskiej - wymienia 2 3 bogactwa mineralne występujące na Wyżynie Śląskiej - omawia wpływ działalności człowieka na krajobraz Wyżyny Śląskiej - omawia etapy powstawania węgla (D); - uzasadnia stwierdzenie, że środowisko Wyżyny Śląskiej nie jest przyjazne dla jej mieszkańców (D); - proponuje działania, które mogą poprawić stan środowiska przyrodniczego Wyżyny Śląskiej (D); - charakteryzuje miasta Wyżyny Śląskiej (D); Wyżyna Krakowsko- Częstochows ka kraina białych skał Wśród wąwozów i pól Wyżyny Lubelskiej. Góry Świętokrzyskie kraina gołoborzy Sudety góry o osobliwych formach skalnych 66. Opisujemy krajobraz Wyżyny Krakowsko- - Częstochowskiej. 67. Opisujemy krajobraz lessowy Wyżyny Lubelskiej. 68. Opisujemy krajobraz Gór Świętokrzyskich 69. Opisujemy krajobraz Karkonoszy. - wskazuje na mapie Polski Wyżynę Krakowsko- - Częstochowską - wymienia 2-3 elementy charakterystyczne dla rzeźby krasowej - określa, z jakich skał zbudowana jest Wyżyna Krakowsko Częstochowska - nazywa krajobraz Wyżyny Krakowsko- Częstochowskiej - wymienia cechy krajobrazu krasowego - wyjaśnia pojęcia: stalagmity, stalaktyty, stalagnaty, wywierzysko (B); - podaje przykłady roślin występujących na Wyżynie Krakowsko- Częstochowskiej - wskazuje na mapie Polski Wyżynę Lubelską - wskazuje na mapie Polski główne miasta Wyżyny Lubelskiej - wymienia rośliny uprawiane na Wyżynie Lubelskiej najczęściej - opisuje właściwości lessu - wskazuje na mapie Polski Góry Świętokrzyskie - podaje wysokości i nazwy najwyższych wzniesień w Górach Świętokrzyskich - wyjaśnia przyczyny zniszczenia lasów w Górach Świętokrzyskich (B); - wskazuje Sudety na mapie Polski - podaje nazwę najwyższego pasma górskiego w Sudetach - podaje nazwę wysokość najwyższego szczytu Sudetów - wyjaśnia znaczenie pojęcia kotlina (B); - wskazuje na mapie Polski Kotlinę Jeleniogórską (C) - omawia, w jaki sposób tworzył się krajobraz krasowy na W. Krakowsko- częstochowskiej - opowiada historię Jaskini Łokietka - omawia przystosowania suchorośli do warunków życia - opisuje krajobraz krasowy (D); wymienia osobliwości krajobrazu Wyżyny Krakowsko- - Częstochowskiej (A) ; - rozpoznaje na zdjęciach składniki krajobrazu W. Krakowsko-Częstochowskiej - uzasadnia celowość utworzenia Ojcowskiego Parku Narodowego (D); - wyszukuje w różnych źródłach informacje o Ojcowskim Parku Narodowym (D); - charakteryzuje miasta Wyżyny Krakowsko - Częstochowskiej (D); - charakteryzuje krajobraz Wyżyny Lubelskiej - wyjaśnia, w jaki sposób powstają wąwozy (B); - opracowuje folder o miastach Wyżyny Lubelskiej (D); - wyjaśnia, dlaczego Góry Świętokrzyskie są pasmami niewysokich wzniesień (B); - wyjaśnia, w jaki sposób powstały gołoborza (B); - wymienia osobliwości przyrodnicze Gór Świętokrzyskich - podaje przykłady zjawisk krasowych w Górach Świętokrzyskich - wyjaśnia przyczyny wymierania jodeł w Puszczy Jodłowej (B); - wyszukuje w różnych źródłach informacje o Świętokrzyskim Parku Narodowym (D); - wskazuje na mapie Polski pasma górskie otaczające Kotlinę Jeleniogórską -wskazuje na mapie Polski miasta uzdrowiskowe w Kotlinie Jeleniogórskiej - opisuje krajobraz Karkonoszy - wyjaśnia, dlaczego w Sudetach obumierały lasy (B); - wyszukuje w różnych źródłach informacje o parkach narodowych w Sudetach (D); 9

