Przekazanie uwag i sugestii dotyczących metod postępowania przy weryfikacji szkolnych planów i programów nauczania Wskazane jest, aby zespoły przy opracowywaniu planów i programów nauczania konsultowały się z pracodawcami, z którymi współpracuje lub zamierza współpracować szkoła.
Zespół nauczycieli może: wybrać program nauczania opracowany przez innych autorów, zmodyfikować wybrany program nauczania opracowany przez innych autorów, opracować autorski program nauczania. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21czerwca 2012 r. w sprawie dopuszczania do użytku w szkole programów wychowania przedszkolnego i programów nauczania oraz dopuszczania do użytku szkolnego podręczników.
Powinien to być zespół interdyscyplinarny złożony z nauczycieli kształcenia zawodowego i wspomagany nauczycielami kształcenia ogólnego.
Wybór szkolnego programu nauczania W ramach projektów systemowych realizowanych przez KOWEZiU: Doskonalenie podstaw programowych kluczem do modernizacji kształcenia zawodowego Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru zostały opracowane i udostępnione przykładowe programy nauczania (www.koweziu.edu.pl)
Pytania i odpowiedzi
zapoznać się z aktami prawnymi dotyczącymi kształcenia zawodowego oraz innymi w zależności od specyfiki zawodu; zwracać uwagę na przedmioty realizowane w zakresie rozszerzonym (dot. technikum); zaplanować taki sam wymiar obowiązkowych zajęć edukacyjnych w każdym semestrze danej klasy np. w czwartej klasie technikum w każdym semestrze po 31 godzin tygodniowo; w technikum realizacja nowego przedmiotu nie może się zaczynać w czwartej klasie; optymalizować/ograniczać liczbę przedmiotów w celu efektywnej realizacji podstawy programowej kształcenia w zawodach;
rozplanować realizację praktyk zawodowych - w przypadku technikum oraz szkoły policealnej dla młodzieży praktyki zawodowe powyżej 4 tygodni przeliczać (zgodnie z rozporządzeniem w sprawie ramowych planów nauczania) i realizować z godzin kształcenia zawodowego (1 godzina lekcyjna odpowiada 1 godzinie zegarowej); w szkole policealnej dla dorosłych praktyki zawodowe realizowane są poza ramówką w wymiarze określonym w podstawie programowej kształcenia w zawodach.
Nazwy przedmiotów powinny być: związane z dziedzinami wiedzy; wyrażone rzeczownikami stanowiącymi podmiot zdania. Przykładowe nazwy przedmiotów: podstawy (dziedzina wiedzy), rysunek techniczny, maszyny elektryczne, technologia. Przedmioty powinny być łączone w bloki, żeby nie powtarzać treści.
Nazwy modułów powinny być zapisane, jako rzeczowniki odsłowne z wykorzystaniem czasowników operacyjnych w formie niedokonanej np. wykonywanie, organizowanie, sporządzanie. Rzeczownik odsłowny (odczasownikowy) tworzy się przez dodanie do rdzenia czasownika końcówki. Jako rzeczownik odpowiada na pytanie: kto? co? i oznacza nazwę jakiejś czynności lub stanu. Zwykle kończy się w języku polskim na -cie lub nie, np.: czasownik: rozpocząć; rzeczownik odsłowny: rozpoczęcie, czasownik: pisać; rzeczownik odsłowny: pisanie.
Na podstawie otrzymanych materiałów wyodrębnionych z programów nauczania należy przeanalizować zawarte treści pod względem ilościowym i jakościowym zapisów w poszczególnych tabelach:? Panel I cz. 2 1. Jaka jest struktura programu nauczania? 2. Dla jakiej szkoły jest ten program nauczania? 3. Podać z ilu jednostek uczenia się składają się poszczególne kwalifikacje? 4. Czy właściwie dokonano rozkład godzin dla kształcenia teoretycznego i praktycznego w tabeli 3? 5. Czy liczba godzin przeznaczonych na realizację przedmiotów jest taka sama w różnych częściach załączonego wyciągu z programu nauczania? 6. Czy wszystkie efekty kształcenia z tabeli 1 zostały ujęte w tabeli 2 oraz tabeli 4? 7. Czy wszystkie efekty kształcenia z tabeli 1 zostały właściwie uszczegółowione (tabela 4)?
