Pamiętniki. Przymusowa Praca na Terenie III Rzeszy, 1939 1945 (Memoirs. Forced Labor in III Reich) RG 15.263 United States Holocaust Memorial Museum Archives 100 Raoul Wallenberg Place SW Washington, DC 20024 2126 Tel. (202) 479 9717 Email: reference@ushmm.org Descriptive Summary Title: Pamiętniki. Przymusowa Praca na Terenie III Rzeszy (Memoirs. Forced Labor in III Reich) Dates: 1939 1945 RG Number: RG 15.263 Accession Number: 2012.234 Creator: Fundacja Polsko Niemieckie Pojednanie Extent: 4,298 digital images (PDF) Repository: United States Holocaust Memorial Museum Archives, 100 Raoul Wallenberg Place SW, Washington, DC 20024 2126 Languages: Polish Administrative Information Access: No restrictions on access. Reproduction and Use: Fair use only. Preferred Citation: RG 15.263, Pamiętniki. Przymusowa Praca na Terenie III Rzeszy (Memoirs. Forced Labor in III Reich), 1939 1945. United States Holocaust Memorial Museum Archives, Washington, DC. Acquisition Information: Source of acquisition is the Fundacja Polsko Niemieckie Pojednanie, Poland. 1
Forms part of the Claims Conference International Holocaust Documentation Archive at the United States Holocaust Memorial Museum. This archive consists of documentation whose reproduction and/or acquisition was made possible with funding from the Conference on Jewish Material Claims against Germany. Accruals: Accruals may have been received since this collection was first processed, see the Archives catalog at collections.ushmm.org for further information. Custodial History Existence and location of originals: The original records are held at the Fundacja Polsko Niemieckie Pojednanie, ul. Krucza 36, 00-921 Warszawa, Poland. Tel. (22) 629 73 35 or (22) 695 99 61 Email: informacja@fpnp.pl. More information about this repository can be found at http://www.fpnp.pl/ Processing History: Aleksandra B. Borecka Related Materials Zachować Pamięć. Warszawa: Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, Instytut Pamięci Narodowej, 1984. Muszyński, Mariusz. Erinnerung Bewahren: Sklaven Und Zwangsarbeiter Des Dritten Reiches Aus Polen 1939 1945 =Zachować Pamięć : Praca Przymusowa i Niewolnicza Obywateli Polskich Na Rzecz Trzeciej Rzeszy w Latach 1939 1945. Warschau: Stiftung "Polnisch Deutsche Aussöhnung" = Fundacja "Polsko Niemieckie Pojednanie", 2007. Degiel, Rafał. Ostpreussen: Wspomnienia Polaków Wywiezionych Na Roboty Przymusowe Do Prus Wschodnich w Latach 1939 1945. Warszawa: Fundacja "Polsko Niemieckie Pojednanie", 2010. Berlin. Wspomnienia Polaków z robót przymusowych w stolicy III Rzeszy w latach 1939 1945. Gmitruk, Janusz. Ostmark: Wspomnienia Polaków z Robót Przymusowych w Austrii w Latach 1939 1945. Warszawa: Fundacja "Polsko Niemieckie Pojednanie", 2011. Scope and Content of Collection Collection of testimonies submitted for a contest "Przymusowa Praca na Terenie III Rzeszy" (Forced Labor in the Third Reich). The contest was organized in Poland in 1965 by the weekly "Zielony Sztandar", the publishing house Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, and the Główna Komisja do Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce (Main Commission for Investigation of Nazi Crimes). 