i temat lekcji Tatry kraina turni, dolin i jezior górskich Pogoda i roślinność Tatr 5. 70/7 Opisujemy wysokogórski krajobraz Tatr. 7 cechy pogody w Tatrach. 7 roślinność i zwierzęta Tatr. - wskazuje Tatry na mapie Polski - na podstawie zdjęcia omawia charakterystyczne cechy krajobrazu wysokogórskiego - podaję nazwę i wysokość najwyższego szczytu w Polsce - wskazuje Rysy na mapie Polski - wymienia charakterystyczne elementy krajobrazu wysokogórskiego - wymienia 2 3 cechy tatrzańskiej pogody - wyjaśnia, dlaczego w wyższych partiach gór dłużej zalega śnieg (B); - podaje nazwy pięter roślinnych w Tatrach - wymienia 2-3 gatunki roślin i zwierząt, które żyją w Tatrach - omawia wybrane piętro roślinne w Tatrach - odróżnia limbę od sosny zwyczajnej - wyjaśnia, dlaczego limba jest drzewem chronionym (B); 74,75. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian z działu Krajobrazy gór". 76. wyniki sprawdzianu. - opisuje krajobraz Tatr Wysokich i Zachodnich - wyjaśnia, jak powstają żleby (B); - używa ze zrozumieniem terminów: turnia, grań, żleb, stożek piargowy (D); - porównuje krajobraz Tatr Wysokich z krajobrazem Tatr Zachodnich (D); - wyszukuje w różnych źródłach informacje o miejscach w Tatrach Wysokich, które warto zobaczyć (D); - wyszukuje w różnych źródłach informacje o Tatrzańskim Parku Narodowym (D); - oblicza temperaturę na szczytach, znając temperaturę u podnóża gór (D); - omawia charakterystyczne cechy wiatru halnego - opracowuje spis zasad, których należy przestrzegać, wybierając się w góry (D); - opisuje przystosowania kosodrzewiny do życia w warunkach górskich - wyjaśnia, co decyduje o piętrowym rozmieszczeniu roślinności w górach (B); - opisuje przystosowania roślin (innych niż kosodrzewina) i zwierząt do życia w górach - rozpoznaje rośliny występujące w Tatrach i innych górach (D); Dział 8. Budowa i właściwości materii O oddziaływaniach w przyrodzie i ich skutkach 77. siły, które działają w przyrodzie. 78. cechy oddziaływania magnetycznego - podaje przykłady zjawisk związanych z przyciąganiem ziemskim - podaje nazwy 2 sił, które wprawiają przedmioty w ruch - wskazuje przykłady oddziaływań sprężystych w życiu codziennym - nazywa bieguny magnesu podaje przykłady przedmiotów przyciąganych przez magnes - wskazuje przykłady oddziaływania magnetycznego w życiu codziennym - podaje przykłady pozytywnego i negatywnego działania siły grawitacji i siły tarcia - podaje przykłady współdziałania siły grawitacji z siłą tarcia - proponuje, posługując się przykładami, sposoby zmniejszania siły tarcia - wyjaśnia, czym jest spowodowany stan nieważkości (D); - wyjaśnia znaczenie pojęć: bieguny jednoimienne", bieguny różnoimienne" (B); - bada i opisuje wzajemne działanie biegunów magnetycznych (D); - bada i opisuje wpływ różnych substancji na działanie magnesu (D); - podaje przykłady praktycznego zastosowania magnesu w życiu codziennym - porównuje oddziaływanie grawitacyjne z magnetycznym (D); 79. cechy oddziaływania elektrostatycznego. - elektryzuje przez pocieranie, np. ebonit, szkło, - bada wzajemne oddziaływanie (przyciąganie i odpychanie) naelektryzowanych ciał tworzywa sztuczne i wykazuje ich właściwość (D); przyciągania drobnych ciał - wyjaśnia działanie sił elektrostatycznych (B); - wskazuje przykłady oddziaływania elektrostatycznego w - porównuje oddziaływanie elektrostatyczne z magnetycznym i grawitacyjnym (D); życiu codziennym 10

Jak przezwyciężyć siłę grawitacji? Z czego jest zbudowany otaczający nas świat? Właściwości ciał stałych 5. Właściwości cieczy 6. Właściwości gazów i temat lekcji 80. maszyny proste. 8 Wyjaśniamy, z czego jest zbudowany otaczający nas świat. 8 właściwości fizyczne substancji. 8 budowę i właściwości ciał stałych. 8 budowę i właściwości cieczy. 