Oznakowanie efektów z podstawy programowej kształcenia w danym zawodzie, następnie pocięcie ich na pojedyncze efekty, pogrupowanie tematyczne (zgodnie z określoną dziedziną), sprawdzenie czy pogrupowane efekty stanowią spójną grupę, nadanie nazwy przedmiotom kształcenie przedmiotowe. Oznakowanie efektów z podstawy programowej kształcenia w danym zawodzie, następnie pocięcie ich na pojedyncze efekty, pogrupowanie tematyczne (zgodnie z zadaniami, które mają być realizowane w ramach modułów), wyodrębnienie modułów i jednostek modułowych, nadanie nazwy modułom i jednostkom modułowym.
Uszczegóławianie efektów kształcenia 1. Efekt powinien mieć więcej niż jedno uszczegółowienie 2. Uszczegółowione powinny być również efekty właściwe dla BHP, OMZ i KPS. Efekt powinien być tak sformułowany, aby można go było sprawdzić.
efekty wspólne dla zawodów w ramach obszaru, tzw. PKZ powinny towarzyszyć właściwej kwalifikacji (tabela 1. w załączniku do rozporządzenia w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach) kolejność realizacji kwalifikacji w zawodach wielokwalifikacyjnych powinna być zgodna z rozporządzeniem w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnych (np.: K1, K2, K3).
Efekty kształcenia PDG mogą być przypisane do odpowiednich przedmiotów zawodowych/modułów (jednostki modułowej) lub można utworzyć odrębny przedmiot/moduł (jednostkę modułową) np.: Działalność gospodarcza.../podejmowanie działalności gospodarczej/ PDG należy realizować po wcześniejszej realizacji przedmiotu ogólnokształcącego Podstawy przedsiębiorczości
Efekty kształcenia JOZ mogą być włączone do odpowiednich przedmiotów zawodowych (modułów/jednostek modułowych) lub wyodrębnione jako przedmiot/moduł (jednostka modułowa) w zależności od specyfiki zawodu.
Efekty kształcenia OMZ, KPS co do zasady nie wyodrębniamy przedmiotu dla tych efektów kształcenia, - OMZ proponuje się włączać do przedmiotów obejmujących kwalifikację, dla której właściwa jest realizacja organizacji pracy małych zespołów (zgodnie z tabelą kwalifikacji zamieszczoną w rozporządzeniu w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach), - KPS należy realizować w przedmiotach/modułach, z których wynika potrzeba realizacji tych efektów.
należy zwracać uwagę na właściwe umieszczenie efektów kształcenia (kształcenie teoretyczne czy kształcenie praktyczne); w podstawie programowej w efektach właściwych dla kwalifikacji mogą się znajdować efekty kształcenia, w których można wyodrębnić część teoretyczną i część praktyczną np. dobiera i przygotowuje materiały do wykonania wskazane jest wydzielenie części teoretycznej efektu, zaznaczyć pogrubieniem tj.: dobiera i przygotowuje materiały do wykonania i włączenie go do kształcenia teoretycznego, a zaznaczenie pogrubieniem dobiera i przygotowuje materiały do wykonania włączyć do kształcenia praktycznego (np. zajęć praktycznych),
powinny być zapisane, jako wymagania programowe stanowiące oczekiwane osiągnięcia uczniów; powinny być zapisane w bezokoliczniku w formie dokonanej.
dokonane niedokonane określić określać rozróżnić rozróżniać zanalizować analizować zastosować stosować ocenić oceniać wybrać wybierać posłużyć się posługiwać się skonstruować konstruować sporządzić sporządzać wskazać wskazywać zdiagnozować diagnozować --- brak --- przestrzegać w kontekście przepisów scharakteryzować charakteryzować opisać opisywać w kontekście pierwszej udzielić udzielać pomocy
Program nauczania dla każdego przedmiotu/modułu może zostać opisany w osobnym zeszycie. Program nauczania do zawodu będzie zawierać tyle zeszytów, ile zostanie wyodrębnionych przedmiotów/modułów (dodatkowo zeszyt praktyk zawodowych - za wyjątkiem zsz).