334 testimonies were accepted for the contest but only 125 were preserved (winning testimonies are missing, except a testimony of Jan Uskwarek). System of Arrangement The system of arrangement of the source repository has been preserved on digital images. Arranged by the names of the authors. Historical Note Foundation Polsko Niemieckie Pojednanie (FPNP, Foundation for Polish German Reconciliation) was established on November 27, 1991 per initiative of the government of the Republic of Poland. The Foundation collected ca. one million of applicants submitted by individuals who, during the years of 1992 2007 applied for the financial means for their forced labor for Third Reich. These applications usually quote detailed information about condition and geographical locations of work, also are supported by testimonies of witnesses, original photographs and documents. Indexing Terms Fundacja Polsko Niemieckie Pojednanie. World War, 1939 1945 Prisoners and prisons, Polish. 2
World War, 1939 1945 Deportations from Poland. World War, 1939 1945 Conscript labor Germany. World War, 1939 1945 Personal narratives, Polish. Concentration camp inmates Germany. Forced labor Germany History 20th century. Polish people Germany History 20th century. Poland History Occupation, 1939 1945. Germany History 20th century. Testimonies. CONTAINER LIST Note: Inventory adapted from the finding aid provided by the Fundacja Polsko Niemieckie Pojednanie (FPNP), Poland. In Polish. Introduction. Pamiętniki nadesłane na konkurs Na przymusowych robotach w III Rzeszy. Konkurs został ogłoszony w 1965 roku przez Redakcję Zielonego Sztandaru, Ludową Spółdzielnię Wydawniczą i Główną Komisję Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce. Termin nadsyłania prac konkursowych upłynął z dniem 30 czerwca 1966 r., został przedłużony do 31 lipca 1966 r. Na konkurs wpłynęło 359 prac zawierających bogaty materiał wspomnieniowy, pokazujący tragizm uczestników niewolniczej pracy na rzecz III Rzeszy. Rozstrzygnięcia konkursu dokonał sąd konkursowy w następującym składzie: przewodniczący dr Szymon Datner przedstawiciel Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, członkowie: Stanisław Jagiełło z ca naczelnego redaktora Zielonego Sztandaru, Józef Fajkowski red. Ludowej Spółdzielni Wydawniczej, Zofia Biłgorajska i Władysława Pietruczuk redaktorki Zielonego Sztandaru. Sąd konkursowy stwierdził, że na 359 prac, które wpłynęły na konkurs. 334 odpowiada warunkom konkursu. W tym znaczny procent stanowią prace bardzo dobre, przedstawiające ogromną wartość dokumentalną i publicystyczną. Sąd konkursowy miał więc niezwykle trudne zadanie z rozdziałem nagród. W wyniku ostatecznej decyzji, podjętej przez sąd konkursowy nagrody otrzymali: I nagroda w wys. 6.000 złotych Janusz Brzozowski z Wrocławia Dwie równorzędne nagrody II, po 4.000 złotych Stanisław Kulasik z Krościenka nad Dunajcem, pow. Nowy Targ i Leokadia Dyczyńska z Oławy k/wrocławia Trzy równorzędne nagrody III po 2.000 złotych Maria Klimas z Lubrzy, pow. Prudnik; Roman Sarnik z Tujska, pow. Nowy Dwór Gdański; Jan Uskwarek (nr. 116) z Trzebuni, pow. Myślenice Dziesięć nagród po 1.000 złotych Henryk Bartoszewicz z Krakowa; Władysław Ciura ze wsi Uszew, pow. Brzesko; Bolesław Fudała z Szamotuł; Adam Chorążyczewski z Zielonej Góry, Franciszek Kirło Nowaczyk ze wsi Łąka Mroczeńska, pow. Kępno; Władysław Lulek z Kędzierzyna; Wiktor Olasz z Reska, pow. Łobez; Józef Pleczewski z Tczewa; Mieczysław Tacher z Koszalina; Władysław Ziarnik z Mikołajek Pomorskich, pow. Sztum. Ponadto Sąd Konkursowy, biorąc pod uwagę wysoki poziom konkursu zwiększył