85. budowę i właściwości gazów. - wymienia nazwy maszyn prostych - podaje 2 przykłady wykorzystania dźwigni w życiu codziennym - rozpoznaje na ilustracjach blok, równię pochyłą i kołowrót - wymienia urządzenia, w których budowie wykorzystano zasadę działania dźwigni - omawia działanie wybranej maszyny prostej - podaje 2 przykłady zastosowania bloku, równi pochyłej i kołowrotu - rysuje modele atomu i cząsteczki - odróżnia na rysunkach schematycznych atomy od cząsteczek - wymienia stany skupienia substancji - podaje przykłady substancji w poszczególnych stanach skupienia - rysuje schematycznie ułożenie cząsteczek w ciałach stałych cieczach i gazach - omawia właściwości fizyczne wybranych substancji - wymienia cechy, które pozwalają określić właściwości substancji - podaje przykłady ciał stałych dobrze i źle przewodzących ciepło - podaje przykłady ciał twardych, kruchych, plastycznych i sprężystych - rysuje ułożenie cząsteczek w ciałach stałych - wymienia właściwości mechaniczne ciał stałych - na rysunku schematycznym rozpoznaje ciała bezpostaciowe i kryształy - omawia podstawowe właściwości cieczy - porównuje właściwości fizyczne cieczy i ciał stałych - omawia właściwości gazów - podaje przykłady praktycznego wykorzystania ściśliwości i rozprężliwości gazów - wyjaśnia, dzięki czemu możliwe jest ogrzewanie mieszkań za pomocą kaloryferów (B); - rysuje schematycznie dźwignię dwustronną i jednostronną - wyjaśnia zasadę działania bloku - opisuje budowę kołowrotu - podaje przykłady praktycznego wykorzystania równi pochyłej - porównuje budowę dźwigni dwustronnej i dźwigni jednostronnej (D); - omawia zasadę działania dźwigni dwustronnej i dźwigni jednostronnej - podaje 2 przykłady zastosowania poznanych maszyn prostych we współczesnych urządzeniach technicznych - prezentuje działanie skonstruowanej przez siebie maszyny prostej (D); - podaje przykłady cząsteczek zbudowanych z jednakowych i z różnych atomów - omawia podstawowe właściwości ciał stałych, cieczy i gazów - porównuje ruch cząsteczek w ciałach stałych, cieczach i gazach (D); - wyjaśnia zależność właściwości ciał stałych, cieczy i gazów od odległości między cząsteczkami w tych substancjach (B); - wyszukuje w różnych źródłach i prezentuje (w formie plakatu, rysunków schematycznych, modeli) informacje o największych i najmniejszych atomach (D); - porównuje właściwości tej samej substancji w różnych stanach skupienia (D); - wyjaśnia, od czego zależą właściwości substancji - dowodzi doświadczalnie, że rozdrobnienie substancji nie wpływa na zmianę ich właściwości (D); - wyjaśnia, dlaczego ciała stałe mają określony kształt i określoną objętość (B); - dzieli ciała stałe w zależności od sposobu ułożenia cząsteczek - wyjaśnia znaczenie pojęć: przewodnik i izolator (B); - porównuje ułożenie cząsteczek w ciałach bezpostaciowych i kryształach - podaje przykłady zastosowania przewodnictwa cieplnego ciał stałych (D); - wyjaśnia zasadę działania termosu (D); - wyjaśnia, czy powiedzenie futro grzeje jest prawdziwe (D); - wyjaśnia, dzięki jakim siłom krople mają kształt zbliżony do kuli; - wyjaśnia, dlaczego lekkie przedmioty utrzymują się na powierzchni cieczy (B); - wyjaśnia, kiedy powstaje menisk wklęsły, a kiedy menisk wypukły (B); - porównuje przewodnictwo cieplne cieczy i ciał stałych (D); - wyjaśnia, o czym decydują siły spójności i siły przylegania (B); - wyjaśnia, wykorzystując informacje zdobyte samodzielnie, dlaczego niektóre owady mogą chodzić po powierzchni wody(d); - podaje przykłady świadczące o tym, że gazy nie są dobrymi przewodnikami ciepła - uzasadnia związek budowy cząsteczkowej gazów z ich właściwościami (D); - porównuje oddziaływania międzycząsteczkowe w ciałach stałych, cieczach i gazach (D); - omawia zasady bezpieczeństwa przy posługiwaniu się urządzeniami, w których wykorzystano zjawisko ściśliwości gazów 11