Przykład: W zawodzie wyodrębniono 8 przedmiotów, będzie zatem 8 zeszytów oraz zeszyt praktyk zawodowych (za wyjątkiem zsz). W jednym z przedmiotów wyodrębniono 5 działów programowych, zatem w tym zeszycie dla tego przedmiotu będzie 5 tabel.
Materiał nauczania W tej części opisać należy zalecany materiał nauczania przypisany do działu programowego/jednostki modułowej, obejmujący zakres podstawowych informacji określonych na podstawie odpowiednich dyscyplin naukowych. Materiał nauczania powinien tworzyć ustrukturyzowany układ z określonymi powiązaniami i zależnościami między: faktami, pojęciami, prawami i teoriami wybranych dziedzin nauki, technik, procedur, zasad i strategii.
W tej części należy opisać zadania (ćwiczenia) proponowane dla działu programowego/jednostki modułowej.
1. W tej części należy opisać szczegółowo warunki realizacji kształcenia w zakresie działu programowego/jednostki modułowej z uwzględnieniem zapisów rozporządzenia w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach w części III. Nazwy pracowni nie muszą występować pod takimi nazwami jak w PP, można również zaproponować kilka nazw pracowni i ich wyposażenie, wydzielone z jednej opisanej w PP pracowni.
2. Należy wskazać, które przedmioty/moduły wymagają od nauczycieli nowych, specyficznych (wynikających z podstawy programowej kształcenia w zawodach) kompetencji. 3. Należy zaproponować formy i zakres współpracy z pracodawcami w zakresie działu programowego/jednostki modułowej. 4. Należy wskazać, które przedmioty / moduły wymagają zastosowania nowych technologii w procesie kształcenia. Warto do tego wykorzystać to, co wypracowano w Kroku I.5.
W tej części należy wpisać środki dydaktyczne niezbędne do osiągnięcia przez uczniów zakładanych efektów kształcenia oraz przeprowadzenia zaplanowanych zadań.
W tym miejscu należy opisać m.in. podział na grupy, propozycję wielkości grup, w jakich mogą odbywać się poszczególne zajęcia.
Należy opisać dostosowanie warunków, środków, metod i form kształcenia do potrzeb ucznia; Należy opisać dostosowanie warunków, środków, metod i form kształcenia do możliwości ucznia. (poradnik dotyczący opracowania programów nauczania krok I.6)
W tej części należy opisać kryteria oceny i metody sprawdzania efektów kształcenia przypisanych do działu programowego/ jednostki modułowej wraz z krótkim uzasadnieniem.
Uszczegółowione efekty kształcenia, powinny być osiągnięte przez ucznia w procesie kształcenia (obserwowalne i ocenialne). Przykład 1: PKZ(B.c)(1): rozpoznaje rodzaje i elementy obiektów budowlanych; uszczegółowienie: PKZ(B.c)(1)1. - rozpoznać rodzaje obiektów budowlanych; PKZ(B.c)(1)2. - rozpoznać elementy obiektów budowlanych;
Przykład 2: PKZ(M.a)(10) rozpoznaje rodzaje korozji oraz określa sposoby ochrony przed korozją; uszczegółowienie: PKZ(M.a)(10)1. rozpoznać rodzaje korozji; PKZ(M.a)(10)2. określić sposoby ochrony przed korozją; Zapisy efektów uszczegółowionych dalej pozostają w takim stopniu uogólnienia jakimi były efekty z PPKZ. Wskazane jest aby uszczegółowienie wnosiło nowe informacje dotyczące określonego efektu kształcenia (powinno dawać możliwość obserwacji i oceny). Odpowiednio pogrupowane są w działy programowe (jednostki modułowe), a działy programowe w przedmioty (moduły).