ilość wyróżnień po 500 zł z 20 do 37. Wyróżnienia po 500 zł otrzymali: Józef Bankiel z Katowic; Feliks Barański z Nakła n/notecią, pow. Wyrzysk; Stanisław Bąbiński ze wsi Biała Dolina, pow. Kłobuck; Edmund Bąk, ze wsi Kownaciska, pow. Siedlce; Aniela Bojko z Kudowy Zdroju, pow. Kłodzko; Stanisław Dziepak ze wsi Harta, pow. Brzozów, Tadeusz Głąb z Andrychowa, pow. Wadowice; Stanisław Gryglaszewski z Bodzanowa, pow. Płock; Anna Jeleńska ze Zgorzelca; Kazimierz Mieczysław Kamiński z Milicza; Marian Kapuściński 3
ze wsi Krzydłowice, pow. Głogów; Czesław Karmel ze wsi Hożyny, pow. Gdańsk, Justyna Karpińska ze wsi Górkowo, pow. Głogów; Piotr Kamecki z Kluczborka; Anna Korecka z Wieliczki; Zofia Krawczyk ze wsi Zawadzkie, pow. Strzelce Opolskie; Bolesław Lewandowski ze wsi Słutowo, pow. Choszczno; Maria Majchrowska z Katowic; Tadeusz Matusiński z Opola; Edmund Mrozowski z Chełmonia, pow. Golub Dobrzyń; Zygmunt Matyja z Myszkowa; Stanisław Nabzdyk z Prudnika; Marian Naworyta z Krzeszowic, pow. Chrzanów; Wojciech Nosal ze Zgłobic, pow. Tarnów; Edmund Pawlak z Jezierzyc, pow. Słupsk; Marian Popławski z Warszawy; Wojciech Powęska z Pilichowa, pow. Tarnobrzeg; Piotr Romanowski ze wsi Bramka, pow. Świecie n/wisłą; Mikołaj Sadowski ze wsi Pawły, pow. Bielsk Podlaski; Adam Stankiewicz ze wsi Grabiny, pow. Węgrów; Leszek Staszewski z Warszawy; Franciszek Swacha ze wsi Górecko, pow. Biłgoraj; Maria Szukalska z Torunia; Janina Tumińska z Opola; Jan Walkowiak ze wsi Korytnica, pow. Ostrów Wlkp.; Józef Więcek z Tarnowa, Stanisław Wójcik z Ełku. Nagrody książkowe przyznano 222 uczestnikom, ich listę ogłoszono w numerach Zielonego Sztandaru. Wszystkie nadesłane na konkurs prace, wraz z załączonymi do nich dokumentami zostały przekazane do archiwum Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce. Kopie prak konkursowych trafiły również do Archiwum Fundacja Polsko Niemieckie Pojednanie (FPNP). Ze zbioru 334 wspomnień konkursowych zachowało się niestety tylko 125, brak prac nagrodzonych głównymi nagrodami poza pracą nr. 116 Jana Uskwarka. List of Authors 1. Maria Twardowska 2. Edmund Juszczak 3. Zofia Patela (Zofia Musiał) 4. Stefania Olchawa 5. Kazimierz Zajączkowski 6. Katarzyna Malinowska 7. Zygmunt Matjaszczyk 8. Leokadia Dorochowicz 9. Stefan Zarzyński 10. Joanna Dąbrowska 11. Brak 12. Józef Markiewicz 13. Helena Palmąka (Helena Bąk) 14. Kazimierz Kamiński 15. Roman Sarnik 16. Zofia Popławska 17. Adam Wawrzecki 18. Dorota Bieńkowska 19. Stefan Walicki 20. Maria Kleban 21. Anna Pych 22. Brak 23. Halina Jędykiewicz 24. Franciszek Rejma 25. Stanisław Szubra 26. Daniel Giniewski 27. Brak 28. Brak 29. Jan Parzygnat 30. Brak 31. Aniela Malczyk 32. Natalia Szafrańska 4
33. Józef Szabla 34. Rozalia Brodzińska 35. Ludwik Dębicki 36. Stefania Czekańska 37. Brak 38. Brak 39. Brak 40. Brak 41. Aleksander Mitek 42. Brak 43. Brak 44. Brak 45. Brak 46. Brak 47. Brak 48. Brak 49. Nazwisko nieznane 50. Brak 51. Aniela Bojko 52. Jan Juras 53. Łucja Pardus 54. Janina Nowak 55. Brak 56. Stanisław Kuczyński 57. Janina Suchowa 58. Jan Lassak 59. Stanisław Iwanowski 60. Brak 61. Marian Jaroszewski 62. Irena Laskowska 63. Jan Walkowiak 64. Brak 65. Łucja Krukowska 66. Tadeusz Głąb 67. Wojciech Polak 68. Brak 69. Józef Piątek 70. Piotr Tymowicz 71. Jan Lipiński 72. Helena Lewandowska 73. Marian Szymczak 74. Teresa Gopon z domu Brzyk 75. Seweryn Skulski 76. Brak 77. Stanisław Wójcik 78. Stanisław Gryglarzewski 79. Nazwisko nieznane 80. Franciszek Szczepaniec 81. Piotr Goch 82. Franciszek Łojek 83. Józef Polak 84. Józef Olejniczak 5