7. Jak zmiana temperatury wpływa na ciała stałe, ciecze i gazy? 8. i temat lekcji 86. Wyjaśniamy, w jaki sposób zmiana temperatury wpływa na ciała stałe. 87. Wyjaśniamy, w jaki sposób zmiany temperatury wpływają na ciecze i gazy. - podaje przykłady z życia codziennego potwierdzające zjawisko rozszerzalności temperaturowej ciał stałych - wyjaśnia, dlaczego latem na jezdniach powstają koleiny (B); - podaje przykłady wykorzystania w praktyce zjawiska rozszerzalności temperaturowej cieczy - wyjaśnia, na jakiej zasadzie zamyka się szczelnie słoiki z przetworami (B); 12 - wyjaśnia, czym jest gęstość substancji (B); - wyjaśnia, na czym polega anomalna rozszerzalność temperaturowa wody (B); - wyjaśnia związek rozszerzalności temperaturowej ciał stałych z ich budową cząsteczkową - podaje przykłady ciał, które nie zmieniają stanu skupienia pod wpływem temperatury - wyjaśnia, dlaczego nocne przymrozki i ocieplenia na przedwiośniu wpływają niekorzystnie na stan dróg (D); - porównuje zjawisko parowania ze zjawiskiem wrzenia - podaje przykłady z życia świadczące o rozszerzalności temperaturowej gazów - wyjaśnia, dlaczego balony wypełnia się podgrzanym powietrzem (B); - podaje przykłady wykorzystania zjawiska rozszerzalności temperaturowej cieczy i gazów (inne niż omawiane na lekcji) 88, 89 Powtórzenie wiadomości i sprawdzian z działu Budowa i właściwości materii". 90. wyniki sprawdzianu. Dział 9. Przemiany chemiczne wokół nas Substancje proste i złożone Mieszaniny substancji 9 substancje proste. 9 substancje złożone - związki chemiczne. 93/94. Sporządzamy mieszaniny i rozdzielamy ich składniki. - rysuje modele budowy pierwiastków - podaje przykłady pierwiastków chemicznych - wymienia właściwości i zastosowania wybranych metali - odróżnia na rysunkach schematycznych pierwiastki chemiczne od związków chemicznych - określa właściwości metali wskazanych przez nauczyciela - podaje przykłady niemetali będących ciałami stałymi i będących gazami - rysuje model cząsteczki wody - wymienia 3 4 związki chemiczne występujące w przyrodzie - podaje 2 zastosowania dwutlenku węgla - odróżnia mieszaninę jednorodną od mieszaniny niejednorodnej - podaje 2-3 przykłady poznanych na lekcji mieszanin jednorodnych i niejednorodnych - wyjaśnia, dlaczego powietrze jest mieszaniną jednorodną (B); - rozdziela składniki 2 3 mieszanin niejednorodnych (np. grochu i piasku, spinaczy i siarki, trocin i piasku) (D); - wyjaśnia, dlaczego gleba jest mieszaniną niejednorodną (B); - wymienia przedmioty wykonane z mosiądzu, brązu - odczytuje z wykresu skład ilościowy powietrza - omawia właściwości fizyczne powietrza - rysuje modele wskazanych przez nauczyciela pierwiastków chemicznych i związków chemicznych (D); - podaje przykłady metali o różnej twardości - wyszukuje w różnych źródłach informacje o metalach i niemetalach występujących w organizmach (D); - podaje symbole chemiczne kilku pierwiastków - wyjaśnia, dlaczego dwutlenek węgla jest używany do wypełniania gaśnic (B); - wyjaśnia, dlaczego związki chemiczne to substancje złożone (B); - porównuje wybrane właściwości pierwiastków i związku chemicznego, który z nich powstał (D); - wyjaśnia, czym jest reakcja chemiczna (B); - wskazuje miejsca występowania w Polsce wybranych minerałów (D); - podaje inne niż wymienione na lekcji przykłady mieszanin jednorodnych i niejednorodnych (D); - wyjaśnia, podając przykłady, że woda może tworzyć zarówno mieszaninę jednorodną, jak i niejednorodną (D); - wyjaśnia, dlaczego w praktyce częściej używa się stopów niż czystych metali (B); - omawia różne sposoby rozdzielania mieszanin - wyjaśnia, dlaczego katastrofy tankowców są groźne dla środowiska (B); - projektuje doświadczenie potwierdzające, że woda jest mieszaniną jednorodną (D); - podaje przykłady potwierdzające szkodliwość niektórych roztworów dla środowiska (D);