Nie należy efektu kształcenia praktycznego uszczegóławiać efektami kształcenia teoretycznego i odwrotnie. Powinna być zachowana zasada: efekt praktyczny uszczegółowienia też powinny być efektami praktycznymi (teoretyczne teoretycznymi). Uwaga: wykonanie uszczegółowienia w formie teoretycznej efektu praktycznego spowoduje niebezpieczne zaburzenie procesu kształcenia zawodowego (syndrom nauczaniu o zawodzie).
Przykład efektu praktycznego: PKZ(M.a)(14) wykonuje pomiary warsztatowe Uszczegółowienie (powinno informować w treści jednoznaczność czynności praktycznej) PKZ(M.a)(14)1. rozróżnić metody pomiaru; PKZ(M.a)(14)2. wybrać sposób pomiaru w zależności od rodzaju i wielkości mierzonego przedmiotu; PKZ(M.a)(14)3. zinterpretować wyniki pomiarów; PKZ(M.a)(14)4. określić zasady użytkowania i przechowywania przyrządów i narzędzi pomiarowych;
Kod jednostki efektów kształcenia 71401_J02 Nazwa jednostki efektów kształcenia Wykonywanie robót tapeciarskich Umiejętności Korzysta z dokumentacji technicznej, norm, instrukcji oraz przestrzega warunków technicznych wykonania i odbioru robót tapeciarskich. Organizuje stanowisko robót tapeciarskich zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska oraz wymaganiami ergonomii. Dobiera materiały, narzędzia, urządzenia i sprzęt do robót tapeciarskich. Transportuje, magazynuje i składuje materiały tapeciarskie zgodnie z obowiązującymi zasadami. Przygotowuje materiały, narzędzia, urządzenia i sprzęt do robót tapeciarskich. Wykonuje roboty tapeciarskie zgodnie z dokumentacją techniczną, warunkami technicznymi i technologicznymi wykonania i odbioru robót. Wiadomości Dokumentacja techniczna wykonywania robót tapeciarskich. Organizacja stanowiska pracy oraz terenu budowy. Odzież ochronna i środki ochrony indywidualnej. Materiały budowlane oraz materiały przeznaczonych do robót tapeciarskich ich właściwości oraz zastosowanie. Urządzenia, narzędzia i sprzęt stosowany do robót tapeciarskich i pomocniczych, zasady eksploatacji. Zasady transportu materiałów przeznaczonych do robót tapeciarskich. Zasady magazynowania i składowania materiałów przeznaczonych do robót tapeciarskich Zasady wykonywania, techniki, technologie robót tapeciarskich. Naprawy tapet. Techniki zdobienia powłok tapeciarskich.
Podczas uszczegóławiania efektów kształcenia z PPKZ należy uwzględniać stosowane technologie na rynku pracy. Dotyczy to kształcenia teoretycznego jak i praktycznego. Podczas opracowywania PPKZ eliminowano technologie, które nie są już stosowane na rynku pracy zastępując je nowymi technologiami (zapis dotyczy także techniki malowania, a nie technologii).
Przykład: Efekt z PPKZ B.6.1(6) dobiera techniki wykonania robót malarskich; Uszczegółowienie: B.6.1(6)1. scharakteryzować technikę wapienną; B.6.1(6)2. scharakteryzować technikę emulsyjną; B.6.1(6)3. scharakteryzować technikę olejną; B.6.1(6)4. scharakteryzować technikę lakierniczą;
Przy grupowaniu uszczegółowionych efektów kształcenia w przedmiot należy zachować kolejność technologiczności wykonywania poszczególnych zadań, co pozwoli uzyskać prowadzenie prawidłowego procesu kształcenia. Technolog robót wykończeniowych w budownictwie: - Wykonywanie napisów na powłokach malarskich i tapeciarskich zostało zaniechane w nowym zawodzie monter zabudowy i robót wykończeniowych w budownictwie ze względu na to, że wykonują to wyspecjalizowane przedsiębiorstwa reklamowe. Niemniej jednak w opracowywanych programach nauczania znalazły swoje miejsce.