85. Wacław Dobrowolski 86. Józef Oleksy 87. Józef Leniak 88. Kazimierz Kołowrocki 89. Brak 90. Nazwisko nieznane 91. Brak 92. Zofia Szokalska 93. Brak 94. Brak 95. Antoni Ślimak 96. Józef Wróbel 97. Stanisław Durbas 98. Mieczysław baryłka 99. Brak 100. Ryszard Demby 101. Feliks Traczyk 102. Józef Wolski 103. Brak 104. Rudolf Paszkowski 105. Genowefa Siwek 106. Józef Syper 107. Józef Hanusiak 108. Wojciech Nosal 109. Stanisław Skalski 110. Tadeusz Drabik 111. Bolesław Bystry 112. Stefania Drąg 113. Franciszek Łojek 114. Stanisław Salwin 115. Franciszek Fryziak 116. Jan Uskwarek 117. Józef Bankiel 118. Wacław daruk 119. Feliks Barański 120. Henryk Radwan 121. Brak 122. Brak 123. Anna Kwolek 124. Brak 125. Brak 126. Janina Tumińska 127. Brak 128. Brak 129. Helena Pajkowska 130. Brak 131. Brak 132. Brak 133. Brak 134. Brak 135. Brak 136. Brak 6
137. Brak 138. Brak 139. Brak 140. Brak 141. Piotr Romanowski 142. Brak 143. Brak 144. Brak 145. Brak 146. Brak 147. Franciszek Chwierut 148. Bartłomiej Cybulski 149. Brak 150. Zbigniew Ozimczuk 151. Brak 152. Józef Perchlicki 153. Konstanty Ejsmont 154. Brak 155. Brak 156. Brak 157. Brak 158. Brak 159. Brak 160. Stanisław Frach 161. Brak 162. Brak 163. Brak 164. Brak 165. Brak 166. Brak 167. Brak 168. Józef Wiącek 169. Brak 170. Maria Wójcik 171. Brak 172. Brak 173. Brak 174. Brak 175. Brak 176. Brak 177. Brak 178. Brak 179. Brak 180. Brak 181. Brak 182. Helena Zawierucha 183. Rozalia Laufer 184. Brak 185. Brak 186. Brak 187. Brak 188. Tadeusz Walczuk 7
189. Julia Kostka 190. Brak 191. Brak 192. Brak 193. Brak 194. Brak 195. Brak 196. Brak 197. Antoni Herok 198. Brak 199. Brak 200. Maria Cieślak 201. Brak 202. Brak 203. Franciszek Mastalarski 204. Brak 205. Bolesława Fudała 206. Brak 207. Brak 208. Brak 209. Michalina Suchojad 210. Brak 211. Brak 212. Brak 213. Brak 214. Edmund Mrozowski 215. Maria Prusińska 216. Brak 217. Brak 218. Brak 219. Brak 220. Brak 221. Brak 222. Brak 223. Brak 224. Brak 225. Brak 226. Brak 227. Brak 228. Brak 229. Brak 230. Brak 231. Brak 232. Katarzyna Cypulewska 233. Brak 234. Michał Wójtowicz 235. Brak 236. Janina Zarzycka 237. Genowefa Matła 238. Brak 239. Brak 240. Brak 8
241. Brak 242. Brak 243. Brak 244. Brak 245. Brak 246. Brak 247. Brak 248. Brak 249. Brak 250. Brak 251. Brak 252. Melania Zalewska 253. Brak 254. Brak 255. Brak 256. Brak 257. Brak 258. Brak 259. Brak 260. Brak 261. Brak 262. Brak 263. Brak 264. Brak 265. Brak 266. Brak 267. Anna Jeleńska 268. Brak 269. Bronisław Chęciński 270. Brak 271. Brak 272. Brak 273. Brak 274. Brak 275. Brak 276. Edmund Strzelecki 277. Brak 278. Brak 279. Bogusław Lewandowski 280. Brak 281. Brak 282. Brak 283. Brak 284. Brak 285. Brak 286. Brak 287. Brak 288. Brak 289. Brak 290. Brak 291. Brak 292. Brak 9
293. Brak 294. Brak 295. Brak 296. Brak 297. Brak 298. Brak 299. Brak 300. Brak 301. Brak 302. Brak 303. Brak 304. Brak 305. Krystyna Goś 306. Brak 307. Lucylla Kubik 308. Genowefa Mocek 309. Brak 310. Brak 311. Brak 312. Brak 313. Brak 314. Brak 315. Brak 316. Teofil Pacułt 317. Brak 318. Brak 319. Brak 320. Brak 321. Brak 322. Brak 323. Brak 324. Brak 325. Brak 326. Brak 327. Brak 328. Brak 329. Brak 330. Brak 331. Tatiana Pietkiewicz 332. Brak 333. Brak 334. Edward Wernio 10