Udział tlenu w niektórych przemianach chemicznych 95. Sporządzamy roztwory i przeprowadza my ich krystalizację. 96. Wyjaśniamy na czym polega spalanie, a na czym utlenianie. - sporządza roztwór według instrukcji (D); - używa ze zrozumieniem pojęć: rozpuszczalnik, substancja rozpuszczona (B); - wymienia czynniki przyspieszające proces rozpuszczania - wyjaśnia, na czym polega krystalizacja (B); - wskazuje przykłady pozytywnej i negatywnej roli wody jako rozpuszczalnika (D); - wyjaśnia, dlaczego roztwór jest przykładem mieszaniny - wyjaśnia, dlaczego podwyższenie temperatury przyspiesza rozpuszczanie (B); jednorodnej (B) ; - przeprowadza krystalizację nasyconego wodnego roztworu soli kuchennej (hodowla - wyjaśnia, jak rozdzielić mieszaninę soli z wodą kryształów (D); - podaje przykłady spalania - wymienia 2 skutki korozji - wymienia 2 sposoby zapobiegania korozji - wymienia cechy spalania - opisuje sposoby zapobiegania korozji - dowodzi, że nie wszystkie roztwory są przyjazne dla środowiska (D); - wyjaśnia różnice między utlenianiem a spalaniem - wyjaśnia rolę tlenu w procesie spalania (B); - podaje przykłady skutków korozji - wyjaśnia, na czym polega utlenianie w komórkach (B); - porównuje: spalanie, utlenianie i oddychanie (D); 97, 98. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian z działu Przemiany chemiczne wokół nas. 99. wyniki sprawdzianu. Tytuł i temat lekcji Dział 10. Ochrona przyrody Co i jak zagraża przyrodzie? Jak ratować przyrodę? 100. Dyskutujemy, w jaki sposób człowiek wpływa na środowisko przyrodnicze. 10 Dyskutujemy, w jaki sposób ścieki i odpady stałe niszczą środowisko. 10 Dyskutujemy, w jaki sposób możemy chronić środowisko. - podaje przykłady działań człowieka niekorzystnych dla środowiska przyrodniczego - wymienia 2 źródła zanieczyszczeń powietrza - wyjaśnia, dlaczego nie należy wypasać bydła i uprawiać gleby w pobliżu ruchliwych tras komunikacyjnych (B); - wymienia 2 3 źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych - podaje przykłady zanieczyszczeń środowiska w najbliższej okolicy (D); - wyjaśnia, dlaczego hałdy stanowią zagrożenie dla środowiska (B); - wyjaśnia, dlaczego wylewanie ścieków do rzek stanowi zagrożenie dla środowiska i zdrowia człowieka (B); - podaje 3 przykłady działań globalnych służących ochronie środowiska - podaje 3 przykłady indywidualnych działań służących ochronie środowiska - uzasadnia celowość segregacji odpadów - charakteryzuje indywidualne działania służące ochronie środowiska - omawia działania człowieka w dawnych czasach, których szkodliwe skutki w środowisku trwają do dziś - wyjaśnia, jak powstaje smog (B); - wyjaśnia, jak powstają kwaśne opady (B); - dowodzi, że zatrucie jednego składnika środowiska powoduje niekorzystne zmiany pozostałych (D); - proponuje sposoby zagospodarowania hałd (C/D); - ocenia stan środowiska w najbliższej okolicy (D); - dowodzi, że odpady składowane na wysypiskach mogą zanieczyścić wody podziemne i duże powierzchnie gleby (D); - wyszukuje w różnych źródłach informacje o najbardziej zanieczyszczonych miejscach w Polsce i wykonuje mapę tych miejsc, ilustrując ją zdjęciami, rysunkami itd. (D); - omawia globalne akcje na rzecz ochrony przyrody - wyjaśnia znaczenie pojęcia utylizacja (B) - podaje przykłady odpadów szczególnie groźnych dla środowiska (D); - proponuje działania lokalne służące ochronie środowiska (D); - wyszukuje w różnych źródłach informacje o historii ochrony przyrody w Polsce (D); 103, 10 Powtórzenie wiadomości i sprawdzian z działu Ochrona przyrody. 105. wyniki sprawdzianu. 13