Przykład: Efekt z PPKZ (nowego zawodu) B.6.1(10) wykonuje zdobienia powłok malarskich różnymi technikami; Uszczegółowienie: B.6.1(10)1. wykonać zdobienia na różnych powłok malarskich; B.6.1(10)2. wykonać ornamenty na powłokach malarskich; B.6.1(10)3. wykonać napisy na powłokach malarskich; Uszczegółowienie B.6.1(10)3. nie powinno znaleźć się w programie nauczania, ponieważ tym zajmują się wyspecjalizowane przedsiębiorstwa (np. wykonawcy reklam).
Przeanalizować i przeznaczyć optymalną liczbę godzin na BHP w części teoretycznej i praktycznej.
Dyrektor szkoły uruchamiając kształcenie w zawodzie jest zobowiązany zapewnić pełny proces kształcenia zawodowego tj. kształcenie teoretyczne i kształcenie praktyczne. Dla technikum realizacja praktycznej nauki zawodu odbywa się w formie zajęć praktycznych i praktyk zawodowych.
Zajęcia praktyczne mogą być prowadzone w warsztatach szkolnych, placówkach kształcenia praktycznego lub u pracodawcy. Praktyki zawodowe, zgodnie z nową podstawą programową muszą być prowadzone w warunkach rzeczywistych (najlepiej u pracodawcy). Pracodawcy w porozumieniu ze szkołą wskazują, jakie efekty kształcenia praktycznego będą zrealizowane w zakładzie pracy. Program praktyk opracowują zespoły nauczycieli kształcenia zawodowego wspólnie z pracodawcą.
W Województwie Pomorskim przykładowe programy nauczania dla zawodów opracowane zostały w ramach projektu Pomorskie dobry kurs na edukację. Szkolnictwo zawodowe w regionie a wyzwania rynku pracy (projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego i budżetu państwa w ramach Działania 9.2 Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007 2013) realizowanego przez DEPARTAMENT EDUKACJI I SPORTU Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego.
Kalendarz roku szkolnego 2012/2013 wrzesień październik listopad grudzień styczeń PN 3 10 17 24 1 8 15 22 29 5 12 19 26 3 10 17 24 31 7 14 21 28 WT 4 11 18 25 2 9 16 23 30 6 13 20 27 4 11 18 25 1 8 15 22 29 ŚR 5 12 19 26 3 10 17 24 31 7 14 21 28 5 12 19 26 2 9 16 23 30 CZW 6 13 20 27 4 11 18 25 1 8 15 22 29 6 13 20 27 3 10 17 24 31 PT 7 14 21 28 5 12 19 26 2 9 16 23 30 7 14 21 28 4 11 18 25 1 SO 8 15 22 29 6 13 20 27 3 10 17 24 1 8 15 22 29 5 12 19 26 2 NIE 9 16 23 30 7 14 21 28 4 11 18 25 2 9 16 23 30 6 13 20 27 3 Nr Tyg. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 luty marzec kwiecień maj czerwiec PN 4 11 18 25 4 11 18 25 1 8 15 22 29 6 13 20 27 3 10 17 24 WT 5 12 19 26 5 12 19 26 2 9 16 23 30 7 14 21 28 4 11 18 25 ŚR 6 13 20 27 6 13 20 27 3 10 17 24 1 8 15 22 29 5 12 19 26 CZW 7 14 21 28 7 14 21 28 4 11 18 25 2 9 16 23 30 6 13 20 27 PT 8 15 22 1 8 15 22 29 5 12 19 26 3 10 17 24 31 7 14 21 28 SO 9 16 23 2 9 16 23 30 6 13 20 27 4 11 18 25 1 8 15 22 29 NIE 10 17 24 3 10 17 24 31 7 14 21 28 5 12 19 26 2 9 16 23 30 Nr Tyg. 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 święta początek, koniec roku, dni wolne (egzaminy) ferie zimowe, przerwy świąteczne rekolekcje poniedziałki 35 wtorki 36 środy 37 czwartki 36 piątki 36
Wojciech Szczepański wojciech_szczepanski@wp.pl Do opracowania wykorzystano materiały KOWEZiU